TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT NAM ĐỊNH
BỘ CÔNG THƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM TP. HCM
TẬP BÀI GIẢNG
KINH TẾ HỌC VI MÔ
Ban biên soạn: TS. Bùi Hồng Đăng
TP. Hồ Chí Minh, NĂM 2023
i
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1 ................................................................................................................... 1
TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ HỌC VI MÔ ............................................................... 1
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA MÔN HỌC ................................................... 1
1.1.1. Một số khái niệm .......................................................................................... 1
1.1.1.1. Kinh tế học ........................................................................................... 1
1.1.1.2. Kinh tế vi mô và kinh tế vĩ mô ............................................................. 1
1.1.1.3. Kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc ................................. 2
1.1.2. Đối tượng, nội dung nghiên cứu chủ yếu của kinh tế học vi mô .................. 2
1.1.3. Phương pháp nghiên cứu của kinh tế học vi mô .......................................... 2
1.2. NỀN KINH TẾ .................................................................................................... 3
1.2.1. Ba vấn đề kinh tế cơ bản của một nền kinh tế ............................................. 3
1.2.2. Mô hình nền kinh tế ..................................................................................... 3
1.2.2.1. Mô hình nền kinh tế tập quán truyền thống .......................................... 4
1.2.2.2. Mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung (kinh tế chỉ huy, mệnh lệnh) . 4
1.2.2.3. Mô hình kinh tế thị trường .................................................................... 4
1.2.2.4. Mô hình kinh tế hỗn hợp ...................................................................... 4
1.2.3. Cơ chế hoạt động của nền kinh tế ................................................................ 5
1.2.4. Thị trường .................................................................................................... 6
1.2.4.1. Khái niệm ............................................................................................. 6
1.2.4.2. Vai trò của thị trường ........................................................................... 7
1.2.4.3. Chức năng và quy luật hoạt động của thị trường .................................. 7
1.2.4.4. Phân loại thị trường .............................................................................. 8
1.3. LỰA CHỌN KINH TẾ TỐI ƯU .......................................................................... 9
1.3.1. Những vấn đề cơ bản của lý thuyết lựa chọn ............................................... 9
1.3.2. Phương pháp lựa chọn kinh tế tối ưu .......................................................... 9
1.3.3. Ảnh hưởng của một số quy luật kinh tế đến việc lựa chọn kinh tế tối ưu .. 11
1.3.3.1. Quy luật khan hiếm ............................................................................ 11
1.3.3.2. Quy luật chi phí cơ hội ngày càng tăng .............................................. 11
1.3.3.3. Quy luật lợi suất giảm dần .................................................................. 12
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 1 ............................................................................. 12
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 1 ......................................................................... 12
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 1 ................................................................ 12
BÀI TẬP CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 15
CHƯƠNG 2 ................................................................................................................. 17
CẦU – CUNG .............................................................................................................. 17
2.1. CẦU .................................................................................................................. 17
2.1.1. Khái niệm ................................................................................................... 17
2.1.1.1. Khái niệm cầu ..................................................................................... 17
2.1.1.2. Lượng cầu ........................................................................................... 18
2.1.1.3. Biểu cầu .............................................................................................. 19
2.1.1.4. Đường cầu .......................................................................................... 19
2.1.2. Cầu cá nhân và cầu thị trường .................................................................. 22
2.1.3. Luật cầu ..................................................................................................... 23
2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hình thành cầu ................................................ 24
ii
2.1.5. Sự di chuyển và dịch chuyển của đường cầu ............................................. 27
2.1.5.1. Sự di chuyển của đường cầu ............................................................... 27
2.1.5.2. Sự dịch chuyển đường cầu ................................................................. 28
2.2. CUNG ................................................................................................................ 29
2.2.1. Khái niệm ................................................................................................... 29
2.2.1.1. Khái niệm cung ................................................................................... 29
2.2.1.2. Lượng cung ......................................................................................... 30
2.2.1.3. Biểu cung ............................................................................................ 30
2.2.1.4. Đường cung ........................................................................................ 31
2.2.2. Cung cá nhân và cung thị trường .............................................................. 33
2.2.3. Luật cung ................................................................................................... 34
2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hình thành cung .............................................. 34
2.2.5. Sự di chuyển và sự dịch chuyển của đường cung ...................................... 36
2.2.5.1. Sự di chuyển của đường cung ............................................................ 36
2.2.5.2. Sự dịch chuyển đường cung ............................................................... 37
