CHUYÊN Đ B I D NG H C SINH GI I Đ A LÍ 12Ề Ồ ƯỠ Ọ Ỏ Ị 09.2010
Hãy tính góc chi u sáng (góc nh p x ) (góc t i) c a tia sáng M t Tr i lúc 12 giế ậ ạ ớ ủ ặ ờ ờ
tr a t i: Xích đ o, các chí tuy n và các vòng c c trong các ngày 21-3, 22-6, 23-9, 22-ư ạ ạ ế ự
12 r i đi n vào b ng theo m u d i:ồ ề ả ẫ ướ
Vĩ tuy nếGóc chi u sáng lúc 12 gi tr aế ờ ư
21-3 22-6 23-9 22-12
660 33’B (vòng c c B c)ự ắ
23027’B (chí tuy n B c)ế ắ
00 (Xích đ o)ạ
23027’N (chí tuy n Nam)ế
66033’N (vòng c c Nam)ự
V i bài t p này, giáo viên th ng h ng d n h c sinh tính toán theo ph ngớ ậ ườ ướ ẫ ọ ươ
pháp hình h c (xem SGV Đ a lý l p 10 nâng cao- trang 26, 27). S d ng ph ng phápọ ị ớ ử ụ ươ
hình h c s g p không ít nh ng khó khăn vì đa s h c sinh theo ban nâng cao th ngọ ẽ ặ ữ ố ọ ườ
y u v ki n th c hình h c, trong khi bài t p l i đòi h i các em ph i bi t v n d ngế ề ế ứ ọ ậ ạ ỏ ả ế ậ ụ
m t s ki n th c có liên quan nh góc đ ng v , hai góc có c nh t ng ng song song,ộ ố ế ứ ư ồ ị ạ ươ ứ
tính ch t c a ti p tuy n…đ tính toán nên ho t đ ng c a giáo viên và h c sinh trênấ ủ ế ế ể ạ ộ ủ ọ ở
l p m t nhi u th i gian mà hi u qu l i không cao. Đ kh c ph c nh ng khó khănớ ấ ề ờ ệ ả ạ ể ắ ụ ữ
trên, theo tôi nên h ng d n h c sinh tính góc nh p x c a tia sáng M t Tr i lúc 12ướ ẩ ọ ậ ạ ủ ặ ờ
gi tr a vào các ngày 21-3, 22-6, 23-9, 22-12 b ng ph ng pháp đ i s đ n gi n vàờ ư ằ ươ ạ ố ơ ả
h c sinh d v n d ng.ọ ể ậ ụ
* C th : N u g i ụ ể ế ọ h là góc nh p x c a tia sáng M t Tr i lúc 12 gi tr a, ậ ạ ủ ặ ờ ờ ư φ là vĩ
đ đ a lý t i đ a đi m c n tính, chúng ta s có các công th c tính vào các ngày nói trên,ộ ị ạ ị ể ầ ẽ ứ
c th là: (hụ ể 0 = 900 – φ± α )
- Vào ngày 21-3 và 23-9: T t c các đ a đi m trên Trái Đ t đ u có góc nh p xấ ả ị ể ấ ề ậ ạ
đ c tính b ng công th c:ượ ằ ứ h= 900- φ
- Vào ngày 22-6:
+ B c bán c u (BBCắ ầ ): h = 900 – φ + 23027’
+ Nam bán c u (NBCầ): h = 900 – φ - 23027’
- Vào ngày 22-12:
+ BBC: h = 900- φ - 23027’
+ NBC: h = 900- φ+ 23027’
Áp d ng các công th c vào bài t p trên ta có:ụ ứ ậ
- Vào ngày 21-3 và 23-9:
+ T i vòng c c B c:ạ ự ắ
h= 900- 66033’= 23027’
+ T i chí tuy n B c:ạ ế ắ
h= 900- 23027’= 66033’
+ T i xích đ o:ạ ạ
h= 900- 00 = 900
1Bùi Văn Ti n (ếbuivantienbmt@gmail.com ; http://www.violet.vn/vantien2268 )
CHUYÊN Đ B I D NG H C SINH GI I Đ A LÍ 12Ề Ồ ƯỠ Ọ Ỏ Ị 09.2010
+ T i chí tuy n Nam:ạ ế
h= 900- 23027’ = 66033’
+ T i vòng c c Nam:ạ ự
h= 900- 66033’ = 23027’
- Vào ngày 22-6:
+ T i vòng c c B c:ạ ự ắ
h= 900- 66033’+ 23027’ = 46054’
+ T i chí tuy n B c:ạ ế ắ
h= 900- 23027’+ 23027’ = 900
+ T i xích đ o:ạ ạ
h= 900- 00 + 23027’= 66033’
+ T i chí tuy n Nam:ạ ế
h= 900- 23027’- 23027’ = 43006’
+ T i vòng c c Nam:ạ ự
h= 900- 66033’- 23027’ = 00
- Vào ngày 22-12:
+ T i vòng c c B c:ạ ự ắ
h= 900- 66033’- 23027’ = 00
+ T i chí tuy n B c:ạ ế ắ
h= 900- 23027’- 23027’ = 43006’
+ T i xích đ o:ạ ạ
h= 900- 00- 23027’ = 66033’
+ T i chí tuy n Nam:ạ ế
h= 900- 23027’+ 23027’ = 900
+ T i vòng c c Nam:ạ ự
h= 900- 66033’+ 23027’ = 46054’.
C hai ph ng pháp đ u cho k t qu tính nh sau:ả ươ ề ế ả ư
V ĩ tuy nếGóc chi u sáng lúc 12 gi tr aế ờ ư
21-3 22-6 23-9 22-12
660 33’B (vòng c c B c)ự ắ 23027’ 46054’ 23027’ 00
23027’B (chí tuy n B c)ế ắ 66033’ 90066033’ 43006’
00 (Xích đ o)ạ90066033’ 90066033’
23027’N (chí tuy n Nam)ế66033’ 43006’ 66033’ 900
66033’N (vòng c c Nam)ự23027’ 0023027’ 46054’
Theo cách trình bày trên, chúng ta th y, s d ng ph ng pháp đ i s s khôngấ ử ụ ươ ạ ố ẽ
m t th i gian v hình, cách tính đ n gi n và hi u qu cao h n. Giáo viên có th yêuấ ờ ẽ ơ ả ệ ả ơ ể
c u h c sinh v nhà v n d ng các công th c đ tính góc nh p x các vĩ đ khác, tầ ọ ề ậ ụ ứ ể ậ ạ ở ộ ừ
đó h c sinh s t rèn luy n và thành th o k năng tính góc nh p x c a tia sáng M tọ ẽ ự ệ ạ ỹ ậ ạ ủ ặ
Tr i lúc 12 gi tr a vào các ngày 21-3, 22-6, 23-9 và 22-12 t i b t kỳ m t đ a đi m nàoờ ờ ư ạ ấ ộ ị ể
trên b m t Trái đ t.ề ặ ấ
--------------------H t------------------ế
2Bùi Văn Ti n (ếbuivantienbmt@gmail.com ; http://www.violet.vn/vantien2268 )
