262
CHẤTLƯỢNGNGUỒNNHÂNLỰCKẾTOÁN
TRONGNỀNKINHTẾSỐTẠIVIỆTNAM
NguyễnThịBìnhYến,NguyễnThịKimDung,PhạmThịThanhThư
TrầnThịThúyQuyên,NguyễnThịUyểnNhi
Email:binhyen@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Nyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.949
Tómtắt:NềnkinhtếsốtạiViệtNamđangpháttriểnnhanhchóng,tạoranhữngthay
đổisâusắctronglĩnhvựckếtoán,từkhâughinhậndữliệuđếnphântíchvàbáocáotài
chính.Kếtoánkhôngcònchỉthựchiệnnhiệmvụghichép,màngàycàngthamgiasâuvào
phântíchchiếnlượckinhdoanh.CáccôngnghệnhưERP,BigData,Blockchain,AIđang
dầnthaythếhoặchỗtrợnhiềunghiệpvụkếtoántruyềnthống,làmthayđổiyêucầuvềkỹ
năng,kiếnthứcvànănglựccủanhânlựckếtoán.Bằngphươngphápnghiêncứuđịnhtínhvà
địnhlượng,bàiviếtxácđịnhbanhómyếutốchínhảnhhưởngđếnchấtlượngnguồnnhânlực
kếtoán:(1)Yếutốcánhân,(2)Yếutốtổchức,(3)Yếutốmôitrườngvĩmô.Kếtquảnghiên
cứulàcơsởđểđềxuấtcáchàmýkhuyếnnghịpháttriểnnguồnnhânlựckếtoáncóchất
ợngcaophụcvụnềnkinhtếsốtạiViệtNam.Cáchàmýkhuyếnnghịbaogồm:đàotạo,bồi
dưỡngvàpháttriểnnhânlựctheohướnggắnkếtchặtchẽvớithựctiễnvàcôngnghệ;chú
trọngkỹnăngsố,phântíchdữliệuvàngoạingữ;đồngthờithúcđẩyhợptácgiữanhàtrường
-doanhnghiệp-tổchứcnghềnghiệp;hoànthinkhungpháplýchoứngdụngkếtoánsố.
Từkhóa:chấtlượngnguồnnhânlực,kếtoán,kinhtếsố,ViệtNam
1TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trongnhữngnămgầnđây,nềnkinh
tếsốcủaViệtNamcótốcđộtăngtrưởng
dẫnđầuĐôngNamÁ,đạtgiátrịkhoảng
23tỷUSDGMVvàonăm2022vàdựkiến
ng lên 49 tỷ USD vào năm 2025. Để
hiệnthựchóamụctiêunày,ĐảngvàNhà
nướcđãcoipháttriểnkinhtếsốlànhiệm
vụ chiến lược trong giai đoạn mới.Văn
kiệnĐạihộiXIIIcủaĐảngđặtramụctiêu
đếnnăm2025,kinhtếsốsẽchiếmkhoảng
20%GDP.Tiếpđó,ngày31/3/2022,Thủ
tướngChínhphủđãbanhànhQuyếtđịnh
số 411/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược
quốcgiapháttriểnkinhtếsốvàxãhộisố
đếnnăm2025,địnhhướngđếnnăm2030.
Trên cơ sở đó, Chính phủ đã triển khai
263
nhiềuchínhsáchhỗtrợdoanhnghiệp,bao
gồm:cungcấp nguồn lực tài chính -kỹ
thuật, phát triển nguồn nhân lực số,xây
dựng hạ tầng kỹ thuật số và hoànthiện
khungpháplýnhằmđảmbảomôitrường
kinhdoanhtrựctuyếnantoàn,minhbạch.
Vềhạtầngsố,ViệtNamđangthúc
đẩy quá trình chuyển đổi hạ tầng viễn
thôngthànhhạtầngsố,tạonềntảngphát
triểnchínhphủsố,kinhtếsốvàxãhộisố.
Hạtầngviễnthôngbăngthôngrộngđãkết
nốiđếntừnghộgiađình,cánhân.Đồng
thời,Chínhphủđầutưmạnhmẽvàocác
yếutốcốtlõinhưcảithiệnmạngInternet,
phát triển trung tâm dữ liệu, xây dựng
mạng5G,hạtầngđiệntoánđámmây,nền
tảngđịnhdanhvàxácthựcsố.
