Chương 1 Những vấn đề chung về Công ty cổ phần

Chia sẻ: Thái Gia Đình | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

111
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong lịch sử phát triển kinh tế của xã hội loài ng ười . ở mỗi giai đoạn khác nhau lại có các hình thức tổ chức kinh tế phù hợp với trình độ phát triển của nó. Trong các hình thức đó ,

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 1 Những vấn đề chung về Công ty cổ phần

Ch¬ng 1: nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ c«ng ty cæ phÇn A.Kh¸i niÖm chung : 1.Kh¸i NiÖm vµ §Æc §iÓm C«ng Ty Cæ PhÇn: Trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· héi loµi ng êi . ë mçi giai ®o¹n kh¸c nhau l¹i cã c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nã. Trong c¸c h×nh thøc ®ã , m« h×nh c«ng ty cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng ®èi víi mçi quèc gia còng nh trong quan hÖ kinh tÕ Quèc tÕ. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu lo¹i c«ng ty,mét hinh thøc ph¸t triÓn cña doah nghiÖp - ®ã lµ c«ng ty cæ phÇn C«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ,ra ®êi ®Çu tiªn tõ c¸c níc T©y ¢u .Nã lµ “ C«ng ty ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së liªn hîp nhiÒu t b¶n c¸ nh©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n cæ phiÕu , lîi nhuËn cña c«ng ty ® îc ph©n phèi giòa c¸c cæ ®«ng theo sè lîng cæ phÇn. Tuú theo ph¸p luËt tõng níc mµ c«ng ty ®îc tæ chøc díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau . C«ng ty cæ phÇn vÒ thùc chÊt lµ lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp trong ®ã c¸c thµnh viªn gãp vèn trë thµnh cæ ®«ng cña c«ng ty ®îc quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty®îc hëng lîi nhuËn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm t¬ng øng víi phÇn vèn gãp .C«ng ty cæ phÇn cã quyÒn huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu . Do ®ã , nã cã quy m« huy ®éng vèn réng r·i víi c¬ chÕ thuËn lîi , linh ho¹t nªn rÊt phï hîp víi nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i . Tõ nhu cÇu huy ®éng vèn trong toµn x· héi do x· héi ho¸ s¶n xuÊt cïng sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng , cña lu th«ng hµng ho¸ - tiÒn tÖ , ®Æc biÖt lµ quan hÖ tÝn dông ng©n hµng , lµ nguyªn nh©n vµ ®IÒu kiÖn quan träng tÊt yÕu dÉn tíi sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn , C«ng ty cæ phÇn cã u thÕ h¬n h¼n so víi m« h×nh doanh nghiÖp kh¸c. Do huy ®éng ® îc lîng vèn lín mét c¸ch nhanh chãng nªn c«ng ty cæ phÇn lµm t¨ng nhanh quy m« s¶n xuÊt , ®ång vèn ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , t¹o c¬ chÕ ph©n t¸n tñi ro nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vÒ kinh tÕ – x· héi trong c«ng tyl©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n . §ång thêi nã cßn t¹o kh¶ n¨ng tån t¹I l©u bÒn cho doanh nghiÖp .thóc ®Èy thÞ tr êng chøng kho¸n ra ®êi vµ ®©y chÝnh lµ h×nh thøc kinh tÕ trung gian qu¸ ®é chuyÓn lªn ph ¬ng thøc s¶n xuÊt XHCN. MÆc dï cßn tån t¹i mét sè khuyÕt tËt nhng c«ng ty cæ phÇn cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn s¶n xuÊt x· héi nªn ®îc ph¸t triÓn phæ biÕn ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi .C«ng ty cá phÇn ®îc h×nh thµnh b»ng ba con ®êng c¬ b¶n : Mét lµ: con ®êng truyÒn thèng – tõ doanh nghiÖp mét chñ lªn c«ng ty.trªn c¬ së liªn t b¶n t nh©n trong níc h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn. Hai lµ : con ®êng liªn kÕt t b¶n t nh©n víi Nhµ níc th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu . Ba lµ : con ®êng chuyÓn doanh nghiÖp nhµ níc (DNNN) thµnh c«ng ty cæ phÇn (Cæ phÇn ho¸ DNNN). 2.Nh÷ng ¦u ThÕ vµ ThuËn Lîi Cña C«ng Ty Cæ PhÇn : ThuËn lîi ®Çu tiªn mµ DNNN sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ lµ gi¶i quyÕt ® îc vÊn ®Ò vèn vµ ®æi míi c«ng nghÖ.Mét doanh nghiÖp muèn ph¸t triÓn ® îc tèt th× vÊn ®Ò ®Çu tiªn ®îc ®Æt ra chÝnh lµ vèn,h¬n n÷a ®èi víi mét níc ®i lªn tõ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu l¹i bÞ ¶nh hëng bëi chiÕn tranh tµn ph¸ nh ViÖt Nam th× t×nh tr¹ng vèn l¹i cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n.Mét thùc tr¹ng chung ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lµ ho¹t ®éng dùa trªn c¬ së vèn vay, chØ mét phÇn rÊt nhá tån t¹i b»ng vèn chñ së h÷u nhng chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá.Doanh nghiÖp lu«n ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó thu hót vèn.C¸c doanh nghiÖp nhµ n íc chñ yÕu sö dông h×nh thøc thu hót vèn gi¸n tiÕp, cã nghÜa lµ nguån vèn vay tõ c¸c ng©n hµng th ¬ng m¹i, c¸c c«ng ty tµi chÝnh hay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c thuéc nhµ níc(ngoµi sè vèn ®îc nhµ níc trî cÊp tõ ng©n s¸ch nhµ níc).Nhng c¸c tæ chøc tÝn dông nµy ®Òu cã nguån thu hót vèn tõ nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc
kinh tÕ kh¸c, nh vËy viÖc thu hót vèn cña c¸c DNNN qua mét kh©u trung gian phÇn nµo lµm gi¶m tèc ®é chu chuyÓn cña ®ång tiÒn, chÞu thªm mét møc l·i suÊt vµ mét sè rñi ro kh¸c. H¬n n÷a, t©m lý chung cña d©n ViÖt Nam lµ nÕu cã tiÒn tiÕt kiÖm d thõa,thay v× ®em vµo göi ng©n hµng tiÕt kiÖm th× hä l¹i ®Ó ë nhµ cÊt gi÷ v× hä cho r»ng nh thÕ lµ an toµn h¬n.V× vËy lîng vèn trong c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc nhµ níc nh×n chung còng kh«ng ®ñ lín ®Ó cung cÊp cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh.Trong khi ®ã c¸c c«ng ty cæ phÇn do ®Æc ®iÓm cã h×nh thøc së h÷u ®a d¹ng,cæ phÇn ®îc b¸n réng raÜ cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,t¹o ra kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong toµn x· héi bao gåm c¸ nh©n,c¸c tæ chøc kinh tÕ,tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi níc,lµm phong phó thªm nguån vèn.Thªm vµo ®ã,nguån vèn cña c¸c c«ng ty nµy l¹i phÇn lín lµ vèn tù cã do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp nªn kh¶ n¨ng tµi chÝnh t ¬ng ®èi lín,phÇn nµo t¹o ®îc lßng tin cho c¸c ®èi t¸c. Cã ®îc nguån vèn dåi dµo, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh më réng s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng ty ®ång thêi lµm t¨ng uy tÝn cña c«ng ty ®èi víi ngêi lao ®éng,t¹o lîi thÕ cho viÖc tiªu thô nh÷ng ®ît cæ phiÕu b¸n ra ®Ó thu hót vèn cña doanh nghiÖp.Cø nh vËy,quy m« s¶n xuÊt ®îc më réng h¬n, ngêi lao ®éng cã thu nhËp lín h¬n do ngoµi tiÒn l¬ng tiÒn cæ tøc hä cßn ®îc hëng mét kho¶ng thu “ngÇm” do cæ phiÕu cña c«ng ty lµm ¨n cã hiÖu qu¶ t¹o ra. H¬n n÷a cã nguån vèn phong phó, doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghÖ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cho c¸c hµng ho¸ do chóng ta s¶n xuÊt ra vµ t¹o ® îc uy tÝn cho hµng ViÖt Nam.Tríc ®©y, c¸c doanh nghiÖp quèc doanh s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ tõ thêi Ph¸p thuéc ®Ó l¹i,phÇn lín m¸y mãc tr íc ®ã ®· qua sö dông vµ nh×n chung lµ l¹c hËu so víi c¸c níc ph¸t triÓn ®Õn 70-80 n¨m v× vËy n¨ng suÊt kh«ng cao,chÊt l îng s¶n phÈm l¹i thÊp.Trong nh÷ng n¨m qua víi nguån vèn Ýt ái mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ®· nhËp khÈu mét sè m¸y mãc nhng ®Õn 70% lµ ®· qua sö dông,vµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy chÝnh lµ thiÕu vèn.ChÝnh v× vËy cã thÓ nãi víi nguån vèn phong phó c¸c c«ng ty cæ phÇn cã lîi thÕ trong viÖc b¾t kÞp víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i,nh»m n©ng cao chÊt l îng hµng ViÖt Nam ngang víi mÆt b»ng chung cña toµn thÕ giíi. Mét thuËn lîi n÷a mµ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®em l¹i ®ã chÝnh lµ viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng ®îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph¬ng ph¸p qu¶n lý,t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶,n©ng cao thu nhËp cña ngêi lao ®éng.ViÖc ngêi lao ®éng ®îc lµm chñ thùc sù sÏ cã t¸c ®éng khuyÕn khÝch hä lµm viÖc tÝch cùc h¬n,n©ng cao tinh thÇn tiÕt kiÖm vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong c«ng viÖc,tr¸nh ® îc t×nh tr¹ng “së h÷u chung”, “cha chung kh«ng ai khãc” nh thêi kú tríc.H¬n n÷a, c¸c c«ng ty cæ phÇn thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ph©n quyÒn thay cho c¬ chÕ qu¶n lý theo kiÓu tËp trung nh trong c¸c DNNN ë giai n d©n ta ®ang h íng tíi. ch¬ng 2: Thùc Tr¹ng vµ Gi¶i Ph¸p cho TiÕn tr×nh Cæ phÇn ho¸ DNNN hiÖn nay A.thùc tr¹ng dnnn : 1. Thùc Tr¹ng DNNN vµ Yªu CÇu CPH: a) Thùc tr¹ng DNNN tr íc CPH: ë níc ta,còng gièng nh c¸c níc XHCN tríc ®©y thùc hiÖn m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung,lÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nhµ n í®o¹n tríc,v× vËy kh«ng nh÷ng ®¸p øng nhanh chãng nhu cÇu thÞ trêng mµ cßn b¾t kÞp ®îc sù thay ®æi cña thÞ trêng mét khi nã bÞ biÕn ®éng. Tõ n¨m 1989 ®Õn nay nÒn kinh tÕ n íc ta ®· thùc sù bíc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng.Bµi häc lÞch sö ®· cho chóng ta thÊy kh«ng thÓ ®Æt sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thuÇn tuý trªn c¬ së kinh tÕ thÞ trêng vµ khu vùc t nh©n mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ níc,bªn c¹nh ®ã còng kh«ng thÓ hoµn toµn dùa vµo khu vùc kinh tÕ nhµ n íc mµ xem nhÑ kinh tÕ thÞ trêng vµ khu vùc t nh©n.Cæ phÇn ho¸ lµ gi¶i ph¸p võa t¹o nªn ® îc sù thay ®æi trong c¸c doanh nghiÖp quèc doanh,mÆt kh¸c cßn gãp phÇn chèng sù ph¸t triÓn tù ph¸t,trµn lan cña thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n mµ mÆt tiªu cùc cña nã lµ t¹o nªn mét líp ngêi muèn ®i theo chñ nghÜa t b¶n tõ ®ã chèng
