Bí n v o nh (ph n 1)ẩ ề ả ả ầ
Đàn súc v t ch hàng đang l m lũi b c đi trên sa m c cháy b ng, b ng tr c m t m iậ ở ầ ướ ạ ỏ ỗ ướ ặ ọ
ng i hi n lên c m t cái h l n. Nh ng vài phút trôi qua, cái h ma y b t đ u b l p s ng mù màu đườ ệ ả ộ ồ ớ ư ồ ấ ắ ầ ị ớ ươ ỏ
nh t bao ph , m nh t r i bay vút lên tr i và bi n m t. Đó là o nh h , m t th o nh ph bi n nh t.ạ ủ ờ ạ ồ ờ ế ấ ả ả ồ ộ ứ ả ả ổ ế ấ
Nh ng bóng ma trong không trungữ
Th o nguyên bao la tr i dài vô t n. M t tr i chói l i đang nhô cao kh i chân tr i báo tr c m t ngày oi b c.ả ả ậ ặ ờ ọ ỏ ờ ướ ộ ứ
Ng i đánh xe cho tôi c li m môi hoài, th nh tho ng l i gi c con ng a x u xí b c gióng m t...ườ ứ ế ỉ ả ạ ụ ự ấ ướ ộ
phía tr c hi n ra m t m t h l n. M t n c h tr i dài nh m t d i n c r ng d c đ ng chân tr i vàỞ ướ ệ ộ ặ ồ ớ ặ ướ ồ ả ư ộ ả ướ ộ ọ ườ ờ
nh n chìm c nh ng c t đi n tín rung rinh v i nh ng cây b ch d ng m c th a th t trên th o nguyên. M tậ ả ữ ộ ệ ớ ữ ạ ươ ọ ư ớ ả ộ
con chim to v y cánh bay lên kh i m t n c và ti n l i phía chúng tôi, nó tr nên nh d n trông th y. B ngẫ ỏ ặ ướ ế ạ ở ỏ ầ ấ ỗ
ch ng còn th y h , ch ng còn th y chim đâu n a...ẳ ấ ồ ẳ ấ ữ
- o nh m t r i, - ng i đánh xe th t lên phá v c nh im lìm. - Oi quá! - đo n ông ta v y ng n roi v phíaẢ ả ấ ồ ườ ố ỡ ả ạ ẫ ọ ề
chân tr i xa xa. - Anh xem th nào đ n chi u cũng có giông.ờ ế ế ề
o nh phía chân tr iẢ ả ờ
Đúng, đó chính là o nh, m t trong nh ng hi n t ng mà t th i xa x a, con ng i đã g n nó v i nh ngả ả ộ ữ ệ ượ ừ ờ ư ườ ắ ớ ữ
s c m nh bí n, vô hình c a t nhiên. “Bi n qu ” - dân c mi n B c Phi hi n gi còn g i o nh nh th .ứ ạ ẩ ủ ự ể ỷ ư ề ắ ệ ờ ọ ả ả ư ế
ph ng Đông, ai cũng bi t câu chuy n c tích v nàng tiên Morgana. Nàng thích trêu gh o nh ng kháchỞ ươ ế ệ ổ ề ẹ ữ
b hành m i m t, ch cho h th y trên sa m c nh ng c đ o n hoa, nh ng h đ y p n c, nh ng đô thộ ỏ ệ ỉ ọ ấ ạ ữ ố ả ở ữ ồ ầ ắ ướ ữ ị
trù phú có nh ng tháp giáo đ ng H i giáo v i nh ng v n cây treo l l ng trên không trung. Nàng cho hữ ườ ồ ớ ữ ườ ơ ử ọ
th y ch đ cám d h đi ch ch đ ng. Sau đó, khi o nh đã tan ra trong không khí, nàng s c i nh o n iấ ỉ ể ỗ ọ ệ ườ ả ả ẽ ườ ạ ỗ
th t v ng c a đám l khách y. Câu chuy n c này đ l i d u n c a nó trong ngôn ng . Ng i ta g i b tấ ọ ủ ữ ấ ệ ổ ể ạ ấ ấ ủ ữ ườ ọ ấ
c hình nh h o nào đánh l a nào là phata-morgana, t c là nàng tiên Morgana.ứ ả ư ả ừ ứ
Khi nói v o nh, ng i ta th ng nghĩ đ n m t sa m c cháy b ng và đàn súc v t tr hàng đang l m lũiề ả ả ườ ườ ế ộ ạ ỏ ậ ở ầ
b c đi trên bi n cát nh p nhô. Phía tr c, bên đ ng chân tr i m nh t b ng xu t hi n m t b m t to l pướ ể ấ ướ ườ ờ ờ ạ ỗ ấ ệ ộ ề ặ ấ
loáng. Cái gì v y? Nh ng con l c đà d n thêm vài b c, và tr c m t m i ng i hi n lên c m t cái hậ ữ ạ ấ ướ ướ ặ ọ ườ ệ ả ộ ồ
l n. Làn gió nh làm m t n c g n lăn tăn.ớ ẹ ặ ướ ợ
H nom rõ ràng đ n n i không th nghi ng gì v tính ch t có th c c a nó. Nh ng vài phút trôi qua, và cáiồ ế ỗ ể ờ ề ấ ự ủ ư
h ma y b t đ u b l p s ng mù màu đ nh t c a sa m c bao ph , nó m t đi nh ng đ ng nét r i thìnhồ ấ ắ ầ ị ớ ươ ỏ ạ ủ ạ ủ ấ ữ ườ ồ
lình bay vút lên tr i và m t hút.ờ ấ
Đó là o nh h , m t th o nh ph bi n nh t, th ng hay xu t hi n h n c . Trong nh ng ngày nóngả ả ồ ộ ứ ả ả ổ ế ấ ườ ấ ệ ơ ả ữ
n c, nh ng cái h trên sa m c nh v y là m t hi n t ng g p B c phi. Chi u chi u, m t khu v c nào đóự ữ ồ ạ ư ậ ộ ệ ượ ặ ở ắ ề ề ộ ự
b nung đ t su t ngày li n bi n thành vùng đ t ng p l t. T t c nh ng gì kho ng cách ba b n cây s đ uị ố ố ề ế ấ ậ ụ ấ ả ữ ở ả ố ố ề
b n c vây quanh. Nh ng thôn xóm nom t a nh nh ng hòn đ o gi a m t cái h r ng. Càng l i g n làng,ị ướ ữ ự ư ữ ả ữ ộ ồ ộ ạ ầ
cái b c a vùng n c o kia càng lùi ra xa và cái nhánh n c ngăn cách ta v i làng d n d n tr nên h p l iờ ủ ướ ả ướ ớ ầ ầ ở ẹ ạ
cho đ n khi bi n m t hoàn toàn, còn cái h v n gi nguyên hình d ng b t đ u lùi xa d n và luôn luôn m tế ế ấ ồ ẫ ữ ạ ắ ầ ầ ở ộ
kho ng cách không bao gi đ t t i đ c.ả ờ ạ ớ ượ
Liên Xô cũ, nh ng o nh nh v y không l l m gì v i c dân mi n ven bi n Caxpi, mi n th o nguyênỞ ữ ả ả ư ậ ạ ẫ ớ ư ề ể ề ả
Cr m, mi n đ ng b ng sông Vonga. Ng i ta cũng nhìn th y o nh trên m t đ ng láng nh a: vào nh ngư ề ồ ằ ườ ấ ả ả ặ ườ ự ữ
ngày m t tr i thiêu đ t, có nh ng “h n c” trôi qua tr c mũi xe nh v a m i qua c n m a v y. Trên m tặ ờ ố ữ ố ướ ướ ư ừ ớ ơ ư ậ ặ
h ph n ánh nh ng đám mây v i b u tr i xanh. Ôtô ch y v i v n t c 60 kilômet m t gi , và su t g n m iồ ả ữ ớ ầ ờ ạ ớ ậ ố ộ ờ ố ầ ườ
phút, phía tr c luôn luôn nhìn th y d i n c l a d i kia. Và n u nh ng o nh t ng t không h làmở ướ ấ ả ướ ừ ố ế ữ ả ả ươ ự ề
cho con ng i ta ng c nhiên, thì nh ng d ng o nh khác l i có th không ch gây kinh ng c, mà th m chíườ ạ ữ ạ ả ả ạ ể ỉ ạ ậ
còn d a n t đ c con ng i.ọ ạ ượ ườ
- Có l n tôi d ng l i bên l i vào m t h m núi, - m t ng i đã t ng Angiêri k l i, - và ng i ngh trên m tầ ừ ạ ố ộ ẻ ộ ườ ừ ở ể ạ ồ ỉ ộ
t ng đá. B ng nhiên bên d i cách tôi ch ng năm m i mét, tôi nom th y m t ng i cũng ng i trên m tả ỗ ở ướ ừ ươ ấ ộ ườ ồ ộ
t ng đá. Khi tôi đ ng d y, ng i kia cũng đ ng lên. Khi tôi l i g n ng i đó, thì anh ta cũng ti n l i phíaả ứ ậ ườ ứ ạ ầ ườ ế ạ
tôi! Đ n khi đ n g n h n thì vô cùng s ng s t, tôi nh n ra chính mình trong con ng i đó. S gi ng nhau yế ế ầ ơ ử ố ậ ườ ự ố ấ
làm tôi ho ng đ n n i tôi chìa tay ra. Con ng i y h t tôi kia cũng làm nh v y. Nh ng khi tôi qu quy tả ế ỗ ườ ệ ư ậ ư ả ế
xáp l i g n h n thì bóng ma bi n m t.ạ ầ ơ ế ấ
Ngày x a, th i còn s d ng thuy n bu m, trên các bi n, đ u lan truy n m t truy n thuy t v con tàu maư ờ ử ụ ề ồ ở ể ề ề ộ ề ế ề
- “Ng i Hà Lan bay”. Ng i thuy n tr ng c a con tàu đó vì t i báng b chúa tr i nên đã ph i ch u t iườ ườ ề ưở ủ ộ ổ ờ ả ị ộ
su t đ i lang thang trên kh p các bi n và đ i d ng mà không đ c b neo đâu c . Các th y th tin r ng,ố ờ ắ ể ạ ươ ượ ỏ ở ả ủ ủ ằ
vi c g p g con tàu bu m ghê s đó là đi m báo tr c tai h a đ m tàu. Song nh ng cu c g p g y l iệ ặ ỡ ồ ợ ề ướ ọ ắ ữ ộ ặ ỡ ấ ạ
x y ra th t th ng xuyên! Con tàu ma b t ng xu t hi n trong đám s ng mù, nó l ng l ng trôi qua tr cả ậ ườ ấ ờ ấ ệ ươ ẳ ặ ướ
m t đám th y th , không h đáp l i các tín hi u, r i sau đ y l i b t ch t bi n đi nh lúc xu t hi n v y.ắ ủ ủ ề ạ ệ ồ ấ ạ ấ ợ ế ư ấ ệ ậ
Năm 1878, vào th i gian x y ra chi n tranh gi a ng i M v i ng i da đ , m t toán lính r i đ n Abrahamờ ả ế ữ ườ ỹ ớ ườ ỏ ộ ờ ồ
Linhcôn đi ra. M t lúc sau nh ng ng i còn l i trong đ n nhìn toán lính đó đang ti n b c trên tr i.ộ ữ ườ ạ ồ ế ướ ở ờ
Ng i ta li n b o r ng toán lính đó đã b gi t ch t và bây gi h đang nhìn th y linh h n nh ng ng i y.ườ ề ả ằ ị ế ế ờ ọ ấ ồ ữ ườ ấ
Vài ngày sau, qu nhiên toán lính b nh ng ng i da đ tiêu di t. Nh ng ng i mê tín nh r t dai s trùngả ị ữ ườ ỏ ệ ữ ườ ớ ấ ự
h p ng u nhiên c a các s ki n. T t c nh ng đi u đó không ph i cái gì khác h n là nh ng o nh. Hìnhợ ẫ ủ ự ệ ấ ả ữ ề ả ơ ữ ả ả
nh trên tr i đang di n ra m t “màn k ch” vi n t ng v y. ư ờ ễ ộ ị ễ ưở ậ
vùng b bi n Xixilia, vào lúc m t tr i m c, trên m t bi n th ng th y xu t hi n nh ng cung đi n nguyỞ ờ ể ặ ờ ọ ặ ể ườ ấ ấ ệ ữ ệ
nga, nh ng ng n tháp và pháo đài trên không trung, nh ng ng i không l , nh ng cây c i và đ ng v tữ ọ ữ ườ ồ ữ ố ộ ậ
kh ng l ; t t c nh ng cái đó qu n t l i r i t n ra, đu i b t l n nhau, thay hình đ i d ng, c nh t ng nàyổ ồ ấ ả ữ ầ ụ ạ ồ ả ổ ắ ẫ ổ ạ ả ượ
thay th c nh t ng khác.ế ả ượ
M t l n, nh ng th y th thám hi m vùng c c đã g p “ o nh” nh th . Con tàu c a h len l i gi a nh ngộ ầ ữ ủ ủ ể ự ặ ả ả ư ế ủ ọ ỏ ữ ữ
núi băng và các t ng băng v ra t nh ng cách đ ng băng. Chúng l p lánh và tr nên chói l i d i ánh m tả ỡ ừ ữ ồ ấ ở ọ ướ ặ
tr i r c r . B ng chân tr i phân đôi ra, nh ng v t th xa li n bay lên không trung, treo l l ng trên đó vàờ ự ỡ ỗ ờ ữ ậ ể ở ề ơ ử
không ng ng thay đ i hình d ng. Nh trong ng kính v n hoa v y, nh ng hình thù, nh ng s v t l th ngừ ổ ạ ư ố ạ ậ ữ ữ ự ậ ạ ườ
tho t n tho t hi n tr c m t nh ng th y th đ ng ngây ra vì quá đ i s ng s t: khi thì xu t hi n m t cái gìắ ẩ ắ ệ ướ ắ ữ ủ ủ ứ ỗ ử ố ấ ệ ộ
đó gi ng nh ng n tháp, khi là nh ng hình ng i nào đó trông th t phi lý, khi l i là m t thanh g m, th r iố ư ọ ữ ườ ậ ạ ộ ươ ế ồ
t t c nh ng cái đó b ng nhiên đ c thay th b ng đ ng vi n rõ nét c a m t núi băng l n làm ta nh đ nấ ả ữ ỗ ượ ế ằ ườ ề ủ ộ ớ ớ ế
pháo đài c b t kh xâm ph m. Nh ng cách đ ng băng trông gi ng nh nh ng bình nguyên trên đ y có đổ ấ ả ạ ữ ồ ố ư ữ ấ ủ
cây c i, g u, chó, chim chóc, ng i nh th đang nh y múa trong không trung.ố ấ ườ ư ể ả
Nh các b n th y đ y, th t là l m hình nhi u v . Nh ng b n ch t c a t t c các b c tranh ma quái x y raư ạ ấ ấ ậ ắ ề ẻ ư ả ấ ủ ấ ả ứ ả
trong không trung đó đ u ch là m t mà thôi.ề ỉ ộ
“Có th , - đây s có m t ng i nào khác nói, - b n ch t c a các “ o nh” nh v y ch là m t, nh ng xinể ở ẽ ộ ườ ả ấ ủ ả ả ư ậ ỉ ộ ư
hãy gi i thích th t rõ ràng và d hi u, làm sao l i có th xu t hi n m t b c tranh l lùng đ n th : nh ngả ậ ễ ể ạ ể ấ ệ ộ ứ ạ ế ế ữ
ng i lính hành quân trên b u tr i? ! Và xin hãy chú ý: t t c nh ng ng i lính y sau đó đ u b ch t!”ườ ầ ờ ấ ả ữ ườ ấ ề ị ế
Chúng ta s còn nói ti p v s trùng h p ng u nhiên c a các s ki n khác nhau. Còn bây gi chúng ta cũngẽ ế ề ự ợ ẫ ủ ự ệ ờ
phân tích xem nh ng bóng ma l lùng đó xu t hi n nh th nào trong b u khí quy n trái đ t.ữ ạ ấ ệ ư ế ầ ể ấ
Bí n v o nh (ph n 2)ẩ ề ả ả ầ
Nên nh r ng vào mùa hè, nh ng ngôi nhà, công trình, cây c i trên đ ng chân tr i,ớ ằ ữ ố ườ ờ
d ng nh cũng run r y, đung đ a. T t nhiên, không ph i chính chúng, mà nh ng hìnhườ ư ẩ ư ấ ả ữ
nh c a chúng đang run r y. Nh ng nh th có nghĩa gì?ả ủ ẩ ư ư ế
o nh v tàu ma -Ả ả ề
Ng i Hà Lan bay.ườ
Theo nh ng quy lu t quang h cữ ậ ọ
Trên b ao có m t cây li u. Chúng ta nhìn th y bóng ph n chi u c a nó trên m t n c l ng nh trongờ ộ ễ ấ ả ế ủ ặ ướ ặ ư
g ng v y.ươ ậ
Vì sao th ? Nh ng tia ánh sáng ph n chi u t cái cây m c trên b ao s t i m t chúng ta b ng hai conế ữ ả ế ừ ọ ờ ẽ ớ ắ ằ
đ ng: m t s tia đi th ng qua l p không khí, và chúng ta nhìn th y hình nh c a cây, còn nh ng tia khácườ ộ ố ẳ ớ ấ ả ủ ữ
ph n chi u t m t g ng c a ao, khi đ p vào m t, chúng s t o nên m t hình nh th hai - nh ng l nả ế ừ ặ ươ ủ ậ ắ ẽ ạ ộ ả ứ ư ộ
ng c c a cây. V n dĩ m t chúng ta không th phát hi n đ c s sai l ch c a tia sáng, chúng luôn luôn ti pượ ủ ố ắ ể ệ ượ ự ệ ủ ế
nh n hình nh c a v t nh th các tia sáng đi th ng t các v t đó v y. Vì th chúng ta nhìn th y hình nhậ ả ủ ậ ư ể ẳ ừ ậ ậ ế ấ ả
cây li u đ c ph n chi u b i m t g ng c a n c theo m t đ ng th ng đi t m t t i m t n c.ễ ượ ả ế ở ặ ươ ủ ướ ộ ườ ẳ ừ ắ ớ ặ ướ
Nh v y o nh là m t s ph n chi u g ng nh th c a các v t, cây c i, con ng i khác nhau.ư ậ ả ả ộ ự ả ế ươ ư ế ủ ậ ố ườ
Ch có đi u t m g ng đây không ph i là kính, không ph i là n c, mà chính là không khí.ỉ ề ấ ươ ở ả ả ướ
T m g ng khí quy n y xu t hi n trong nh ng đi u ki n nào?ấ ươ ể ấ ấ ệ ữ ề ệ
Chúng ta th ng quen cho r ng các tia sáng truy n đi theo đ ng th ng trong không khí. Nh ng n u nói th tườ ằ ề ườ ẳ ư ế ậ
nghiêm túc thì còn xa m i là nh v y. V n không khí bao quanh chúng ta là không đ ng nh t, nó bao g mớ ư ậ ố ồ ấ ồ
các l p có m t đ khác nhau. Và th có nghĩa là không th có s truy n ánh sáng theo đ ng th ng trongớ ậ ộ ế ể ự ề ườ ẳ
không khí đ c. Nh ng quy lu t c a quang h c là nh v y. Hi u đ c các quy lu t đó không ph i là khó.ượ ữ ậ ủ ọ ư ậ ể ượ ậ ả
M t cái thìa đ c th vào m t c c n c chè. Chi c thìa nh b gãy ra. Nguyên nhân là ch n c và khôngộ ượ ả ộ ố ướ ế ư ị ở ỗ ướ
