219
BLOCKCHAIN-ĐỘT PHÁ VẬN CHUYỂN, LOGISTICS
Nguyễn Hoài Liên, Nguyễn Hoàng Anh Thư
Viện Kỹ thuật HUTECH, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Bùi Việt Đức
TÓM TẮT
Nền kinh tế Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển, có tiềm năng để vươn lên nhưng vẫn
còn chậm do còn vướng nhiều bất cập, chưa thay đổi được những thói quen trong hoạt
động kinh tế mà cụ thể là trong Logistics. Hoạt động Logistics có ảnh hưởng rất lớn đến
dòng chảy hàng hóa và nếu làm tốt sẽ giúp cho lợi nhuận trong kinh doanh tăng đáng kể từ
đó giúp tăng trưởng nền kinh tế một cách thuận lợi. Vậy phải làm sao để cải thiện các vấn đề
bất cập trong Logistics chẳng hạn như thiếu kho bãi, thiếu minh bạch trong thủ tục, vận
chuyển chưa thực sự nhanh và tối ưu? Hãy nhớ rằng chúng ta đang trong thời đại mà Khoa
học-Công nghệ phát triển hết sức chóng mặt, hãy tận dụng nó một cách khôn khéo để giúp
hoạt động Logistics ngày càng hoàn thiện hơn. Bài báo này đề cập về tổng quan Logistics
Việt Nam và thực trạng gặp phải; một công nghệ mới ra đời giúp ích rất nhiều không chỉ cho
Logistics mà còn cho các lĩnh vực khác đó chính là Blockchain; các ứng dụng của
Blockchain trong vận tải, Logistics. Từ đó đưa ra kết luận về sự cần thiết của Blockchain đối
với Logistics.
Từ khóa: Blockchain, giao nhận, hàng hóa, Logistics, vận tải.
1 TỔNG QUAN LOGISTICS VIỆT NAM VÀ THỰC TRẠNG GẶP PHẢI
Nằm ở trung tâm khu vực châu Á–Thái Bình Dương, trên tuyến hàng hải quốc tế quan trọng,
cùng với tiến trình mở cửa-hội nhập, lượng hàng hoá xuất nhập khẩu trong những năm qua
tăng trưởng mạnh mẽ. Việt Nam là quốc gia có điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý rất thuận lợi
để phát triển dịch vụ Logistics. Theo bản báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank) về
chỉ số hoạt động Logistics, công bố tháng 7-2018, Việt Nam đứng thứ 39 trong 160 quốc gia
tham gia nghiên cứu, tăng 25 bậc so với năm 2016, đứng thứ 3 trong số các nước ASEAN.
Nhưng, tính liên kết của doanh nghiệp Việt Nam còn thấp, đa số vẫn hoạt động một cách
đơn lẻ (90% số doanh nghiệp có vốn đăng ký dưới 10 tỉ đồng, 5% có mức vốn từ 10 đến 20
tỉ đồng, còn lại 5% có vốn từ 20 tỉ đồng trở lên. Trong khi đó, số doanh nghiệp tham gia Hiệp
hội Doanh nghiệp Logistics trong nước mới chỉ có trên 360 doanh nghiệp). Chính vì thiếu
tính liên kết nên chi phí Logistics của Việt Nam còn cao. Dựa vào kết quả đánh giá của Ngân
hàng Thế giới, ngành Logistics tại Việt Nam vẫn nằm trong số quốc gia có cước phí vận tải
đắt so với khu vực và thế giới. Ngân hàng Thế giới cho rằng: “Chi phí vận chuyển Logistics
tại Việt Nam tính theo tỷ trọng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là khoảng 18-20%, gần gấp
đôi so với các nền kinh tế phát triển và cao hơn 4% mức bình quân toàn cầu”. Ngoài ra,
nhiều thủ tục hành chính được quy định bởi các cơ quan quản lý cũng tạo nên sức ép đáng
220
kể lên chuỗi giá trị vận tải. Ví dụ như, một loạt các thủ tục giấy tờ được quy định bởi hải
quan gây nhiều lãng phí cho doanh nghiệp (thời gian, nguồn lực, dữ liệu,…). Điều này vô
tình còn tạo ra các rào cản truy vết xuất xứ hàng hoá hay theo dõi đơn hàng trong quá trình
vận chuyển; nhiều mâu thuẫn khác trong thương mại toàn cầu cũng được phát sinh từ đây.
Ngày nay, để ứng phó với nhu cầu cao của xã hội trong việc mua sắm, ngành Logistics trở
nên nặng nề và phức tạp hơn. Từ việc cung cấp dịch vụ, các hoạt động liên quan tới vận tải
giao nhận, kho, các thủ tục hành chính hải quan, xuất nhập khẩu, bàn giao hàng qua các
kênh phân phối… đã làm cho thời gian, chi phí của các hoạt động kinh tế phát sinh nhiều
hơn dẫn đến lợi nhuận thấp, các công ty, tập đoàn khó phát triển nhanh.