2.3. CÂN BẰNG CUNG – CẦU .............................................................................. 38
2.3.1. Trạng thái cân bằng ................................................................................... 38
2.3.2. Trạng thái dư thừa và thiếu hụt ................................................................. 39
2.3.3. Thay đổi trong trạng thái cân bằng ........................................................... 40
2.3.4. Thặng dư tiêu dùng, thặng dư sản xuất ..................................................... 43
2.3.5. Kiểm soát giá ............................................................................................. 44
2.3.5.1. Giá trần (Price Celing - PC ) ................................................................ 44
2.3.5.2. Giá sàn ( Price floor - PF) ................................................................... 46
2.4. CO DÃN CỦA CẦU VÀ CO DÃN CỦA CUNG .............................................. 47
2.4.1. Co dãn của cầu .......................................................................................... 47
2.4.1.1. Khái niệm độ co dãn của cầu .............................................................. 47
2.4.1.2. Một số loại co dãn của cầu ................................................................. 47
2.4.1.3. Cách tính hệ số co dãn ........................................................................ 49
2.4.1.4. Mức độ co dãn của cầu ....................................................................... 51
2.4.1.5. Mối quan hệ giữa độ co dãn, mức chi và doanh thu ........................... 52
2.4.2. Co dãn của cung ........................................................................................ 53
2.4.3. Vận dụng độ co dãn cầu, cung đối với giá cả hàng hoá dịch vụ ............... 54
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 2 ............................................................................. 56
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 2 ......................................................................... 56
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 2 ................................................................ 57
BÀI TẬP CHƯƠNG 2 .............................................................................................. 66
CHƯƠNG 3 ................................................................................................................. 71
LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI NGƯỜI TIÊU DÙNG ............................................... 71
3.1. LÝ THUYẾT VỀ LỢI ÍCH ............................................................................... 71
3.1.1. Một số khái niệm về lợi ích ........................................................................ 71
3.1.2. Quy luật lợi ích cận biên giảm dần ............................................................ 73
3.1.3. Lợi ích cận biên và đường cầu ................................................................... 74
3.1.4. Lợi ích cận biên và thặng dư tiêu dùng ..................................................... 75
3.1.5. Lựa chọn tiêu dùng tối ưu tiếp cận từ lý thuyết lợi ích .............................. 77
3.2. ĐƯỜNG NGÂN SÁCH – ĐƯỜNG BÀNG QUAN VÀ LỰA CHỌN TIÊU
DÙNG TỐI ƯU ........................................................................................................ 79
3.2.1. Đường ngân sách ....................................................................................... 79
iii
3.2.2. Đường bàng quan ...................................................................................... 81
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 3 ............................................................................. 84
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 3 ......................................................................... 84
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 3 ................................................................ 85
BÀI TẬP CHƯƠNG 3 .............................................................................................. 87
CHƯƠNG 4 ................................................................................................................. 91
LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CỦA DOANH NGHIỆP ........................................... 91
4.1. LÝ THUYẾT VỀ SẢN XUẤT .......................................................................... 91
4.1.1. Hàm sản xuất ............................................................................................. 91
4.1.2. Sản xuất với một đầu vào biến đổi ............................................................. 92
4.1.3. Sản xuất với hai đầu vào biến đổi .............................................................. 96
4.2. LÝ THUYẾT VỀ CHI PHÍ .............................................................................. 100
4.2.1. Phân loại chi phí ...................................................................................... 100
4.2.2. Chi phí sản xuất trong ngắn hạn ............................................................. 102
4.2.3. Chi phí sản xuất trong dài hạn ................................................................ 106
4.3. LÝ THUYẾT VỀ DOANH THU VÀ LỢI NHUẬN ....................................... 107
4.3.1. Doanh thu ................................................................................................ 107
4.3.2. Lợi nhuận ................................................................................................. 108
4.3.2.1. Khái niệm ......................................................................................... 108
4.3.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ................................................ 109
4.3.2.3. Tối đa hoá lợi nhuận ......................................................................... 110
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 4 ........................................................................... 112
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 4 ....................................................................... 112
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 4 .............................................................. 113
BÀI TẬP CHƯƠNG 4 ............................................................................................ 119
CHƯƠNG 5 ............................................................................................................... 121
CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG SẢN PHẨM .............................................................. 121
5.1. THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH HOÀN HẢO ................................................ 121
