Ch ng I: Lý lu n chung v vai trò chính ph trongươ ậ ề ủ
vi c cung ng d ch v côngệ ứ ị ụ
1.D ch v côngị ụ
1.1. Khái ni m v d ch v côngệ ề ị ụ
Khái ni mệ: D ch v công là nh ng d ch v do Nhà n c ch u trách nhi m, ph cị ụ ữ ị ụ ướ ị ệ ụ
v các nhu c u c b n, thi t y u chung c a ng i dân không vì m c tiêu l iụ ầ ơ ả ế ế ủ ườ ụ ợ
nhu n. ậ
Không có tính c nh tranh (non-rivalrous) trong tiêu dùng, t c là khi có thêmạ ứ
m t ng i tiêu dùng thì cũng không làm gi m l i ích c a nh ng ng i đang tiêuộ ườ ả ợ ủ ữ ườ
dùng, ch ng h n xem truy n hình;ẳ ạ ề
Không có tính lo i tr (non- excludable) trong tiêu dùng, t c là không thạ ừ ứ ể
lo i tr , ho c mu n lo i tr thì r t t n kém, nh ng cá nhân t ch i tr ti n choạ ừ ặ ố ạ ừ ấ ố ữ ừ ố ả ề
d ch v đó, ch ng h n k tr n đóng ph phí n c th i v n có th h ng d chị ụ ẳ ạ ẻ ố ụ ướ ả ẫ ể ưở ị
v thoát n c m a và n c th iụ ướ ư ướ ả
1.2 Đ c đi m c a d ch v công:ặ ể ủ ị ụ
- Là m t lo i d ch v do Nhà n c tr c ti p th c hi n ho c u quy n choộ ạ ị ụ ướ ự ế ự ệ ặ ỷ ề
các t ch c, đ n v ngoài Nhà n c th c hi n d i s giám sát c a Nhà n c;ổ ứ ơ ị ướ ự ệ ướ ự ủ ướ
- Nh m đáp ng nhu c u xã h i, nhân dân (nh ng nhu c u t i thi u, thi tằ ứ ầ ộ ữ ầ ố ể ế
y u)ế
Nhà n c là ng i ch u trách nhi m đ n cùng tr c nhân dân, xã h i vướ ườ ị ệ ế ướ ộ ề
ch t l ng d ch v cũng nh s l ng d ch v . Trách nhi m đây th hi n quaấ ượ ị ụ ư ố ượ ị ụ ệ ở ể ệ
vi c ho ch đ nh chính sách, th ch pháp lu t, quy đ nh tiêu chu n ch t l ng,ệ ạ ị ể ế ậ ị ẩ ấ ượ
thanh tra ki m tra giám sát vi c th c hi n v.v…;ể ệ ự ệ
- Không nh m m c tiêu l i nhu n;ằ ụ ợ ậ
- Đ i t ng th h ng D ch v công không tr c ti p tr ti n (đã tr quaố ượ ụ ưở ị ụ ự ế ả ề ả
hình th c thu ), tuy nhiên có nh ng tr ng h p ph i tr l phí theo quy đ nhứ ế ữ ườ ợ ả ả ệ ị
ch t ch c a pháp lu t.ặ ẽ ủ ậ
1.3. Phân lo i d ch v công.ạ ị ụ
Xu t phát t c s nh n th c nh trên, căn c vào đi u ki n th c t c aấ ừ ơ ở ậ ứ ư ứ ề ệ ự ế ủ
Vi t Nam, chúng ta có th t m chia d ch v công n c ta hi n nay thành cácệ ể ạ ị ụ ở ướ ệ
lo i sau:ạ
- Th nh t, nh ng d ch v s nghi p công (có ng i g i là ho t đ ng sứ ấ ữ ị ụ ự ệ ườ ọ ạ ộ ự
nghi p công), ph c v nh ng nhu c u thi t y u cho xã h i, quy n và l i íchệ ụ ụ ữ ầ ế ế ộ ề ợ
