Đánh giá hiệu quả giảm đau: Kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống sau phẫu thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi

Ngày nhận bài: 17-09-2024 / Ngày chấp nhận đăng bài: 06-10-2024 / Ngày đăng bài: 08-10-2024

*Tác giả liên hệ: Tôn Nữ Bảo Trân Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. E-mail:

Tran.tnb@umc.edu.vn

170 https://www.tapchiyhoctphcm.vn

ISSN: 1859-1779

Nghiên cứu Y học

Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh; 27(4):170-176

https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.04.23

Đánh giá hiệu quả giảm đau của kỹ thuật gây

tê mặt phẳng cơ dựng sống sau phẫu thuật nội

soi lồng ngực cắt thùy phổi

Tôn Nữ Bảo Trân1,*, Lê Hồng Chính1, Lê Thị Thiên Nga1, Huỳnh Trung Thảo Nguyên1,

Nguyễn Thị Nghi1, Lê Thị Tuyết Vân1

1Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam

Tóm tắt

Đặt vấn đề: Kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống là kỹ thuật mới được mô tả lần đầu vào năm 2016. Trong những

năm gần đầy các nghiên cứu bước đầu cho thấy kỹ thuật này có hiệu quả giảm đau cho phẫu thuật lồng ngực. Chúng

tôi thực hiện nghiên cứu này với mục tiêu chính là so sánh lượng fentanyl tiêu thụ trong 24 giờ đầu sau phẫu thuật nội

soi cắt thùy phổi ở nhóm can thiệp được gây tê mặt phẳng cơ dựng sống so với nhóm chứng, mục tiêu phụ là so sánh

điểm đau theo thang điểm nhìn đồng dạng khi nghỉ, khi ho ở hai nhóm.

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu thử nghiệm ngẫu nhiên có nhóm chứng thực hiện tại bệnh viện Đại

học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh cơ sở 1 từ tháng 1 năm 2022 đến tháng 8 năm 2024.

Kết quả: Nghiên cứu thực hiện trên 38 người bệnh trải qua phẫu thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi được phân ngẫu

nhiên vào 2 nhóm. Lượng fentanyl tiêu thụ trong 24 giờ đầu sau phẫu thuật ở nhóm can thiệp thấp hơn so với nhóm

chứng và lần lượt là 106,3 ± 29,5 và 347,9 ± 75,1 có ý nghĩa thống kê (p <0,001). Điểm đau nhìn đồng dạng khi nghỉ ở

nhóm can thiệp thấp hơn nhóm chứng tại các thời điểm 1 giờ, 2 giờ, 6 giờ,12 giờ có ý nghĩa thống kê (p <0,05), sau đó

điểm đau khi nghỉ không khác biệt có ý nghĩa tại thời điểm 24 giờ (p >0,05). Điểm đau khi ho ở nhóm can thiệp thấp hơn

nhóm chứng có ý nghĩa thống kê tại mọi thời điểm 1 giờ, 2 giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ (p <0,05).

Kết luận: Kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống giảm 69% lượng opioids tiêu thụ trong 24 giờ đầu sau phẫu thuật nội

soi lồng ngực cắt thùy phổi. Điểm đau theo thang điểm nhìn đồng dạng khi nghỉ trong 12 giờ đầu ở nhóm can thiệp thấp

hơn nhóm chứng và điểm đau theo thang điểm nhìn đồng dạng khi ho ở nhóm can thiệp thấp hơn nhóm chứng trong 24

giờ đầu.

Từ khóa: gây tê mặt phẳng cơ dựng sống; phẫu thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi

Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 4 * 2024

https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.04.23 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 171

Abstract

EVALUATION OF ANALGESIC EFFICACY OF ERECTOR SPINAE PLANE

BLOCK AFTER VIDEO-ASSISTED THORACIC SURGERY LOBECTOMY

Ton Nu Bao Tran, Le Hong Chinh, Le Thi Thien Nga, Huynh Trung Thao Nguyen,

Nguyen Thi Nghi, Le Thi Tuyet Van

Objectives: Erector spinae plane block technique was first described in 2016. Recently, many studies have provided

some evidences of analgesic efficacy of erector spinae plane block after thoracic surgery. The primary outcome of our

study is to compare total fentanyl consumption between intervened group and control group 24 hour after video-

assisted thoracic surgery lobectomy. The secondary outcome is to compare the Visual Analogue Scale scores at rest

and during coughing.

Methods: Randomized control trial conducted in the University Medical Center in Ho Chi Minh City from January 2022

to August 2024.

