TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
Khoa: Kinh tế & Quản Lý
Bộ Môn: Kinh tế học
Tập bài giảng:
KINH TẾ HỌC ĐẠI CƯƠNG
Số tín chỉ: 3 tín chỉ
Ngành: Các ngành thuộc khoa Kinh Tế & Quản Lý
Hà Nội, Tháng 6 năm 2020
GIỚI THIỆU
Học phần Kinh tế học đại cương là sự kết hợp một số kiến thức cơ bản của kinh tế học vi
mô và vĩ mô để giúp sinh viên - những người mới làm quen với cách thức tư duy như những
nhà kinh tế học – có thể hiểu, tự phân tích và đánh giá các vấn đề kinh tế đơn giản. Với lý thuyết
về cung, cầu, hệ số co giãn, ảnh hưởng của việc đánh thuế đến thị trường cùng với một số chỉ
tiêu cơ bản của kinh tế vĩ mô như GDP, tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất nghiệp và thị trường
vốn, sinh viên sẽ có sự hiểu biết đầy đủ hơn về cơ chế vận hành của nền kinh tế và vai trò của
chính phủ trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
- Học phần kinh tế học đại cương được học vào năm thứ 1.
- Học phần kinh tế học đại cương cung cấp những kiến thức cơ bản về kinh tế học vi mô
và vĩ mô làm nền tảng trước khi sinh viên học những học phần chuyên sâu về kinh tế học vi mô
và vĩ mô.
1. MỤC TIÊU CỦA HỌC PHẦN
1.1. Mục tiêu chung của học phần:
• Học phần nhằm giúp sinh viên nắm được một cách có hệ thống các nguyên lý vận hành
của kinh tế thị trường. Cung cấp hệ thống kiến thức cơ bản của kinh tế học vi mô như lý thuyết
cung – cầu, hệ số co giãn cùng một số chỉ tiêu cơ bản của kinh tế vĩ mô như GDP, tăng trưởng
kinh tế, lạm phát và thất nghiệp.
• Học phần nhằm giúp sinh viên làm quen với cách thức tư duy như các nhà kinh tế học,
từ đó có thể hiểu và phân tích các vấn đề kinh tế đơn giản.
• Học phần nhằm kích thích sự ham thích tìm hiểu các vấn đề kinh tế - xã hội trong đời
sống thường nhật của sinh viên. Sẵn sàng trong việc tiếp cận với những vấn đề mới và nâng cao
ý thức tự học, tự nghiên cứu của bản thân.
1.2. Mục tiêu cụ thể của học phần:
Sau khi học xong học phần Kinh tế học đại cương, sinh viên có thể:
- Về kiến thức:
• Hiểu được các nguyên lý cơ bản của kinh tế học.
• Trình bày được các khái niệm cơ bản của kinh tế học vi mô như cung – cầu, hệ số co
giãn, hiệu quả thị trường cũng như các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô cơ bản như GDP, tăng trưởng, lạm
phát và thất nghiệp.
• Đánh giá được tác động của các chính sách thuế và kiểm soát giá của chính phủ tới kết
cục của thị trường.
- Về kỹ năng:
• Sử dụng thành thạo một số công cụ toán học cơ bản như đồ thị, phương trình trong phân
tích các vấn đề kinh tế.
• Tìm hiểu và giải đáp được các vấn đề thực tế về kinh tế học.
- Về thái độ:
• Yêu thích tìm hiểu về các kiến thức kinh tế học cũng như các vấn đề kinh tế - xã hội
liên quan tới nội dung học.
• Phát triển được khả năng tự học của bản thân.
2. CHUẨN BỊ
• Trang thiết bị cần thiết cho việc dạy học
- Bảng, phấn hoặc bút viết; Máy tính + Máy chiếu
- Nếu sử dụng máy chiếu, học viên sẽ được phát trước các bản slide
• Phương pháp giảng dạy
- Kết hợp giảng lý thuyết, bài tập và thảo luận
3. TÀI LIỆU HỌC TẬP
Giáo trình:
[1] Vũ Kim Dũng; Nguyễn Văn Công (2012), Giáo trình kinh tế học, Nhà xuất bản Đại học
kinh tế quốc dân.
Tài liệu tham khảo:
[2] David Begg (2012), Kinh tế học vi mô, Nhà xuất bản Thống kê.
[3] David Begg (2012), Kinh tế học vĩ mô, Nhà xuất bản Thống kê.
[4] Tập bài giảng Kinh tế học đại cương, Tập thể giảng viên Bộ môn Kinh tế học, Khoa Kinh
tế-Quản lý biên soạn (lưu hành nội bộ).
MỤC LỤC
Chương I: TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ HỌC .................................................................................... 1
1.1 KINH TẾ HỌC LÀ GÌ .................................................................................................................... 1
1.1.1 Đối tượng nghiên cứu của kinh tế học ..................................................................................... 1
1.1.2 Các nguồn lực khan hiếm ......................................................................................................... 1
1.2 CÁC BỘ PHẬN CỦA KINH TẾ HỌC .......................................................................................... 3
1.2.1 Kinh tế học vi mô và vĩ mô ....................................................................................................... 3
1.2.2 Kinh tế học thực chứng và chuẩn tắc ...................................................................................... 4
1.3 CÁC NGUYÊN LÝ CỦA KINH TẾ HỌC .................................................................................... 4
1.3.1 Các nguyên lý chi phối quá trình ra quyết định của cá nhân ............................................... 5
1.3.2 Các nguyên lý liên quan đến cách thức con người tương tác với nhau ................................ 8
Chương II: LỢI ÍCH TỪ THƯƠNG MẠI ........................................................................................ 14
2.1 ĐƯỜNG GIỚI HẠN NĂNG LỰC SẢN XUẤT (PPF) ................................................................ 14
2.1.1 Khái niệm ................................................................................................................................. 14
2.1.2 Sự dịch chuyển của đường giới hạn năng lực sản xuất ........................................................ 17
2.2 LỢI ÍCH TỪ THƯƠNG MẠI ....................................................................................................... 19
2.2.1 Chuyên môn hoá và trao đổi .................................................................................................. 19
2.2.2 Nguyên tắc lợi thế so sánh và lợi thế tuyệt đối ...................................................................... 20
Chương III: MÔ HÌNH CUNG CẦU ................................................................................................. 26
3.1 THỊ TRƯỜNG VÀ CẦU TRÚC THỊ TRƯỜNG ........................................................................ 26
3.1.1 Khái niệm ................................................................................................................................. 26
3.1.2 Cách phân chia thị trường theo cấu trúc thị trường............................................................ 26
3.2 CẦU ................................................................................................................................................. 28
3.2.1 Khái niệm cơ bản .................................................................................................................... 28
3.2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu ............................................................................................ 28
3.2.3 Hàm số cầu ............................................................................................................................... 30
3.2.4 Biểu cầu .................................................................................................................................... 30
3.2.5 Đường cầu ................................................................................................................................ 30
3.2.6 Sự di chuyển dọc theo đường cầu và sự dịch chuyển của đường cầu ................................. 31
3.3 CUNG .............................................................................................................................................. 32
3.3.1 Các khái niệm cơ bản .............................................................................................................. 33
3.3.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến cung .......................................................................................... 33
3.3.3 Hàm số cung ............................................................................................................................ 34
3.3.4 Biểu cung .................................................................................................................................. 34
3.3.5 Đường cung .............................................................................................................................. 35
3.3.6 Sự vận động dọc theo đường cung và sự dịch chuyển của đường cung ............................ 35
3.4 CÁC TRẠNG THÁI CÂN BẰNG CỦA MÔ HÌNH CUNG CẦU ............................................. 36
3.4.1 Trạng thái cân bằng của mô hình cung cầu .......................................................................... 36
3.4.2 Trạng thái dư thừa và thiếu hụt ............................................................................................ 37
3.4.3 Sự thay đổi trạng thái cân bằng của mô hình cung-cầu ...................................................... 37
Chương IV: HỆ SỐ CO GIÃN ........................................................................................................... 44
4.1 KHÁI NIỆM HỆ SỐ CO GIÃN .................................................................................................... 44
4.2 HỆ SỐ CO GIÃN CỦA CẦU ........................................................................................................ 44
4.2.1 Hệ số co giãn của cầu theo giá (Price Elasticity of Demand – EDP) ..................................... 45
4.2.2 Hệ số co giãn của cầu theo thu nhập (EDI) ............................................................................ 50
4.2.3 Hệ số co giãn chéo của cầu theo giá hàng hóa khác (EDC) ................................................... 51
4.3 HỆ SỐ CO GIÃN CỦA CUNG ..................................................................................................... 52
4.3.1 Hệ số co giãn của cung theo giá (ESP) .................................................................................... 52
4.4 MỘT SỐ ỨNG DỤNG CỦA HỆ SỐ CO GIÃN ........................................................................... 54
Chương V: HIỆU QUẢ THỊ TRƯỜNG ............................................................................................ 59
5.1 THẶNG DƯ CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG .................................................................................... 59
5.1.1 Sự sẵn sàng thành toán ........................................................................................................... 59
5.1.2 Tính thặng dư của người tiêu dùng thông qua đường cầu .................................................. 60
5.1.3 Ảnh hưởng của sự thay đổi giá cả tới thặng dư của người tiêu dùng ................................. 63
5.2 THẶNG DƯ CỦA NGƯỜI SẢN XUẤT ...................................................................................... 64
5.2.1 Chi phí và sự sẵn sàng bán ..................................................................................................... 64
5.2.2 Tính thặng dư của người sản xuất thông qua đường cung.................................................. 65
5.2.3 Ảnh hưởng của sự thay đổi giá cả tới thặng dư của người sản xuất .................................. 67
5.3 HIỆU QUẢ THỊ TRƯỜNG .......................................................................................................... 68
Chương VI: CHÍNH SÁCH CỦA CHÍNH PHỦ ............................................................................... 73
6.1 CÁC BIỆN PHÁP KIỂM SOÁT GIÁ CỦA CHÍNH PHỦ ........................................................ 73
6.1.1 Giá trần .................................................................................................................................... 73
6.1.2 Giá sàn ...................................................................................................................................... 77
6.2 TÁC ĐỘNG CỦA THUẾ .............................................................................................................. 80
6.2.1 Thuế đánh vào người bán ....................................................................................................... 80
6.2.2 Thuế đánh vào người mua ...................................................................................................... 82
6.2.3 Hệ số co giãn và ảnh hưởng của thuế .................................................................................... 83
6.3 CHI PHÍ XÃ HỘI CỦA VIỆC ĐÁNH THUẾ ............................................................................. 85
6.3.1 Chi phí xã hội của việc đánh thuế .......................................................................................... 85
6.3.2 Các yếu tố quyết định đến chi phí xã hội của việc đánh thuế.............................................. 90
6.3.3 Mối quan hệ giữa thuế, chi phí xã hội và nguồn thu từ thuế ............................................... 93
Chương VII: ĐO LƯỜNG THU NHẬP VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ................................... 100
7.1 MỘT SỐ CHỈ TIÊU ĐO LƯỜNG THU NHẬP ........................................................................ 100
7.1.1 Khái niệm tổng sản phẩm trong nước (GDP) ..................................................................... 100