công dân. Nhà n c tr c ti p (thông qua) các t ch c, đ n v s nghi p c a Nhàướ ự ế ổ ứ ơ ị ự ệ ủ
n c ho c u quy n cho các t ch c ngoài Nhà n c th c hi n, c th nhướ ặ ỷ ề ổ ứ ướ ự ệ ụ ể ư
chăm sóc s c kho , giáo d c, đào t o, văn hoá, th d c th thao, khoa h c, b oứ ẻ ụ ạ ể ụ ể ọ ả
hi m an sinh xã h i, phòng cháy ch a cháy, bão l t, thiên tai, d ch v t v n, hể ộ ữ ụ ị ụ ư ấ ỗ
tr pháp lý cho ng i nghèo .... ợ ườ
- Th hai, nh ng ho t đ ng mang tính d ch v công ích, đây là các ho tứ ữ ạ ộ ị ụ ạ
đ ng có m t ph n mang tính ch t kinh t , hàng hoá nh cung c p đi n, c pộ ộ ầ ấ ế ư ấ ệ ấ
n c s ch, giao thông công c ng đô th , vi n thông, v sinh môi tr ng, xâyướ ạ ộ ị ễ ệ ườ
d ng k t c u h t ng, v n t i công c ng, khuy n nông, khuy n ng , khuy nự ế ấ ạ ầ ậ ả ộ ế ế ư ế
diêm ...
- Bên c nh đó, hi n nay còn có lu ng ý ki n cho r ng có lo i th ba c aạ ệ ồ ế ằ ạ ứ ủ
d ch v công, đó là d ch v hành chính công. Lo i này liên quan đ n ho t đ ngị ụ ị ụ ạ ế ạ ộ
th c thi pháp lu t c a các c quan nhà n c, c th nh các ho t đ ng th mự ậ ủ ơ ướ ụ ể ư ạ ộ ẩ
đ nh h s , ký phê duy t, t ch c cho đăng ký, c p gi y ch ng nh n đăng kýị ồ ơ ệ ổ ứ ấ ấ ứ ậ
kinh doanh, c p gi y ch ng nh n quy n s d ng đ t, c p phép khai thác khoángấ ấ ứ ậ ề ử ụ ấ ấ
s n, tr t t an toàn xã h i, h i quan, ch ng th c ....ả ậ ự ộ ả ứ ự
Xin l u ý r ng, m c dù có s phân đ nh thành bao nhiêu lo i d ch v côngư ằ ặ ự ị ạ ị ụ
đi chăng n a thì v n đ u có m t đi m chung c b n đó là Nhà n c là ng i cóữ ẫ ề ộ ể ơ ả ướ ườ
trách nhi m đ n cùng tr c xã h i, công dân đ i v i ch t l ng, cũng nh quyệ ế ướ ộ ố ớ ấ ượ ư
đ nh khung giá c (phí, l phí) cung c p các lo i hình c a d ch v công.ị ả ệ ấ ạ ủ ị ụ
1.4. Các lo i hình d ch v công:ạ ị ụ
•D ch v công do các c quan hành chính cung ng: gi y phép, côngị ụ ơ ứ ấ
ch ng... ứ
•D ch v s nghi p công: y t , giáo d c, văn hoá, khoa h c, công ngh ...ị ụ ự ệ ế ụ ọ ệ
do các t ch c s nghi p cung ng. ổ ứ ự ệ ứ
•D ch v kinh t công ích: v sinh môi tr ng, n c s ch, giao thông côngị ụ ế ệ ườ ướ ạ
c ng... do các DN ho t đ ng công ích cung ng. ộ ạ ộ ứ
•D ch v công ph c v kinh t : khuy n nông, khuy n ng , khuy n lâm....ị ụ ụ ụ ế ế ế ư ế
2. Vai trò c a chính ph trong vi c cung ng d ch v công:ủ ủ ệ ứ ị ụ