l¹i con ®êng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng nhµ níc vµ toµc bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n lµm môc tiªu cho c«ng cuéc c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH.V× vËy,khu vùc kinh tÕ nhµ n íc ®· ®îc ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng réng kh¾p trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c¬ b¶n víi tû träng tuyÖt ®èi trong nÒn kinh tÕ bÊt kÓ hiÖu qu¶ ®Ých thùc mµ nã mang l¹i, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn sù ra ®êi trµn lan cña c¸c DNNN do cÊp ®Þa ph¬ng qu¶n lý.Theo sè liÖu thèng kª, ®Õn ngµy 1-1-1990, c¶ n íc cã 12.084 DNNN, trong ®ã cã 1.695 doanh nghiÖp do trung ¬ng qu¶n lý, 10.389 doanh nghiÖp do cÊp ®Þa ph¬ng qu¶n lý. HÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu do kinh tÕ nhµ n íc n¾m gi÷.Khu vùc kinh tÕ nhµ níc cã sè vèn trÞ gi¸ kho¶ng 10 tû USD, chiÕm 85% tæng sè vèn ®Çu t tõ ng©n s¸ch nhµ níc, kho¶ng 70% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n toµn x· héi, t¹o ra kho¶ng tõ 30%-38% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n kho¶ng 23%-30%.Hµng n¨m, kinh tÕ nhµ n íc vÉn lµ nguån thu ng©n s¸ch chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ níc(60%-70% tæng thu ng©n s¸ch).Tuy nhiªn nÕu trõ ®i l îng vèn ®Çu t vµ kho¶n trî cÊp ngÇm qua tÝn dông u ®·i cña ng©n hµng còng nh phÇn khÊu hao c¬ b¶n vµ nhiÒu lo¹i thuÕ kh¸c nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ tµi nguyªn do b¸n dÇu th« v.v... th× møc ®é ®ãng gãp trªn cßn cha t¬ng xøng. Tríc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸,c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ë n íc ta còng gièng nh nhiÒu níc trªn thÕ giíi ho¹t ®éng hÕt søc kÐm hiÖu qu¶.Cã thÓ minh ho¹ cho nhËn xÐt nµy qua mét vµi chØ tiªu cô thÓ sau: + Tû träng tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· héi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n íc cao gÊp 1,5 lÇn vµ chi phÝ ®Ó s¸ng t¹o ra mét ®ång thu nhËp quèc d©n th êng cao h¬n gÊp 2 lÇn so víi kinh tÕ t nh©n. + Møc tiªu hao vËt chÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc trong s¶n xuÊt cho mét gi¸ trÞ ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm x· héi ë níc ta thêng cao gÊp 1,3 lÇn so víi møc trung b×nh thÕ giíi.VÝ dô, chi phÝ vËt chÊt cña s¶n phÈm ho¸ chÊt b»ng 1,88 lÇn, s¶n phÈm c¬ khÝ b»ng 1,3-1,8 lÇn. Møc tiªu hao n¨ng lîng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta còng cao h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi. VÝ dô, trong s¶n xuÊt ho¸ chÊt c¬ b¶n b»ng 1,44 lÇn, than b»ng 1,75 lÇn, trong s¶n xuÊt giµy gÊp 1,26 lÇn... + ChÊt lîng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc rÊt thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh.§iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch mét phÇn lµ do thùc tr¹ng c«ng nghÖ cña c¸c DNNN qu¸ l¹c hËu thËm chÝ cßn l¹c hËu mÊy chôc n¨m so víi c¸c níc ph¸t triÓn kh¸c.Trung b×nh trong khu vùc kinh tÕ nhµ n íc chØ cã kho¶ng 15% ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu; 65% sè s¶n phÈm ®¹t møc ®é trung b×nh ®Ó tiªu dïng néi ®Þa; 20% sè s¶n phÈm kÐm chÊt lîng.V× vËy hµng ho¸ cña chóng ta kh«ng thÓ xuÊt sang thÞ trêng c¸c níc ph¸t triÓn vµ nh÷ng thÞ trêng khã tÝnh kh¸c.HiÖn tîng hµng ho¸ ø ®äng víi khèi lîng lín vµ hiÖn tîng thÝch dïng hµng nhËp cña mét bé phËn d©n c lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.Vµ lîng hµng tån ®äng chiÕm ®Õn h¬n 10% sè vèn l u ®éng cña toµn x· héi, ®iÒu nµy cã ¶nh hëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng quay vßng vèn còng nh kh¶ n¨ng më réng quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. + HÖ sè sinh lêi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n íc rÊt thÊp.VÝ dô, hÖ sè sinh lêi chung cña vèn cè ®Þnh tÝnh chung chØ ®¹t 7%/n¨m vµ hÖ sè sinh lêi cña vèn lu ®éng ®¹t 11%/n¨m. HiÖu qu¶ khai th¸c vèn ®Çu t cña khu vùc nµy còng hÕt søc thÊp.Cô thÓ lµ trong mét sè n¨m gÇn ®©y, hµng n¨m Nhµ níc dµnh h¬n 70% vèn ®Çu t ng©n s¸ch cña toµn x· héi cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc, tuy nhiªn chóng chØ t¹o ra ®îc tõ 34%-35% tæng s¶n phÈm x· héi trong khi chóng l¹i sö dông hÇu hÕt lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc, c«ng nh©n kü thuËt vµ phÇn lín sè vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh. + Sè c¸c doanh nghiÖp thua lç chiÕm mét tû träng lín.Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª n¨m 1990, trong sè 12.084 c¬ së quèc doanh th× cã tíi 4.584 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç, chiÕm h¬n 30% tæng sè c¸c DNNN.Trong ®ã, quèc doanh trung ¬ng cã 501 c¬ së thua lç,b»ng 29,6% sè c¬ së do trung ¬ng qu¶n lý; quèc doanh ®Þa ph¬ng cã 4.083 c¬ së thua lç, chiÕm 39,9% sè ®¬n vÞ do ®Þa ph¬ng qu¶n lý.C¸c ®¬n vÞ thua lç trªn cã gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®×nh b»ng 38% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ víi 787.300 lao ®éng trong tæng sè 2.590.000 lao ®éng, b»ng32,9% sè lao ®éng cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n íc.H¬n n÷a,c¸c doanh
