BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---o0o---
PGS. TS. PHAN VĂN HOÀ
pvhoa@hce.edu.vn
Bài giảng
KINH TẾ VĨ MÔ
(Dành cho thí sinh Bổ sung kiến thức, ôn thi cao học)
Huế, 2023
1
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ HỌC VĨ MÔ .................................................... 6
1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ HỌC ............................................. 6
1.1.1. KHÁI NIỆM ............................................................................................................ 6
1.1.2. ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ HỌC ...................................................................... 8
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA KINH TẾ HỌC ............................................ 8
1.2.1. Các yếu tố sản xuất .................................................................................................. 8
1.2.2. Giới hạn khả năng sản xuất ........................................................................................ 8
1.2.3. Chi phí cơ hội ......................................................................................................... 10
1.2.4. Quy luật năng suất cận biên giảm dần và quy luật chi phí cơ hội tăng dần .............. 10
1.3. MỤC TIÊU CỦA KINH TẾ VĨ MÔ ......................................................................... 11
1.3.1. Các mục tiêu tổng quát ........................................................................................... 11
1.3.2. Các mục tiêu cụ thể ................................................................................................ 11
1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ HỌC VĨ MÔ ................................ 12
CHƯƠNG 2. ĐO LƯỜNG SẢN LƯỢNG VÀ MỨC GIÁ ................................................ 13
2.1. TỔNG SẢN PHẨM QUỐC NỘI - GDP .................................................................. 13
2.1.1. KHÁI NIỆM GDP .................................................................................................. 13
2.1.2. GDP DANH NGHĨA, GDP THỰC TẾ VÀ CHỈ SỐ ĐIỀU CHỈNH GDP ............ 13
2. 2. CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH GDP .......................................................................... 15
2.2.1. THU NHẬP, CHI TIÊU VĂ LUỒNG CHU CHUYỂN ....................................... 15
2.2.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH GDP ...................................................................... 15
2.2.2.1. Phương pháp chi tiêu .......................................................................................... 15
2.2.2.2. Phương pháp thu nhập ........................................................................................ 17
2.2.2.3. Phương pháp sản xuất ......................................................................................... 17
2.3. MỘT SỐ CHỈ TIÊU KINH TẾ VĨ MÔ KHÁC ............................................................... 18
2.3.1. TỔNG SẢN PHẨM QUỐC DÂN - GNP ............................................................. 18
2.3.2. GNP và NNP .......................................................................................................... 18
2.3.3. NNP và NI .............................................................................................................. 19
2.3.4. PI ............................................................................................................................. 19
2.3.5. PI và Yd .................................................................................................................. 19
2.4. Ý NGHĨA CỦA GDP VÀ GNI ................................................................................... 19
2.5. CHỈ SỐ GIÁ TIÊU DÙNG CPI (Consumer Price Index) ............................................... 19
2.5.1. Khái niệm CPI ........................................................................................................... 19
2.5.2. Phương pháp tính CPI ............................................................................................... 19
2.5.3. Phân biệt chỉ số giá tiêu dùng CPI và chỉ số điều chỉnh GDP .................................. 20
2
CHƯƠNG 3. TỔNG CẦU VÀ TỔNG CUNG ................................................................... 21
3.1. MÔ HÌNH TỔNG CẦU VÀ TỔNG CUNG ................................................................... 21
3.1.1. Tổng cầu AD ......................................................................................................... 21
3.1.2. Tổng cung AS ........................................................................................................ 22
3.1.3. Cân bằng tổng cầu – tổng cung ............................................................................. 24
3.2. NGUYÊN NHÂN GÂY RA CÁC BIẾN ĐỘNG KINH TẾ NGẮN HẠN VÀ VAI TRÒ
CỦA CÁC CHÍNH SÁCH KINH TẾ VĨ MÔ .................................................................................... 24
3.2.1. Các cú sốc cầu ........................................................................................................... 24
3.2.2. Các cú sốc cung ......................................................................................................... 25
3.3. QUÁ TRÌNH TỰ ĐIỀU CHỈNH CỦA NỀN KINH TẾ ................................................. 25
3.3.1. Điều chỉnh trong ngắn hạn ........................................................................................ 25
3.3.2. Điều chỉnh trung hạn ................................................................................................. 26
3.3.3. Điều chỉnh dài hạn ..................................................................................................... 26
CHƯƠNG 4. TỔNG CẦU VÀ CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ............................................. 27