+ Vi c cung ng d ch v công các n c đ c th c hi n c 3 lĩnh v c:ệ ứ ị ụ ở ướ ượ ự ệ ở ả ự
nhà n c, t nhân và các t ch c phi chính ph . Gi a các khu v c có s c nhướ ư ổ ứ ủ ữ ự ự ạ
tranh trong vi c cung ng d ch v công theo m c tiêu đáp ng ngày càng t t h nệ ứ ị ụ ụ ứ ố ơ
nhu c u c a ng i dân. Khu v c phi chính ph có nhi u l i th h n khi th cầ ủ ườ ự ủ ề ợ ế ơ ự
hi n cung ng d ch v công, đó là: đây là khu v c phi l i nhu n, tình nguy n, sátệ ứ ị ụ ự ợ ậ ệ
dân, đ c nhà n c u đãi v thu .ượ ướ ư ề ế
+ Chính ph các n c đ cao qu n lý các ho t đ ng cung ng d ch v côngủ ướ ề ả ạ ộ ứ ị ụ
b ng các công c nh chính sách h tr tài chính, chính sách thu …ằ ụ ư ỗ ợ ế
+ Đ th c hi n ch c năng qu n lý nhà n c, Nhà n c cũng ph i ti n hànhể ự ệ ứ ả ướ ướ ả ế
nh ng ho t đ ng ph c v tr c ti p các t ch c và công dân trong vi c gi iữ ạ ộ ụ ụ ự ế ổ ứ ệ ả
quy t các quan h hành chính gi a công dân và c quan công quy n. Các ho tế ệ ữ ơ ề ạ
đ ng này đ c g i là các d ch v hành chính mà Nhà n c có trách nhi m cungộ ượ ọ ị ụ ướ ệ
ng cho xã h i đ b o đ m cho xã h i phát tri n có k c ng, tr t t . Khi cungứ ộ ể ả ả ộ ể ỷ ươ ậ ự
c p các d ch v này, Nhà n c s d ng quy n l c công đ t o ra d ch v nhấ ị ụ ướ ử ụ ề ự ể ạ ị ụ ư
c p các lo i gi y phép, đăng ký, ch ng th c, th th c,… Các lo i gi y t này chấ ạ ấ ứ ự ị ự ạ ấ ờ ỉ
có giá tr s d ng khi các c quan nhà n c xác nh n chúng b ng th m quy nị ử ụ ơ ướ ậ ằ ẩ ề
hành chính c a mình. Tuy xét v m t hình th c, s n ph m c a các d ch v nàyủ ề ặ ứ ả ẩ ủ ị ụ
ch là các lo i văn b n, gi y t , nh ng các gi y t này l i có tác d ng chi ph iỉ ạ ả ấ ờ ư ấ ờ ạ ụ ố
quan tr ng đ n các ho t đ ng kinh t -xã h i c a đ t n c g n li n v i ch cọ ế ạ ộ ế ộ ủ ấ ướ ắ ề ớ ứ
năng qu n lý nhà n c. Ch ng h n, gi y đăng lý kinh doanh c a doanh nghi pả ướ ẳ ạ ấ ủ ệ
th hi n vi c Nhà n c cho phép doanh nghi p đó ra đ i và đi vào ho t đ ng,ể ệ ệ ướ ệ ờ ạ ộ
đi u này d n đ n nh ng tác đ ng và k t qu đáng k v m t kinh t -xã h i.ề ẫ ế ữ ộ ế ả ể ề ặ ế ộ
Lo i d ch v này g n li n v i th m quy n hành chính c a Nhà n c, vìạ ị ụ ắ ề ớ ẩ ề ủ ướ
v y, v nguyên t c, Nhà n c không th chuy n giao vi c cung ng các d ch vậ ề ắ ướ ể ể ệ ứ ị ụ
này cho t nhân. Có th nói, nhân dân t ch c ra Nhà n c, trao quy n l c choư ể ổ ứ ướ ề ự
Nhà n c, đ Nhà n c th c thi nh ng nhi m v c a m t c quan công quy n,ướ ể ướ ự ữ ệ ụ ủ ộ ơ ề
dùng quy n l c công đ cai tr toàn b xã h i. Quy n l c này không th giaoề ự ể ị ộ ộ ề ự ể
cho b t kỳ m t cá nhân ho c t ch c t nhân nào, dù t ch c đó có ti m l c l nấ ộ ặ ổ ứ ư ổ ứ ề ự ớ
đ n đâu. Quy n l c này g n v i s m nh l ch s c a nhà n c, g n v i s t nế ề ự ắ ớ ứ ệ ị ử ủ ướ ắ ớ ự ồ
t i c a nhà n c. Đó là lý do vì sao nhà n c ph i ph c v nhân dân ngày càngạ ủ ướ ướ ả ụ ụ
t t h n đ đáp ng yêu c u c a nhân dân.ố ơ ể ứ ầ ủ
D ch v hành chính tuy không thu c v ch c năng qu n lý nhà n c, song l iị ụ ộ ề ứ ả ướ ạ
là nh ng ho t đ ng ph c v tr c ti p cho ch c năng này. Thông qua vi c cungữ ạ ộ ụ ụ ự ế ứ ệ
ng d ch v hành chính công, Nhà n c s d ng quy n l c nhà n c đ b oứ ị ụ ướ ử ụ ề ự ướ ể ả
đ m quy n dân ch và các quy n h p pháp khác c a công dân, đ ng th i đòiả ề ủ ề ợ ủ ồ ờ
h i các t ch c và công dân thi hành các nghĩa v c a mình nh m duy trì tr t tỏ ổ ứ ụ ủ ằ ậ ự
và k c ng xã h i. Do đó, các d ch v này ít nhi u mang tính b t bu c, yêu c uỷ ươ ộ ị ụ ề ắ ộ ầ
các công dân và t ch c ph i tuân th . Cá nhân, đ n v có th ph i tr phí, lổ ứ ả ủ ơ ị ể ả ả ệ
phí theo quy đ nh, nh ng đó là kho n phí, l phí hành ị ư ả ệ
Nhà n c có trách nhi m b o đ m các d ch v công cho xã h i. Ngay c khiướ ệ ả ả ị ụ ộ ả
nhà n c chuy n giao m t s d ch v không g n v i th m quy n nhà n c choướ ể ộ ố ị ụ ắ ớ ẩ ề ướ
t nhân cung ng, thì Nhà n c v n có vai trò đi u ti t đ c bi t nh m b o đ mư ứ ướ ẫ ề ế ặ ệ ằ ả ả
s công b ng trong phân ph i các d ch v này, nh m kh c ph c các khi mự ằ ố ị ụ ằ ắ ụ ế
khuy t c a th tr ng.ế ủ ị ườ
+ Chính ph các n c coi tr ng vi c cung ng d ch v công và qu n lý d chủ ướ ọ ệ ứ ị ụ ả ị
v công, đ ng th i th c hi n chuy n giao m nh m vi c cung ng d ch v côngụ ồ ờ ự ệ ể ạ ẽ ệ ứ ị ụ
cho không nh ng ch nh ng khu v c nhà n c mà c khu v c ngoài nhàữ ỉ ữ ự ướ ả ự
n c.ướ Nhân dân t ch c ra nhà n c, trao quy n l cổ ứ ướ ề ự cho nhà n c đ nhà n cướ ể ướ
th c thi nh ng nhi m v c a m t c quan côngự ữ ệ ụ ủ ộ ơ quy n, dùng quy n l c công đề ề ự ể
qu n lý xã h i. Thông qua vi c th c hi n ch c năng qu n lýả ộ ệ ự ệ ứ ả nhà n c v n cóướ ố
c a mình, nhà n c cung ng cho xã h i nh ng d ch v màủ ướ ứ ộ ữ ị ụ không m t t nhânộ ư