nghiÖp ®«i khi kh«ng thËt thµ trong khai b¸o l·i-lç lµm cho t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt ngµy cµng gia t¨ng. Nh÷ng sè liÖu trªn cho thÊy viÖc lµm thua lç cña c¸c DNNN ®· g©y tæn thÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ níc vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®a ®Õn viÖc béi chi ng©n s¸ch nhµ níc triÒn miªn trong mÊy n¨m qua.Thªm vµo ®ã, nhµ níc l¹i cã hµng lo¹t chÝnh s¸ch bï gi¸, bï l ¬ng, bï chªnh lÖch ngo¹i th¬ng vµ hµng lo¹t c¸c kho¶n bao cÊp kh¸c cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n íc ®· lµm cho g¸nh nÆng tµi chÝnh vµ c¸c kho¶n nî cña Nhµ n íc ngµy cµng nÆng nÒ vµ nghiªm träng. VÒ thÞ trêng,tríc ®©y ngo¹i th¬ng ë níc ta chñ yÕu dùa trªn c¬ së mua b¸n trao ®æi víi c¸c níc trong khèi x· héi chñ nghÜa.Tõ khi chñ nghÜa x· héi ë Liªn X« sôp ®æ kÐo theo mét lo¹t c¸c níc x· héi chñ nghÜa kh¸c ë §«ng ¢u ®· khiÕn cho chóng ta mÊt ®i nh÷ng thÞ tr êng truyÒn thèng.ChÝnh s¸ch më cöa cho phÐp më réng bu«n b¸n víi tÊt c¶ c¸c n íc kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ còng kh«ng gióp g× cho viÖc tiªu thô hµng ho¸ trong n íc v× hµng ho¸ cña ta kh«ng ®¸p øng ®îc tiªu chuÈn chÊt lîng hµng ho¸ cña c¸c níc kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. Kh¶ n¨ng liªn doanh liªn kÕt víi níc ngoµi cña c¸c DNNN còng t¬ng ®èi thÊp mét mÆt do c¸c DNNN lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ nªn kh«ng t¹o ra ® îc mét søc hót m¹nh mÏ ®èi víi c¸c c«ng ty, tæ chøc níc ngoµi.MÆt kh¸c,do t×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thËt ®ang phæ biÕn ë c¸c DNNN còng nh sù kh«ng chÝnh x¸c cña th«ng tin ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp n íc ngoµi tá ra nghi ng¹i tríc viÖc ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp nµy. Mét ®iÓm ®¸ng ®îc lu t©m n÷a lµ vèn vµ tµi s¶n cña c¸c DNNN lµ kh«ng nhiÒu,phÇn lín bÞ phô thuéc vµo ng©n s¸ch nhµ níc vµ nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc nhµ níc,nªn nh×n chung triÓn väng ph¸t triÓn vµ ®i lªn cña c¸c DNNN lµ kh«ng cao.Thu nhËp cña lao ®éng trong c¸c DNNN còng thuéc vµo møc trung b×nh.C¬ chÕ ph©n phèi kh«ng dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng mµ chñ yÕu nh»m phôc vô chÝnh s¸ch x· héi, mang nÆng tÝnh b×nh qu©n chñ nghÜa, kh«ng kÝch thÝch ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c vµ n¨ng suÊt lao ®éng.Thªm vµo ®ã,®éi ngò c¸n bé víi kiÕn thøc vµ tr×nh ®é h¹n chÕ céng thªm sù b¶o thñ,tr× trÖ, thiÕu n¨ng ®éng ®· khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp nµy cµng r¬i vµo t×nh tr¹ng bÕ t¾c.§ång thêi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp mang tÝnh cøng nh¾c kÐo dµi qu¸ l©u ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ ®Èy nÒn kinh tÕ r¬i vµo khñng ho¶ng. b) Thùc tr¹ng vµ tiÕn tr×nh CPH DNNN HiÖn Nay: §øng tríc t×nh h×nh c¸c doanh nghiÖp quèc doanh lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ nh trªn ®· ®Ò cËp ®Õn,nhµ níc ta ®· cè g¾ng ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, trong ®ã, cæ phÇn ho¸ ®îc ®¸nh gi¸ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu h¬n c¶.Kh«ng ph¶i ®Õn n¨m 1992, viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc míi ®îc ®Ò cËp ®Õn mµ ngay tõ cuèi n¨m 1987, chÝnh phñ ®· nhËn thÊy cÇn ph¶i cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN vµ giao cho Bé tµi chÝnh chñ tr× viÖc lµm thÝ ®iÓm (®iÒu 22 t¹i QuyÕt ®Þnh 217/h®bt).§ã lµ chñ tr¬ng hoµn toµn ®óng nhng cßn qu¸ sím do cha cã c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan còng nh ®iÒu kiÖn chñ quan cÇn thiÕt nh bao cÊp qu¸ lín, kinh tÕ thÞ trêng cha ph¸t triÓn, cha cã sù thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm, quyÕt t©m cña toµn §¶ng vµ toµn d©n nªn chñ tr¬ng nµy ®· bÞ l·ng quªn. §Õn 10/5/1990, chÝnh phñ l¹i cã quyÕt ®Þnh143 / h®bt trong ®ã nh¾c l¹i chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN.Vµ lÇn nµy vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ ®· ® îc nãi râ h¬n vÒ môc ®Ých, c¸ch lµm...vµ mÆc dï ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ¬ng rÊt tÝch cùc lµm ®îc nhiÒu viÖc cho sù khëi ®Çu nhng sau gÇn 2 n¨m, chñ tr¬ng ®ã vÉn dõng l¹i ë møc c¸c dù th¶o.Trªn thùc tÕ th× ë mét sè n¬i còng cã tiÕn hµnh cæ phÇn hãa mét ph¹m vi nµo ®ã cña DNNN nh ng nh×n chung kh«ng theo mét bµi b¶n thèng nhÊt nªn còng kh«ng ph¸t huy ®îc tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc cæ phÇn. Hai n¨m sau,ngµy 8/6/1992 chñ tÞch héi ®ång bé tr ëng l¹i ra quyÕt ®Þnh sè 202-CT vÒ viÖc tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn,kÌm theo ®ã lµ ®Ò ¸n chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn ¸p dông t¹i c¸c doanh nghiÖp ® îc chän lµm thÝ ®iÓm. Ngµy 4/3/1993,thñ tíng chÝnh phñ tiÕp tôc ra chØ thÞ sè 84/Ttg vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c DNNN.C¸c DNNN