Cuộccáchmạngcôngnghiệp4.0ở
ViệtNamdựbáosẽlàmbiếnđổixãhội
nềnkinhtếtoàncầu,theođócáchoạt
động kinh tế ngàycàng được đẩymạnh
dựatrênnềntảngcôngnghệsố.Pháttriển
kinhtếsốsửdụngcôngnghệsốcùngdữ
liệuđểtạoramôhìnhhợptác,kinhdoanh
kiểu mới,phù hợp với xu thế phát triển
củacôngnghệhiệnđại.Kinhtếsốmang
đếnnhữngcơhộitolớntừtăngkhảnăng
cungcấpsảnphẩmdịchvụhiệnđạicho
kháchhàng;tăngkhảnăngtiếpcậnthông
tin,dữliệu,kếtnối,hợptác;giảmchiphí,
ngnăngsuấtlaođộng....Quátrìnhnày
tạoranhữngthayđổicănbảntronghoạt
độngsảnxuất,kinhdoanhvàquảntrị,đặc
biệtlàtronglĩnhvựckếtoán.
Trong lĩnh vực kế toán, nếu như
trướcđây,côngckếtoánchủyếudựa
o các quy trình thủ công và hệ thống
phần mềm truyền thống, thì hiện nay,
việcứngdụngcáccôngnghệmớinhưtrí
tuệnhântạo(AI),dữliệulớn(BigData),
điệntoánđámmây(CloudComputing)và
blockchainđangtừngbướclàmthayđổi
phươngthứcghinhận,xửlývàphântích
thôngtinkếtoán.Côngnghệsốchophép
quy trình được thực hiện nhanh chóng,
linhhoạtvàbảomậthơn,đồngthờihỗtrợ
pháthiện,khắcphụcsaisótnhưgianlận
chứng từ hay nhập liệu thiếu chính xác.
Việc ứng dụng các công nghệ như Big
Data, IoT, và Cloud Computing giúp tự
độnghóaquytrìnhkếtoán,đảmbảotính
chính xác và hiệu quả. Nghiên cứu của
Kruskopf (2019) chỉ ra rằng dữ liệu tài
chính-kếtoáncóthểđượccậpnhậttheo
thờigianthực,từđónângcaokhảnăng
tựđộnghóakiểmtoánvàpháthiệnrủiro.
Ôngcũngnhấnmạnhdữliệukếtoáncó
thểlưutrữvớidungợnglớn,xửlýđược
cácnghiệpvụphứctạpvàthaythếchứng
từgiấybằnghệthốngđiệntử.Trongkhi
đó,nghiêncứucủaDaivàcộngsự(2016)
khẳng định blockchain có thể đảm bảo
tínhminhbạch,bấtbiếncủahồsơkếtoán,
ngcaokhảnănggiámsátvàbảomật.
Songsongvớihạtầngvàcôngnghệ,
pháttriểnnguồnnhânlựcsốlàmộtyếutố
quantrọng.TheoKếtquảĐiutradânsố
giữakỳnăm2024củaTổngcụcThốngkê,
ViệtNamcódânsốhơn101triệungười,
đứngthứ16thếgiới,trongđólựclượng
laođộng(15-64tuổi)chiếm67,4%.Việt
Namvẫnđangtrongthờikỳdânsốvàng
vớilợithếvềnguồnnhânlựcdồidào.Tỷ
lệsinhviênđạihọctrongđộtuổi18-22đạt
khoảng30%giaiđoạn2021-2023,tương
đươnghơn5triệungười,lànềntảngđể
pháttriểnnguồnnhânlựcchấtlượngcao
thíchứngvớicôngnghệsố.Trongngành
kếtoán,vaitròvàtiêuchuẩncủakếtoán
viênđangthayđổimạnhmẽ:từviệcchỉ
ghi chép, báo cáo sang phân tích chiến
lượckinhdoanhvàgiúpcácnhàquảntrị
raquyếtđịnhdựatrênnềntảngdữliệusố.
Tuynhiên,theobáocáocủaHiệphộiKế
toán công chứngViệtNam(VACPA),tỷ
264
lệkếtoánviêncóchứngchỉnghềnghiệp
quốc tế vẫn còn thấp: Năm 2021: Tỷ lệ
kếtoánviêntạicácdoanhnghiệplớncó
chứng chỉ như ACCA, CPA chỉ chiếm
khoảng20-25%;Năm2023:Tỷlệnàychỉ
có sự cảithiện nhẹ,với khoảng25-30%
kế toán viên ở các doanh nghiệp lớn sở
hữuchứngchỉquốctế,trongkhitỷlệnày
ởcácdoanhnghiệpnhỏvàvừachỉchiếm
khoảng 5-10%. Với sự phát triển mạnh
mẽ của công nghệ, việc sử dụng phần
mềmkếtoánhiệnđại(nhưSAP,Oracle,
QuickBooks,Xero)đãtrởthànhmộtu
cầuquantrọngđốivớikếtoánviên.Tuy
nhiên, theo khảo sát của PwC Vietnam
(2022),có40%kếtoánviêntạicácdoanh
nghiệp vừa và nhỏ chưa sử dụng thành
thạo các phần mềm kế toánhiện đạivà
60%cáckếtoánviêntạicácdoanhnghiệp
lớnchobiếthọcókhảnăngsửdụngthành
thạophầnmềmkếtoán,nhưngchỉcó30%
trongsốhọthựcsựbiếtcáchtậndụngcác
phầnmềmERPhoặcphầnmềmkếtoán
tựđộngđểtốiưuhóaquytrìnhlàmviệc.