4.1. TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG CÂN BẰNG CỦA NỀN KINH TẾ GIẢN ĐƠN ........ 27
4.1.1. TIÊU DÙNG VÀ TIẾT KIỆM CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH .................................. 27
4.1.2. ĐẦU TƯ CỦA CÁC HÃNG KINH DOANH .................................................... 28
4.1.3. TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG CÂN BẰNG TRONG NỀN KINH TẾ GIẢN
ĐƠN ............................................................................................................................................. 28
4.2 TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG CÂN BẰNG CỦA NỀN KINH TẾ ĐÓNG CÓ SỰ
THAM GIA CỦA CHÍNH PHỦ ..................................................................................................... 30
4.2.1 VAI TRÒ CỦA CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI TỔNG CẦU ........................................ 30
4.2.2. TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG CÂN BẰNG TRONG NỀN KINH TẾ ĐÓNG
..................................................................................................................................................... 31
4.3. TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG CÂN BẰNG CỦA NỀN KINH TẾ MỞ ............... 33
4.3.1. VAI TRÒ CỦA THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐỐI VỚI TỔNG CẦU ...................... 33
4.3.2. TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG CÂN BẰNG CỦA NỀN KINH TẾ MỞ TỔNG
QUÁT .............................................................................................................................................. 34
4.4. CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ............................................................................................. 35
4.4.1. CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA CHỦ ĐỘNG ................................................................ 35
4.4.2. CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA VÀ NGÂN SÁCH CỦA CHÍNH PHỦ ....................... 36
4.4.3. CÁC BIỆN PHÁP TÀI TRỢ CHO NGÂN SÁCH THÂM HỤT ............................. 36
CHƯƠNG 5. TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ ....................................................... 37
5.1. CHỨC NĂNG CỦA TIỀN VÀ ĐO LƯỢNG KHỐI LƯỢNG TIỀN ............................. 37
5.1.1. CHỨC NĂNG CỦA TIỀN ....................................................................................... 37
5.1.2. ĐO LƯỢNG KHỐI LƯỢNG TIỀN .......................................................................... 37
5.2. HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VÀ CUNG TIỀN ............................................................... 37
3
5.2.1. NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ ................................ 37
5.2.1.1. CHỨC NĂNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....................................... 37
5.2.1.2. QUÁ TRÌNH TẠO RA TIỀN CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI ............................................................................................................................................. 38
5.2.2. NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG VÀ CÔNG CỤ ĐIỀU TIẾT CUNG TIỀN ........... 40
5.2.2.1. Chức năng của Ngân hàng Trung ương ................................................................. 40
5.2.2.2. Công cụ điều tiết cung tiền ..................................................................................... 40
5.3. MỨC CẦU TIỀN VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ .............................. 40
5.3.1. CẦU TIỀN ................................................................................................................ 40
5.3.2. CÂN BẰNG CỦA THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ ........................................................... 41
5.3.3. TÁC ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ TỚI TỔNG CẦU VÀ SẢN LƯỢNG
TRONG ĐIỀU KIỆN TĂNG CUNG TIỀN MS ............................................................................. 42
CHƯƠNG 6. THẤT NGHIỆP VÀ LẠM PHÁT ............................................................... 44
6.1. THẤT NGHIỆP ............................................................................................................... 44
6.1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM .............................................................................................. 44
6.1.2 TÁC ĐỘNG CỦA THẤT NGHIỆP ........................................................................... 45
6.1.3 CÁC LOẠI THẤT NGHIỆP ...................................................................................... 45
6.1.4. CÁC BIỆN PHÁP GIẢM TỶ LỆ THẤT NGHIỆP .................................................. 47
6.2 LẠM PHÁT ...................................................................................................................... 47
6.2.1 KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI LẠM PHÁT ............................................................ 47
6.2.2 TÁC ĐỘNG CỦA LẠM PHÁT ................................................................................. 48
6.2.3. NGUYÊN NHÂN GÂY RA LẠM PHÁT ................................................................ 49
6.2.4. BIỆN PHÁP CHỐNG LẠM PHÁT .......................................................................... 50
6.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA LẠM PHÁT VÀ THẤT NGHIỆP ............................................ 51
6.3.1. ĐƯỜNG PHILLIPS BAN ĐẦU ............................................................................... 51
6.3.2. ĐƯỜNG PHILLIPS MỞ RỘNG .............................................................................. 51