®îc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®Òu mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp,v× vËy chÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn diÖn réng Ngµy 7/5/1996,chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh sè 28 nh»m thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn diÖn réng trong ph¹m vi c¶ níc.Sau ®ã nghÞ ®Þnh sè 44 cña chÝnh phñ ra ®êi cã nh÷ng söa ®æi thuËn lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra nhanh h¬n.Nh×n chung,bªn c¹nh c¸c khã kh¨n cßn tån t¹i,qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë n íc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. C«ng t¸c chuyÓn ®æi ®îc thùc hiÖn theo hai híng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN theo ®Þa ph¬ng vµ theo c¸c bé ngµnh.Tõ cuèi n¨m 1991 ®Õn cuèi n¨m 1997,trong c¶ n íc ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®îc 18 DNNN ®· ®em l¹i mét bé mÆt míi cho nh÷ng doanh nghiÖp nµy,b íc ®Çu kh¼ng ®Þnh ®îc sù ®óng ®¾n cña chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸.Cã thÓ ®¸nh gi¸ thµnh tùu b íc ®Çu cña cæ phÇn ho¸ qua mét sè d÷ liÖu sau: + §èi víi doanh nghiÖp: - Vèn t¨ng b×nh qu©n 45%/n¨m. - Doanh thu t¨ng b×nh qu©n 56,9%/n¨m. - Lîi nhuËn t¨ng b×nh qu©n 70,2%/n¨m. - Thu nhËp cña ngêi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 20%/n¨m. - Tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh thu t¨ng 19,1%/n¨m. - Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn t¨ng 74,6%/n¨m. + §èi víi nhµ níc: nguån thu cña nhµ níc tõ thuÕ cao h¬n nhiÒu céng thªm vµo ®ã l¹i lµ nh÷ng kho¶n thu vÒ sau khi b¸n cæ phÇn vµ lîi tøc cña nhµ níc tõ c¸c c«ng ty cæ phÇn.H¬n n÷a c¸c DNNN sau khi cæ phÇn ho¸ nµy cßn cã tØ lÖ t¨ng nép ng©n s¸ch hµng n¨m lµ 98%/n¨m. b.Nh÷ng khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN : 1. Mét Sè VÊn §Ò §Æt Ra Trong vµ Sau CPH: Tuy vËy ,tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ®Õn nay ®· béc lé nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ chÕ ,chÝnh s¸ch , ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngêi lao ®éng . ViÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch u ®·i cho c¸c DNNN chuyÓn ®æi còng lµ vÊn ®Ò næi cém , do c¸ch hiÓu vµ vËn dông kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c bé , c¸c ®Þa ph ¬ng trong viÖc thùc hiÖn vÒ quyÒn u ®·i vµ miÔn gi¶m thuÕ .cã n¬i th× cho r»ng doanh nghiÖp sau chuyÓn ®æi ph¶i cã ph¬ng ¸n ®Çu t th× míi ®îc miÔn gi¶m , n¬i kh¸c th× cho r»ng cø doanh nghiÖp chuyÓn ®æi lµ ®îc hëng u ®·i nh quy ®Þnh t¹i luËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc nh doanh nghiÖp míi thµnh lËp (coi ph¬ng ¸n CPH lµ ph¬ng ¸n ®Çu t thµnh lËp doanh nghiÖp míi ). C¸c chÝnh s¸ch u ®·i vÒ tÝn dông , quyÒn thuª ®Êt , ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu còng kh«ng nhÊt qu¸n : c¬ chÕ cña chÝnh phñ th× cho phÐp , nh ng c¸c ban , ngµnh th× h¹n chÕ hoÆc ph©n biÖt ®èi xö Trong khi chÝnh phñ th× cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tiÕp tôc vay vèn cña c¸c NHTM , c¸c tæ chøc tÝn dông cña nhµ níc ,nhng phÝa ng©n hµng l¹i quy ®Þnh chØ cã nh÷ng DN mµ nhµ n íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi th× míi ®îc ¸p dông , cßn nh÷ng DN mµ nhµ n íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi th× chØ ®îc ¸p dông trong 2 n¨m ®Çu sau khi chuyÓn ®æi §èi víi c¸c kho¶n nî vµ tµi s¶n tån ®äng ®· ® îc lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN , theo c¬ chÕ hiÖn hµnh th× DNNN thùc hiÖn chuyÓn ®æi ®îc quúªn lo¹i trõ mét sè kho¶n nî vµ tµi s¶n tån ®äng ra khái gi¸ trÞ DN ®Ó CPH ,giao, b¸n ,kho¸n ... nh ng trªn thùc tÕ ,sè lîng nî vµ tµi s¶n tån ®äng ®îc phÐp lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN ®Ðn thêi ®iÓm chuyÓn ®æi vÉn ch a xö lý xong còng kh«ng Ýt ( theo sè liÖu thèng kª cha ®Çy ®ñ th× hiÖn cã kho¶ng 292 tû ®ång nî vµ tµi s¶n tån ®äng vÉn cßn ®ang n»m t¹i c¸c DN sau chuyÓn ®æi ). MÆc dï mét sè bé ,®Þa ph ¬ng ®· cã c¬ chÕ uû quyÒn ®Ó bï ®¾p chi phÝ ,nhng thùc tÕ ,viÖc xö lý sè nî vµ tµi s¶n nµy còng kh«ng cã dÊu hiÖu tiÕn triÓn ... Nguyªn nh©n do nhµ níc kh«ng gi¶i quyÕt triÖt ®Ó sè lao ®éng d«i d tríc khi tiÕn hµnh CPH vµ kh«ng cho phÐp c«ng ty cæ phÇn ®æi míi c¬ cÊu lao ®éng trong vßng 12 th¸ng sau khi cæ phÇn hãa , hoÆc kh«ng cho phÐp ®æi míi c¬ cÊu lao ®éng trong vßng 3n¨m giao DN ,nªn ®· lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña CPH v× c¬ cÊu lao ®éng cò lµ yÕu tè c¶n trë lín ®Õn kh¶ n¨ng lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cña DN trong t¬ng lai
ChÝnh s¸ch u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi ngêi lao ®éng trong c¸c DNNN CPH vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä mua cæ phiÕu t¹i DN lµ mét chÝnh s¸ch ®óng ®¾n nhng cha tÝnh ®Õn t×nh tr¹ng cô thÓ cña tõng lo¹i h×nh DNNN, ®Æc biÖt lµ c¸c DN lµm ¨n thua lç v× vËy chÝnh s¸ch nµy ch a hÊp dÉn ngêi lao ®éng .Ngêi lao ®éng ®Æc biÖt lµ ®èi tîng nghÌo , do cha dù ®o¸n ®îc t¬ng lai cña DN . cha quen bá vèn ®Çu t , cha quen m¹o hiÓm nªn cha s½n sµng mua cæ phiÕu Bé LD-TBXH cho biÕt , quy ®Þnh vÒ mua cæ phÇn gi¸ u ®·i hiÖn còng lµ nçi bøc xóc cña ngêi lao ®éng . Trong khi ngêi lao ®éng trong DN CPH ®îc nhµ níc b¸n víi gi¸ u ®·i 10 cæ phiÕu/n¨m c«ng t¸c th× nhøng ngêi l·nh ®¹o , qu¶n lý DN vµ bè , mÑ ,vî , chång , con cña hä còng lµm viÖc t¹i DN ®ã l¹i bÞ khèng chÕ møc mua cæ phÇn .Trªn thùc tÕ , cã DN ®ñ ( thËm chÝ thõa ) 10 cæ phÇn/n¨m c«ng t¸c ,cã DN chØ gi÷ ë møc 5 hoÆc 6 (cã khi Ýt h¬n ) cæ phÇn cho mét n¨m c«ng t¸c . Tríc ®©y khi thùc hiÖn thÝ ®iÓm CPH theo quyÕt ®Þnh 202/TTg , ng êi lao ®éng mua mét cæ phÇn b»ng tiÒn cña m×nh th× ®îc thªm mét cæ phÇn , hëng thô tû lÖ 50/50 , nhng hiÖn nay , thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 44/1998/CP th× tû lÖ nµy lµ 30/70 nªn ®· cã tr êng hîp ngêi lao ®éng b¸n ngay cæ phÇn ®îc u ®·i ®Ó ®îc quyÒn u ®·i vµ chªnh lÖch , g©y khã kh¨n cho DN. 2 .Mét Sè Gi¶i Ph¸p §Èy M¹nh CPH: 2.1. §æi míi, s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN. Cæ phÇn ho¸ DNNN vµ s¾p xÕp DNNN lµ hai néi dung hÕt søc c¬ b¶n cña NghÞ quyÕt Trung ¬ng IV díi tiªu ®Ò lµ tiÕp tôc ®æi míi DNNN s¾p xÕp hai néi dung c¶i c¸ch Doanh nghiÖp nµy t¸ch rêi nhau th× tÊt sÏ kh«ng ®¹t ®îc xÕp vµo lo¹i cæ phÇn ho¸, cßn s¾p xÕp l¹i DNNN gióp x¸c ®Þnh râ nh÷ng Doanh nghiÖp cÇn ph¶i cæ phÇn ho¸ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cÊp, c¸c ngµnh nhËn thøc râ cæ phÇn ho¸ lµ mét viÖc lµm b¾t buéc kh«ng lµm tr íc th× ph¶i lµm sau. ViÖc chän ra nh÷ng DNNN ®ñ tiªu chuÈn cho viÖc cæ phÇn ho¸ ®Ó ®em l¹i thµnh c«ng vµ t¹o ra hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng vÒ sau cña DNNN ®· ®îc cæ phÇn ho¸. Tõ ®ã, chóng ta cã thÓ chia ra 2 lo¹i Doanh nghiÖp: Doanh nghiÖp thuéc lo¹i cæ phÇn ho¸ vµ Doanh nghiÖp kh«ng thuéc lo¹i cæ phÇn ho¸. Nh÷ng Doanh nghiÖp kh«ng thuéc lo¹i cæ phÇn ho¸ bao gåm: C¸c Doanh nghiÖp phôc vô cho an ninh quèc phßng. C¸c Doanh nghiÖp cã c¸c c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm kü thuËt cao thuéc lÜnh vùc bÝ mËt quèc gia. Nh÷ng DNNN ®· vµ ®ang trong t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, kh«ng cã ph ¬ng ¸n kh¾c phôc, c¬ cÊu vèn mÊt c©n ®èi nghiªm träng. Nh÷ng DNNN qu¸ nhá (víi chñ së h÷u díi 500 triÖu VDN) 2.2. Thµnh lËp c¸c tæ chøc ban chØ ®¹o cæ phÇn cÊp bé, tØnh, thµnh phè. Trªn Trung ¬ng hiÖn nay, chóng ta cã Ban chØ ®¹o Trung ¬ng vÒ cæ phÇn ho¸ cßn ®èi víi c¸c bé, tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng nªn thµnh lËp mét tæ chøc gäi lµ Ban cæ phÇn ho¸ ®Ó s¾p xÕp ph©n lo¹i DNNN ®ång thêi tæ chøc triÓn khai chñ tr ¬ng cæ phÇn ho¸ DNNN. C¸c tæ chøc nµy ®îc cÊp kinh phÝ ho¹t ®éng ®éc lËp vµ ho¹t ®éng theo chÕ ®é chuyªn tr¸ch tõ khi tiÕn hµnh lµm thÝ ®iÓm cho ®Õn lóc hoµn thµnh c«ng t¸c cæ phÇn ho¸. §Ó thµnh lËp mét tæ chøc tham gia trùc tiÕp vµo Héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban gi¸m ®èc cña C«ng ty cæ phÇn vµ tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ níc t¹i Doanh nghiÖp sÏ lµ c¬ quan trung ¬ng c¸c tæ chøc cÊp bé, tØnh, thµnh phè. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ rÊt phøc t¹p do vËy viÖc thµnh lËp mét tæ chøc ch ¬ng tr×nh chuyªn nghiÖp víi vai trß lµ ngêi t vÊn, hç trî cho ngêi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ vÒ mÆt kü thuËt (®Þnh gi¸ tµi s¶n Doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh gi¸ kinh doanh, ph¬ng ¸n kinh doanh tiÕp thÞ t¹i Doanh nghiÖp cæ phÇn, biÖn ph¸p qu¶n lý sau cæ phÇn ho¸....) lµ rÊt cÇn thiÕt trong lÜnh vùc cung cÊp th«ng tin cho h·ng, kinh nghiÖm cæ phÇn ho¸ ë c¸c Doanh nghiÖp kh¸c ®Æc biÖt gióp cho c¸c Doanh nghiÖp x©y dùng ph¬ng ¸n thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ ph¬ng ¸n ®æi míi Doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸. 2.3. Hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Theo «ng NguyÔn V¨n Huy, Phã trëng Ban chØ ®¹o Trung ¬ng ®æi míi dÞch vô vµ Ban chØ ®¹o Trung ¬ng cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp: ViÖc t¹o lËp cho ®îc mét khung ph¸p lý th«ng tho¸ng, hiÖu qu¶ ®ang lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp. VÒ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ Doanh nghiÖp hiÖn cßn r¾c rèi, g©y mÊt nhiÒu c«ng søc, th× giê kh«ng cÇn thiÕt. Sè vèn cña Nhµ níc Ýt (díi 5 tû VND) th× cho phÐp ®îc kiÓm to¸n néi bé ®Ó
