§¸nh gi¸ n¨ng lùc thÓ chÕ
vÒ Qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam
§èi t¸c gi¶m nhÑ thiªn tai
Giai ®o¹n I
C¸c t¸c gi¶
TS. David Lempert, Chuyªn gia t− vÊn quèc tÕ vÒ luËt
NguyÔn V¨n LÔ, Chuyªn gia t− vÊn vÒ qu¶n lý thiªn tai trong n−íc
TS. B¹ch T©n Sinh, Chuyªn gia t− vÊn vÒ thÓ chÕ trong n−íc
Th¸ng 8 n¨m 20031
1 B¶n B¸o c¸o cuèi cïng ®−îc hoµn thiÖn th¸ng 7 n¨m 2004
ii
Môc lôc
C¸c côm tõ viÕt t¾t ......................................................................................................................v
Tãm t¾t chung vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh.............................................................................................1
Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc...................................................................................................3
Giíi thiÖu ....................................................................................................................................9
Tæng quan chung ......................................................................................................................12
C¸c quan ®iÓm míi vµ thuËt ng÷ ..............................................................................................14
ThuËt ng÷..................................................................................................................................17
Ph−¬ng ph¸p luËn vµ cÊu tróc b¸o c¸o......................................................................................21
PhÇn 1- C¸c Chøc n¨ng chÝnh cña chÝnh phñ trong qu¶n lý gi¶m nhÑ thiªn tai ......................23
1. C¸c tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan ®iÒu phèi qu¶n lý rñi ro thiªn tai cÊp cao nhÊt cña chÝnh phñ
trong viÖc thóc ®Èy c¸c yÕutè chung cña hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai ..............................23
1.1. C¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh ë cÊp cao..........................................29
1.1.1. X¸c ®Þnh rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam ....................................................................30
1.1.2. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra nguy c¬ tiÒm tµng – Gi¸m s¸t c¸c hÖ thèng tù nhiªn...31
1.1.3. §¸nh gi¸ tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng ..............................................................................33
1.1.4. X¸c ®Þnh c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm rñi ro (c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶o hiÓm)......37
1.1.5. TriÓn khai c¸c ho¹t ®éng ®Òn bï, cøu n¹n vµ cøu trî xuyªn biªn giíi ..................37
1.1.6. Qu¶n lý hµnh chÝnh - c¸c tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ cã liªn quan ®Õn thiªn tai..37
1.2. C¸c chøc n¨ng lËp ph¸p cÊp cao nhÊt (quèc gia) vµ c¸c c¬ quan t−¬ng ®−¬ng ë c¸c cÊp
..............................................................................................................................................42
1.2.1. X©y dùng c¸c tiªu chuÈn ®o l−êng chung ®èi víi ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ ph¶n
¸nh tiªu chÝ chÝnh trÞ: phª duyÖt hoÆc giao quyÒn h¹n vÒ ph©n tÝch t¸c ®éng vµ sµng läc
c¸c tiªu chÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu Bé. ............................................................................42
1.2.2. X¸c ®Þnh c¸c chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n cßn thiÕu trong qu¶n lý rñi ro thiªn tai.....44
1.2.3. Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ........................................................................45
2. C¸c tr¸ch nhiÖm chung cña ChÝnh phñ cã liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng c−ìng chÕ tu©n thñ
vµ triÓn khai thùc thi c¸c luËt trong 6 b−íc cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai.....................46
2.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng hîp.......................................................................................47
2.2. N©ng cao hiÖu qu¶ c¸c c¬ chÕ vµ chøc n¨ng hµnh ph¸p ................................................50