Trong bối cảnh kinh tế số, chất
lượng nguồn nhânlực kế toántrở thành
yếutốthenchốt,quyếtđịnhhiệuquảứng
dụngcôngnghệsốvàđảmbảochấtlượng
thôngtinkếtoánphụcvụquảntrịdoanh
nghiệp cũng như hoạch định chính sách
kinh tế. Nguồn nhân lực kế toán không
chỉcầnkiếnthứcchuyênmônvữngchắc,
cònphảiđượctrangbịcáckỹnăngsố,
khảnăngphântíchdữliệuvàtưduythích
ứngvớisựthayđổinhanhchóngcủamôi
trườngcôngnghệ.Thựctiễnchothấytại
ViệtNam,độingũkếtoánvẫncònnhiều
hạnchếvề:kỹnăngcôngnghệ,nănglực
cánhân,sựtiếpcậnđàotạohiệnđại.
Trênthếgiới,nhiềunghiêncứuđã
tậptrungvàomốiquanhệgiữacôngnghệ
sốvànhấnmạnhvaitròcủanguồnnhân
lựcchấtlượngcaonhưmộtyếutốchiến
lượcgiúpdoanhnghiệpthíchứngvớisự
đổimớicôngnghệmàchưacócôngtrình
onghiêncứuvềchấtlượngnguồnnhân
lựckếtoántrongnềnkinhtếsố.
Tại Việt Nam, các nghiên cứu về
chất lượng nguồn nhân lực kế toán chủ
yếutậptrungvàonănglựcchuyênmôn,
đạođứcnghềnghiệpvàsựtuânthủchuẩn
mựckếtoán,trongkhikhíacạnhthíchng
vớichuyểnđổisốcònkhámớimẻ.Cụthể:
-Trongnghiêncứu“Ứngdụngcông
nghệsốvàocôngtáckếtoán,kiểmtoán”
của TS. Nguyễn Đăng Huy,Trường Đại
học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội
(2018),tácgiảđưaravấnđềkhiápdụng
côngnghệsốvàoquytrìnhkếtoánsẽgiúp
hạnchế,loạitrừsựnhầmlẫntốithiểu
hóacáclỗikếtoán;Thuthập,tínhtnvà
ocáodữliệuđơngiảnvànhanhchóng
hơn,đểnhữngngườilàmkếtoántậptrung
ocáctráchnhiệmcaohơn,giúphọctập
ngcaotaynghềvàứngdụngnhữngtiến
bộkhoahọc,kỹthuậtvàocôngtácchuyên
môncủađộingũkếtoán,gópphầnnâng
caonăngsuấtvàchấtlượnglaođộngcủa
cáckếtoánviên.
-TrongnghiêncứuNhữngnhântố
ảnhhưởng đếnchất Lượng nguồnnhân
lực kế toán tại Hà Nội” của ThS.NCS.
NguyễnThịHảiHà,PhạmKhánhLinh,
Hồ Ngọc Ánh, Phạm Thị Kim Phượng
(2021),nhómtácgiảđãsửdụngphương
pháptổngthuậttàiliệukếthợpvớithống
kê,khảotbằngbảnghỏiđốivớimộtsố
doanhnghiệptrênđịabànHàNộinhằm
đánhgiáthựctrạngcủanguồnnhânlực
kế toán tại c doanh nghiệp hiệnnay;
Đồngthờixemtcácnhântốảnhhưởng
đếnchấtlượngnguồnnhânlựckếtoán,
từ đó đưa ra những khuyến nghị thích
hợpchoccơsởđàotạocácdoanh
265
nghiệp nhằm nâng cao chất ợng đội
ngũkếtoánviên.
