PhầnII:Cácvấnđềkinhtếvàkinhdoanh
1
GMS–MÔHÌNHQUẢNLÝKINHTẾBỀNVỮNG
TS.NguyễnTiếnDũng
ThS.NguyễnXuânHà1
ThS.LêThịTuyết2
Cáclýthuyếtkinhtếđãpháttriểnmạnhmẽtrongthờigianqua,chúngđượcsảnsinhra
từyêucầu,đòihỏicủathựctếnhằmgiảithíchcáchiệntượngkinhtếđangdiễnra(tìmvàgiải
thíchcácquyluậtkinhtếchiphốicáchiệntượngkinhtênày),tìmraconđườngpháttriển,...
Mỗilýthuyếtkinhtếcũngchỉphùhợpvớinhữnghoàncảnhlịchsửnhấtđịnhvàkhôngcó
mộtlýthuyếtkinhtếnàocókhảnăngápdụngđượcchomọiquốcgia.Domỗiquốcgiacóđặc
điểmvềtựnhiên,xãhộikhácnhau;cóxuấtphátđiểmkinhtếkhácnhau,cócơsởhạtầngvà
kiếntrúcthượngtầngkhácnhau.Vậy,lýthuyếtkinhtếvàmôhìnhquảnlýkinhtếnàophù
hợpvớiViệtNamtronggiaiđoạnhiệnnay?
Trêncơsởnghiêncứulýluậnvềkinhtếhọcvàvaitròcủanhànướctrongviệctăngtrưởng
kinhtếvàpháttriểnbềnvững,đồngthờinghiêncứucácyếutốtácđộngđếnnănglựccạnh
tranhquốcgia.Tácgiảmạnhdạnđềxuấtmôhìnhquảnlýkinhtếhướngđếnsựpháttriểnbền
vữngvàdựavàonềntảngconngườilàmtrungtâm.GMSlàmôhìnhquảnlýtiêntiếnkhông
chỉtiếpnhậncácnguyênlýquảntrịhiệnđạinhấtcủaphươngTâymàcònkếthừacáctưtưởng
triếthọcsâusắccủaphươngĐôngvềxãhộivàconngười.GMSchínhlàkhoahọcvềhànhvi
conngười,đượcrúttỉasángtạo,tổnghợptừnhữngchuyênngànhkinhtế,đạođức,triếthọc,
tâmlý,vănhóa,quảntrị.GMScòntìmhiểutừlịchsửcácbàihọcthànhcônghaythấtbạicủa
nhânloạitrongquátrìnhtìmkiếmsựhòabình,thịnhvượngvàtiếnbộxãhội.GMScốgắngtiếp
thuchọnlọccáckếtquảnghiêncứubổíchtrongcácngànhkhoahọc,xãhội,chínhtrị,chiến
lượccạnhtranh,quânsựvàđổimớicôngnghệ.
1.Kinhtếhọcvàvaitròcủanhànướctrongviệctăngtrưởngkinhtếvàpháttriểnbền
vững
Chúngtađềubiếtkinhtếhọcnghiêncứuxãhội–conngườilựachọncáchsốngnhưthế
nàovàhọtươngtácvớinhaunhưthếnào.Kinhtếhọcthôngthườngủnghộnềnkinhtếthị
thườngvìnóhiệuquả.
Chúngtacóthểbắtđầuvớilýthuyếtkinhtếhiệnnayvềthịtrườngtựdo.Mộtthịtrường
tựdovậnhànhthôngquatraođổitựnguyện.Trườnghợpđơngiảnnhấtlàđổihànglấyhàng.
Tôicógạonhưngkhôngcóthịtđểăncùng,anhcóthịtconbònhưngkhôngcógạo.Tôiđổi
mộtítgạocủatôilấymộtítthịtcủaanh.Cảhaichúngtađềucólợi,nếukhôngthìchúngtađã
khôngchịuđổi.Cảhaichúngtađềutrảinghiệm“cáiđượcquatraođổi”.Điềunàycóthểxảy
ragiữacáccánhâncũngnhưgiữacácnướcvớinhau.Thịtrườngtựdobaogồmnhiềungười
muavàngườibánvớivôsốhànghóavàdịchvụkhácnhau,tấtcảmọingườiđềuquantâm
trướchếtđếnlợiíchriêngcủamình.Songchodùquátrìnhraquyếtđịnhcótínhchấtphân
tánvàcónhữngngườiraquyếtđịnhchỉquantâmđếnlợiíchcủariêngmình,nềnkinhtếthị
trườngtựdovẫnpháttriểntheohướngthúcđẩyphúclợikinhtếchung.
