Bầu chọn nhà vật lý lớn nhất mọi
thờiđại : Issac Newton “vĩ đại” hơn
Albert Einstein
Có một câu nói rằng "mọi sựso sánh đều là khập khiễng". Biết vậy
nhưng con người ta, với sựtò mò cốhữu, vẫn rất thích so sánh. Và họkhông
loại trừbất kỳmộtđối tượng nào, kểcảIssac Newton và Albert Einstein.. Một
người qua đời cách đây 50 năm, người kia đã cách đây 277 năm. Nhưng giờ
đây họphải dựmột cuộc“đấu tay đôi" mà trọng tài là Royal Society (Hội
Hoàng gia) của Anh, một tổchứcđược thành lập năm 1660 nhằm thúc đẩy sự
phát triển của khoa học tựnhiên.
Cảhai người tham gia "cuộcđấu" trên đều từng là thành viên kiệt xuất của
hội này: Issac Newton gia nhập Royal Society năm 1672 còn Albert Einstein được
bầu làm thành viên ngoại quốc danh dựvào năm 1921.
Trên trang web www.royalsoc.ac.uk, Royal Society đã kêu gọi những người sử
dụng Internet tham dựcuộc trưng cầu của mình nhằm tìm ra "Nhà vật lý vĩ đại
nhất" trong lịch sửloài người giữa hai ứng cửviên cuối cùng nói trên, bằng cách
trảlời hai câu hỏi:
1. "Ai trong sốhai tên tuổi lớn này là ngườiđã có những đóng góp quan trọng hơn
đối với khoa học?”
2. "Ai là người có cống hiến tích cực hơn cho toàn nhân loại nói chung?"
Tên tuổi của hai bậc vĩnhân này có lẽkhông cần phải bàn cãi nhiều. Issac Newton
là nhà khoa học người Anh sống ởthếkỷ17. Ông nổi tiếng vớiđịnh luật hấp dẫn và
sựchuyểnđộng cùng với câu chuyện thú vịvềquảtáo.
Trong khi đó, Albert Einstein, tuy có vẻgần với cuộc sống hiệnđại hơn khi mà ông
được bình chọn là con người vĩ đại nhất của thếkỷ. Công thức toán nổi tiếng
E=mc2 đã có gần 100 tuổiđời và thậm chí năm 2005 còn được cảthếgiới dành để
tôn vinh những cống hiến của nhà bác học lỗi lạc này. Và cảhai người này đều
được coi là hai thành viên xuất sắc nhất của tổchức Royal Society.
Issac Newton tham gia vào tổchức Royal Society uy tín của Anh năm 1672 còn A.
Einstein được bầu làm thành viên ngoại quốc danh dựvào năm 1921.
Tham gia cuộc trưng cầu ý kiến, ngoài những người sửdụng internet bình thường,
còn có 345 nhà khoa học hiệnđang là thành viên của Royal Society. Cuộc trưng cầu
kết thúc với kết quảlà "phần thắng" nghiêng vềNewton!
Với câu hỏi thứnhất, thì 61,8 % người dân đã lựa chọn Issac Newton. Đáng ngạc
nhiên hơn khi mà trong số345 các nhà khoa học tham gia bình chọn, có tới 86,2 %
(một con sốáp đảo) nghiêng vềnhà vật lý của thếkỷ17. Trong câu hỏi thứhai, thì
nhà vật lý thiên tài người Anh lại một lần nữa giành chiến thắng. Tuy nhiên,
khoảng cách giữa Newton và Einstein không quá chênh lệch như ở phần thứnhất.
Theo đó, 50,1 % dân chúng và 60,9% các nhà khoa học bầu cho Issac Newton.
Cuộc trưng cầu ý kiến này là một phần trong chương trình kỷniệm năm Einstein.
Đúng 100 năm trướcđây, nhà vật lý ngườiĐức gốc Do Thái đã cho đăng những bài
báo gây chấnđộng của mình và được coi là nền tảng của môn vật lý hiệnđại. Cùng
với công thức E=mc2 nổi tiếng, A.Einstein còn chứng minh được sựtồn tại của hạt
nhân, tìm ra mối tương quan giữa không gian và thời gian.
Có ý kiến cho rằng kết quảcuộc bầu này chưa xác đáng, vì người tham dựcuộc
trưng cầu chủyếu là người Anh, nên họ"thiên vị" cho ngườiđồng hương của mình
là Newton hơn. Cũng vì thế, Chủtịch của Royal Society, Huân tước Peter May phát
biểu trong lễcông bốkết quảrằng: "Nhiều người sẽnói việc so sánh Newton và
Einstein chẳng khác nào so sánh giữa quảtáo và quảcam".
Tuy nhiên, điều quan trọng nhấtở đây là tất cảnhân loạiđều coi trọng và mang ơn
những thành tựu vô cùng to lớn mà cảhai nhà vật lý này đã mang đến cho thếgiới
con người. Rõ ràng, ảnh hưởng của họ đã vượt xa những phép tính toán thông
thường, những công trình trong phòng thí nghiệm hay bịgiới hạn chỉtrong lĩnh
vực một môn khoa học cụthể- vật lý. Và cuộc trưng cầu ý kiến này không có mục
đích nào khác ngoài việc tôn vinh hai nhà bác học uyên thâm của thếgiới!".
Thời gian-Phần 1
Hiện tạiđiđâu khi nó đã trởthành quá khứvà quá khứ ở đâu?