Results: Thirty eight patients who underwent video- assisted thoracic surgery lobectomy were randomly allocated into

erector spinae plane block group and control group. Total amount of fentanyl consumed in the first 24 hours by erector

spinae plane block group was statistically lower than that consumed by control group, 106,3 ± 29,5 mcg and 347,9 ±

75,1 respectively (p-value <0,001). Postoperative visual analogue scale scores at rest at 1-hour, 2-hour, 6-hour, 12-hour

in intervened group were statistically lower than in control group (p-value <0,05), afterward there was no statistical

difference in visual analogue scale scores at rest recorded at 24-hour period after surgery (p-value >0,05). Visual

analogue scale scores during coughing in intervened group were statistically lower than control group at 1-hour, 2-hour,

6-hour, 12-hour, 24- hour period after surgery (p-value <0,05).

Conclusion: Erector spinae plane block reduced opioid consumption by 69% in intervened group. Visual Analogue Scale

scores at rest in intervened group were statistically lower than control groups during the first 12 hours, Visual Analogue

Scale scores during coughing was statistically lower in intervened group compared with control group at any time period

during 24 hours after surgery.

Keywords: erector spinae plane block; video assisted thoracic surgery lobectomy

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Chương trình phục hồi sớm sau phẫu thuật lồng ngực

khuyến cáo sử dụng giảm đau đa mô thức trong đó phối hợp

kỹ thuật gây tê vùng và các thuốc giảm đau toàn thân nhằm

tăng hiệu quả giảm đau, giảm nhu cầu sử dụng opioids [1].

Kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống được mô tả lần đầu

bởi tác giả Forero vào năm 2016 giúp giảm đau cho người

bệnh đau mạn tính vùng ngực [2]. Các nghiên cứu thực

nghiệm kỹ thuật tê mặt phẳng cơ dựng sống trên xác và trên

người tình nguyện cho thấy sự hiện diện của thuốc nhuộm

trong khoang ngoài màng cứng, lỗ liên hợp, khoang cạnh

sống và khoang liên sườn với tỷ lệ thay đổi khi sử dụng cùng

một thể tích [3-5].

Trên thế giới, các báo cáo ca lâm sàng và nghiên cứu thử

nghiệm ngẫu nhiên có nhóm chứng cho thấy kỹ thuật gây tê

mặt phẳng cơ dựng sống giúp giảm nhu cầu sử dụng opioids

và giảm điểm đau sau phẫu thuật tim hở, phẫu thuật mở ngực,

phẫu thuật mở vùng bụng, phẫu thuật đoạn nhũ, phẫu thuật

nội soi lồng ngực [6-9].

Hiện tại kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống đang bước

đầu được áp dụng trong thực hành lâm sàng tại Việt Nam, bước

đầu cho thấy hiệu quả giảm đau sau phẫu thuật tim hở [10]. Do

đó chúng tôi thực hiện nghiên cứu này để trả lời câu hỏi nghiên

cứu gây tê mặt phẳng cơ dựng sống có làm giảm nhu cầu

opioids sau phẫu thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi trong 24

giờ đầu sau phẫu thuật với giả thuyết là kỹ thuật này có khả

Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 4 * 2024

172 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.04.23

năng làm giảm 50% tổng lượng fentanyl tiêu thụ trong 24 giờ

đầu sau phẫu thuật. Mục tiêu nghiên cứu chính là so sánh lượng

fentanyl tiêu thụ trong 24 giờ đầu sau phẫu thuật nội soi lồng

ngực cắt thùy phổi ở nhóm can thiệp được gây tê mặt phẳng cơ

dựng sống và nhóm chứng. Bên cạnh đó mục tiêu nghiên cứu

phụ là so sánh điểm đau VAS khi nghỉ và khi ho.

2. ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Người bệnh được chỉ định phẫu thuật chương trình phẫu

thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi tại bệnh viện Đại học Y

Dược Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) cơ sở 1 từ tháng 01

năm 2022 đến tháng 8 năm 2024.

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn

Tất cả người bệnh từ 18-75 tuổi có khả năng hợp tác hiểu

và sử dụng được PCA và trải qua phẫu thuật nội soi lồng ngực

cắt thùy phổi

2.1.2. Tiêu chuẩn loại

Người bệnh được chuyển phương pháp phẫu thuật mở ngực

cắt thùy phổi, người bệnh sử dụng thuốc gây nghiện hoặc đau

mạn tính.

2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu

Nghiên cứu thử nghiệm có nhóm chứng.

2.2.2. Cỡ mẫu

Dựa trên kết quả nghiên cứu của tác giải Ciftci B [11], và

kỳ vọng giảm được 50% tổng lượng fentanyl tiêu thụ trong

24 giờ đầu sau phẫu thuật.

Cỡ mẫu được tính theo công thức:

𝑁 = /×





()= 5

μ1= 713,33, σ1= 133,98

Độ tin cậy α = 0,05, lực kiểm định β = 0,9.

2.2.3. Phương pháp thực hiện

Người bệnh đủ tiêu chuẩn tham gia nghiên cứu được phân vào

nhóm can thiệp và nhóm chứng bằng cách bắt thăm ngẫu nhiên.

Khi kết thúc phẫu thuật, nhóm can thiệp sẽ được gây tê mặt

phẳng cơ dựng sống dưới hướng dẫn siêu âm và nhóm chứng

không được gây tê mặt phẳng cơ dựng sống. Kỹ thuật gây tê

được thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm, sử dụng kim tê

sonoblock 100mm, đi kim dưới hướng dẫn siêu âm vào măt

phẳng giữa cân cơ dựng sống và mỏm ngang mức T5, sao cho

đầu kim tê tiếp xúc mỏm ngang, tiêm 2-3ml dung dịch Natri

clorua 0,9%, nếu có dấu hiệu phập phồng của cân cơ dựng

sống và lan của dung dịch Natri clorid 0,9% thì xác định đúng

mặt phẳng sau đó rút ngược kiểm tra không máu và tiêm

ropivacaine 0,25% 5ml , lặp lại tuần tự sau tiêm mỗi 5ml đến

khi tiêm hết 20ml ropivacaine 0,25%. Kỹ thuật gây tê mặt

phẳng cơ dựng sống được thực hiện bởi bác sĩ gây mê tham

gia nghiên cứu có chứng chỉ hành nghề gây mê hồi sức, có

chứng chỉ đào tạo gây tê vùng dưới hướng dẫn siêu âm và

chứng chỉ đào tạo kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống

(Hình 1).

Hình 1. Gây tê mặt phẳng cơ dựng sống dưới hướng dẫn siêu âm

thực hiện tại bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM

Người bệnh trong hai nhóm đều được sử dụng paracetamol

1g và nefopam 20mg truyền tĩnh mạch mỗi 8g sau phẫu thuật

và fentanyl PCA, bolus 10mcg, thời gian khóa 5 phút và tối

đa 50mcg/giờ. Người bệnh có điểm đau VAS lớn hơn hoặc

bằng 6 sẽ được dùng fentanyl cứu hộ 20mcg mỗi 10 phút cho

đến khi điểm đau VAS nhỏ hơn 6. Mức độ đau theo thang

điểm VAS, lượng fentanyl tiêu thụ, số lượng fentanyl cứu hộ,

các tác dung phụ liên quan đến sử dụng opioids sau phẫu

thuật: suy hô hấp, an thần, nôn ói sẽ được ghi nhận tại các thời

điểm 1 giờ, 2 giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ sau phẫu thuật.

2.2.4. Biến số nghiên cứu

Biến số kết cục chính: Tổng luợng fentanyl tiêu thụ trong

Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 4 * 2024

https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.04.23 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 173

24 giờ đầu sau phẫu thuật.

Biến số kết cục phụ: Mức độ đau theo thang điểm VAS khi

nghỉ, khi ho.

2.2.5. Phân tích và xử lý số liệu

Biến số định lượng có phân bố chuẩn được trình bày bằng

trung bình ± độ lệch chuẩn, so sánh bằng phép kiểm t-test.

Biến số định lượng phân bố không chuẩn được trình bày bằng

trung vị, khoảng tứ phân vị và so sánh hai nhóm bằng phép

kiểm Mann-Whitney. Biến số định tính được trình bày bằng

tần số và phần trăm so sánh hai nhóm bằng phép kiểm Chi

bình phương hoặc Fisher-exact.