5.1.1. Khái niệm, đặc điểm của thị trường và doanh nghiệp ............................. 121
5.1.1.1. Khái niệm ......................................................................................... 121
5.1.1.2. Đặc điểm ........................................................................................... 121
5.1.2. Lựa chọn sản lượng trong ngắn hạn ........................................................ 123
5.1.3. Đường cung trong ngắn hạn .................................................................... 125
5.1.4. Lựa chọn sản lượng trong dài hạn .......................................................... 127
5.1.5. Đường cung dài hạn của doanh nghiệp ................................................... 127
5.1.6. Cân bằng dài hạn ..................................................................................... 128
5.2. THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN THUẦN TUÝ ................................................. 130
5.2.1. Độc quyền bán ......................................................................................... 130
5.2.1.1. Khái niệm ......................................................................................... 130
5.4.1.2. Đặc điểm của thị trường độc quyền và doanh nghiệp độc quyền ..... 130
5.4.1.3. Hành vi của doanh nghiệp ................................................................ 131
5.2.1.4. Mất không từ sức mạnh độc quyền .................................................. 134
5.2.1.5. Các phương pháp định giá khác của hãng độc quyền bán ................ 134
5.2.1.6. Hạn chế của độc quyền và điều tiết độc quyền của nhà nước .......... 137
5.2.2. Độc quyền mua ........................................................................................ 138
5.3. THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH CÓ TÍNH ĐỘC QUYỀN ............................. 140
iv
5.3.1. Khái niệm, đặc điểm của thị trường và doanh nghiệp ............................. 140
5.3.2. Đường cầu của doanh nghiệp .................................................................. 140
5.3.3. Cân bằng ngắn hạn và cân bằng dài hạn ................................................ 140
5.4. THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN TẬP ĐOÀN .................................................... 141
5.4.1. Khái niệm, đặc điểm của thị trường và doanh nghiệp ............................. 141
5.4.2. Đường cầu gẫy khúc và giá cả kém linh hoạt .......................................... 142
5.4.3. Lý thuyết trò chơi và những quyết định phụ thuộc lẫn nhau ................... 143
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 5 ........................................................................... 144
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 5 ....................................................................... 145
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 5 .............................................................. 146
CHƯƠNG 6 ............................................................................................................... 158
THỊ TRƯỜNG YẾU TỐ SẢN XUẤT .................................................................... 158
6.1. THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG ........................................................................... 158
6.1.1. Cầu về lao động ....................................................................................... 158
6.1.2. Cung về lao động ..................................................................................... 161
6.1.3. Cân bằng thị trường lao động ................................................................. 162
6.2. THỊ TRƯỜNG VỐN ....................................................................................... 164
6.2.1. Cầu dịch vụ vốn ....................................................................................... 164
6.2.2. Cung dịch vụ vốn ..................................................................................... 166
6.2.3. Cân bằng cung cầu thị trường vốn .......................................................... 167
6.3. THỊ TRƯỜNG ĐẤT ĐAI ................................................................................ 168
6.3.1. Cầu về dịch vụ đất đai ............................................................................. 168
6.3.2. Cung về dịch vụ đất đai ........................................................................... 169
6.3.3. Cân bằng cung cầu thị trường đất đai ..................................................... 169
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 6 ........................................................................... 172
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 6 ....................................................................... 172
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 6 .............................................................. 172
CHƯƠNG 7 ............................................................................................................... 175
CHÍNH PHỦ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ....................................... 175
7.1. THỊ TRƯỜNG VÀ HIỆU QUẢ ...................................................................... 175
7.1.1. Khái niệm hiệu quả Pareto ...................................................................... 175
7.1.2. Thị trường cạnh tranh hoàn hảo và hiệu quả Pareto .............................. 176
7.2. NHỮNG KHUYẾT TẬT CỦA THỊ TRƯỜNG .............................................. 178
7.2.1. Tình trạng cạnh tranh không hoàn hảo, độc quyền và sức mạnh thị trường
........................................................................................................................... 178
7.2.2. Ngoại ứng ................................................................................................ 179
7.2.3. Hàng hóa công cộng ................................................................................ 181
7.2.4. Công bằng xã hội ..................................................................................... 183
7.3.1. Chức năng của Chính phủ ....................................................................... 183
7.3.2. Các công cụ kinh tế chủ yếu của Chính phủ ............................................ 184
CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 7 ........................................................................... 188
CÂU HỎI ĐÚNG SAI CHƯƠNG 7 ....................................................................... 189
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM CHƯƠNG 7 .............................................................. 189
BÀI TẬP CHƯƠNG 7 ............................................................................................ 192
