Cơ quan bài tiết Lưỡng cư
(Amphibia)
1. Sản phẩm bài tiết
Do có quá trình phải trải qua sự biến
thái, lưỡng cư thường chuyển từ sự
tiết ammonia ở giai đoạn ấu trùng
sống trong nước đến sự bài tiết
urê ở giai đoạn trưởng thành sống
trên cạn.
Tuy nhiên, sự biến đổi sinh hóa này
không phải luôn luôn đi đôi với sự
biến thái. Loài ếch Nam Phi
(Xenopus) sống dưới nước vẫn tiếp
tục bài tiết ammonia sau khi đã biến
thái. Tuy nhiên nếu bị buộc sống tách
rời môi trường nước trong nhiều tuần,
chúng sẽ sản xuất urê.
2. Cấu tạo cơ quan bài tiết
- Ở cá thể trưởng thành, thận ở giai
đoạn trung thận (mesonephros). Ở
một số loài thông với xoang huyệt
còn có bàng quang. Nước tiểu đổ vào
xoang huyệt rồi mới vào bàng quang.
Sau đó nước tiểu từ bàng quang đổ
vào huyệt ra ngoài.
Hệ niệu sinh dục của lưỡng cư (theo
Storer)
1. Ống niệu - sinh dục; 2. Tinh hoàn;
3. Huyệt; 4. Bóng đái; 5. Thận; 6.
Ống dẫn trứng; 7. Trứng; 8. Buồng
trứng; 9. Ống niệu
Ở trung thận, niệu quản không có quai
Henlé và đoạn hấp thụ lại nước như ở
thú. Số lượng niệu quản ít: Ví dụ ở sa
giông (Triturus) chỉ có 400, ở ếch
(Rana) là 2000. Trên niệu quản còn
có phễu thận (nephrostome), thí
dụ ở ếch (Rana) có khoàng 200 -
250 phễu thận.
- Sự bài tiết của lưỡng cư có những
đặc điểm đặc trưng do đời sống nửa
nước, nửa cạn và tính chất của da. Da
của lưỡng cư ẩm và có khả năng hấp
thu nước mạnh, do đó lưỡng cư (trừ
lưỡng cư sống ở nước) sống lâu quá
trong nước, nước có thể xâm nhập
nhiều vào cơ thể. Mặt khác nếu chúng
sống lâu quá ở trên cạn thì da sẽ bị
khô rất mau.
Trong trường hợp thừa nước thận sẽ
tăng cường hoạt động vì các niệu
quản trung thận có kích thước lớn lại
chưa hoàn chỉnh (thiếu quai Henlé và
đoạn hấp thụ lại nước) nên lượng
nước bài tiết rất lớn (có thể lên đến
1/3 trọng lượng cơ thể sau 24 giờ, ở
người lượng nước tiểu tỷ lệ 1/50). Vì
sự trao đổi nước của lưỡng cư rất lớn
nên cứ sau hơn 2 giờ thì toàn bộ huyết
tương của máu lại được hoàn toàn
thay thế.
Tóm lại lưỡng cư là động vật có
xương sống đầu tiên sống ở môi
trường cạn, nhưng chưa thích nghi
cao với đời sống ở cạn. Khi lưỡng cư
sống ở nơi khô ráo trên cạn một thời
gian tương đối lâu, thì sẽ bị mất nước,
cơ thể bị khô vì thận chưa hoàn chỉnh,