3. KẾT QUẢ

Chúng tôi thực hiện nghiên cứu thử nghiệm ngẫu nhiên tại

bệnh viện Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh cơ sở 1

từ tháng 01 năm 2022 đến tháng 8 năm 2024. Sau phân tích

số liệu trên cỡ mẫu 38, mỗi nhóm bao gồm 19 người bệnh,

thu được kết quả như sau:

Trong nghiên cứu của chúng tôi, các biến số liên quan đến

đặc điểm nhân trắc học của người bệnh bao gồm cân nặng,

chiều cao, tuổi, giới tính không khác biệt có ý nghĩa thông kê

(p >0,05). Các biến số khác liên quan đến quá trình gây mê

phẫu thuật bao gồm thời gian phẫu thuật, thùy phổi cắt, nạo

hạch trung thất và tổng lượng fentanyl sử dụng trong mổ cũng

không có thấy có sự khác biệt có ý nghĩa giữa hai nhóm (p >0,05)

(Bảng 1).

Bảng 1. Đặc điểm người bệnh tham gia nghiên cứu

Đặc điểm dân

số

Nhóm chứng

(n=19)

Trung bình ±

độ lệch

chuẩn

Nhóm can

thiệp

(n= 19)

Trung bình ±

độ lệch

chuẩn

Giá trị

Tuổi (năm) 59,6 ± 8,3 56,3 ± 10,7 0,293

Giới (Nam/ %) 12 (63,2%) 8 (42,1%) 0,194

Chiều cao

(cm) 162,5±7,6 160,1±7,1 0,315

Cân năng (kg) 60,3±8,2 57,4±8,3 0,287

Thời gian

phẫu thuật

(phút)

203,8±42,9 217,42±54,7 0,398

Thùy phổi cắt

RSL n (%)

RML n (%)

RIL n (%)

LSL n (%)

LIL n %)

7 (36,8%)

2 (10,5%)

4 (21,1)

0 (0%)

6 (31,6%)

7 (36,8%)

3 (15,8%)

2 (10,5%)

4 (21,1%)

0,728

Nạo hạch n

(%) 18 (94,7%) 18 (94,7%) 0,757

Fentanyl trong

mổ

Trung vị (tứ

phân vị)

250

(250-300)

300

(250-300) 0,327

RSL: Thùy trên phổi P; RML: Thùy giữa phổi P; RIL: Thủy dưới phổi P;

LSL: Thùy trên phổi; T LIL: Thùy dưới phổi T

Hình 2. Tổng lượng fentanyl tiêu thụ tại các thời điểm 1 giờ, 2 giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ ở nhóm can thiệp và nhóm chứng

0 0

28,9

76,8

106,3

198,4

297,9

347,9

100

150

200

250

300

350

400

1 2 6 12 24

Fentanyl tiêu thụ (mcg)

Thời gian hậu phẫu (giờ)

FENTANYL TIÊU THỤ TRONG 24 GIỜ ĐẦU

Nhóm can thiệp Nhóm chứng

Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 4 * 2024

174 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.04.23

Bảng 2. Nhu cầu sử fentanyl cứu hộ và fentanyl qua máy PCA ghi

nhận tại các thời điểm 1giờ, 2 giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ

Fentanyl tiêu

thụ (mcg)

Nhóm chứng

n= 19

Nhóm can

thiệp

n= 19

Giá trị P

1 giờ 50 (30-50) 0 (0-0) <0,001

2 giờ 80

(70-100) 0 (0-20) < 0,001

6 giờ 198,4 ± 40,0 28,9 ± 26,2 <0,001

12 giờ 297,9 ± 58,5 76,8 ± 27,5 <0,001

24 giờ 347,9 ± 75,1 106,3 ± 29,5 <0,001

Cứu hộ n (%) 15 (78,9%) 0 (0%) < 0,001

Trong nghiên cứu của chúng tôi, lượng fentanyl tiêu thụ sau

phẫu thuật ở nhóm can thiệp thấp hơn nhóm chứng có ý nghĩa

thống kê tại moi thời điểm quan sát, (p <0,001). Nhu cầu sử

dụng opioids sau phẫu thuật ở nhóm can thiệp được gây tê

mặt phẳng cơ dựng sống giảm 69% so với nhóm chứng.

Không có người bệnh thuộc nhóm can thiệp có chỉ định sử

dụng fentanyl cứu hộ trong khi đó 78,95% người bệnh thuộc

nhóm chứng cần sử dụng fentanyl cứu hộ (p <0,001) (Bảng

2, Hình 2).