2.3. T¨ng c−êng gi¸o dôc vµ n©ng cao nhËn thøc céng ®ång ...............................................51
3. Chøc n¨ng cô thÓ cña c¸c bé/ngµnh vµ c¸c cÊp theo c¸c b−íc cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro
thiªn tai .....................................................................................................................................53
3.1. Phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ................................................................................................54
3.1.1. §¶m b¶o ch¾c ch¾n lµ c¸c tµi s¶n ®−îc b¶o vÖ (ph¶i x©y dùng vµ ®¸nh gi¸ c¸c dù
¸n nh»m gi¶m thiÓu rñi ro ®èi víi tµi s¶n vµ ®Ó c−ìng chÕ thùc thi c¸c dù ¸n nµy) .........54
3.1.2 Trao ®æi th«ng tin vÒ rñi ro gi÷a c¸c bªn liªn quan vµ gi¶m nhÑ rñi ro th«ng qua sö
dông c¸c thñ tôc (c¸c c¬ quan b¶o vÖ tµi s¶n)...................................................................56
3.1.3. Trao ®æi th«ng tin vÒ kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng gi÷a c¸c bªn liªn quan (nh÷ng c¬
quan b¶o vÖ tµi s¶n) vµ gi¶m nhÑ thiÖt h¹i th«ng qua c¸c thñ tôc cã kh¶ n¨ng c−ìng chÕ
thùc thi ®−îc .....................................................................................................................57
3.1.4. X©y dùng c¸c c¬ chÕ ®Çu t− c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý nh»m gi¶m thiÓu kh¶
n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng .......................................................................................................58
3.2. ChuÈn bÞ vµ dù b¸o/ c¶nh b¸o........................................................................................59
3.2.1. X©y dùng kÕ ho¹ch ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vÒ søc khoÎ, b¶o vÖ tµi s¶n vµ gi¶m
thiÖt h¹i .............................................................................................................................59
3.2.2. Dù b¸o rñi ro tr−íc m¾t...........................................................................................60
3.3. øng cøu vµ cøu trî.........................................................................................................62
3.3.1. X©y dùng hÖ thèng ®¸nh gi¸ cho 3 lÜnh vùc cã nhu cÇu: M«i tr−êng lµnh m¹nh,
Gi¶m nhÑ thiÖt h¹i vµ B¶o tån tµi s¶n ...............................................................................62
3.3.2. §¸p øng nhu cÇu cøu trî.......................................................................................63
3.4. Phôc håi .........................................................................................................................63
iii
3.4.1. §¸nh gi¸ c¸c yÕu tè ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c mèi t−¬ng quan.............................64
3.4.2. Cung cÊp ®Çu vµo sím phôc håi vµ æn ®Þnh cuéc sèng cña ng−êi d©n.................64
3.5. T¸i thiÕt..........................................................................................................................64
3.5.1. X¸c ®Þnh c¸c −u tiªn vµ ph©n giao tr¸ch nhiÖm....................................................65
PhÇn II C¸c vÝ dô quèc tÕ vµ c¸c kiÕn nghÞ ng¾n cho nghiªn cøu ë giai ®o¹n II ......................66
2.1. C¸c ®Ò xuÊt chung xuyªn suèt tõ phÇn I cña nghiªn cøu: c¸c lÜnh vùc ®Ó th¶o luËn....66
2.2. C¸c ®Ò xuÊt cô thÓ.........................................................................................................67
2.3. §Ò c−¬ng th¶o luËn ®Ó ph©n tÝch s©u, ph¸t hiÖn vµ s¾p xÕp −u tiªn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn
gi¶i quyÕt vµ h×nh thµnh c¸c chiÕn l−îc trong Pha II............................................................71
2.4. ý t−ëng cÇn ®−îc c©n nh¾c khi thiÕt kÕ “kÕ ho¹ch hµnh ®éng” cho Pha II....................71
2.5. Lêi khuyªn s¸ch l−îc.....................................................................................................72
PhÇn III. Phô lôc: m« t¶ chi tiÕt hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn
tai cña ViÖt nam
Phô lôc A: C¸c c¬ quan ®iÒu phèi qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam
A.1. Mét sè c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm chung vÒ qu¶n lý rñi ro thiªn tai
