23
Phần 5. Đo Đếm Cây Riêng Lẻ
1. Đo cây ngả hoặc bộ phận cây ngả
1.1. Mục đích
Việc đo cây ngả hoặc bộ phận cây ngả là để nắm được kích thước như đường kính,
chiều cao, chiều dài, thể tích (D, L, V...) và các sản phẩm của cây ngả, làm cơ sở để phân chia
sản phẩm gỗ tròn, tính giá trị của sản phẩm và sử dụng chúng trong nghiên cứu như giải tích
thân cây, tính độ thon, chỉ số hình dạng, lập biểu thể tích, biểu quá trình sinh trưởng...
1.2. Nội dung và phương pháp
a) Đo đường kính, chiều dài
Cây ngả hoặc bộ phận cây ngả được xem như có dạng hình học tròn xoay, do vậy để
xác định thể tích của nó cần đo đường kính và chiều dài. Để đo chiều dài dùng thước mét
hoặc thước dây có khắc vạch tới mm hoặc cm.
Để đo đường kính thường dùng thước kẹp, hoặc dùng thước dây đo đường kính trực
tiếp hoặc đo chu vi để tính ra đường kính.
b) Đo tính thể tích
Khi đo và tính thể tích khúc gỗ tròn, công thức tính thể tích theo tiết diện bình quân
thường được áp dụng:
Hình 2: Sơ đồ cách đo tính thể tích khúc gỗ tròn
Công thức đơn tiết diện bình quân (công thức Smalian): V =[2
GbGu +].L (1)
Công thức đơn tiết diện giữa (công thức Huber): V= Gm.L (2)
Công thức đơn Newton: V= [6
4GbGmGu
+
+
].L (3)
Trong đó:
V là thể tích khúc gỗ
Gu là tiết diện đầu lớn khúc gỗ
Gb Gm Gu
L
L
/
2
24
Gm là tiết diện giữa khúc gỗ
Gb là tiết diện đầu nhỏ khúc gỗ
L là chiều dài khúc gỗ
Công thức (3) dùng khi khúc gỗ có chiều dài lớn, hình dạng phức tạp.
Để tăng độ chính xác, có thể chia khúc gỗ thành nhiều đoạn ngắn và tính thể tích từng
đoạn, sau đó cộng lại sẽ được thể tích chính xác hơn.
Nếu đo và tính thể tích cả cây ngả thì phần ngọn cây được coi như hình nón và thể tích
đoạn này được tính theo công thức thể tích hình nón: Vngọn = L
dng ..
4
.
3
12
Π
(4)
Trong đó: dng là đường kính đầu ngọn cây;
lng là chiều dài đoạn ngọn với quy định: 1m ≤ lng ≤ 3m.
2. Đo đếm cây đứng
Mục đích đo đếm cây đứng là nhằm nắm được kích thước của cây làm cơ sở tính toán
thể tích, trữ lượng, phân chia sản phẩm gỗ tròn và tính toán giá trị của cây rừng và lâm phần.
Nội dung và phương pháp đo đếm một số chỉ tiêu cơ bản
a) Đo Đường kính
Đường kính là chỉ tiêu điều tra quan trọng, nó phản ánh kích thước cây, là một nhân tố
để tính thể tích cây, để phân chia sản phẩm gỗ.
Dụng cụ đo đường kính là thước kẹp kính, thước dây đo đường kính. Dùng thước kẹp
kính đo theo 2 chiều ĐT-NB và tính trị số bình quân.
Dùng thước dây đo theo chu vi thân cây. Trên thước chuyên dụng đã tính toán sẵn từ
chu vi ra đường kính. Nếu dùng thước dây khắc vạch cm thông thường thì tính đường kính
bằng cách lấy chu vi chia cho 3,1416.
Vị trí thường cần đo đường kính bao gồm đường kính gốc (D0), Đường kính ngang
ngực (D1,3), Đường kính ở vị trí một phần mười chiều cao cây (D01)...
25
Hình 3: Các vị trí đo đường kính (D1.3) thân cây (Zingg 1988; )
1.3m
1.3m
1.3m
SPZ DIST
1.3m
SPZ
1.3m
1.3m
1.3m
1.3m
1.3m SPZ
1.3m
d
d
d d
f
1.3m
1.3m
2.0m
e
d
d
1.3m
d = = 100
d
q
1.3m
c
d
d
d =
d + d
2
d
1.3m
b
a
d
1.3m
26
b) Đo chiều cao.
Chiều cao là chỉ tiêu điều tra quan trọng, nó phản ánh kích thước cây, là một nhân tố
để tính thể tích cây, để phân chia sản phẩm gỗ...
Hình 4 : Chiều cao vút ngọn cây đứng (h)
Với các cây thấp hơn 5m, dụng cụ đo chiều cao là thước làm bằng sào tre hoặc nứa có khắc
vạch đến dm
.
Hình 5: Đo chiều cao cây bằng thước sào có khắc vạch
hhh
27
Với các cây cao trên 5m, đo cao được thực hiện theo nguyên lý hình học hoặc lượng
giác. Một số loại thước thường dùng hiện nay là Blume- leiss; Suunto.
Hình 6: Đo cao bằng thước Blum-leiss
Ảnh 5: Đo chiều cao cây bằng thước Blume-leiss