Đứng trước việc giải quyết nguồn dữ liệu khổng lồ theo dõi hành trình của hàng hóa đó.
Rahul Kapoor, một nhà phân tích của Bloomberg Intelligence ở Singapore nhận định
rằng Blockchain ra đời là đổi mới lớn nhất trong ngành Logistics kể từ khi container được
chuẩn hóa.
2 BLOCKCHAIN – BƯỚC ĐỘT PHÁ 4.0
Để giải mã các bài toán khó trên, công nghệ Blockchain ra đời như một công cụ thiết thực
đang khuấy động chuỗi cung ứng toàn cầu.
Hình 1. Bản đồ các ứng dụng Blockchain tại Singapore 2019, Info-communications Media
Development Authority (IMDA) of Singapore
(https://fintechnews.sg/34478/blockchain/blockchain-singapore-map/)
Nhìn vào hình trên, ta đủ thấy được tính ứng dụng cao của Blockchain. Chỉ tính riêng ở
Singapore thôi đã thấy được rất nhiều ứng dụng lập trình dựa trên nền tảng Blockchain và
đem vào sử dụng trong hơn 20 lĩnh vực khác nhau.
221
2.1 Ví dụ mô tả Blockchain
Về cơ bản, Blockchain chính là sự tin tưởng. Đó là việc tạo ra một hệ thống ghi chú đáng tin
cậy liên quan đến tất cả các bên trong chuỗi cung ứng của chúng ta.
Giả dụ, một công ty vận tải có 4 giờ để thực hiện việc giao hàng. Vì thời gian rộng rãi, người
lái xe cũng hiểu biết rõ về tuyến đường nên đã dừng lại để uống cà phê và sẽ khởi hành
giao hàng khi tới giờ chót. Vì vậy, nếu có thể giảm từ bốn giờ xuống bốn phút, hiệu quả
mang lại sẽ vô cùng lớn, bạn cũng có thể đồng thời cải thiện hoạt động quản lý kho, xe nâng
và lực lượng lao động.
Thêm một giả dụ để hiểu rõ, Jim muốn gửi một số tiền cho Carry. Để làm như vậy, anh ta sẽ
bắt đầu giao dịch bằng khóa riêng của mình và địa chỉ công khai của Carry. Giao dịch sau đó
được phân bổ cho khối. Sau đó, khối được xác nhận với sự trợ giúp của thuật toán đồng
thuận được mạng sử dụng. Mạng xác minh giao dịch bằng cách sử dụng nó. Khi giao dịch
được xác minh hoàn toàn, nó sẽ được thêm vào Blockchain và Carry sẽ nhận được số tiền.
Thông tin này sau khi được viết ra là bất biến và do đó không thể thay đổi khi đã viết. Quá
trình tương tự có thể được thực hiện giữa hai thực thể. Đó có thể là một ngân hàng, một
công ty hoặc một người mua đang muốn thực hiện các giao dịch trên mạng Blockchain.
Khi chúng ta sử dụng Blockchain trong chuỗi cung ứng và thu mua, những điều chúng ta cần
hình dung chính là làm sao để mọi người đều nhận được thông tin trùng khớp nhau và phải
đảm bảo rằng thông tin đó thật chính xác. Đó là nhiệm vụ của Blockchain.
Hình 2. Cách Blockchain hoạt động
https://topdev.vn/blog/blockchain-la-gi/
2.2 Nơi lưu trữ
Blockchain được phân cấp, do đó không có vị trí trung tâm để nó được lưu trữ. Đó là lý do
tại sao nó được lưu trữ trong các máy tính hoặc hệ thống trên toàn mạng. Các hệ thống
hoặc máy tính này được gọi là điểm giao. Mỗi nút có một bản sao của chuỗi khối hay nói
222
cách khác, các giao dịch được thực hiện trên mạng. Vì vậy, bạn có thể nghĩ về hệ thống
Blockchain tương tự như một bảng tính mà trong đó các giá trị được lưu trữ trong mỗi mục
nhập là giá trị của một địa chỉ. Ngoài ra, bảng tính được cập nhật bất cứ khi nào thay đổi
xảy ra.
Bạn có nhớ ví dụ dữ liệu được tạo, xác minh về giao dịch Jim và Carry không? Nếu bạn làm
vậy, thì đó là cách giao dịch được thực hiện và lưu trữ trong chuỗi khối. Ở đây, Jim và Carry
đều được gọi là các nút. Jim sử dụng ví kỹ thuật số có khả năng kết nối với mạng và cũng có
danh sách các nút và người dùng khác. Vì vậy, khi Jim gửi giao dịch, nó sẽ minh bạch với
toàn bộ mạng. Nó thông báo cho toàn bộ mạng rằng Jim đã gửi một số tiền nhất định cho
Carry. Việc phát sóng được thực hiện cho đến khi mọi nút khác biết về giao dịch. Một số nút
được gọi là thợ đào xác thực giao dịch và một khi quá trình xác thực được thực hiện, giao
dịch sẽ trở nên bất biến và không thể đảo ngược. Toàn bộ quá trình có thể mất từ vài phút
đến vài giờ tùy thuộc vào tình trạng tắc nghẽn mạng.
3. ỨNG DỤNG BLOCKCHAIN TRONG VẬN TẢI, LOGISTICS
Hình 3. Ứng dụng Blockchain trong hệ thống Logistics
Nhìn vào hình trên ta thấy, Blockchain giúp liên kết, chia sẻ thông tin cho tất cả thành phần
trong chuỗi cung ứng. Từ đó tạo sự minh bạch, nhanh chóng hơn trong kinh doanh. -
https://vsci.guru/blockchain-trong-nganh-logistics/
3.1 Cơ hội
- Cắt giảm chi phí: việc theo dõi và minh bạch dữ liệu được cải thiện giúp các công ty xác
định các khu vực gây lãng phí; giúp loại bỏ các khoản phí liên quan đến việc lưu chuyển
tiền ra-vào qua các tài khoản ngân hàng và các bộ xử lý thanh toán khác nhau.
- Giảm thủ tục hành chính: giấy tờ được số hóa và kích hoạt khi có điều kiện được đáp
ứng, không cần nhiều kênh phê duyệt và hầu như loại bỏ tất cả các khả năng xảy ra lỗi.
- Kiểm soát thông tin: hồ sơ về lịch sử hoạt động, thiệt hại phát sinh trong suốt vòng đời
của xe, tình trạng hàng hóa, nhiệt độ, phẩm chất, số lượng tồn kho đều được hiển thị
theo thời gian thực, thay vì ghi chép thủ công.
- Tăng tính minh bạch: mạng lưới phi tập trung cho phép tiêu chuẩn hóa dữ liệu, giảm thiểu
sai sót khi đối chiếu các thông tin phức tạp từ nhiều nguồn.
223
- Tăng hiệu suất vận tải: xác định nguồn lực dư thừa trên mạng lưới phân phối và hạn chế
trường hợp xe rỗng, tối ưu hóa nhiên liệu và phương thức vận tải đa kênh.
- Dự báo chính xác:đ tiếp cận đến thông tin nhiều hơn giúp dễ dàng lập kế hoạch, tăng sự
sẵn có của vận tải và định tuyến đáp ứng những thay đổi đột ngột về nhu cầu.
- Loại bỏ sự can thiệp của các bên thứ 3: Blockchain mang tính phân quyền cao, không
chịu sự kiểm soát, tác động của bất kỳ công ty hay chính phủ nào, loại bỏ tổ chức trung
gian, góp phần đẩy nhanh tốc độ thanh toán, hạ thấp chi phí trong các giao dịch.
3.1.1 Minh họa các cơ hội trong thực tiễn
Hình 4. Một số ví dụ về lợi ích của Blockchain trong Logistics
https://digital.fpt.com.vn/blockchain-dem-lai-su-dot-pha-trong-nganh-logistics-va-van-chuyen/
1. TradeLens là hệ sinh thái được kết nối giữa các đối tác trong chuỗi cung ứng, bao gồm
chủ hàng, hãng vận tải biển và nội địa, nhà giao nhận và nhà cung cấp dịch vụ hậu
cần, cảng và nhà ga, cơ quan hải quan. Nền tảng TradeLens được các hãng cung ứng
vận chuyển sử dụng nhằm theo dõi dữ liệu quan trọng của lô hàng ở một chuỗi cung
ứng tại thời gian thực, đồng thời tạo ra bản lưu trữ dữ liệu phi tập trung và bất biến.
Khi được tích hợp thêm IoT, nền tảng sẽ còn mang lại nhiều lợi ích hơn cho các đối
tác thương mại, đặc biệt trong ngành Logistics.
2. Skycell, một công ty công nghệ cao có trụ sở tại Thụy Sĩ. Skycell tạo ra công nghệ
giúp giám sát sức chứa của các thùng hàng vận chuyển thông qua đường hàng không
hỗ trợ bởi công nghệ Blockchain kết hợp với IoT và AI, được đặc biệt sử dụng cho
ngành dược phẩm sinh học. Bằng cách gắn các cảm biến thông minh vào các thùng
hàng, Skycell có thể giám sát được sức chứa vận chuyển của các thùng và các lô