A.2. Danh s¸ch c¸c c¬ quan thµnh viªn cña Ban chØ ®¹o phßng, chèng lôt, b·o
A.3. S¬ ®å tæ chøc cña c¸c Ban chØ ®¹o ( chØ huy) vÒ thiªn tai vµ tæ chøc cña c¸c
Ban nµy
Phô luc B: C¸c hÖ thèng quan tr¾c rñi ro vµ x¸c ®Þnh thiªn tai ë ViÖt Nam
B.1. C¸c hÖ thèng quan tr¾c vµ x¸c ®Þnh nguy c¬ tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam so víi c¸c
hÖ thèng cña quèc tÕ
B.2. C¸c c«ng cô quan tr¾c cña Nhµ n−íc mµ hiÖn nay ®ang ®−îc sö dông trong hÖ
thèng nh»m cung cÊp kh¶ n¨ng øng phã víi thiªn tai vµ cè g¾ng ®¸nh gi¸ rñi ro
dµi h¹n
Phô lôc C: TÝnh to¸n gi¸ trÞ tµi s¶n vµ c¸c nguy c¬ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ c¸c hÖ thèng b¶o
vÖ ë ViÖt Nam
C.1. B¶ng so s¸nh (B−íc khëi ®Çu trong qu¸ tr×nh tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguy c¬): tû lÖ
chÕt ë ViÖt Nam
C.2. B¶ng so s¸nh (B−íc khëi ®Çu trong qu¸ tr×nh tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguy c¬):
ThiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ vÒ kinh tÕ ë ViÖt Nam
C.3. §¸nh gi¸ vÒ tµi s¶n ®· ®−îc tiªu chuÈn ho¸ cho tÊt c¶ c¸c lo¹i tµi s¶n ë ViÖt
Nam: xem xÐt tõ viÔn c¶nh quèc gia
C.4. C¸c chøc n¨ng vÒ b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i tµi s¶n hiÖn ®ang ®−îc ph©n
c«ng trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh cña ViÖt Nam
C.5. C¸c tho¶ thuËn vµ c«ng −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt cã liªn quan ®Õn
qu¶n lý thiªn tai
Phô lôc D. C¸c mèi quan t©m vÒ mÆt qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý thiªn tai
ë ViÖt Nam
D.1. C¸ch thøc x¸c ®Þnh thiªn tai liªn quan tíi c¸c ho¹t ®éng øng cøu khÈn cÊp
D.2. C¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh theo tõng b−íc trong quy tr×nh qu¶n lý
thiªn tai
Phô lôc E. Ng¨n ngõa vµ gi¶m nhÑ thiªn tai ë ViÖt Nam
E.1. C−ìng chÕ thùc thi c¸c tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ tµi s¶n ë ViÖt Nam
E.2. Giai ®o¹n gi¶m nhÑ: Mèi liªn quan gi÷a dù b¸o vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rñi ro
(dµi h¹n)
E.3. Giai ®o¹n gi¶m nhÑ: Mèi liÖn hÖ gi÷a viÖc x¸c ®Þnh c¸c nguy c¬ vµ c−ìng chÕ
thùc thi c¸c giao thøc gi¶m thiÓu tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng – QuyÒn h¹n cña c¸c c¬
iv
quan chÞu tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnh c¸c nguy c¬ vµ c−ìng chÕ thùc thi c¸c giao
thøc.
Phô lôc F. Dù b¸o c¸c nguy c¬ s¾p x¶y ®Õn ë ViÖt Nam
F.1. C¸c hÖ thèng dù b¸o kh¶ n¨ng x¶y ra thiªn tai vµ c«ng t¸c chuÈn bÞ øng phã ë
ViÖt Nam so víi c¸c hÖ thèng cña quèc tÕ
Phô lôc G. ChuÈn bÞ cho nghiªn cøu ë giai ®o¹n II
G.1. Ph−¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu trong hÖ thèng qu¶n lý
rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam
G.2. C¸c ®å thÞ sÏ ®−îc sö dông trong nghiªn cøu ë giai ®o¹n II ®Ó gióp x¸c ®Þnh
c¸c −u tiªn: X¸c ®Þnh c¸c ®iÓm yÕu
Phô lôc H. Mét vµi kinh nghiÖm quèc tÕ vÒ qu¶n lý tæng hîp rñi ro thiªn tai cã kh¶ n¨ng
thÝch øng víi ViÖt Nam
H.1. Ên §é
H.2. ¤xtralia
H.3. NhËt B¶n
Phô lôc I. Tãm t¾t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ thay ®æi vÒ tæ chøc vµ chøc n¨ng nhiÖm vô cña
Ban C§PCLBTW
Phô lôc K. Danh môc hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña ViÖt Nam liªn quan ®Õn qu¶n lý
gi¶m nhÑ thiªn tai.
PhÇn IV. C¸c b¸o c¸o pháng vÊn
Tµi liÖu tham kh¶o
v
C¸c côm tõ viÕt t¾t
CCFSC Ban chØ ®¹o phßng, chèng lôt, b·o Trung −¬ng
CCPFF Ban chØ ®¹o Trung −¬ng phßng ch¸y, ch÷a ch¸y rõng
DARD Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
DDMFC Côc Qu¶n lý ®ª ®iÒu vµ Phãng chèng lôt b·o
DMU §¬n vÞ qu¶n lý thiªn tai
DPFSCMC Ban chØ huy phßng chèng th¶m ho¹ cña Bé Y tÕ
MARD Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
MOF Bé Tµi chÝnh
MOI Bé C«ng nghiÖp
MOPT Bé B−u chÝnh ViÔn th«ng
MOLISA Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi
MONRE Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng
MOPL Bé C«ng an
MPI Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−
NCWMF Trung t©m Dù b¸o KhÝ t−îng-Thuû v¨n Trung −¬ng
NCEI ñy ban quèc gia vÒ héi nhËp kinh tÕ
NCSR ñy ban Quèc gia T×m kiÕm Cøu n¹n
PC ñy ban Nh©n d©n
VTV §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam