Đề cương ôn tập giữa học kì 2 môn Ngữ văn lớp 9 năm 2020-2021 - Trường THCS Võng Xuyên

Chia sẻ: Tỉnh Bách Nhiên | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn học sinh cùng tham khảo tài liệu Đề cương ôn tập giữa học kì 2 môn Ngữ văn lớp 9 năm 2020-2021 - Trường THCS Võng Xuyên để nắm chi tiết nội dung đề cương nhằm ôn tập, kiểm tra kiến thức chuẩn bị cho bài thi sắp tới đạt kết quả cao.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề cương ôn tập giữa học kì 2 môn Ngữ văn lớp 9 năm 2020-2021 - Trường THCS Võng Xuyên

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP GIỮA KÌ II NĂM HỌC: 20202021 A. THƠ HIỆN ĐẠI I. Mùa xuân nho nhỏ. 1) Tác giả, tác phẩm: * Tác giả: Thanh Hải. – Thanh Hải (19301980) tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. – Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp. Trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học Cách mạng ở miền Nam từ những ngày đầu. * Tác phẩm: – Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết vào tháng 11/1980, không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện niềm yêu mến cuộc sống đất nước thiết tha và ước nguyện của tác giả. – Bố cục: Gồm 4 phần: + Khổ 1: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời + Khổ 2+3: Cảm xúc về mùa xuân của đất nước + Khổ 4+5: Suy nghĩ và ước nguyện của tác giả trước mùa xuân đất nước. + Khổ cuối: Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế. – Nội dung: bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc. 2) Nội dung a) Ý nghĩa nhan đề: Mùa xuân nho nhỏ. – “Mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tác độc đáo, một phát hiện mới mẻ của nhà thơ. – Hình ảnh “Mùa xuân nho nhỏ” là biểu tượng cho những gì tinh tuý, đẹp đẽ nhất của sự sống và cuộc đời mỗi con người. – Thể hiện quan điểm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung, giữa cá nhân và cộng đồng. – Thể hiện nguyện ước của nhà thơ muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đất nước, của cuộc đời chung và khát vọng sống chân thành, cao đẹp của nhà thơ. Đó cũng chính là chủ đề của bài thơ mà nhà thơ muốn gửi gắm.
I. Néi dung Mïa xu©n nho nhá lµ tiÕng lßng tha thiÕt yªu mÕn vµ g¾n bã víi ®Êt níc, víi cuéc ®êi; thÓ hiÖn íc nguyÖn ch©n thµnh cña nhµ th¬ ®îc cèng hiÕn cho ®Êt níc, gãp mét “ mïa xu©n nho nhá” cña m×nh vµo mïa xu©n lín cña d©n téc. * Mïa xu©n cña thiªn nhiªn ®Êt trêi qua c¶m xóc cña nhµ th¬. Bøc tranh mïa xu©n t¬i th¾m víi nh÷ng h×nh ¶nh, mµu s¾c vµ ©m thanh sèng ®éng. + Mét kh«ng gian cao réng víi dßng s«ng, mÆt ®Êt vµ bÇu trêi bao la. + S¾c th¾m cña mïa xu©n thÓ hiªn ë mµu xanh cña dßng s«ng, s¾c tÝm biÕc s¾c mµu ®Æc trng cña xø HuÕ trªn