Đặc điểm thích nghi của
Bò sát (Reptilia)
Trong thiên nhiên bò sát có nhiều kẻ
thù, vì vậy chúng phải có những biện
pháp bảo vệ khác nhau. Với nhiều
màu sắc, hình dạng và phương thức
ngụy trang khác nhau.
- Nhìn chung bò sát thường chạy trốn
và tìm nơi ẩn nấp trước kẻ thù. Thằn
lằn, rắn, đang rình mồi, nghe tiếng
động thì bỏ mồi lủi nhanh vào bụi rậm
hoặc các khe hốc thiên nhiên. Rùa
đầm, rắn nước khi gặp nguy hiểm, lội
xuống nước dấu kín vào trong bùn.
- Nhiều loài rắn, thằn lằn có màu
sắc nguỵ trang giống màu sắc của
môi trường. Những loài sống ở đất
bùn thân có màu chì để lẫn vào màu
bùn (rắn liu điu, rắn giun...). Những
loài sống trên cây thân có màu vỏ cây
(tắc kè, cắc kè, cắc kè bay...). Những
loài sống trong đám lá cây thì thân có
màu xanh (rắn lục). Nhiều loài bò sát
có khả năng thay đổi màu sắc cơ thể
cho thích hợp với màu của môi
trường, điển hình là tắc kè hoa và cắc
kè. Thân của cắc kè (Calotes
versicolor) có màu nâu, lục hoặc vàng
tùy thuộc vào chúng ở trên cây, trong
tán lá cây hoặc đang ở mặt đất. Tắc kè
hoa có khả năng thay đổi màu nhanh
chóng và độc đáo. Chỉ trong giây lát
màu sắc thân có thể đổi từ trắng sang
vàng, da cam, từ xanh lá cây sang tím,
nâu thẫm, đen.
- Một số loài bò sát còn có thêm hình
dạng giống sự vật chung quanh. Rắn
lục dây giống dây leo trên cành cây.
Rùa đầm có mai phủ rong rêu làm kẻ
thù không phát hiện được khi bơi dưới
nước. Những hoa văn trang trí trên
thân của nhiều loài bò sát giúp
chúng ẩn mình khá dễ dàng. Một số
loài bò sát lại có hình dạng nguỵ
trang. Rắn trun cườm (Cylindrophis
rufus) và rắn giun (Typhlops) có đầu
và đuôi giống nhau khó phân biệt.
Một số rắn lành có hình dạng giống
rắn độc làm cho kẻ thù phải sợ thí dụ
rắn hổ trâu (Ptyas mucosus) có thể
bạnh cổ, dựng đứng phần trước thân,
phun phì phì như hổ mang.
Loài Haloderma suspertum sống trên
cát, có thể cắn người (theo Hickman)
Loài Leptophis ahaetulla sống trên
cây có màu xanh (theo Hickman)
- Một số loài bò sát có hiện tượng
giả chết: Nhiều loài rắn cây khi gặp
nguy hiểm, buông mình rơi xuống đất,
giả chết để đánh lừa kẻ thù. Rùa hộp
khi gặp nguy hiểm rút đầu, co chân,
đuôi vào trong hộp.
- Nhiều loài bò sát có phản ứng tự
vệ đối địch, chống lại kẻ thù một
cách chủ động:
+ Màu sắc dọa nạt: Một số loài thằn
lằn và rắn có thể phơi những phần cơ
thể sặc sỡ và hình thù kỳ dị để dọa nạt
kẻ thù. Chúng có thể há to miệng nếu
miệng có màu đỏ hay xanh; hoặc
phình rộng mảng da hai bên cổ để lộ
phần trước thân rực rỡ giữa đám vảy.
Cắc kè (Calotes versicolor) khi giận
dữ có thể bạnh cổ rất lớn, màu đỏ sau
da cổ lộ ra rất ghê rợn. Nhông
(Leiolepis) bình thường màu vàng, có
đốm đen nhìn rất hiền lành. Khi gặp