6.3.3. Đường Phillips dài hạn .............................................................................................. 52
CHƯƠNG 7. KINH TẾ VĨ MÔ CỦA NỀN KINH TẾ MỞ .................................................. 53
7.1. KHÁI NIỆM VỀ NỀN KINH TẾ MỞ ............................................................................ 53
7.2. LÝ THUYẾT VỀ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ................................................................ 53
7.2.1. Thuyết lợi thế 1 chiều của phái trọng thương ........................................................... 53
7.2.2. Thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith ................................................................. 53
7.2.3. Thuyết lợi thế tương đối (Comparative Advantage) của David Ricardo .................. 54
7.2.4. Giới hạn khả năng SX và lợi ích của TMQT ............................................................ 55
7.3. CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ .......................................................................... 55
7.4. TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ HỆ THỐNG TÀI CHÍNH QUỐC TẾ ..................................... 56
4
7.4.1. Tỷ giá hối đoái và thị trường ngoài hối ..................................................................... 56
7.4.1.1. Tỷ giá hối đoái .................................................................................................... 56
7.4.1.2. Các nguyên nhân của sự dịch chuyển của các đường cung và cầu về tiền trên thị
trường ngoại hối .......................................................................................................................... 57
7.4.2. Vai trò của tỷ giá hối đoái và mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán
......................................................................................................................................................... 58
7.4.3. Các hệ thống tiền tệ quốc tế (các loại cơ chế tỷ giá HĐ) .......................................... 59
7.4.3.1. Cơ chế tỷ giá cố định ( Fixed Exchange Rate) ................................................... 59
7.4.3.2. Cơ chế tỷ giá thả nổi (Floating Exchange Rate) hay tỷ giá linh hoạt (Flexible
Exchange Rate) là loại tỷ giá được quy định bởi cung và cầu trên thị trường. ........................... 60
7.4.3.3. Cơ chế tỷ giá thả nổi có quản lý (không hoàn toàn) - (Flexibility Limited
Exchange Rate) ............................................................................................................................ 61
7.5. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC CHÍNH SÁCH VĨ MÔ CHỦ YẾU TRONG ĐIỀU KIỆN NỀN
KINH TẾ MỞ ..................................................................................................................................... 61
7.5.1. Tác động của chính sách tài khoá và tiền tệ trong 1 nền kinh tế mở với hệ thống TG
cố định, tư bản vận động hoàn toàn tự do ....................................................................................... 61
7.5.1.1. Tác động của chính sách tài khoá ....................................................................... 61
7.5.1.2. Tác động của chính sách tiền tệ .......................................................................... 62
7.5.1.3. Tác động của chính sách phá giá đồng tiền ........................................................ 62
7.5.2. Tác động của chính sách tài khoá và tiền tệ trong nền kinh tế mở, với hệ thống tỷ giá
linh hoạt và TB vận động hoàn toàn tự do ...................................................................................... 63
7.5.2.1. Tác động của chính sách tài khoá ....................................................................... 63
7.5.2.2. Chính sách tiền tệ ............................................................................................... 64
BÀI TẬP .................................................................................................................................... 65
Bài 1: ....................................................................................................................................... 65
Bài 2: ....................................................................................................................................... 65
Bài 3: ....................................................................................................................................... 65
Bài 4: ....................................................................................................................................... 65
Bài 5: ....................................................................................................................................... 65
Bài 6: ....................................................................................................................................... 65
Bài 7: ....................................................................................................................................... 66
Bài 8: ....................................................................................................................................... 66
Bài 9: ....................................................................................................................................... 66
Bài 10: ..................................................................................................................................... 66
Bài 11: ..................................................................................................................................... 67
Bài 12: ..................................................................................................................................... 67