- Trong nghiên cứu “Các nhân tố
ảnhhưởngđếnchấtlượngnguồnnhânlực
củacácdoanhnghiệpThươngmại-Dịch
vụViệt Nam trong bối cảnh chuyển đổi
số” của TS. Trần Hải Long (2023), tác
giả đã khảo sát và kết quả cho thấy tất
cảbảynhântốnhómtácgiảđềxuấtđều
ảnh hưởng đến chất ợng nguồn nhân
lựctrong cácdoanh nghiệpThươngmại
-Dịchvụ.Trongđó,chínhsáchquảntrị
nguồn nhân lực có ảnh ởng lớn nhất,
tiếptheođólàchínhsáchtuyểndụngcủa
doanhnghiệp,thứbamôitrườnglàmviệc
củadoanhnghiệp,thứnămlàchínhsách
pháttriểnkinhtế-xãhộicủaNhànướcvà
củangành,chếđộkhenthưởng,kỷluậtcó
ảnhhưởngthấpnhất.
Nhưvậy,cácnghiêncứutrongnước
vềnguồnnhânlựckếtoántrongbốicảnh
kinhtếsốcònchưanhiều,cáccôngtrình
chủ yếu tập trung vào đổi mới cơng
trình đào tạo hoặc ng dụngcông nghệ
trongkếtoán,màchưaphântíchmộtcách
toàndiệnvềchấtợngnguồnnhânlckế
toántừgócđộđápứngyêucầucủanền
kinhtếsố.Khoảngtrốngnàyđặtranhu
cầucầnthiếtphảinghiêncứusâuhơn,vừa
để đánh giá thực trạng, vừa đề xuất các
giảiphápnângcaochấtlượngnguồnnhân
lựckếtoántạiViệtNam.
Xuất phát từ những lý do ở trên,
i báo “Chấtlượngnguồnnhân lực kế
toántrongnềnkinhtếsốtạiViệtNam”sẽ
tổnghợp,phântíchvàlàmrõcơsởlýluận
cũngnhưthựctiễnvềchất lượngnguồn
nhân lực kế toán trong bối cảnh chuyển
đổisốtạiViệtNam.Thôngquacácphân
tíchđịnhtínhvàđịnhlượngcácnhântố
ảnhhưởngtớichấtngnguồnnhânlực
kếtoántrongnềnkinhtếsốtạiViệtNam,
nhóm tác giả đề xuất các khuyến nghị
nhằmpháttriển nguồnnhânlựckếtoán
cóchấtlượngcaophụcvụnềnkinhtếsố
tạiViệtNam.
II.Cơsởlýthuyết
Theo Flamholtz (2012), nguồn
nhânlựclàmộtdạngtàisảnhìnhcó
giátrịtrongviệctạoralợithếcạnhtranh
chodoanhnghiệp,trongđónhânlựckế
toán là thành phần quan trọng giúp tổ
chứcđảmbảotínhminhbạch,kiểmsoát
rủirovàhỗtrợraquyếtđịnhtàichính.
Nguồnnhânlựckếtoánđượchiểulàtoàn
bộđộingũlaođộngđangthựchiệncác
chức ng liên quan đến kế toán, kiểm
toán,phântíchvàbáocáotàichínhtrong
tổchức.Theođó,chấtlượngnguồnnhân
lựckếtoánthểhiệnquabanhómyếutố
cơbản:Nănglựcchuyênmôn:baogồm
kiếnthứcvềkếtoán,kiểmtoán,tàichính
và chuẩn mực quốc tế; Kỹ năng nghề
nghiệp: nhưtư duy phân tích, năng lực
sử dụng công nghệ thông tin, kỹ năng
giaotiếpvàxửlýdliệu;Phẩmchấtđạo
đứcvàtháiđộnghềnghiệp:baogồmtính
chínhtrực,tchnhiệmkhảnăngthích
ứngvớithayđổi.Tuynhiên,vớisựphát
triển nhanhchóng của công nghệ số và
những thayđổi cănbản trong ngành kế
toán,nhómcgiảchorằng,chấtlượng
nguồnnhânlckếtoántoànbộđộingũ
laođộngđang thchiệncác chcnăng
liên quan đến kế toán, kiểm toán, phân
tíchbáooichínhtrongtổchức.
Chấtlượngnguồnnhânlựckếtoántrong
bốicảnhkinhtếsốlàmộtkháiniệmđa
chiều, chịu sự tác động đồng thời của
nhiềuyếutốthuộccảcấpđộnhân,tổ
chứcvàitrườngthểchế.
