C«ng nghÖ s¶n xuÊt sorbitol
TS Vò ThÞ Thu Hµ
ViÖn Hãa häc C«ng nghiÖp
Hµ Néi - 6/2007
I. Më ®Çu
Sorbitol lµ mét lo¹i ®−êng tù nhiªn thuéc nhãm polyol vµ ®−îc chuyÓn
ho¸ thµnh fructoza trong c¬ thÓ con ng−êi. Trong tù nhiªn, ng−êi ta t×m thÊy
chóng trong nhiÒu lo¹i rau. Sorbitol cã øng dông réng r·i trong c¸c ngµnh thùc
phÈm, mü phÈm, y tÕ vµ c¸c øng dông c«ng nghiÖp kh¸c. Sorbitol ®−îc s¶n
xuÊt tõ qu¸ tr×nh hydro ho¸ glucoza (s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh lªn men tinh
bét).
Hiện nay, mçi n¨m nước ta sö dông ®Õn vµi chôc ngh×n tÊn sorbitol vµ
phải nhập ngoại hoµn toµn. Ngoµi ra, trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng
nghiÖp Ho¸ d−îc, ChÝnh phñ cã ®Ò cËp ®Õn viÖc x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt
vitamin C sö dông nguyªn liÖu sorbitol. Tận dông nguồn nguyªn liệu sẵn cã
trong nước để sản xuất sorbitol phôc vô nhu cÇu trong n−íc, ®ång thêi lµm
nguyªn liÖu cho nhµ m¸y s¶n xuÊt vitamin C th× kh«ng nh÷ng thay thế được
nguyªn liệu nhập ngoại mà cßn cã thể cã sản phẩm để xuất khẩu.
V× lý do ®ã, trong khu«n khæ chuyªn ®Ò nµy, sÏ cã phÇn tr×nh bµy c¸c
c«ng nghÖ hydro ho¸ glucoza thµnh sorbitol trªn thÕ giíi, ph©n tÝch −u nh−îc
®iÓm vµ ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ tiÕn tiÕn vµ hiÖu qu¶ nh»m ®Þnh
h−íng c«ng nghÖ s¶n xuÊt sorbitol cã ®é s¹ch cao ¸p dông ë ViÖt Nam. PhÇn
c«ng nghÖ lªn men tinh bét (s¾n, g¹o...) ®Ó s¶n xuÊt glucoza sÏ kh«ng ®−îc ®Ò
cËp ë ®©y. C«ng nghÖ nµy ®· ®−îc nghiªn cøu tõ rÊt l©u ë ViÖt Nam vµ ®·
®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi c«ng nghÖ s¶n xuÊt ngµy cµng ®−îc c¶i
tiÕn vµ hoµn thiÖn h¬n.
3
II. Tæng quan vÒ sorbitol, s¶n l−îng vµ t×nh h×nh tiªu
thô
Sorbitol (hay hexa-ancol, d-glucozahexitol, sorbite, sorbol, d-glucitol,
E420), lµ mét lo¹i ®−êng tù nhiªn thuéc nhãm polyol vµ ®−îc chuyÓn ho¸
thµnh fructoza trong c¬ thÓ con ng−êi. Sorbitol ®−îc nhµ ho¸ häc ng−êi Ph¸p
Joseph Boussingault ph©n lËp lÇn ®Çu tiªn n¨m 1872 tõ qu¶ mét lo¹i lª [1].
Sorbitol cã øng dông réng r·i trong ngµnh thùc phÈm, mü phÈm, y tÕ vµ
c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Sorbitol ®−îc sö dông nh− mét chÊt lµm ngät cã
hµm l−îng calo thÊp vµ lµ chÊt thay thÕ ®−êng cho ng−êi bÞ bÖnh tiÓu ®−êng.
Sorbitol ®−îc sö dông ®Ó ng¨n ngõa sù mÊt n−íc cña c¬ thÓ vµ nhiÒu bÖnh lý
kh¸c, trong ®ã cã c¸c bÖnh vÒ tiªu ho¸ vµ bÖnh mÊt tr−¬ng lùc cña tói mËt.
Trong c«ng nghiÖp, sorbitol ®−îc sö dông lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt
vitamin C. Víi øng dông lµ phô gia thùc phÈm, ng−êi ta t×m thÊy sorbitol
trong rÊt nhiÒu lo¹i thùc phÈm nh− b¸nh, kÑo, kem, xóc xÝch, kÑo cao
su…Trong kem ®¸nh r¨ng, sorbitol (hµm l−îng 70 %) chiÕm 35 – 40 % [2].