Bảng 3. Điểm đau VAS khi nghỉ sau phẫu thuật ghi nhận tại các

thời điểm 1 giờ, 2 giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ

Điểm đau

VAS khi

nghỉ

Nhóm chứng

Trung vị

(khoảng tứ

phân vị)

Nhóm can

thiệp

Trung vị

(khoảng tứ

phân vị)

Giá trị P

1 giờ 5 (5-6) 2 (2-3) <0,001

2 giờ 5 (4-5) 2 (2-3) <0,001

6 giờ 4 (4-5) 4 (3-4) 0,008

12 giờ 3 (3-4) 3 (3-3) 0,007

24 giờ 3 (2-3) 3 (2-3) 0,184

Bảng 4. Điểm đau VAS khi ho ghi nhận tại các thời điểm 1 giờ, 2

giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ

Điểm đau

VAS khi ho

Nhóm chứng

Trung vị

(khoảng tứ

phân vị)

Nhóm can

thiệp

Trung vị

(khoảng tứ

phân vị)

Giá trị P

1 giờ 7 (7-8) 5 (4-5) <0,001

2 giờ 7 (6-7) 5 (4-5) <0,001

6 giờ 6 (6-7) 6 (5-6) 0,003

12 giờ 5 (5-6) 5 (4-5) 0,005

24 giờ 5 (4-5) 4 (3-4) 0,001

Điểm đau VAS khi nghỉ ở nhóm can thiệp thấp hơn nhóm

chứng có ý nghĩa thống kê tại các thời điểm 1 giờ, 2 giờ, 6

giờ, 12 giờ (giá trị p <0,05). Điểm đau VAS khi nghỉ không

khác biệt có ý nghĩa thống kê tại thời điểm 24 giờ. (giá trị

p >0,05) (Bảng 3).

Điểm đau khi ho của người bệnh nhóm can thiệp thấp hơn

nhóm chứng có ý nghĩa thống kê tại các thời điểm ghi nhận 1

giờ, 2 giờ, 6 giờ, 12 giờ, 24 giờ (giá trị p <0,05) (Bảng 4).

4. BÀN LUẬN

Từ tháng 01/2022 đến tháng 8/2024, nghiên cứu được thực

hiện trên 38 người bệnh trải qua phẫu thuật nội soi lồng ngực

cắt thùy phổi tại khoa Gây mê hồi sức bệnh viện Đại học Y

Dược TPHCM, kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy

lượng fentanyl tiêu thu trong 24 giờ đầu sau phẫu thuật ở

nhóm can thiệp thấp hơn nhóm chứng có ý nghĩa thống kê (p

<0,001). Kết quả này cũng tương đồng với các nghiên cứu về

hiệu quả giảm đau của kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng

sống của các tác giả Cifci B, Shim JG và Yao Y [11-13]. Tuy

nhiên khả năng tiết kiệm opioids tiêu thụ sau phẫu thuật ở

nhóm can thiệp khác biệt khi so sánh với các nghiên cứu trước

đây. Nghiên cứu của chúng tôi là 69%, nghiên cứu của tác

giảm Ciftci B, Shim JG và Yao Y lần lượt là 75%, 50% và

26% [11-13]. Khả năng giảm được lượng opioids tiêu thụ

trong nghiên cứu của chúng tôi và tác giả Ciftci B là gần bằng

nhau. Điều này có thể là do thể tích và nồng độ thuốc tê trong

nghiên cứu của chúng tôi và nghiên cứu của tác giả Ciftci B

là tương tự nhau mặc dù trong nghiên cứu của chúng tôi sử

dung thuốc tê ropivacaine 0,25% 20ml và nghiên cứu của tác

giả Ciftci B sử dụng thuốc tê Bupivacaine 0,25% 20ml.

Hai nghiên cứu của tác giả Shim JG và Yao Y tuy sử dụng

lượng thuốc tê với nồng độ cao hơn và thể tích lớn hơn,

ropivacaine 0,5% 25ml, nhưng cả hai nghiên cứu này lần lượt

sử dụng fentanyl và sufentanyl truyền tĩnh mạch liên tục. Việc

sử dụng giảm đau opioids truyền tĩnh mạch liên tục ở cả hai

nhóm chứng và nhóm can thiệp có thể làm giảm hiệu quả tiết

kiệm opioids sau phẫu thuật. Tuy nhiên trong hai nghiên cứu

trên vẫn ghi nhận nhu cầu giảm đau cứu của nhóm can thiệp

giảm so với nhóm chứng có ý nghĩa thống kê, đặc biệt là trong

những giờ đầu sau mổ.

Trong nghiên cứu của chúng tôi điểm đau khi nghỉ của

người bệnh trong nhóm can thiệp thấp hơn có ý nghĩa so với

Đánh giá hiệu quả giảm đau của kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống sau phẫu thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi