Biến chứng của bệnh khí phế thũng
Hình ảnh phổi bình thường và khí phế thũng.
Khí phế thũng là một bệnh thuộc đường hô hấp dưới, đây là một bệnh phổi
tiến triển, căng giãn thường xuyên làm giảm khả năng đàn hồi, thậm chí làm mất
khả năng hồi phục của thành các tiểu phế quản, các phế quản tận và phế nang do
viêm nhiễm kéo dài gây nên. Bệnh thường biểu hiện hiện tượng khó thở và nguy
hiểm hơn là có thể gây nên nhiều biến chứng cho người bệnh.
Ai dễ mắc bệnh
Nguyên nhân gây nên khí phế thũng rất đa dạng, nổi bật nhất là viêm phế
quản mạn tính, kéo dài. Viêm phế quản mạn tính có thể do vi sinh vật (vi khuẩn,
virut, ký sinh trùng) nhưng cũng có thể do một số nguyên nhân khác như tác động
của hoá chất, bụi bẩn, khói do các chất đốt như than đá, khói bếp, khói thuốc lá,
thuốc lào. Người ta cũng thấy rằng bệnh khí phế thũng hay gặp nhất ở người
nghiện thuốc lá, thuốc lào. Đặc điểm của khói thuốc lá, thuốc lào là có thể làm tê
liệt tạm thời các lông chuyển của thành phế quản, tiểu phế quản và phế nang mà ở
người bình thường các lông chuyển này có tác dụng rất lớn để đẩy các chất gây
kích ứng và các mầm bệnh (vi sinh vật, bụi...) ra khỏi đường hô hấp. Khi các lông
chuyển bị tê liệt thì các chất gây kích ứng sẽ bị ứ đọng lại ở phế quản và dần dần
thâm nhiễm vào các phế nang gây viêm và cuối cùng làm xơ hoá các sợi chun.
Người ta cũng nghiên cứu thấy rằng có một số bệnh nhân bị bệnh khí phế thũng là
do thiếu một loại protein có tên là AAt (anpha1-antitripsin). Đây là một loại
protein có tác dụng bảo vệ các cấu trúc chun của phổi tránh tác động của một số
men (enzym). Nếu thiếu protein AAt có thể dẫn đến tổn thương phổi tiến triển và
hậu quả là bị bệnh khí phế thũng. Một số bệnh mạn tính như bệnh hen suyễn mạn
tính kéo dài nhiều năm cũng làm căng giãn thường xuyên các thành phế quản, phế
nang và cả hệ thống mao mạch của tổ chức phổi mà hậu quả có thể là gây nên khí
phế thũng. Trong các bệnh về phổi thì bệnh lao phổi cũng là một trong những
nguyên nhân đáng kể gây nên khí phế thũng. Khi bị lao phổi, vi khuẩn sẽ làm tổn
hại và gây nên tổn thương xơ hoá thành phế nang và làm căng giãn các phế nang ở
xung quanh tổ chức xơ hoá đó. Người ta cũng đề cập đến bệnh khí phế thũng có
thể do nghề nghiệp như một số nghệ sĩ thổi kèn (nhạc công), công nhân thổi bóng
đèn thuỷ tinh hoặc bị bệnh bụi phổi gặp ở những công nhân thường xuyên tiếp xúc
với bụi của hầm lò.
Biểu hiện đặc trưng của khí phế thũng
Triệu chứng chính của bệnh khí phế thũng là khó thở ra, nhất là lúc mang
vác nặng, lên cầu thang hoặc làm việc nặng, quá sức, mệt mỏi và giảm khả năng
hoạt động thể lực. Khó thở có thể tăng lên khi nằm hoặc đang mắc một bệnh
nhiễm khuẩn đường hô hấp nào đó, nhất là nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới (viêm
phế quản, viêm phế quản - phổi, áp-xe phổi...). Khi bác sĩ khám bệnh cho người bị
khí phế thũng thường thấy người bệnh có biểu hiện khó thở, môi tím (do thiếu
ôxy), lồng ngực biến dạng (người ta gọi là lồng ngực có dạng hình thùng), gõ
vang, rì rào phế nang giảm, nghe phổi có ran ẩm, ran ngáy, ran rít. Trong trường
hợp bệnh nặng có thể xuất hiện phù, gan to, tĩnh mạch cổ nổi (khi đã biến chứng).
Các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết như Xquang phổi, chụp CT, chụp cộng
hưởng từ (MRI), đo chức năng hô hấp, xét nghiệm máu ngoại vi, xét nghiệm đờm,
điện tim... giúp cho việc chẩn đoán bệnh chính xác hơn nhiều. Cần phân biệt với
những bệnh ở phổi như hen phế quản (hen suyễn), tràn khí màng phổi, kén phổi...
Bệnh khí phế thũng nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể để lại biến
chứng nguy hiểm như tâm phế mạn tính, suy hô hấp, tràn khí màng phổi (do vỡ
bóng khí) hoặc gây tắc nghẽn động mạch phổi.
Phòng bệnh khí phế thũng như thế nào?
Cần vệ sinh hàng ngày họng, hầu, mũi, răng, miệng bằng hình thức đánh
răng sau khi ăn, trước khi đi ngủ buổi tối. Khi bị viêm đường hô hấp, hay gặp
nhất là viêm đường hô hấp trên (họng, hầu thanh quản, tai, mũi họng...) hoặc khi
bị viêm phế quản cần được khám và điều trị dứt điểm không để bệnh thành mạn
tính. Cần thiết bỏ thuốc lá bởi thuốc lá, thuốc lào gây nên nhiều bệnh về phổi, đặc
biệt là đóng góp vào căn nguyên gây khí phế thũng và ung thư phổi. Cần được
trang bị bảo hộ lao động cho công nhân thường xuyên tiếp xúc với khói, bụi như
công nhân khai thác than đá, công nhân vệ sinh môi trường và công nhân thường
xuyên tiếp xúc với hoá chất độc hại. Hằng ngày nên tập thể dục đều đặn, nhất là
các động tác thở làm tăng tính đàn hồi cho tổ chức phổi. Cần phải thực hiện triệt
để tiêm vaccin phòng bệnh lao (vaccin BCG) cho trẻ sơ sinh và cả những người
chưa có miễn dịch chống vi khuẩn lao. Nếu có điều kiện thì nên tiêm một số
vaccin phòng bệnh viêm đường hô hấp như vaccin phòng bệnh do phế cầu,
Hemopilus influenzae...