Sorbitol cã øng dông trong thµnh phÇn thuèc ®¸nh r¨ng lµ nhê nã cã nh÷ng
tÝnh chÊt ®Æc biÖt, cã vai trß nh− mét chÊt æn ®Þnh, chÊt gi÷ Èm, chÊt lµm dÞu
vÞ, chÊt kh¸ng khuÈn trong miÖng. Sorbitol cßn cã trong thµnh phÇn cña nhiÒu
mü phÈm ch¨m sãc s¾c ®Ñp v× nã cã t¸c dông gi÷ Èm vµ lµm cho lµn da trë nªn
mÒm m¹i vµ mÞn mµng [3]. Trong ngµnh s¶n xuÊt thuèc l¸, sorbitol cã t¸c
dông ng¨n ngõa sù vì vôn cña sîi thuèc l¸ vµ lµ chÊt dÞu vÞ trong thuèc l¸
nhai. Ngoµi ra, sorbitol cßn cã øng dông trong ngµnh tæng hîp polyme (nh−
chÊt æn ®Þnh vµ chèng oxy ho¸), ngµnh chÕ biÕn polyme (chÊt dÎo ho¸ dïng
trong kü thuËt ®óc phun), ngµnh ®iÖn ho¸ vµ ngµnh dÖt [4]. B¶ng 1 tãm t¾t c¸c
øng dông ®a d¹ng liªn quan ®Õn c¸c ®Æc tÝnh cña sorbitol vµ H×nh 1 biÒu diÔn
thÞ tr−êng tiªu thô sorbitol toµn cÇu. §iÒu nµy gi¶i thÝch v× sao rÊt nhiÒu ngµnh
c«ng nghiÖp cã sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn s¶n l−îng sorbitol [5].
4
B¶ng 1 . C¸c tÝnh chÊt vµ øng dông cña sorbitol
LÜnh
vùc
TÝnh chÊt øng dông
Thùc
phÈm
- T¨ng thêi gian b¶o qu¶n
- Lµm dÞu vÞ
- Gi÷ Èm
- Lµm ngät
- Kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn hµm l−îng ®−êng
trong m¸u
- Kh«ng lµm háng r¨ng (kh«ng bÞ lªn men)
ChÕ biÕn thùc phÈm:
- KÑo cao su
- S«c«la
- B¸nh mú
- §å uèng
- Kem
Mü
phÈm
- Gi÷ Èm
- Kh«ng lµm háng r¨ng
- Ho¸ dÎo
- Lµm cho da mÞn mµng
- S÷a röa mÆt
- Kem ®¸nh r¨ng
- Bät c¹o r©u
D−îc - C¸c tÝnh chÊt sinh lý häc
- Thay thÕ ®−êng cho ng−êi bÞ bÖnh tiÓu
®−êng
- ChÊt nÒn
- Gi÷ Èm
Cã trong :
- Viªn nÐn
- Viªn nhéng
- DÞch nhò t−¬ng
- Siro chèng ho
C«ng
nghiÖp
- Ho¸ dÎo
- Lµm dÞu vÞ
- BÒn nhiÖt
- BÒn víi axit vµ baz¬
- Nhít
- Gi÷ Èm
- T¹o nhò
- T¸c nh©n t¹o phøc cµng cua víi kim lo¹i
nÆng
- Nguyªn liÖu s¶n
xuÊt vitamin C
- ChÊt tÈy röa
- C«ng nghiÖp giÊy,
v¶i, da
- Gelatin
- Keo d¸n
- H¹n chÕ sù oxy
ho¸ dÇu bëi c¸c
kim lo¹i nÆng
- Thuèc næ
- S¬n vµ verni
- Polyuretan
- Este nhùa th«ng
5
Kem ®¸nh r¨ng 28%
Thùc phÈm, b¸nh kÑo 35%
Vitamin C 10%
Mü phÈm 8%
ChÊt tÈy röa 9%
D−îc phÈm
7%
ThÞ tr−êng tiªu thô sorbitol ë Mü
ThÞ tr−êng tiªu thô sorbitol ë ch©u ¢u
Thùc phÈm, b¸nh kÑo 28%
Kem ®¸nh r¨ng,
mü phÈm 23%
Vitamin C 15%
D−îc phÈm 13%
Kh¸c
7%
PU 7%
ChÊt tÈy röa 6%
ThÞ tr−êng tiªu thô sorbitol ë ch©u ¸
Kem ®¸nh r¨ng, mü phÈm 30%
Vitamin C 36% Thùc phÈm,
b¸nh k
Ñ
o 13%
D−îc phÈm 7%
ChÊt tÈ
y
röa 8%
Kh¸c
6%
H×nh 1 . ThÞ tr−êng tiªu thô sorbitol toµn cÇu
(Ll−îc trÝnh tõ Sæ tay kinh tÕ vÒ ho¸ chÊt, 8/2005)
6