TrongcuốnBànvềbảnchấtvànguồngốccủacảicủacácdântộc,AdamSmithđãchorằng
khitácđộngqualạivớinhautrênthịtrường,cáchộgiađìnhvàdoanhnghiệpdườngnhưbị
1,2GAMIGroup.
PhầnII:Cácvấnđềkinhtếvàkinhdoanh
2
dẫndắtbởi“bàntayvôhình”.Khicáchộgiađìnhvàdoanhnghiệpnhìnvàogiácảkhiđưa
raquyếtđịnhmuavàbáncáigì,họđãvôtìnhtínhđếníchlợivàchiphíxãhộimàhànhvicủa
họtạora.Kếtquảlà,giácảhướngdẫncáccánhânđưaraquyếtđịnhmàtrongnhiềutrường
hợpchophéptốiđahóalợiíchxãhội.
Mặcdùthịtrườngtựdothườnglàmộtphươngthứctốtđểtổchứchoạtđộngkinhtế,
“bàntayvôhình”thườnghướngdẫnthịtrườngphânbổnguồnlựcmộtcáchcóhiệuquả.
Songvìnhiềunguyênnhân,đôikhibàntayvôhìnhkhônghoạtđộng.Bàntayvôhìnhkhông
đảmbảosựthịnhvượngkinhtếđượcphânphốimộtcáchcôngbằng.Nềnkinhtếthịtrường
thưởngcôngchomọingườidựavàonănglựccủahọtrongviệctạoranhữngvậtmàngười
khácsẵnsàngmua.Điềunàykhôngđảmbảorằngmọingườiđềucólươngthựcđầyđủ,quần
áotốtvàsựchămsócytếthíchhợp.Nhưvậy,trongmộtsốtrườnghợpChínhphủcóthểcải
thiệnđượctìnhhìnhthịtrường,cácchínhsáchcôngnhưchínhsáchthuế,hệthốngphúclợixã
hội,giúpđạtđượcsựphânphốicácphúclợikinhtếmộtcáchcôngbằnghơn.TheoKeynes,
muốnthoátkhỏikhủnghoảng,thấtnghiệp,nhànướcphảithựchiệnđiềutiếtbằngcácchính
sáchkinhtế,nhữngchínhsáchnàynhằmtăngcầutiêudùng.ÔngcũngchorằngChínhphủ
cóvaitròtolớntrongviệcsửdụngnhữngchínhsáchkinhtế:chínhsáchthuế,chínhsáchtiền
tệ,lãisuất...nhằmthúcđẩytăngtrưởngkinhtế.2
Lýthuyếttăngtrưởngkinhtếhiệnđạichorằngthịtrườnglàyếutốcơbảnđiềutiếthoạt
độngcủanềnkinhtế.Sựtácđộngqualạigiữatổngcungvàtổngcầutạoramứcthunhập
thựctế,côngănviệclàm‐tỷlệthấtnghiệp,mứcgiá‐tỷlệlạmphátlàcơsởđểgiảiquyếtba
vấnđềcơbảncủanềnkinhtế:sảnxuấtcáigì,sảnxuấtchoai,sảnxuấtnhưthếnào.
Mặtkhácvaitròcủachínhphủngàycàngđượccoitrọng.Việcmởrộngkinhtếthịtrường
đòihỏiphảicósựcanthiệpcủanhànước,khôngchỉvìthịtrườngcónhữngkhuyếttật,mà
cònvìxãhộiđặtracácmụctiêumàthịtrườngdùcóhoạtđộngtốtcũngkhôngthểđápứng
được.TheoSamuelson,trongnềnkinhtếhiệnđại,chínhphủcóbốnchứcnăngcơbản:thiết
lậpkhuônkhổphápluật;xácđịnhchínhsáchổnđịnhkinhtếvĩmô;tácđộngvàoviệcphân
bổtàinguyênđểcảithiệnhiệuquảkinhtế;thiếtlậpcácchươngtrìnhtácđộngtớiviệcphân
phốithunhập.