x¸c ®Þnh gi¸ trÞ Doanh nghiÖp mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ® îc c¬ quan kiÓm to¸n ®éc lËp x¸c nhËn. Nh÷ng sè liÖu trong sæ s¸ch kÕ to¸n ®· qua x¸c ®Þnh cña kiÓm to¸n néi bé ® îc xem lµ nh÷ng sè liÖu chÝnh thøc ®Ó tr×nh c¸c c¬ quan thÈm quyÒn xÐt duyÖt trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp. §èi víi nh÷ng Doanh nghiÖp kh«ng tÝnh ®îc tû suÊt lîi nhuËn so víi vèn kinh doanh b×nh qu©n cña ba n¨m cuèi tríc khi cæ phÇn ho¸ v× kh«ng cã Doanh nghiÖp t¬ng øng ®Ó so s¸nh th× sÏ ®îc vËn dông c¸c c¸ch linh ho¹t. Bªn c¹ch viÖc hoµn thiÖn dÇn mét v¨n b¶n chñ ®¶o ®Ó híng dÉn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ th× Nhµ níc cÇn ban hµnh ph¸p lÖnh vÒ cæ phÇn ho¸ cã tÝnh chÊt b¾t buéc viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®èi víi c¸c DNNN. Chóng ta còng cÇn sím ban hµnh vµ hoµn thiÖn mét sè luËt c¨n b¶n lµm c¬ së ph¸p lý cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ nh : c¸c luËt thuÕ, luËt thõa kÕ vµ thÕ chÊp, luËt Ng©n s¸ch, luËt vÒ ph¸t hµnh vµ giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n. ... Víi mét khung ph¸p lý héi ®ñ 2 tiªu chuÈn ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ th× c¸c DNNN vèn e ng¹i viÖc cæ phÇn ho¸ còng sÏ ph¶i thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. 2.4. Gi¶i quyÕt nhanh chãng mét sè khóc m¾c tån t¹i trong Doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ vµ sau khi thµnh lËp C«ng ty cæ phÇn. a) VÊn ®Ò nî ®äng: §Ó xö lý chÝnh x¸c, cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng nî nÇn, nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan bao gåm: thay ®æi c¬ chÕ chÝnh s¸ch, Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, t nh©n, c¸ thÓ cho vay kh«ng cßn kh¶ n¨ng tù tr¶ nî, do DNNN kh¸c chiÕm dông nay ®· bÞ gi¶i thÓ kh«ng cßn kh¶ n¨ng tr¶ nî. Ngoµi ra cßn do thiªn tai, t nh©n cã thÓ bÞ chÕt...., nh÷ng kho¶n nî ®· ® îc c¬ quan chøc n¨ng xem xÐt xo¸ nî. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan bao gåm: tham «, lîi dông chøc vô, cè ý lµm tr¸i, mua b¸n lßng vßng tõ nguån vèn ®i ®Õn chiÕm dông, qu¶n lý yÕu kÐm, vi ph¹m chÕ ®é tµi chÝnh, khai khèng vµ x¸c nhËn khèng nî, thµnh lËp Doanh nghiÖp kh«ng ®óng chøc n¨ng, kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Én ®Õn ph¸t sinh nî. Ngoµi ra cßn ng êi gi¶ m¹o, gi¶i thÓ ®Ó xï nî, nî cã mãc ngoÆc gi÷a con nî vµ chñ nî, nî ph¸t sinh kh«ng phï hîp víi hîp ®ång kinh tÕ. Theo ban chØ ®¹o vµ thanh to¸n nî Trung ¬ng, sau khi lµm thñ tôc sÏ xö lý ngay c¸c DNNN cã ®ñ ®iÒu kiÖn, lo¹i cÇn ph©n tÝch thªm vÒ nh÷ng ph¸t sinh nî, lo¹i nµo vît thÈm quyÒn ph¶i b¸o c¸o Thñ tíng ChÝnh phñ gi¶i quyÕt, cã lo¹i chuyÓn hå s¬ sang viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n ®Ò nghÞ khëi tè. Riªng ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ th× khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ Doanh nghiÖp ®Ó ph¸t hµnh cæ phiÕu sÏ trõ ®i c¸c kho¶n nî vµ c¸c kho¶n nî nµy sÏ do C«ng ty cæ phÇn s¾p thµnh lËp thanh to¸n theo quyÕt ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. b) VÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. ChuyÓn tõ DNNN sang C«ng ty cæ phÇn ®ßi hái hÇu hÕt c¸c Doanh nghiÖp ph¶i s¾p xÕp ®æi míi l¹i tæ chøc ho¹t ®éng. HËu qu¶ lµ thêng dÉn ®Õn viÖc d thõa lao ®éng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ chÕ ®é cho bé phËn c¸n bé c«ng nh©n viªn mét c¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó cho moi ngêi d©n ®Òu nhËn thøc ®îc cæ phÇn ho¸ lµ mét híng ®i tÝch cùc cña Nhµ níc. Nhµ níc cho phÐp dïng tiÒn b¸n cæ phiÕu trong cæ phÇn cña Nhµ níc ®Ó ®ãng b¶o hiÓm vµ thanh to¸n cho nhiÒu c¸n bé c«ng nh©n viªn vÒ nghØ hu, vÒ chÕ ®é mét lÇn tríc khi Doanh nghiÖp chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn, hoÆc cã thÓ dïng tiÒn tõ nguån b¸n c¸c Doanh nghiÖp nhá ph¸ s¶n, nh÷ng ø ®äng chËm lu©n chuyÓn, tµi s¶n kh«ng cÇn dïng ®Ó trî cÊp cho c¸c ®èi t îng nµy. Ngoµi ra ®èi víi ngêi lao ®éng bÞ gi¶m biªn chÕ cÇn bæ sung mét sè chÝnh s¸ch nh thÕ nµo? VÊn ®Ò huy ®éng tiÒn b¸n cæ phiÕu vµo sö dông ngay cho môc tiªu ®µo t¹o ng êi lao ®éng, trî gióp lao ®éng d«i d hoÆc cho chÝnh Doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ sö dông lµ ®iÒu rÊt thiÕt thùc ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cña ®ång vèn, c¬ quan tµi chÝnh cÇn cã híng dÉn cô thÓ cho Doanh nghiÖp thùc hiÖn. c) B¸n cæ phiÕu u ®·i. NghÞ ®Þnh 28/CP quy ®Þnh chÝnh s¸ch cÊp kh«ng mét sè cæ phiÕu t ¬ng ®¬ng 10% gi¸ trÞ Doanh nghiÖp vµ b¸n chÞu mét sè cæ phiÕu t¬ng ®¬ng 15% gi¸ trÞ Doanh nghiÖp theo l·i suÊt u ®·i ®èi víi ngêi lao ®éng trong DNNN tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Dï lµ cÊp kh«ng vµ b¸n chÞu (theo N§/28 CP ) hoÆc b¸n gi¶m gi¸ vµ b¸n tr¶ dÇn (theo N§ 44/CP ) th× thùc chÊt còng ®Òu gióp cho ng êi lao ®éng cã ®îc së h÷u cæ phÇn tõ mét phÇn nguån vèn hiÖn cã hoÆc nguån sÏ thu cña Nhµ n íc ë C«ng ty cæ phÇn ho¸, song N§ 28/ CP qua thùc tÕ ®· biÓu hiÖn nh îc ®iÓm lµ:
Do quy ®Þnh tæng sè cæ phÇn cÊp kh«ng t¬ng ®ong 6 th¸ng l¬ng cÊp bËc nªn Doanh nghiÖp thùc hiÖn cha ®îc 30% møc quy ®Þnh cña Nhµ níc. MÆt kh¸c, lo¹i cæ phiÕu nµy vÉn thuéc së h÷u Nhµ níc kh«ng ®îc chuyÓn nhîng nªn cha thËt hÊp dÉn. VÒ tæng cæ phÇn u ®·i cho ngêi lao ®éng, N§ 44/CP theo Th«ng t 104-TC cña Bé Tµi chÝnh “mçi cæ phÇn b¸n u ®·i, ngêi lao ®éng ph¶i tr¶ 70.000 ®ång cßn 30.000 lµ gi¸ trÞ u ®·i cho ngêi lao ®éng”. Do ®ã tæng gi¸ trÞ u ®·i lµ tæng gi¸ trÞ ®îc gi¶m gi¸ cßn gi¸ trÞ cæ phÇn u ®·i lµ gåm c¶ phÇn mua b»ng tiÒn mÆt vµ phÇn gi¶m gi¸. NÕu tæng sè n¨m c«ng t¸c cña ng êi lao ®éng trong Doanh nghiÖp nh©n víi møc gi¶m gi¸, t ¬ng ®¬ng 20% phÇn vèn cña Nhµ níc t¹i Doanh nghiÖp th× tæng gi¸ trÞ cæ phÇn u ®·i cã thÓ h¬n 20% cæ phÇn vèn cña Nhµ níc t¹i Doanh nghiÖp. ViÖc quy ®Þnh møc cæ phiÕu cÊp cho mçi ngêi vµ tæng sè cæ phiÕu ®îc cÊp kh«ng qu¸ 10% gi¸ trÞ Doanh nghiÖp lµ cha hîp lý. ViÖc quy ®Þnh mua chÞu mét sè cæ phiÕu tr¶ chËm trong 5 n¨m víi l·i suÊt 4%/n¨m vµ hµng n¨m ngêi lao ®éng ph¶i tr¶ tèi thiÓu 20% gi¸ trÞ cæ phiÕu mua chÞu vµ 4% l·i trªn sè nî vay lµ cha khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng. Khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, nhiÒu Doanh nghiÖp cÇn ®îc gi¶i quyÕt cho c¸n bé c«ng nh©n viªn nghØ hu, mÊt søc, vÒ hëng chÕ ®é mét lÇn nhng khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nªn kh«ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi liªn tôc vµ c¬ quan b¶o hiÓm x· héi kh«ng lµm thñ tôc. §Ó ®éng viªn khuyÕn khÝch ng êi lao ®éng, ®Ò nghÞ Nhµ níc cho phÐp vËn dông tæng sè cæ phiÕu ®îc cÊp kh«ng qu¸ 10% gi¸ trÞ Doanh nghiÖp hoÆc kh«ng qu¸ 12 th¸ng l¬ng cÊp bËc ®èi víi mçi ngêi lao ®éng: Nhµ níc nªn quy ®Þnh mäi ngêi lao ®éng ®îc mua chÞu sè cæ phiÕu theo quy ®Þnh, phÇn cæ phiÕu mua b»ng tiÒn mÆt lµ tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng kinh tÕ cña mçi ngêi kh«ng khèng chÕ møc tèi ®a nÕu ë ®ã phÇn cæ phiÕu ® îc phÐp b¸n ra ngêi lao ®éng kh«ng mua hÕt. §Ó khuyÕn khÝch nhiÒu Doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, Nhµ n íc nªn cã chÝnh s¸ch cho phÐp dïng tiÒn b¸n cæ phiÕu ®Ó ®ãng b¶o hiÓm vµ thanh to¸n cho nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n viªn vÒ nghØ chÕ ®é mét lÇn tríc khi Doanh nghiÖp chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn. HoÆc cho phÐp Ban cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp ®îc sö dông nguån tµi chÝnh tõ viÖc b¸n tµi s¶n, hµng ho¸ ø ®äng, chËm lu©n chuyÓn, tµi s¶n kh«ng cÇn dïng, mét phÇn vèn gi÷ ®Ó thanh to¸n cã chÕ ®é h u trÝ, mÊt søc, nghØ chê viÖc, nghØ hëng trë cÊp mét lÇn cña ngêi lao ®éng ë nh÷ng c¬ së kh«ng cã ®iÒu kiÖn mua b¶o hiÓm x· héi tríc khi cæ phÇn ho¸. §Ò nghÞ gi¶m gi¸ trÞ Doanh nghiÖp ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ trong n¨m 1997: 5%; 1998: 3%; 1999: 0%. VÒ vèn, vÊn ®Ò b¸n cæ phiÕu cho ngêi níc ngoµi, theo «ng TrÇn V¨n T¸ - Thø tr êng bé Tµi chÝnh th× bíc ®Çu quan träng nhÊt lµ tuyªn truyÒn gi¶i thÝch ®Ó hä biÕt vÒ chñ tr ¬ng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ cña Nhµ níc. HiÓu ®îc viÖc mua cæ phÇn cã ®îc nh÷ng lîi Ých g× kh¸c so víi h×nh thøc ®Çu t tríc ®©y. Ph¶i lùa chän c¸c Doanh nghiÖp trong lo¹i h×nh Doanh nghiÖp ®· ®îc ChØnh phñ cho phÐp tiÕn hµnh thÝ ®iÓm b¸n cæ phÇn cho ng êi níc ngoµi, ®ã lµ c¸c Doanh nghiÖp ®îc phÐp b¸n cæ phÇn ra c«ng chóng. §Ó khuyÕn khÝch c¸c Doanh nghiÖp cã vèn tÝch luü cao (h¬n 80% gi¸ trÞ Doanh nghiÖp) th× møc cæ phiÕu ® îc mua chÞu, tr¶ chËm sÏ n©ng lªn møc tèi da lµ 30% gi¸ trÞ tµi s¶n Doanh nghiÖp. §èi víi phÇn thñ nhËp tõ cæ tøc cña c¸c cæ ®«ng lµ ngêi lao ®éng trong Doanh nghiÖp, dù kiÕn sÏ ® îc miÔn thuÕ thu nhËp trong 2 n¨m ®Çu. Ngoµi ra, Nhµ níc nªn quy ®Þnh Gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr ëng kh«ng ®îc mua qu¸ cæ phÇn u ®·i b×nh qu©n cña Doanh nghiÖp nh»m ®¶m b¶o c«ng t¸c trong Doanh nghiÖp vµ khuyÕn khÝch vai trß tÝch cùc cña Gi¸m ®èc trong c«ng t¸c cæ phÇn ho¸. KÕt luËn Cæ phÇn ho¸ lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng cã tÇm chiÕn l îc nh»m thóc ®Èy ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ ®æi míi c¬ cÊu DNNN. Song ®ã kh«ng ph¶i lµ “phÐp mÇu” lu«n gÆp thuËn lîi. Tríc nh÷ng th¸ch thøc ®ang ®Æt ra ngµy cµng gay g¾t h¬n cña qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng, kh«ng cã ngo¹i lÖ nµo ®èi víi bÊt kú lo¹i h×nh Doanh nghiÖp nµo. Sù thµnh c«ng cña mét Doanh nghiÖp tuú thuéc tríc tiªn vµo sù s¸ng suèt cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ ý thøc lµm chñ cña tËpt hÓ lao ®éng trong Doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ lµ m« h×nh thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c yÕu tè tÝch cùc ®ã. §Æc ®iÓm x· héi ho¸ kh¸ réng r·i cña m« h×nh nµy cã thÓ vËn dông thÝch hîp trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo ®Þnh h íng x· héi chñ nghÜa. Trong bèi c¶nh hiÖn nay cña ®Êt níc khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ DNNN thuËn lîi cã mµ khã kh¨n
còng cã do vËy §¶ng vµ Nhµ níc cÇn vËn dông kinh nghiÖm thùc tiÔn cña c¸c níc trªn thÕ giíi song vÉn gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc. §ã lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù thµnh c«ng cña qóa tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë níc ta.