(Ludwig Wittgenstein)
Những khó khăn mà thời gian đặt ra
Mỗi người chúng ta đều biếtđến thời gian, nhưng không một ai nhìn thấy tận mắt,
nói thuộc vềnhững thứmà tất cảchúng ta đều có kinh nghiệm những rất khó có
cách mô tả. Khi ta nói đến từ"thời gian", chúng ta đều hiểu muốn nói vềcái gì,
nhưng không một ai biếtđằng sau từ ấyẩn náu một sựthật gì. Nếu nhưtừlà rõ
ràng thì sựvật không rõ ràng, nó ẩn nấp trong đám sương mù mỗi khi ta cốnăm
được nó.
Mặc dù dáng vẻcủa nó là quen thuộc, thời gian thực ra gây nên những ngõ cụt và
những nghịch lí đủ loại và sốlượng của chúng càng lớn lên khi ta càng nhìn sâu.
Khó khăn thứnhất nhưchúng ta đã nói là từ"thời gian" không nói lên điều gì về
cái mà nó muốn biểuđạt. Thật ra người ta đã cốthử định nghĩa thời gian:nó là cái
gì đi qua thì không có gì xảy ra cả, nó là trật tựcác sựviệc nối tiếp nhau, nó là cái
tương lai đang hình thành hay nói cho vui, nó là cái cách tiện lời nhất mà thiên
nhiên đã tìm thấyđể mọi cái không xảy ra cùng một lúc. Tất cảnhững cách phát
biểu nhưtrên đềuđã có chứa những ý niệm vềthời gian, nhưng chỉlà những ẩn dụ
của thời gian, chưa cho chúng ta biếtđược bản chất của nó.
Có một khó khăn thứhai vềthời gian, đấy là chúng ta không thểnào đứng thụt lùi
so với nó. Thông thường khi chúng ta muốn quan sát nghiên cứu 1 đồ vật, chúng ta
bắtđầu bằng việc quan sát nó dưới các góc độ khác nhau, nhưng với thời gian, việc
chúng ta đứng cách xa để quan sát là không thểthực hiệnđược, vì thời gian luôn
luôn tác động đến chúng ta. Chúng ta đang ởtrong thời gian và không thểtách khói
nó. Đây là mộtđặc trưng mà cảthời gian và không gian đều có. Nhưng có một sự
khác biệt chủyếu giữa không gian và thời gian là: chúng ta có thểdi chuyển bên
trong không gian, điđi lại lại theo bất kì phương hướng nào, trong khi ấy chúng ta
lại không thểthay đổi vịtrí trong thời gian(thật là thiệt thòi lớn cho các nhà thơ!).
Không gian là nơi chốn của sựtựdo của chúng ta, thời gian là ẩn dụvềsựgiam
hãm của chúng ta.
Một khó khăn thứba là thời gian không thểcảm nhậnđược bằng giá quan. Không
có mùi, không có vị, lặng lẽvà không nắm bắtđược. Các thửnghiệm tiến hành với
những người sống nhiều tháng trong các hang động hay các boong ke, không có
đồng hồ, cách li hoàn toàn so với thếgiới ngoài và chỉcòn nhịpđập sinh học của
mình, cho thấy không thểxác định định lượng thời gian 1 cách chính xác khi mà
các điểm mốc bên ngoài đã biến mất. Rất nhanh chóng sự ước lượng khoảng cách
thời gian trong những điều kiệnấy sai lệch rất nhiều so với những gì mà đồng hồ
chỉcho chúng ta biết.
Không thểnào ngừng được thời gian
Khi chúng ta nhìn thấy một chiếc kim đồng hồchạy trên mặtđồng hồ, ta tin rằng
đã nhìn thấy thời gian trôi qua. Nhưng thực ra thì đồng hồchỉcái gì, khi ta nói rằng
chúng chỉgiờ? CHúng ta chỉquan sát được một sựchuyểnđộng đấy là sựdi
chuyển của cái kim trong không gian. Nhưvậy hầu nhưbao giờchúng ta cũng lẫn
lộn thời gian với sựchuyểnđộng riêng của nó, đấy là sựchuyểnđộng.
Chúng ta hãy tưởng tượng có ngày nào đó thời gian ngừng lại. Xung quanh ta tất cả
đều bấtđộng. Mặt Trờiđứng im, các giọt mưađang rơi thì dừng lại, những chiến
đu treo lơlửng 1 cách kì quái khi đang đung đưa, không còn giờ, không còn sựnối
tiếp của ngày và đêm. Hoa hồng không tần và cũng không nở, sóng củađại dương
gần như đông lại, chim hóc đang bay thì đứng yên nhưnhững chiếc bia cố định.
Nhưng nhìn thấy nhưvậy, chúng ta vẫn giảthiết ngầm là cái thếgiới không có thời
gian ấy vẫn tồn tại, vẫn duy trì, vẫn bền lâu và nhưvậy là nó vẫn có...một thời gian?
Tưởng tượng rằng thời gian ngừng lại, nhưng thếgiới vẫn tiếp tục tồn tại dẫnđến
một mâu thuẫn. Vì rằng chúng ta chỉcó thểtồn tại trong thời gian, việc ngừng thời
gian có nghĩa là sựngừng của hiện tại, sựbiến mất của tất cảnhững cái gì tồn tại.