2JohnMaynardKeynes(1883‐1946),Lýthuyếtchungvềviệclàm,lãisuấtvàtiềntệ
Dẫn chứng 1: Chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa cộng sản
Xã hội chúng ta đang sống đã phân hóa quá nhiều hơn chúng ta muốn, vì trong quá trình không
ngừng tìm kiếm “tính hiệu quả” chúng ta đã phân cực chính mình thành kẻ giàu và người nghèo.
Chủ nghĩa tư bản dựa trên cơ sở người ta làm việc cật lực để làm giàu cho kẻ khác với hy vọng,
thường là không đúng chỗ, rằng bản thân họ cũng sẽ giàu lên. Trong chế độ tư bản chủ nghĩa, sự
tăng trưởng phụ thuộc vào việc làm cho người này ganh tỵ với người khác để rồi người này mong
muốn điều mà người khác có.
Chủ nghĩa cộng sản có một lý tưởng, đó là sự công bằng và phồn vinh cho mọi người, nhưng chủ
nghĩa cộng sản muốn thành hiện thực, nên theo con đường mà K.Marx đã chỉ rõ, phải dựa trên cơ sở
nền kinh tế tư bản phát triển. Trong khi đó, chủ nghĩa tư bản là một cơ chế, nhưng hình như nó lại
thiếu một lý tưởng. Phải chăng tất cả chỉ là để làm giàu cho bản thân mình, hay là cuộc sống còn có
nhiều cái khác nữa? Bởi dù chúng ta có kiếm được tiền thì vẫn chưa đủ.
Trong nền kinh tế tương lai, khi tri thức là tài sản chúng ta sẽ phải đảm bảo cho mọi người có
quyền là chủ một phần tài sản đó và sự giàu có do họ mang lại. Mọi người phải trang bị cho mình tri
thức theo nghĩa rộng nhất. Các công ty cần phải nhận thấy trách nhiệm của mình trong việc đào tạo,
giáo dục. Chính phủ cần phải đầu tư vào lĩnh vực tri thức cho mọi công dân của mình, nếu không xã
hội sẽ ngày càng trở nên phân hóa hơn bao giờ hết.
PhầnII:Cácvấnđềkinhtếvàkinhdoanh
3
Trongxuthế hộinhậpvàtoàncầuhóangàynay,mộtquốcgia–mộtnềnkinhtế,
khôngchỉlopháttriểnkinhtếcủariêngmìnhmàphảihướngđếnsự“pháttriểnbềnvững”
trêncơsởkếthợpchặtchẽ,hợplývàhàihoàgiữa3mặtcủasựpháttriển,gồm:pháttriển
kinhtế(nềntảnglàtăngtrưởngkinhtế),pháttriểnxãhội(mụctiêulàthựchiệntiếnbộ,
côngbằngxãhội;xoáđóigiảmnghèovàgiảiquyếtviệclàm)vàbảovệmôitrường(mục
tiêulàxửlý,khắcphụcônhiễm,phụchồivàcảithiệnchấtlượngmôitrường;phòngchống
cháyvàchặtphárừng;khaitháchợplývàsửdụngtiếtkiệmtàinguyênthiênnhiên).Tiêu
chíđểđánhgiásựpháttriểnbềnvữnglàsựtăngtrưởngkinhtếổnđịnh;thựchiệntốttiến
bộvàcôngbằngxãhội;khaitháchợplý,sửdụngtiếtkiệmtàinguyênthiênnhiên,bảovệvà
nângcaođượcchấtlượngmôitrườngsống.
Mộtnềnkinhtếthịtrườnglànhmạnhđòihỏiphảicómộttrìnhđộvănminhnhấtđịnhvà
đòihỏitínhthiêngliêngcủalờihứa.Mộtxãhộikhôngnhìnthấytươnglaitrongnhữngcam
kếtvànghĩavụcộngđồngsẽnhìnthấysựsụpđổvềkinhtế.
2.Nănglựccạnhtranhquốcgia
Sựthịnhvượngcủamộtquốcgiađượctạorachứkhôngphảikếthừa.Nókhôngphát
triểntừsựsẵncótàinguyênthiênnhiên,nguồnlaođộng,lãisuất,haygiátrịtiềntệcủamột
quốcgiagiốngnhưđiềumàkinhtếhọccổđiểnkhăngkhăngkhẳngđịnh.Khảnăngcạnh
tranhcủamộtquốcgiaphụthuộcvàonănglựccủacácngànhtrongviệcđổimớivànângcấp
củaquốcgiađó3.
