Đạo diễn Phân vai - The Quiet Casting Directors
Họ là ai ?
Các nhà đạo diễn phân vai (casting director - ĐDPV) là những người được
thuê bởi người sản xuất (producer). Công việc của họ là phải tìm kiếm, săn lùng và
chọn lựa những gương mặt thích hợp cho các vai diễn trong kịch bản. Thông
thường trong bất cứ bộ phim truyện, phim truyền hình hay phim quảng cáo nào,
người sản xuất và ĐDPV cùng nhau lập lên một danh sách các vai diễn cho nhân
vật (còn gọi là breakdown), điền các chi tiết cần thiết và gửi cho các công ty môi
giới. Tờ danh sách này miêu tả chi tiết các nhân vật, số ngày mà diễn viên phải
tham gia đóng phim và các thông tin khác. Công ty môi giới sẽ dựa vào tờ giấy
này và gửi ngược lại hồ sơ diễn viên bao gồm lý lịch, hình ảnh... cho ĐDPV. Sau
đó, các ĐDPV sẽ chọn lọc trong mớ hồ sơ đó và lựa ra một số nhỏ những diễn
viên thích hợp cho buổi diễn thử.
Công việc của một đạo diễn phân vai được ví như tô vẽ thêm màu sắc lên
một bức tranh, hay biến một bức tranh thành cuộc sống. Họ nhận được kịch bản từ
đạo diễn, tưởng tượng ra bộ phim và suy nghĩ về tính cách của nhân vật, sau đó áp
dụng tất cả mọi thứ vào cuộc sống thật. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ
thông tin, cơ sở dữ liệu diễn viên trực tuyến đã đơn giản hóa quá trình chọn lựa
này rất nhiều.
Vai diễn bị lãng quên
Theo Christine King (đạo diễn phân vai của The Quiet American, Moulin
Rouge, Rabbit-Proof Fence): "Người ta thường biết đến diễn viên hơn là các đạo
diễn phân vai, ít người biết rằng họ cũng là những người rất quan trọng, kiến thức
về diễn viên của họ rất rộng và sâu sắc". Susie Maizels (Lantana, Life Support,
Redhead), một cựu ĐDPV khác thì cho rằng "Khả năng đặc biệt của tôi là "ngồi"
vào trong đầu của đạo diễn, vì vậy tôi có thể thấu hiểu được công việc của họ. Từ
đó tôi "thông dịch" lại theo ngôn ngữ riêng của mình, lựa chọn các diễn viên đồng
thời giúp họ giới thiệu lẫn nhau, có thể biết được khả năng của từng người. Người
diễn viên thật sự cần phải cảm thấy tự tin với khả năng của đạo diễn và ngược lại,
đạo diễn cũng phải tự tin với tài diễn xuất của diễn viên. Và tôi cũng cần phải bảo
đảm sự hợp tác chặt chẻ giữa diễn viên và đạo diễn cũng như giữa họ và chính
tôi."
Các ĐDPV cần đề xuất và cung cấp càng nhiều lựa chọn cho vai diễn cho
đạo diễn càng tốt. Trong nhiều trường hợp, họ phải có kiến thức rộng hơn cả đạo
diễn và người sản xuất, về ai là người thích hợp, ai có thể mướn được và hiểu
tường tận những điều kiện cần thiết cho vai diễn - hơn cả những gì có thể đọc
được trong kịch bản. Họ còn phải đặt mình vào vị trí của đạo diễn, biết được
người đạo diễn muốn gì, cần gì và linh động giải quyết các yêu cầu. Ở đây luôn có
một vấn đề là thường các đạo diễn luôn đưa ra những đề xuất mà tài chính của
phim không đáp ứng được. Lúc đó, các ĐDPV có thể đưa ra được những giải pháp
sáng tạo hơn mà vẫn phù hợp với khả năng tài chính của bộ phim. Greg Apps
(Mission Impossible 2, Chopper, The Interview), Prototype Casting's Principal và
Director of Casting, khẳng định "việc lựa chọn vai luôn đóng vai trọng rất quan
trọng liên quan đến vấn đề tài chính của dự án".
Đạo diễn Peter Andrikidis (Grass Roots, Wildside, My Husband, My
Killer) thì cho rằng những ĐDPV giỏi "là những người có thể nói cho bạn biết bạn
đã nhìn sai về 1 diễn viên hay một việc nào đó, hoặc có thể thuyết phục bạn xem
xét lại một diễn viên một lần nữa. Họ thường bảo đạo diễn 'hãy nhìn diễn viên này,
có thể anh ta có vẻ không thật tốt trong buổi diễn thử, nhưng xin hãy xem anh ta
diễn lại lần nữa hoặc xem những phim anh ta đã đóng - hoặc - chúng ta nên xem
qua một ít phim có chất lượng của anh ta, có thể chúng ta sẽ tìm được gì đó hay
ho'. Nhờ vậy, những người này sẽ không bỏ lỡ bất cứ diễn viên tốt nào cho dù buổi
diễn thử của anh ta, cô ta có tệ cách mấy".
Mặc dù luôn đóng một vai trò rất quan trọng không thể phủ nhận trong
thành bại của bất cứ bộ phim nào, nhưng các nhà đạo diễn phân vai vẫn đang phải
vất vả tìm kiếm sự nhìn nhận chính thức cho nghề nghiệp của mình. Họ vẫn chưa
được mọi người công nhận một cách đúng đắn. Tuy luôn được hiện tên ở phần
giới thiệu đầu trong hầu hết mọi bộ phim, nhưng không hề có chỗ nào cho sự cống
hiến của các ĐDPV ở các giải thưởng phim quốc gia.
Đi tìm nguyên nhân
Cho đến nay, trong suy nghĩ của hầu hết mọi người thì sự đóng góp cho
thành công của một bộ phim thường được sắp xếp theo thứ tự: diễn viên, đạo diễn,
người sản xuất và sau cùng là ..người biên tập. Không hề có chỗ cho ĐDPV.
Theo một ĐDPV nổi tiếng thì nguyên nhân là hiện nay có một sự cạnh
tranh rất quyết liệt giữa các ĐDPV chuyên nghiệp nhằm "giành giật" các diễn viên,
vì vậy họ thậm chí chưa từng nghĩ đến việc thành lập một tổ chức nghề nghiệp
chính thức cho chính họ. Thật ra, đầu những năm 1980, một tổ chức có tên gọi
Casting Society of America (CSA) đã được thành lập bởi Micheal Lynch, Liz
Mullinar, Faith Martin, Susie Maizels và Allison Barrett. Tổ chức lập ra nhằm bảo
vệ quyền lợi của các người ĐDPV, giúp đỡ họ không bị lợi dụng trong công việc
và chèn ép trong việc trả thù lao. Nhưng chỉ 3 tuần sau đó, một nhà sản xuất đã kể
lại có một ĐDPV đã nói với ông "OK, những người khác chắc sẽ xin việc này,
nhưng tôi sẽ vui vẻ giúp ông với thù lao rẻ hơn họ nhiều lần". Như vậy đủ để thấy
thế giới của các ĐDPV như một chiến trường không khoan nhượng.
"Thật bất công, bởi vì thực tế bạn đọc rất nhiều bài tường thuật trong đó có
đầy đủ tên tuổi nhưng tên chúng tôi chẳng hề được nhắc đến. Mọi người gần như
nghĩ chúng tôi không hề quan trọng, mà có lẽ cũng chẳng quan trọng thật! Nhưng
tôi luôn cảm thấy chúng tôi cũng phải sáng tạo như những người khác trong suốt
quá trình làm việc. Khi Alison Barrett được nhận Giải Thành Tựu Suốt Đời của
AFI vài năm trước, tôi đã viết thư cho cô và bày tỏ niềm tự hào của tôi đối với cô,
cũng như đối với nghề nghiệp của chúng tôi. Thậm chí tôi sung sướng tột độ
khi ...cô ta nhận được giải thưởng này. Sau đó tôi nhận được hồi âm của Alison.
Cô cám ơn tôi rất nhiều và nói rằng tôi là người duy nhất trên thế giới viết thư
chúc mừng sau khi cô nhận được giải thưởng" - Maizels tâm sự.
Hiện nay, không có giải Oscars hay BAFTA nào dành cho các đạo diễn
phân vai, cái sẽ giúp họ rất nhiều trong việc có chỗ đứng trong các giải thưởng
phim quốc gia. Người tổ chức một giải thưởng khá uy tín đã bày tỏ: "Buổi phát
giải của chúng tôi chỉ gói gọn trong 1 giờ để được truyền hình trực tiếp. Trong thời
gian ngắn ngủi đó, chúng tôi phải trao đến 18 giải. Vì vậy chúng tôi không thể đưa
thêm giải thưởng này vào chương trình được. Điều đó không có nghĩa là chúng tôi
phủ nhận tầm quan trọng của họ."
Thay lời kết
Phải chăng, đã đến lúc có một giải thưởng cần thiết để công nhận sự đóng
góp của các nhà đạo diễn phân vai cho nền điện ảnh thế giới ? Có lẽ một giải
thưởng tên gọi Đạo diễn Phân vai Xuất sắc Nhất (Best Casting Award) cần được
xem xét và bổ sung vào mọi giải thưởng phim ảnh trên thế giới. Họ không thể chỉ
diễn những vai phụ trong suốt sự nghiệp cống hiến cho điện ảnh của mình.