nào có th đ ng ra cung ng. Tuy nhiên, Nhà n c cũngể ứ ứ ướ có th y quy n choể ủ ề
các t ch c hay cá nhân tr c ti p cung ng m t s lo iổ ứ ự ế ứ ộ ố ạ d ch v d i s ki mị ụ ướ ự ể
tra, giám sát và h tr c a Nhà n c.ỗ ợ ủ ướ
3. Các nhân t nh h ng đ n vai trò c a chính ph trong vi c trong vi cố ả ưở ế ủ ủ ệ ệ
cung ng hàng hóa d ch v công.ứ ị ụ
- Trình đ nh n th c v qu n lý c a chính ph và vai trò c a các h i trong cácộ ậ ứ ề ả ủ ủ ủ ộ
ho t đ ng d ch v công còn th pạ ộ ị ụ ấ
- Ch a n m v ng các quan đi m và đ ng l i c a Đ ng và nhà n c v đ iư ắ ữ ể ườ ố ủ ả ướ ề ổ
m i qu n lý nhà n c, v xã h i hóa d ch v công, chuy n giao d ch v công.ớ ả ướ ề ộ ị ụ ể ị ụ
- Các ho t đ ng đi u hành c a chính ph v cung ng d ch v công và qu n lýạ ộ ề ủ ủ ề ứ ị ụ ả
d ch v công ch a đ t hi u qu cao.ị ụ ư ạ ệ ả
Ch ng II: Th c tr ng v vai trò c a chính phươ ự ạ ề ủ ủ
trong vi c cung ng d ch v công Vi t nam hi nệ ứ ị ụ ở ệ ệ
nay.
1. Các lo i hình d ch v công đ c Nhà n c cung ng Vi t Nam hi nạ ị ụ ượ ướ ứ ở ệ ệ
nay
•D ch v công do các c quan hành chính cung ngị ụ ơ ứ ( d ch v hành chínhị ụ
công ): la các ho t đ ng nhân danh công quy n nhà n c đáp ng yêu c uạ ộ ề ướ ứ ầ
c a ng i dân t tr t t an cho t i các th t c gi y t hành chính nhủ ườ ư ậ ự ớ ủ ụ ấ ờ ư
c p gi y phép, c p gi y ch ng nh n , đăng ký , công ch ng , th th c hấ ấ ấ ấ ứ ậ ứ ị ự ộ
t ch, h kh u ... đ m b o cho dân h c t p làm ăn sinh s ng bình th ng.ị ộ ẩ ả ả ọ ậ ố ườ
Trong nh ng năm qua nhà n c b t đ u chú tr ng đ i m i và nâng caoữ ướ ắ ầ ọ ổ ớ
ch t l ng cng ng d ch v hành chính công b ng cách áp d ng cácấ ươ ứ ị ụ ằ ụ
ph ng t ên đi n t , tin h cc đ nâng cao ch t l ngươ ị ệ ử ọ ể ấ ượ
•D ch v s nghi p côngị ụ ự ệ :
các ho t đ ng nhân danh các c quan ch c năng nhà n c đ m b o cho nhânạ ộ ơ ứ ướ ả ả
dân nh : y t , giáo d c, văn hoá, khoa h c, công ngh ... đáp ng yêu c u h cư ế ụ ọ ệ ứ ầ ọ
t p , chăm sóc s c kho , h ng th văn hoá tinh th n c a nhân dân và phátậ ứ ẻ ưở ụ ầ ủ
tri n chung c a xã h i . Ho t đông này ph n l n do các t ch c , c quan nhàể ủ ộ ạ ầ ớ ổ ứ ơ
n c đ m trách ho c m t ph n xã h i hoá cung ng. (xu h ng v xã h i hoáướ ả ặ ộ ầ ộ ứ ướ ề ộ
v lo i hình d ch v này ) . Nhìn chung ng i dân đ c th h ng t t h n đi uề ạ ị ụ ườ ượ ụ ưở ố ơ ề