Theo Michael E. Porter, có bốn đặc tính tổng quát của một quốc gia, hình
thành nên môi trường có thể làm tăng hoặc giảm lợi thế cạnh tranh một quốc gia.
Hình1:Hệthốngcácnhântốquyếtđịnhlợithếquốcgia
Chiến lược công ty,
cơ cấu và đối thủ
cạnh tranh
Điều kiện về yếu tố
sản xuất
Điều kiện cầu
Những ngành liên
quan và bổ trợ
Cơ hội
Chính
phủ
3MichaelE.Porter,Lợithếcạnhtranhcủacácquốcgia,Trang156
PhầnII:Cácvấnđềkinhtếvàkinhdoanh
4
Thứnhất,điềukiệnvềnhântốsảnxuất:vịtrícủaquốcgiatrongcácnhântốsảnxuất
cầnthiếtđểcạnhtranhtrongngànhnghềđó,vídụ:laođộngcótaynghềhaycơsởhạtầng;
Thứhai,điềukiệnvềnhucầuthịtrường:tínhchấtcủanhucầutrongnướcvềsảnphẩm
haydịchvụcủangànhnghềđó;
Thứba,cácngànhnghềbổtrợvàcóliênquan:sựcómặthaythiếuvắngtạiquốcgiađó
nhữngngànhnghềcungứngvàngànhnghềcóliênquancókhảnăngcạnhtranhquốctế;
Thứtư,chiếnlược,cơcấuvàtínhthiđuacủadoanhnghiệp:điềukiệntạiquốcgiađóquyết
địnhviệcthànhlập,tổchức,quảnlýdoanhnghiệpnhưthếnàovàbảnchấtcủasựcạnhtranh
trongnước.
Cácquốcgiacókhảnăngthànhcôngcaonhấttrongcácngànhnghềhaycácphânđoạn
ngànhnghềnàođókhi“viênkimcương”củacácquốcgiađóởtrạngtháithuậnlợinhất.
ʺViênkimcươngʺlàmộthệ thốngcácnhântốcótácđộngcủngcốqualạilẫnnhau.Ảnh
hưởngcủamộtnhântốquyếtđịnhtuỳthuộcvàocácnhântốkhác.Vídụ,điềukiệnvềnhu
cầuthịtrườngthuậnlợisẽkhôngdẫnđếnlợithếcạnhtranhnếutínhthiđuacủacácdoanh
nghiệpkhôngđủđểkhiếndoanhnghiệpphảnứngvớicácđiềukiệnthịtrườngđó.Nhữnglợi
thếtrongmộtnhântốquyếtđịnhcóthểtạorahaypháttriểnthêmnhữnglợithếtrongcác
nhântốquyếtđịnhkhác.
Lợithếcạnhtranhphụthuộcvàoduynhấtchỉmộthayhainhântốquyếtđịnhcókhả
năngxảyratrongnhữngngànhnghềphụthuộcvàotàinguyênthiênnhiên,haynhữngngành
nghềítliênquanđếnkỹthuậttinhvihaykỹnăngcao.Lợithếnhưthếthôngthườngsẽkhông
bềnvững,vìcótốcđộthayđổinhanhchóngvàcácđốithủquốctếcóthểdễdàngxóabỏ.Có
đầyđủcácthuậnlợitrongtoànbộʺviênkimcươngʺrấtcầnthiếtchoviệcđạtđượcvàduytrì
sự thànhcôngkhicạnhtranhtrongnhữngngànhnghề sử dụngnhiềukiếnthức‐những
ngànhnghềhìnhthànhnềntảngcủanềnkinhtếtiêntiến.Lợithếtrongmỗinhântốquyết
địnhkhôngphảilàđiềukiệntiênquyếtcholợithếcạnhtranhtrongmộtngànhnghềnàođó.
Sựtácđộnglẫnnhaugiữacáclợithếtrongcácnhântốquyếtđịnhmanglạinhữnglợiíchcó
tínhchấttựcủngcốlẫnnhau‐màcácđốithủsẽgặprấtnhiềukhókhănkhimuốnvôhiệu
hoáhaysaochép.