khí có m t đ khác nhau. Khi đi qua m t môi tr ng - không khí ít đ m đ c h n - đ n môi tr ng khác đ mậ ộ ộ ườ ậ ặ ơ ế ườ ậ
đ c h n là n c, các tia sáng thay đ i đ ng truy n th ng c a mình, v l i theo m t nguyên t c hoàn toànặ ơ ướ ổ ườ ề ẳ ủ ả ạ ộ ắ
xác đ nh là chúng b l ch v phía môi tr ng đ m đ c h n. Trong tr ng h p c a chúng ta thì đó là n c.ị ị ệ ề ườ ậ ặ ơ ườ ợ ủ ướ
Khi đi t th y tinh vào n c, tia sáng b khúc x v phía th y tinh có m t đ l n h n so v i n c.ừ ủ ướ ị ạ ề ủ ậ ộ ớ ơ ớ ướ
Th còn khi ánh sáng truy n qua b u khí quy n thì sao? M i khi tia sáng đi t l p không khí có m t đ nh tế ề ầ ể ỗ ừ ớ ậ ộ ấ
đ nh vào l p không khí có m t đ h i n c, nó li n b khúc x ít nhi u, và thay đ i đ ng truy n th ng c aị ớ ậ ộ ơ ướ ề ị ạ ề ổ ườ ề ẳ ủ
mình.
Ta nên nh r ng vào mùa hè, nh ng ngôi nhà, công trình, cây c i trên đ ng chân tr i, d ng nh cũng runớ ằ ữ ố ườ ờ ườ ư
r y, đung đ a. T t nhiên, không ph i chính chúng, mà nh ng hình nh c a chúng đang run r y. Nh ng nhẩ ư ấ ả ữ ả ủ ẩ ư ư
th có nghĩa gì? Đó là, nh ng tia sáng đ c các v t ph n chi u l i và đi đ n m t chúng ta đã liên t c thayế ữ ượ ậ ả ế ạ ế ắ ụ
đ i h ng. Nói cách khác, đ ng đi c a chúng hoàn toàn không ph i là th ng.ổ ướ ườ ủ ả ẳ
Ng i ta g i đó là s khúc x . S khúc x nh luôn x y ra (ch tr m t tr ng h p, khi các tia sáng t cácườ ọ ự ạ ự ạ ỏ ả ỉ ừ ộ ườ ợ ừ
thiên th đ p vào m t chúng ta theo chi u th ng đ ng). Do có s khúc x đó mà ta th y các thiên th nhể ậ ắ ề ẳ ứ ự ạ ấ ể ư
n m v trí cao h n c a chúng trong th c t . Vào bu i x chi u, chúng ta th y m t tr i l u l i 5-10 phútằ ở ị ơ ủ ự ế ổ ế ề ấ ặ ờ ư ạ
sau khi đã khu t xu ng đ ng chân tr i. Chúng ta th y các v t xa đ u cao h n và g n h n m t chút soấ ố ườ ờ ấ ậ ở ề ơ ầ ơ ộ
v i v trí th c c a chúng.ớ ị ự ủ
S khúc x ánh sáng trong b u khí quy n c a trái đ t là m t hi n t ng bình th ng x y ra kh p m iự ạ ầ ể ủ ấ ộ ệ ượ ườ ả ở ắ ọ
n i. Và chúng ta l i th ng không nh n th y hi n t ng đó: s khúc x các tia sáng là r t nh , chúng khôngơ ạ ườ ậ ấ ệ ượ ự ạ ấ ỏ
làm chuy n d ch v trí và không làm sai l ch hình nh c a các v t nhìn th y m t cách rõ r t.ể ị ị ệ ả ủ ậ ấ ộ ệ
Nh ng cũng có khi khác đi. Đôi khi các tia sáng ph n chi u t m t s l p không khí nh t m t t mư ả ế ừ ộ ố ớ ư ừ ộ ấ
g ng và nh v y chúng b l ch đi đáng k .ươ ư ậ ị ệ ể Ch ng h n, đi u đó di n ra vào mùa hè, khi m t tr i hâmẳ ạ ề ễ ặ ờ
nóng b u không khí, đ c bi t là các l p d i. Khi đó, các l p này tr nên ít đ m đ c h n. Nh ng tia sáng điầ ặ ệ ớ ướ ớ ở ậ ặ ơ ữ
t v t nào đó t i m t đ t s ph n chi u l i t l p không khí nh v y nh t b m t n c, chúng đi lênừ ậ ớ ặ ấ ẽ ả ế ạ ừ ớ ư ậ ư ừ ề ặ ướ
trên và đ p vào m t ng i quan sát. Lúc đó chúng ta có th nom th y o nh “h ” hay là o nh d i.ậ ắ ườ ể ấ ả ả ồ ả ả ướ
Chúng ta l y ví d o nh trên sa m c. Nh ng con tàu c a sa m c - nh ng con l c đà - đang ch m rãiấ ụ ả ả ạ ữ ủ ạ ữ ạ ậ
chuy n đ ng. Nh b thiêu đ t trong lò, cát và đá h ng h c b c h i nóng. Không trung tĩnh l ng. B u tr i bể ộ ư ị ố ừ ự ố ơ ặ ầ ờ ị
che ph b ng m t màn s ng màu đ nh t; m t tr i chìm ngh m và đ ng chân tr i m t hút. L p khôngủ ằ ộ ươ ỏ ạ ặ ờ ỉ ườ ờ ấ ớ
khí cu i cùng b đ t nóng h n c vì cát b ng r y, và vì th nó b loãng đi nhi u. L p không khí bên trên bố ị ố ơ ả ỏ ẫ ế ị ề ớ ị
nung nóng ít h n, vì v y nó đ m đ c h n. Hi n t ng đó th ng x y ra vào n a đ u c a ngày, khi l pơ ậ ậ ặ ơ ệ ượ ườ ả ử ầ ủ ớ
không khí sát m t đ t đã b nung nóng mà các l p trên còn l nh.ặ ấ ị ớ ạ
M t đ không khí c hai l p k sát nhau y trong tr ng h p này không còn đ ng nh t n a. Th là trongậ ộ ở ả ớ ề ấ ườ ợ ồ ấ ữ ế
nh ng đi u ki n nh v y, đâu đó chân tr i, phía tr c đoàn súc v t ch hàng hi n ra m t cái h ma, cònữ ề ệ ư ậ ở ờ ướ ậ ở ệ ộ ồ
trên th c t , đó là s ph n chi u b u tr i t m g ng c a l p không khí bên d i.ự ế ự ả ế ầ ờ ở ấ ươ ủ ớ ướ
T m g ng không khí có th xu t hi n c các l p trên c a b u khí quy n - chúng ta có th nhìn th y trênấ ươ ể ấ ệ ở ả ớ ủ ầ ể ể ấ
đó s ph n chi u c a nh ng v t xa b khu t sau chân tr i trong nh ng đi u ki n bình th ng. Khi đóự ả ế ủ ữ ậ ở ị ấ ờ ữ ề ệ ườ
chúng ta nom th y chúng khá cao và g n h n là chúng t n t i trên th c t .ấ ầ ơ ồ ạ ự ế
Bí n v o nh (ph n 3)ẩ ề ả ả ầ
Ng i ta th ng th y các o nh trên h n là các o nh d i bi n, cũng nh cácườ ườ ấ ả ả ơ ả ả ở ướ ể ư ở
vùng vĩ đ ven c c, n i các l p không khí bên d i h u nh lúc nào cũng l nh h n các l p trên... ộ ự ơ ớ ướ ầ ư ạ ơ ớ
Trong nh ng đi u ki n nào thì xu t hi n t m g ng không khí trên? ữ ề ệ ấ ệ ấ ươ
Th ng là vào sáng s m, khi các l p d i c a không khí còn khá l nh vì ti p xúc v i m t đ t, còn các l pườ ớ ớ ướ ủ ạ ế ớ ặ ấ ớ
trên thì m h n, bên trên có th c u t o nên m t l p không khí ph n chi u.ấ ơ ở ể ấ ạ ộ ớ ả ế
Ng i ta th ng th y các o nh trên h n là các o nh d i bi n, cũng nh các vùng vĩ đ ven c c,ườ ườ ấ ả ả ơ ả ả ở ướ ể ư ở ộ ự
n i các l p không khí bên d i h u nh lúc nào cũng l nh h n các l p trên. ph ng B c, hi n t ng nàyơ ớ ướ ầ ư ạ ơ ớ Ở ươ ắ ệ ượ
th ng có vào mùa đông và mùa xuân, vào nh ng ngày có gió m áp th i t ph ng Nam t i, trong khiườ ữ ấ ổ ừ ươ ớ
nh ng l p d i c a b u khí quy n v n còn l nh vì tuy t ph .ữ ớ ướ ủ ầ ể ẫ ạ ế ủ
Trên bi n c , có th nhìn th y trong o nh trên hình nh nh ng hòn đ o và con tàu xa khu t sau chânể ả ể ấ ả ả ả ữ ả ở ấ
tr i. “Tôi đã nhìn th y qua ng nhòm nh ng đ ng nét và thi t b trên tàu rõ đ n n i, - m t nhà thám hi mờ ấ ố ữ ườ ế ị ế ỗ ộ ể
vùng c c vi t - tôi đã không h đ n đo th a nh n đó là chi c tàu c a cha tôi. Sau này, khi so sánh các b nự ế ề ắ ừ ậ ế ủ ả
đ hoa tiêu c a c hai tàu, chúng tôi m i v l ra r ng chúng tôi đã cách nhau m t kho ng cách năm m iồ ủ ả ớ ỡ ẽ ằ ở ộ ả ươ
cây s , t c là h đã không th nhìn th y nhau đ cố ứ ọ ể ấ ượ
Tùy thu c vào tính ch t c a s ph n chi u do t m g ng không khí trên, đôi khi chúng ta nhìn th yộ ấ ủ ự ả ế ấ ươ ấ
o nh th ng ngay trên đ u ta cao tít trên không trung, d i d ng hình nh l n ng cả ả ẳ ầ ở ướ ạ ả ộ ượ . Nh ng oữ ả
nh nh v y th m chí còn hay x y ra n a. Có m t câu chuy n n i ti ng c a m t nhà thám hi m khi đ nả ư ậ ậ ả ữ ộ ệ ổ ế ủ ộ ể ế
Italia, trên b bi n đã nhìn th y trên không trung hình nh l n ng c c a c m t thành ph . Vô cùng s ngở ờ ể ấ ả ộ ượ ủ ả ộ ố ử
s t, ông ta li n v i vàng v ngay nh ng gì đã th y, r i sau đó đi ti p đ tìm ki m nguyên nhân c a hi nố ề ộ ẽ ữ ấ ồ ế ể ế ủ ệ
t ng kỳ l đó. Sau vài cây s ti p theo ông ta đã t i chính thành ph mà tr c đó ông đã nhìn th y hình nhượ ạ ố ế ớ ố ướ ấ ả
c a nó trên không trung.ủ
Thành ph Lômônôxôp n m trên b v nh Ph n Lan, cách Lêningrát 40 kilômet. T n i đây r t khó nhìn rõố ằ ờ ị ầ ừ ơ ấ
đ c Lêningrát. Nh ng có nh ng ngày mà dân c thành ph Lômônôxôp nhìn th y Lêningrát rõ nh trênượ ư ữ ư ố ấ ư
lòng bàn tay. Hình nh thành ph hi n lên trên không trung. Khi đó, t Lômônôxôp nhìn rõ hình sông Nêva,ư ố ệ ừ
c u c ng, m t s ngôi nhà cao t ng bi t l p. V y là chúng ta g p đ c đây s ph n chi u tr c ti p cácầ ố ộ ố ầ ệ ậ ậ ặ ượ ở ự ả ế ự ế
v t trong t m g ng không khí l lùng d ng nh bao trùm c m t đ t.ậ ấ ươ ạ ườ ư ả ặ ấ
Cu i cùng, cũng có khi x y ra nh th này: Cao tít trên không trung xu t hi n o nh trên kép - đ ng th i cố ả ư ế ấ ệ ả ả ồ ờ ả
hình nh tr c ti p và hình nh l n ng c. Hình nh nh v y đ c quan sát th y trong b u khí quy n, cácả ự ế ả ộ ượ ả ư ậ ượ ấ ầ ể
l p không khí có m t đ khác nhau phân b không đ u. Còn n u l p không khí nóng n m xen gi a hai l pớ ậ ộ ố ề ế ớ ằ ữ ớ
không khí l nh h n thì s hình thành nh ng đi u ki n đ xu t hi n o nh ba. Đi u này hay x y ra cácạ ơ ẽ ữ ề ệ ể ấ ệ ả ả ề ả ở
bi n vùng c c.ể ự
Bí n v o nh (ph n 4)ẩ ề ả ả ầ
Bây gi , vi c gi i đáp đi u bí n c a “Ng i Hà Lan bay” và c a toán lính th c dân Mờ ệ ả ề ẩ ủ ườ ủ ự ỹ
b c đi trên không trung không còn là đi u khó khăn n a...ướ ề ữ
T t c đ u do t m g ng đóấ ả ề ấ ươ
M c cho t t c tính ch t khác th ng c a nh ng “bóng ma” t ng t , b n ch t c a chúng là t nhiên, vàặ ấ ả ấ ườ ủ ữ ươ ự ả ấ ủ ở ự
có th gi i thích đ c. Tr c m t chúng ta chính là o nh trên mà thôi, ch có đi u b ngoài nó nom th tể ả ượ ướ ắ ả ả ỉ ề ề ậ
kh ng khi p đ i v i nh ng ng i mê tín.ủ ế ố ớ ữ ườ
Tôi còn nh m t câu chuy n r t thú v x y ra ngay trong th i đ i chúng ta. Đó là vào nh ng năm 20 c a thớ ộ ệ ấ ị ả ờ ạ ữ ủ ế
k này. M t chi c tàu vi n d ng theo tuy n hành trình th ng l t châu Âu sang châu M . B ng t i m tỷ ộ ế ễ ươ ế ườ ệ ừ ỹ ỗ ạ ộ
n i cách qu n đ o Anh không xa, t t c nh ng ng i trên boong đ u nhìn th y con tàu “Ng i Hà Lanơ ầ ả ấ ả ữ ườ ề ấ ườ
bay”. Ý nghĩ v con tàu ma ghê g m li n hi n lên trong tâm trí các hành khách và th y th . Con tàu bí n đeề ớ ề ệ ủ ủ ẩ
d a đâm vào chi c tàu th y. Đ n giây phút căng th ng nh t, viên thuy n tr ng b ng m t gi ng th t thanhọ ế ủ ế ẳ ấ ề ưở ằ ộ ọ ấ
ra l nh đ i h ng ch y tàu. Nghiêng sang m n ph i, chi c tàu bu m l t qua.ệ ổ ướ ạ ạ ả ế ồ ướ
Nh ng hành khách h t ho ng, s ng s đã nhìn th y m t đi u còn kỳ l h n n a: trên boong có nh ng ng iữ ố ả ữ ờ ấ ộ ề ạ ơ ữ ữ ườ
m c... các b qu n áo c x a đang nh n nháo. H gi tay lên và kêu to nh ng gì đó.ặ ộ ầ ổ ư ố ọ ơ ữ
Khi chi c tàu th y đ n b n c ng, s vi c huy n bí y đã lan ra kh p n i. Trên nhi u t báo Anh và Mế ủ ế ế ả ự ệ ề ấ ắ ơ ề ờ ỹ
xu t hi n các bài báo dài vi t v nh ng bóng ma. Ng i ta vi t r ng cu c g p g v i chi c tàu bu mấ ệ ế ề ữ ườ ế ằ ộ ặ ỡ ớ ế ồ
huy n tho i n là m t ch ng minh hùng h n v s t n t i c a th gi i bên kia. Trên th c t , không th cóề ạ ọ ộ ứ ồ ề ự ồ ạ ủ ế ớ ự ế ể
chuy n nh m l n đ c m t khi có hàng trăm ng i đã t n m t th y rõ con tàu ma v i các th y th c a nó!ệ ầ ẫ ượ ộ ườ ậ ắ ấ ớ ủ ủ ủ
Song ch ng bao lâu m i chuy n đã đ c làm sáng t . Chi c tàu khách vi n d ng đúng là đã ch m trán v iẳ ọ ệ ượ ỏ ế ễ ươ ạ ớ
chi c tàu “Ng i Hà Lan bay”... đ c đóng đ quay phim. Trong khi đang ti n hành quay phim trên bi n thìế ườ ượ ể ế ể
m t tr n bão n i lên. Nh ng ng i có m t trên tàu đã không th đi u khi n các cánh bu m, và gió đã đ yộ ậ ổ ữ ườ ặ ể ề ể ồ ẩ
h ra ngoài kh i. Ph i vài ngay sau, nh ng ng i ki t s c vì ho ng s y m i đ c v t lên kh i tàu, cònọ ơ ả ữ ườ ệ ứ ả ợ ấ ớ ượ ớ ỏ
“Ng i Hà Lan bay” thì đ c đ a v c ng.ườ ượ ư ề ả
Th đ y, đôi khi nh ng hoàn c nh trùng h p nhau l i x y ra b t ng đ n th nào! Trong nh ng tr ng h pế ấ ữ ả ợ ạ ả ấ ờ ế ế ữ ườ ợ
có th th y rõ s mê tín đã bùng n ra sao. Đôi khi ch ng “suy nh c th n kinh” th m chí còn g p nhàể ấ ự ổ ứ ượ ầ ậ ặ ở
“duy v t kiên đ nh” n a. Sau khi đã va ch m v i hi n t ng hi m có gây kinh hoàng, con ng i không chậ ị ữ ạ ớ ệ ượ ế ườ ỉ
b t đ u t mình tin, mà còn đi thuy t ph c ng i khác r ng “đúng l n này” h đã th t s ch m trán v i cácắ ầ ự ế ụ ườ ằ ầ ọ ậ ự ạ ớ
s c m nh thu c th gi i bên kia.ứ ạ ộ ế ớ
Câu chuy n x y ra v i “Ng i Hà Lan bay” th k 20 v a đ c nói trên kia là m t b ng ch ng rõ r t vệ ả ớ ườ ở ế ỷ ừ ượ ộ ằ ứ ệ ề
đi u này. Hàng nghìn ng i tin vào s t n t i c a th gi i bên kia. V y làm sao mà đòi h i h n đ c ề ườ ự ồ ạ ủ ế ớ ậ ỏ ơ ượ ở
nh ng th y th d t nát c a bao th k tr c, khi h đã nhìn nh n rành rành chi c tàu bu m ghê g m trôiữ ủ ủ ố ủ ế ỷ ướ ọ ậ ế ồ ớ
ngay bên c nh, con tàu mà theo đ nh ki n chung c a m i nhà hàng h i báo tr c m t tai h a nào đó s x yạ ị ế ủ ọ ả ướ ộ ọ ẽ ả
đ n...ế
N u sau đó trên tàu có ai đó b ch t, hay m t tr n giông t ác li t n i lên, ho c t i t h n n a là x y ra đ mế ị ế ộ ậ ố ệ ổ ặ ồ ệ ơ ữ ả ắ
tàu, các th y th li n tin ch c l i đây là do cu c ch m trán v i con tàu c a ng i ch t.ủ ủ ề ắ ỗ ở ộ ạ ớ ủ ườ ế