Biến chứng thần kinh khi
nhiễm Enterovirus 71
Enterovirus là thành viên của nhóm picornavirus, ảnh hưởng khắp nơi
trên thế giới. Biểu hiện lâm sàng thường đa dạng như nổi ban, viêm kết mạc
xuất huyết, viêm cơ tim, viêm ngoại tâm mạc, một số hội chứng thần kinh
trung ương (thường nhất là viêm màng não vô trùng) và một số trường hợp
sốt có hay không có ảnh hưởng hệ hô hấp.
Về mặt lịch sử, trước đây các enterovirus được phân chia theo các
nhóm nhỏ dựa vào vật chủ và tính sinh bệnh: poliovirus, coxsackievirus
nhóm A, coxsackievirus nhóm B và echovirus.
Kể từ năm 1970, các enterovirus mới được tìm thấy được gọi đơn giản
là enterovirus và cho một số theo sau, bắt đầu bằng enterovirus 68 và kéo dài
cho đến enterovirus mới nhất là 71 (được mô tả đầu tiên vào năm 1974).
Nhiễm enterovirus 71 (EV 71) có vài điểm đặc biệt như gây bệnh tay chân
miệng (đối với trường hợp này thì về mặt lâm sàng không thể phân biệt với bệnh
tay chân miệng do virus coxsackie A16 gây ra), với đặc điểm là bị sốt, ói, sang
thương loét ở niêm mạc miệng, bóng nước ở bàn tay, bàn chân và biến chứng thần
kinh.
Enterovirus 71 lây qua đường phân - miệng và có lẽ cũng lây qua đường
hô hấp. Enterovirus 71 có khuynh hướng gây ra biến chứng thần kinh trong giai
đoạn cấp, nhưng ngược lại thì coxsackie A16 không có ảnh hưởng này.
Trẻ dưới 4 tuổi thường có các biểu hiện thần kinh nặng nhất như viêm
màng não, viêm thân não, viêm tiểu não và liệt như viêm tủy xám. Các biến chứng
thần kinh do nhiễm enterovirus 71 thỉnh thoảng có thể gây tử vong hay để lại di
chứng nặng nề.
Ngoài các biểu hiện nặng nề trên thì nhiễm enterovirus 71 cũng có thể gây
các bệnh lý thần kinh như viêm màng não vô trùng, hội chứng Guillain-Barré,
viêm tủy cắt ngang cấp, co giật do sốt, hội chứng tăng áp lực nội sọ lành tính, hội
chứng giật cơ mắt - giật cơ.
Đã có nhiều mô tả về các dịch bệnh do nhiễm EV 71, đặc biệt là các biến
chứng thần kinh do EV 71 vì chúng thường để lại di chứng nặng nề. Trên thế giới,
dịch bệnh gần nhất là vào năm 1998 ở Đài Loan, ghi nhận 320 trẻ phải nhập viện
vì các biến chứng thần kinh, trong đó có ít nhất 55 trẻ bị tử vong.
Đây là dịch lớn thứ ba sau hai lần bùng phát dịch trước đó (lần thứ nhất ở
Bulgaria năm 1975 và lần thứ hai ở Malaysia năm 1997). Bùng phát dịch ở Đài
Loan ghi nhận biến chứng thần kinh thường nhất là viêm trám não với tỷ lệ tử
vong 14%.
Các triệu chứng thần kinh thường xuất hiện từ 2 - 5 ngày sau khởi phát sang
thương da, niêm mạc hay sốt. Có ba hội chứng thần kinh được ghi nhận: viêm
màng não vô trùng (7%), liệt mềm cấp (10%) và viêm trám não (90%).
Không có sự khác biệt có ý nghĩa về số lượng tế bào, đặc điểm sinh hóa của
dịch não tủy giữa ba nhóm biểu hiện thần kinh này. Các trường hợp viêm màng
não vô trùng hồi phục khoảng 5 ngày sau khởi bệnh và không để lại di chứng
thần kinh.
Có 4 trường hợp liệt mềm cấp trong đó 2 trường hợp hồi phục hoàn toàn, 1
còn di chứng yếu nhẹ và 1 trường hợp bị teo cơ. Liệt mềm do EV 71 không thể
phân biệt với liệt do poliovirus.
Tác nhân EV 71 hiện nay là một trong những nguyên nhân chính gây viêm
tủy xám (sau khi đã khống chế được viêm tủy xám do poliovirus). Viêm trám não
để lại di chứng thần kinh trong 14% các trường hợp.