Ngoàiracòncóhainhântốcóthểảnhhưởngđếnhệthốngquốcgiavàcũngcầnthiếtđể
hoànchỉnhlýthuyếtcủachúngta.Đólàcơhộivànhànước.Cơhộilànhữngsựkiệnphát
triểnngoàitầmkiểmsoátcủadoanhnghiệp,vídụnhưnhữngphátminhthuầntuý,những
độtphávềkỹthuậtcănbản,chiếntranh,nhữngbiếnchuyểnchínhtrịbênngoàivàthayđổi
vềnhucầuthịtrườngnướcngoài.Yếutốcơhộicóthểtạorasựgiánđoạn,làmthứctỉnhhoặc
táicấutrúcngànhnghềvàcungcấpcơhộichocácdoanhnghiệpcủamộtquốcgianàođóloại
bỏcácdoanhnghiệpcủamộtquốcgiakhác.Cơhộiđãtừngđóngvaitròquantrọngtrong
việcthayđổilợithếcạnhtranhởnhiềungànhnghề.
Nhântốcuốicùngcầnthiếtchoviệchoànchỉnhbứctranhtoàncảnhlànhànước.
Chínhquyềncáccấpcóthểcảitiếnhaygiảmthiểulợithếquốcgia.Cóthểthấyvaitrònày
rõnhấtbằngcáchkiểmtraxemcácchínhsáchảnhhưởngnhưthếnàođếnmỗinhântố
quyếtđịnh.Chínhsáchchốngđộcquyềnsẽảnhhưởngđếnsựcạnhtranhtrongnước.Các
quyđịnhcóthểthayđổiđiềukiệnnhucầuthịtrườngtrongnước.Đầutưvàogiáodụccó
thểthayđổiđiềukiệnvềnhântốsảnxuất.Chingânsáchcóthểkíchthíchnhữngngành
nghềbổtrợvàliênquan.Nếuthựchiệnchínhsáchmàkhôngcânnhắcliệuchúngcóảnh
hưởngđếntoànbộhệthốngcácnhântốquyếtđịnhrasaothìdẫnđếnkhảnănglàmgiảm
lợithếquốcgiathayvìgiatănglợithếcạnhtranh.
PhầnII:Cácvấnđềkinhtếvàkinhdoanh
5
Nhữngđiềutrênchothấy,nhànướccótácđộngquantrọngđếnnănglựccạnhtranh
quốcgia,nhànướccóthểtácđộngtheohướngtíchcựchaytiêucực.Vậylàmthếnàođểquản
lýkinhtếpháttriểnbềnvữngtrongđóvaitròquảnlýkinhtếcủanhànướccótácđộngtích
cựcđếnsựpháttriểnbềnvữngvànângcaonănglựccạnhtranhcủaViệtNamtrongxuthế
toàncầuhóahiệnnay?
3.Môhìnhquảnlýkinhtếbềnvững
Dựatrênquanđiểmchínhlàmọitổchứccủaxãhộitừnhỏđếnlớnlấyconngườilàđối
tượng,làtrungtâmthìmớicócơsởđểtồntại.Trongthậpniêngầnđây,ngườitakhôngchỉ
thảoluậnmàcònbắttayvàothựchiệntráchnhiệmdoanhnghiệpđốivớicộngđồngxãhội,
pháttriểnkinhtếbềnvữngbằngcáchtôntrọngmôitrường.Cácquốcgiacónềnkinhtếphát
triểnphảicónghĩavụvớicácquốcgiachậmpháttriển.Nhữngnhậnthứcnàykhởinguồntừ
sựtưduycơbảnlàconngườitôntrọngconngười.Triếtlýnàylàđiểmchungcủacácnềnvăn
minh,vănhóaĐông‐Tây.
HệthốngQuảnlýtiêntiến(GMS)‐hướngpháttriểnbềnvững
HÌNH2:SƠĐỒCẤUTRÚCGMS
![Giáo trình Nền kinh tế công cộng [mới nhất]](https://cdn.tailieu.vn/images/document/thumbnail/2018/20180531/hpnguyen13/135x160/4911527762697.jpg)
![Bài tập Kinh tế vi mô kèm đáp án [chuẩn nhất]](https://cdn.tailieu.vn/images/document/thumbnail/2025/20250923/thaovu2k5/135x160/19561758679224.jpg)
