Đặc điểm cấu tạo bộ xương
Chim (Aves)
Đặc điểm nổi bật của bộ xương chim
là tất cả các xương đều có cấu tạo
chắc, nhẹ và xốp, nhằm thích nghi với
sự vận chuyển (bay hay bơi) của
chim.
1. Xương sọ
Các xương sọ của chim gắn với nhau
thành mảng, không còn ranh giới giữa
các xương. Sọ của chim có biến đổi
cơ bản như sọ nhẹ, hộp sọ lớn, lỗ
chẩm ở đáy sọ. Thay thế răng bằng
mỏ sừng để làm nhẹ phần đầu khi
bay. Hàm dưới là một xương phức
hợp gồm một số xương quay quanh 2
xương nhỏ có thể di chuyển được,
giúp cho miệng chim mở rộng. Hàm
trên gồm xương trước hàm và xương
hàm trên, thường gắn với xương trên
trán. Một số loài chim như vẹt, hàm
trên khớp động với sọ, giúp cho mỏ
chim rất linh hoạt khi lấy thức ăn và
tạo ra cho nhiều loài chim ăn côn
trùng có thể bắt được mồi khi bay.
Cấu trúc xương của chim (theo
Hickman)
Xương xốp, nhẹ nhưng rất chắc, giúp
cho chim bay thuận lợi
2. Cột sống
Có một số biến đổi nhằm thích nghi
với sự bay. Chia làm 4 phần là cổ,
ngực, chậu và đuôi. Đốt sống có kiểu
lõm khác (heteroxen), đặc trưng cho
chim. Đốt sống cổ rất linh hoạt có
khoảng 13 - 14 đốt. Phần ngực có 7
đốt, gắn chặt với nhau và gắn chặt với
phần chậu. Tất cả các đốt sống ngực
đều mang xương sườn, gồm có 2
đoạn là đoạn lưng và đoạn bụng khớp
với nhau. Nhờ khớp này mà lồng
ngực có thể phồng lên hay xẹp xuống,
có tác dụng tốt cho sự hô hấp. Xương
mỏ ác có gờ lưỡi hái rất lớn là nơi
bám của cơ ngực đập cánh. Phần chậu
gồm 13 - 14 đốt, gắn liền với nhau
gồm các đốt sống thắt lưng, một số
đốt đuôi với đai hông thành bộ xương
chậu tổng hợp, làm chỗ dựa vững
chắc cho các chi sau. Các đốt
sống đuôi cuối cùng gắn liền với
nhau thành xương phao câu.
3. Xương chi
Bộ xương và vị trí các lông cánh chim
(theo Hickman)
a. Lông cánh sơ cấp trên xương cổ
bàn; b. Lông cánh thứ cấp trên xương
tay trụ; c. Ba lông cánh mọc trên
ngón cái.