Dựatrêntổngquanlýthuyếtvàcác
nghiêncứutrướcđây,nhómcgiảkhái
quátcácnhómnhântốchínhnhưsau:
266
(1) Kỹ năng số và năng lực công
nghệ (Digital skills and technological
competence-DST):
Lýthuyếtnănglựcđộng(Dynamic
CapabilitiesTheory)nhấnmạnhtầmquan
trọngcủakhảnăngthíchứngvàđổimới
trướcsựthayđổicôngnghệ.Đốivớikế
toán,kỹnăngsốbaogồm:sửdụngphần
mềmkếtoántiêntiến,phântíchdữliệu
lớn(BigDataAnalytics),khaitháccông
nghệ blockchain, điện toán đám mây và
trítuệnhântạotrongxửlýnghiệpvụ.Kỹ
ng này quyết định khả ng kế toán
viênthamgiavàocácquytrìnhtựđộng
hóa,phântíchdựbáovàhỗtrợraquyết
địnhchiếnợc.Mộtsốphầnmềmkếtoán
hiệnđạiđãtíchhợptrítuệnhântạo(AI)
họcmáy(MachineLearning)đểhỗtrợ
việcphântíchvàdựbáotàichính.Những
công nghệ này có thể giúp nhân lực kế
toán có thểphân tích dữ liệu lịch sử và
đưa ra các dự báo về dòng tiền, chi phí
hoặccáckhoảnđầutư,giúpcôngtylậpkế
hoạchtàichínhchínhxáchơn.Nhưvậy,
kỹnăngsốvànănglựccôngnghệlàyếu
tốquantrọngđểnângcaohiệuquảcông
việcvàchấtlượngnhânlựckếtoántrong
nềnkinhtếsố.
(2)Trìnhđộchuyênmônvàchứngchỉ
nghề nghiệp (Professional qualications
andoccupationalcerticates-PQC):
Theolýthuyếtvốnnhânlực(Human
CapitalTheory)củaBecker(1993),trình
độhọcvấnvàđàotạochuyênmônlànền
tảngquyếtđịnhchấtlượnglaođộng.Đối
vớikếtoánviên,điềunàythểhiệnquakhả
ng nắm vững các chuẩnmực kếtoán,
kiểm toán, pháp luật tài chính hiện
nh.Trongbốicảnhkinhtếsố,kiếnthức
nghềnghiệpcầnđượcmởrộngsangcác
chuẩnmựckếtoánquốctế(IFRS),cũng
nhưhiểubiếtvềquảntrịrủirosốvàpháp
lýliênquanđếngiaodịchđiệntử.Đâylà
yếu tố cực kỳ quan trọngvì chất lượng
nhânlựckếtoánkhôngchỉphụthuộcvào
kinhnghiệmmàcònrấtcầncónềntảng
chuyênmônvữngvàng,thểhiệnquacác
chứng chỉ nghềnghiệp và quá trìnhđào
tạo. Chứng chỉ nghề nghiệp giúp nhân
lực kế toán y dựng niềm tin với các
côngtyvàkháchhàng.Cácdoanhnghiệp
thườngyêucầunhânviênkếtoáncócác
chứngchỉnàyvìnóthểhiệntrìnhđộvàsự
chuyênnghiệp.Đặcbiệttrongnềnkinhtế
số,cácnhânviênkếtoánphảiđốimặtvới
nhữngtình huốngphứctạpnhư báocáo
ichínhsố,bảomậtdữliệu,vàphântích
dữ liệu lớn. Các chứng chỉ nghề nghiệp
trang bị cho họ khảnăng xử lý các vấn
đềtàichínhphứctạpvàcungcấpcácgiải
pháphiệuquả.
(3) Kinh nghiệm thực tiễn và khả
năngthíchứng(Practicalexperienceand
adaptability-PEA):
Dựa trên lý thuyết học tập trải
nghiệm (Experiential Learning Theory)
của Kolb (1984), kinh nghiệm thực tiễn
giúpkếtoánviênhìnhthànhnănglựcgiải
quyết vấn đề phức tạp và ra quyết định
trong môitrườngsố. Nhữngtrảinghiệm
trongcôngtáckếtoánsố,kiểmtoánnội
bộsốhóa,hayquảntrịtàichínhtrựctuyến
giúpkế toán viênnâng caotư duyphản
biệnvànănglựcthíchứng.
(4) Đào tạo và phát triển nguồn
nhân lực (Training and human resource
development-THD):
Theo quan điểm của Resource-
BasedView(RBV),đàotạovàpháttriển
mộtnguồnlựcchiếnlượccủatổchức.
Chấtlượngnhânlựckếtoánphụthuộcvào
việccáctrườngđạihọc,cơsởđàotạovà
doanh nghiệp cóthường xuyên cậpnhật
chươngtrìnhđàotạo,bồidưỡngkỹnăng