đó ch ng minh b ng các ch s phát tri n con ng i HDI c a n c ta đ t caoứ ằ ỉ ố ể ườ ủ ướ ạ
h n so v i trình đ phát tri n kinh t . Ch s HDI c a con ng i bao g m : tu iơ ớ ộ ể ế ỉ ố ủ ườ ồ ổ
th , trình đ văn hoá và thu nh p bình quân / ng iọ ộ ậ ườ
•...D ch v công c ngị ụ ộ :
Cung ng các lo i "hàng hóa" công c ng nh đi n, n c, sinh ho t, giao thông,ứ ạ ộ ư ệ ướ ạ
b u đi n, v sinh môi tr ng …. Trong d ch v này ph n l n do các doanhư ệ ệ ườ ị ụ ầ ớ
nghi p nhà n c đ m trách nh : đi n, n c, sinh ho t, giao thông, b u đi n….ệ ướ ả ư ệ ướ ạ ư ệ
Có m t s ho t đ ng đ a bàn c s do t ch c ho c cá nhân đ ng ra đ mộ ố ạ ộ ở ị ơ ở ổ ứ ặ ứ ả
nhi m nh v sinh môi tr ng, thu gom v n chuy n rác, cung ng n cệ ư ệ ườ ậ ể ứ ướ
s ch…. Tuy nhiên, các ho t đ ng này do các c quan nhà n c chuy n giaoạ ạ ộ ơ ướ ể
ho c th c hi n theo h p đ ng y quy n v i yêu c u và ch t l ng c th . ặ ự ệ ợ ồ ủ ề ớ ầ ấ ượ ụ ể
2. Th c tr ng v vai trò c a nhà n c trong vi c cung ng d ch v công ự ạ ề ủ ướ ệ ứ ị ụ ở
vi t nam.ệ
N i dung nghiên c u: 1/ Chính ph có vai trò nh th nào trong vi c cung ngộ ứ ủ ư ế ệ ứ
d ch v công. 2/ Vi c th c hi n các vai trò đó đã th c s mang l i hi u qu ?.ị ụ ệ ự ệ ự ự ạ ệ ả
2.1. Vai trò c a nhà n c trong vi c cung ng d ch v công đ c th hi nủ ướ ệ ứ ị ụ ượ ể ệ
c th 2 nhóm d ch v sau:ụ ể ở ị ụ
Nhóm th nh tứ ấ : Vi c xã h i hoá các d ch v công trong các lĩnh v c ph c vệ ộ ị ụ ự ụ ụ
nhu c u chung c a c ng đ ng nh y t , văn hoá, giáo d c, giao thông côngầ ủ ộ ồ ư ế ụ
c ng, v sinh môi tr ng… là m t gi i pháp đúng đ n. Vi c cung c p lo i d chộ ệ ườ ộ ả ắ ệ ấ ạ ị
v này không g n v i th m quy n c a Nhà n c, vì v y, đ i v i lo i d ch vụ ắ ớ ẩ ề ủ ướ ậ ố ớ ạ ị ụ
này, có th th c hi n nguyên t c: cái gì các thành ph n kinh t khác có th làmể ự ệ ắ ầ ế ể
đ c, thì Nhà n c không nh t thi t ph i tham gia. Vì vâ trong tr ng h pượ ướ ấ ế ả ỵ ườ ợ
này, Chính ph ch đóng vai trò ki m soát, đi u ti t và b o h đ các thành ph nủ ỉ ể ề ế ả ộ ể ầ
khác th c hi n các d ch v đó m t cách thu n l i; cái gì mà các thành ph n kinhự ệ ị ụ ộ ậ ợ ầ
t khác không tham gia ho c ch a tham gia, thì nhà n c ph i là ng i ch uế ặ ư ướ ả ườ ị
trách nhi m cung c p nó cho xã h i. ệ ấ ộ