BỎNG HÔ HẤP VÀ CHĂM SÓC HÔ HẤP

Ch−¬ng IX: Báng h« hÊp vμ ch¨m sãc h« hÊp

Báng ®−êng h« hÊp 9.1. Thµnh phÇn ®éc cña khãi ch¸y - Oxit carbon (CO) vµ carbonic (CO2) - Aldehyde vµ acrolein (ch¸y cellulose) - Hydrogen cyanide, amoniac, hydrogen

sulfide (ch¸y len, lôa)

- Sulfua dioxide, hydrogen sulfide (ch¸y cao

su)

- Hydrogen chloride (ch¸y polyester) - Hydrogen cyanide, amoniac, isocyanate,

acrylonitriles (ch¸y polyurethane)

- Acrolein (ch¸y polypropylene) - Hydrogen cyanide (ch¸y s¶n phÈm chøa

Polyacrylonitrile).

- Hydrogen cyanide, amoniac (ch¸y s¶n

phÈm chøa polyamide) - Acrolein (ch¸y acrylics)

9.2. C¸c vô ch¸y lµ nguyªn nh©n g©y báng h« hÊp cho nhiÒu ng−êi. 80% c¸c tr−êng hîp tö vong do ch¸y kh«ng ph¶i do tæn th−¬ng báng da mµ do hÝt ph¶i c¸c khÝ ®éc lµ s¶n phÈm ch¸y cña quÇn ¸o, v¶i, ®å nhùa, gç, vËt gia dông vµ ho¸ chÊt.

L©m sµng

% HbCO 0 - 10 11 - 20 21- 30 31 - 40

41 - 50

51 - 60

61 – 70

71 - 80

Kh«ng ®au ®Çu nhÑ, gi·n m¹ch da ®au ®Çu, m¹ch nhanh, bån chån §au ®Çu t¨ng, yÕu, hoa m¾t, chãng mÆt, rèi lo¹n nh×n, buån n«n, n«n, suy sôp. Suy sôp nÆng, m¹ch nhanh vµ h« hÊp nhanh Rèi lo¹n h« hÊp, h«n mª, co giËt, thë Cheyne - Stokes H«n mª, co giËt, rèi lo¹n nÆng tim m¹ch vµ h« hÊp M¹ch yÕu, thë chËm, tö vong sau vµi giê Tö vong trong vßng 1 giê Tö vong trong vµi phót

81 - 90 91 - 100

9.3. NhiÔm ®éc khÝ CO t−¬ng øng víi ®é kÕt hîp víi Hb (¸i lùc cña CO víi Hb gÊp 200 lÇn so víi oxy).

9.4. Ch¸y trung t©m th−¬ng m¹i, c¸c nhµ cao tÇng víi nhiÒu n¹n nh©n báng h« hÊp, nhiÔm ®éc c¸c s¶n phÈm ch¸y t¹o ra.

9.6. Thay ®æi trë kh¸ng ®−êng thë rÊt kh¸c nhau gi÷a trÎ em vµ ng−êi lín.

9.5. HiÖn t−îng phï nÒ, viªm vµ xuÊt tiÕt lµm cho ®−êng thë rÊt dÔ bÞ chÝt hÑp g©y suy h« hÊp nhÊt lµ ë trÎ em 9.7. CÇn néi s«i h« hÊp chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh khi cã > 3/11 dÊu hiÖu sau 1. Hoµn c¶nh vµ t¸c nh©n: Báng löa, hoÆc h¬i

nãng, báng trong phßng kÝn…

2. Báng vïng mÆt. 3. L«ng mòi, l«ng mi, l«ng mµy ch¸y. 4. Khã thë: Thë nhanh, thë rÝt, huy ®éng c¸c

c¬ h« hÊp phô.

5. Kh¹c ra ®êm mµu bå hãng – cã muéi than 6. Hèt ho¶ng, lo l¾ng, rèi lo¹n ®Þnh h−íng 7. Rèi lo¹n ý thøc, h«n mª 8. Giäng nãi khµn 9. HÇu häng phï nÒ xung huyÕt, cã nèt

pháng, trît do tæn th−¬ng..

10. SPO2 < 90% 11. PaO2 < 70%

9.8. Néi soi khÝ phÕ qu¶n èng mÒm lµ biÖn ph¸p võa cã gi¸ trÞ chÊn ®o¸n x¸c ®Þnh – tiªu chuÈn vµng, võa cã vai trß tiªn l−îng vµ ®iÒu trÞ tÝch cùc báng h« hÊp

L©m sµng báng h« hÊp

9.9. TrÎ em báng h« hÊp nÆng ph¶i më khÝ qu¶n vµ thë m¸y víi nång ®é oxy thë vµo (FiO2) cao. HÝt hçn hîp chøa 0,1% CO cã thÓ t¹o møc COHb cao tíi 50%.

9.10. Ch¸y tãc, ch¸y l«ng mi, ch¸y l«ng mòi, kÕt hîp víi báng mÆt lµ dÊu hiÖu th−êng gÆp nhÊt cña báng h« hÊp

9.11. Báng h« hÊp nÆng, phï nÒ lín vïng mÆt vµ ®−êng h« hÊp 24h sau báng g©y suy thë ph¶i ®Æt néi khÝ qu¶n, th«ng khÝ nh©n t¹o

9.12. Nh÷ng tr−êng hîp báng s©u vïng mÆt nh− thÕ nµy, nguy c¬ báng h« hÊp rÊt cao, cÇn khai th¸c kü bÖnh sö, theo dâi chÆt chÏ h« hÊp ®Ó xö lý kÞp thêi

H×nh ¶nh néi soi báng h« hÊp

9.13. L«ng mòi ch¸y, tæn th−¬ng niªm m¹c

9.14. Tæn th−¬ng ng¸ch mòi do báng h« hÊp

9.16. Vßm pháng t¹i khe thanh m«n

9.15. Vßm pháng do báng t¹i khe thanh m«n

H×nh ¶nh néi soi báng h« hÊp

9.17. Tæn th−¬ng viªm nÒ l−ìi gµ, th−êng g©y c¶n trë h« hÊp

9.18. Tæn th−¬ng viªm nÒ l−ìi gµ

9.19. Viªm loÐt ngay khe thanh m«n 9.20. Hai d©y than ©m phï nÒ, khe thanh m«n ®ãng kh«ng khÝt do báng h« hÊp

§¸nh gi¸ vµ ph©n lo¹i báng h« hÊp 9.21. §¸nh gi¸ møc ®é báng h« hÊp - Møc ®é nhÑ: Phï nÒ, xung huyÕt niªm m¹c ®−êng h« hÊp, tæn th−¬ng ®Õn mµng nhµy vµ l«ng chuyÓn cña líp tÕ bµo trô gi¶ tÇng ®−êng h« hÊp (niªm m¹c ®−êng h« hÊp cßn kh¸ nguyªn vÑn vÒ cÊu tróc).

- Møc ®é võa: Phï nÒ xung huyÕt m¹nh, cã nèt pháng, hoÆc vßm nèt pháng ®· bÞ bong trît. Niªm m¹c ®−êng h« hÊp bÞ mÊt líp mµng nhµy, tæn th−¬ng (mÊt) l«ng chuyÓn cña líp tÕ bµo trô gi¶ tÇng niªm m¹c ®−êng h« hÊp, tæn th−¬ng tÕ bµo l«ng chuyÓn vµ tÕ bµo chøa nhÇy, mµng ®¸y cßn nguyªn vÑn. - Møc ®é nÆng: Niªm m¹c ®−êng h« hÊp nhît (do thiÕu m¸u côc bé), cã nh÷ng ®¸m ho¹i tö niªm m¹c ®−êng h« hÊp lâm xuèng, rØ m¸u hoÆc tr¾ng bît, cã gi¶ m¹c b¸m. Ho¹i tö toµn bé niªm m¹c ®−êng h« hÊp (tæn th−¬ng mµng ®¸y) cã thÓ tæn th−¬ng c¶ sôn khÝ, phÕ qu¶n.

9.22. Niªm m¹c khÝ qu¶n nhît nh¹t, loÐt, xuÊt huyÕt niªm m¹c

9.24. C¸c khèi ®êm t¹o thµnh g©y chÝt hÑp 75 – 80% thÓ tÝch ®−êng h« hÊp trªn mét ®o¹n dµi ë trÎ em. 9.23. Ho¹i tö niªm m¹c, chÊt tiÕt t¹o nªn c¸c khèi g©y bÝt t¾c khÝ phÕ qu¶n ë báng b« hÊp – Tracheal cast, g¾p ra qua néi soi

Gi¶i phÉu bÖnh báng h« hÊp

9.26. Báng nÆng vïng thanh qu¶n, tæn th−¬ng d¹ng ho¹i tö xuÊt huyÕt toµn bé thanh qu¶n 9.25. Báng h« hÊp, tæn th−¬ng d©y thanh ©m, phï nÒ, xung huyÕt vµ ph¸ huû niªm m¹c

9.28. H×nh ¶nh m« bÖnh häc tæn th−¬ng líp niªm m¹c vµ h¹ niªm m¹c khÝ qu¶n do báng h« hÊp (nhuém hematoxylin vµ eosin). 9.27. Tæn th−¬ng báng ng· ba khÝ qu¶n vµ toµn bé khÝ qu¶n, th−êng qu¸ tr×nh viªm sÏ lan xuèng c¶ ®−êng h« hÊp d−íi

Gi¶i phÉu bÖnh báng h« hÊp

9.30. Tæn th−¬ng niªm m¹c khÝ qu¶n do báng h« hÊp møc ®é võa. Ph¸ huû líp tÕ bµo cã l«ng chuyÓn, c¸c tÕ bµo chøa nhµy bÞ t¸c ra tr−¬ng lªn cã nhiÒu hèc s¸ng nhá, hoÆc mÊt mét phÇn líp niªm m¹c nh−ng cßn mµng ®¸y

9.29. Tæn th−¬ng niªm m¹c khÝ qu¶n do báng h« hÊp nhÑ. MÊt c¸c l«ng chuyÓn cña tÕ bµo trô gi¶ tÇng, cã hiÖn t−îng tho¸i ho¸ hèc. C¸c tÕ bµo chøa nhµy tr−¬ng, líp mµng ®¸y cßn nguyªn vÑn.

9.32. Tæn th−¬ng phÕ qu¶n thuú, niªm m¹c bÞ ph¸ huû, qu¸ tr×nh viªm nÒ ph¸t triÓn ë líp (nhuém niªm m¹c vµ h¹ niªm m¹c hematoxylin vµ eosin) 9.31. Tæn th−¬ng niªm m¹c khÝ qu¶n do báng h« hÊp møc ®é võa báng h« hÊp møc ®é nÆng víi h×nh ¶nh tan r· toµn bé líp niªm m¹c, tæn th−¬ng tíi líp h¹ niªm m¹c

Héi chøng suy h« hÊp cÊp tiÕn triÓn (ARDS) sau báng nÆng, báng h« hÊp

- Trµo ng−îc, hÝt - BÖnh lý thÇn kinh trung −¬ng - Suy tim xung huyÕt - Rèi lo¹n ®«ng m¸u DIC - NhiÔm ®éc thuèc - Báng h« hÊp - T¾c m¹ch khÝ hoÆc mì - Ph¶n øng qu¸ mÉn - TruyÒn m¸u khèi l−îng lín - ChÊn th−¬ng - Ngé ®éc oxy - Sèc c¸c lo¹i - ChÊn th−¬ng ngùc - Ure m¸u cao

9.35. L©m sµng

- Suy h« hÊp xuÊt hiÖn nhanh - §¸p øng kÐm víi biÖn ph¸p cung

cÊp oxy th«ng th−êng

- Mê ®Òu tiÕn triÓn hai bªn phæi - Tû sè PaO2/FiO2 < 200 - Tû lÖ tö vong cao

Héi chøng suy h« hÊp cÊp tiÕn triÓn

9.38. H×nh ¶nh ®¹i thÓ nhu m« phæi bÞ ARDS. Toµn bé hai phæi bÞ ®«ng ®Æc

9.37. X quang phæi bÖnh nh©n ARDS sau báng nÆng N6. Hai phæi mê gÇn hoµn toµn, kh¶ n¨ng th«ng khÝ rÊt kÐm, cÇn cã chiÕn thuËt thë m¸y thÝch hîp

9.40. H×nh ¶nh cËn c¶nh nhu m« phæi bÞ ®«ng dÆc trong héi chøng ARDS sau báng

9.39. L¸t c¾t ngang phæi ARDS. C¸c phÕ nang bÞ lÊp ®Çy c¸c dÞch vµ tÕ bµo viªm, líp surfactant bÞ ph¸ huû. Toµn bé phæi ®«ng ®Æc vµ r¾n nh− ®¸ - cßn gäi phæi ®¸.

Héi chøng suy h« hÊp cÊp tiÕn triÓn (ARDS )

9.42. H×nh ¶nh cËn c¶nh, c¸c tÕ bµo nhu m« phæi type I vµ II bÞ ph¸ huû, thay vµo ®ã lµ c¸c tÕ bµo viªm (nhuém hematoxyline vµ eosin x 400) 9.41. Giai ®o¹n sím cña héi chøng ARDS, viªm cÊp tÝnh, sau ®ã m¹n tÝnh víi sù h×nh thµnh mµng Hyaline ë phÕ nang (nhuém hematoxyline vµ eosin x 200)

9.44. Phæi ARDS giai ®o¹n cuèi, h×nh thµnh sÑo, c¸c thµnh phÇn b×nh th−êng kh«ng cßn, thay thÕ b»ng tæ chøc sÑo (nhuém trichromic x 40) 9.43. Phæi ARDS giai ®o¹n muén, c¸c tÕ bµo vµ qu¸ tr×nh viªm m¹n tÝnh ®i cïng víi h×nh thµnh c¸c collagen kho¶ng kÏ ((nhuém hematoxyline vµ eosin x 50)

Héi chøng suy h« hÊp cÊp tiÕn triÓn (ARDS) 9.45. ChiÕn thuËt ®iÒu trÞ héi chøng ARDS - Thë m¸y víi Vt thÊp 4 – 6ml/kg - §iÒu chØnh PEEP theo FiO2 - §¶m b¶o Pplataux < 30cmH2O - Corticoid liÒu nhá - §¶m b¶o dinh d−ìng cao - T− thÕ cao ®Çu