nhµnh hoa. + ¢m thanh vang väng t¬i vui cña chó chim chiÒn chiÖn hãt vang trêi. C¶m xóc say sa ng©y ngÊt cña nhµ th¬ tríc khung c¶nh mïa xu©n t¬i ®Ñp, trµn ®Çy søc sèng cña ®Êt trêi. + Nhµ th¬ ®a tay høng tõng “giät long lanh r¬i” cña mïa xu©n : cã thÓ hiÓu ®©y lµ tõng giät ma xu©n long lanh, còng cã thÓ lµ tõng giät s¬ng mai trªn cá c©y hoa l¸. + NghÖ thuËt Èn dô c¶m gi¸c ®∙ diÔn t¶ c¶nh s¾c tuyÖt ®Ñp : Nhµ th¬ ®a tay høng tõng giät ©m thanh cña mïa xu©n ( g¾n víi hai c©u th¬ tríc ). TiÕng chim ®îc c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c ®îc c¶m nhËn b»ng thÞt gi¸c ®∙ thµnh h÷u h×nh víi h×nh ¶nh “t«i ®a tay t«i høng” th× tõng “giät long lanh” ¸nh s¸ng vµ mµu s¾c Êy cã thÓ c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c. * Mïa xu©n cña ®Êt níc. Mét mïa xu©n cña ®Êt níc ®ang dùng x©y vµ chiÕn ®Êu víi h×nh ¶nh “ngêi cÇm sóng”, “ngêi ra ®ång”. Mét ®Êt níc víi bao con ngêi ®ang ®em mïa xu©n ®Õn mäi miÒn trªn ®Êt níc qua h×nh ¶nh “Léc gi¾t ®Çy trªn lng...léc tr¶i dµi n¬ng m¹ ”. Mét ®Êt níc ®ang v÷ng vµng ®i lªn trong nhÞp ®iÖu hèi h¶ vµ nh÷ng ©m thanh x«n xao ®îc gîi ra tõ h×nh ¶nh so s¸nh kú vÜ cña thiªn nhien “§Êt níc nh v× sao ”. * Kh¸t väng, t©m nguyÖn cao ®Ñp cña nhµ th¬. Kh¸t väng ®îc hoµ nhËp vµo vµo cuéc sèng cña ®Êt níc, ®îc cèng hiÕn phÇn tèt ®Ñp dï lµ nhá bÐ cña m×nh cho cuéc ®êi chung. + Nhµ th¬ ®∙ dïng nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn ®Ó nãi lªn íc nguyÖn cña m×nh mong íc ®îc lµm “con chim hãt”; lµm “mét nhµnh hoa” ®Ó ®îc mang tiÕng hãt, ®îc d©ng h¬ng s¾c cho ®êi. + Nh÷ng h×nh ¶nh cµnh hoa, con chim ë ®©y ®îc xuÊt hiÖn tõ khæ th¬ ®Çu ®∙ t¹o nªn sù ®èi øng chÆt chÏ vµ mang thªm ý nghÜa míi : m×nh lµ nh÷ng yÕu tè lµm nªn mïa xu©n.
+ Trong kh¸t väng khiªm nhêng cña nhµ th¬ ®∙ thÓ hiÖn mét nh©n sinh quan cao ®Ñp : vÊn ®Ò ý nghÜa cña ®êi sèng c¸ nh©n trong mèi quan hÖ víi céng ®ång. + Trong h×nh ¶nh mïa xu©n nho nhá, cµnh hoa, con chim hãt, nèt trÇm xao xuyÕn, ta thÊy kh¸t väng b×nh dÞ mµ khiªm nhêng mµ rÊt ®çi tha thiÕt cña nhµ th¬ : mçi ngêi h∙y mang ®Õn cho cuéc ®êi chung mét nÐt riªng, c¸i phÇn tinh tuý cña m×nh dï rÊt bÐ nhá. II. NghÖ thuËt ThÓ th¬ 5 ch÷ gÇn víi c¸c ®iÖu ca, ®Æc biÖt lµ d©n ca miÒn Trung cã ©m h ëng nhÑ nhµng, tha thiÕt. H×nh ¶nh th¬ tù nhiªn gi¶n dÞ giµu ý nghÜa biÓu trng kh¸i qu¸t ®îc ph¸t triÓn tõ nh÷ng h×nh ¶nh thùc lÆp l¹i n©ng cao. CÊu tø cña bµi th¬ chÆt chÏ mµ tù nhiªn dùa trªn sù ph¸t triÓn cña h×nh ¶nh mïa xu©n : tõ mïa xu©n cña ®Êt trêi sang mïa xu©n cña ®Êt níc vµ mïa xu©n cña mçi ngêi gãp vµo mïa xu©n lín cña dan téc. – Giọng điệu bài thơ phù hợp với cảm xúc của tác giả: Ở đoạn đầu vui, say sưa với vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, rồi phấn chấn, hối hả trước khí thế lao động của đất nước. Và cuối cùng là trầm lắng, hơi trang nghiêm mà thiết tha bộc bạch, tâm niệm. II. Viếng lăng Bác 1) Tác giả, tác phẩm: * Tác giả: Viễn Phương. – Viễn Phương (1928 – 2005), tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, quê ở tỉnh An Giang. – Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, ông hoạt động ở Nam Bộ , là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng ở miền Nam thời kì chống Mĩ cứu nước. – Thơ ông thường nhỏ nhẹ, giàu tình cảm, giàu chất mộng mơ ngay trong hoàn cảnh khốc liệt của chiến trường. – Tác phẩm tiêu biểu: Mắt sáng học trò (1970); Như mây mùa xuân (1978); Phù sa quê mẹ(1991);… * Tác phẩm: – Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết vào tháng 4 năm 1976, một năm sau ngày giải phóng miền Nam,đất nước vừa được thống nhất. Đó cũng là khi lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa được khánh thành,nhà thơ lần đầu tiên được ra thăm Bác.Tình cảm đối với Bác trở thành nguồn cảm hứng để ông sáng tác bài thơ này. Bài thơ in trong tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978) – Bố cục: 4 phần. + Khổ 1: Cảm xúc của nhà thơ khi đến lăng Bác
+ Khổ 2: Cảm xúc của nhà thơ khi đứng trước lăng Bác + Khổ 3: Cảm xúc của nhà thơ khi vào trong lăng + Khổ 4: Tâm trạng lưu luyến của nhà thơ khi rời xa lăng Bác. 2) Nội dung: I. Néi dung ViÕng l¨ng B¸c thÓ hiÖn lßng thµnh kÝnh vµ niÒm xóc ®éng s©u s¾c cña nhµ th¬ vµ mäi ngêi ®èi víi B¸c Hå khi vµo viÕng l¨ng Ngêi. * C¶m xóc cña nhµ th¬ khi ng¾m nh×n khung c¶nh quanh l¨ng B¸c ®îc tËp trung thÓ hiÖn ë h×nh ¶nh hµng tre. C©u th¬ ®Çu ng¾n gän nh mét lêi th«ng b¸o nhng chøa chan c¶m xóc : t©m tr¹ng xóc ®éng cña mét ngêi tõ chiÕn trêng miÒn Nam sau bao n¨m mong mái b©y giê míi ®îc ra viÕng l¨ng B¸c. §Õn viÕng l¨ng B¸c nhµ th¬ ®∙ gÆp h×nh ¶nh hµng tre. + Hµng tre b¸t ng¸t lµ h×nh ¶nh th©n thuéc cña lµng quª, ®Êt níc ViÖt Nam. + Hµng tre xanh xanh ViÖt Nam ®∙ trë thµnh mét biÓu tîng cña d©n téc ViÖt Nam. + C©y tre ®øng th¼ng hµng trong b∙o t¸p mang ý nghÜa biÓu tîng cho søc sèng bÒn bØ, kiªn cêng cña d©n téc tríc th¨ng trÇm lÞch sö. * C¶m xóc cña nhµ th¬ khi ng¾m nh×n dßng ngêi vµo viÕng l¨ng B¸c. CÆp h×nh ¶nh thùc vµ Èn dô sãng ®«i ®∙ kh¼ng ®Þnh c«ng lao cña B¸c Hå ®èi víi d©n téc ViÖt Nam. + MÆt trêi ®i qua trªn l¨ng lµ h×nh ¶nh thùc cña vò trô mÆt trêi mang sù sèng ®Õn cho v¹n vËt trªn tr¸i ®Êt ®∙ lµm s©u s¾c h¬n ý nghÜa cho h×nh ¶nh Èn dô ë c©u th¬ sau. + MÆt trêi trong l¨ng lµ h×nh ¶nh Èn dô giµu ý nghÜa ; B¸c Hå lµ mÆt trêi cña d©n téc ViÖt Nam Ngêi ®∙ mang sù sèng ®Õn cho d©n téc ta. C©u th¬ võa lµm næi bËt sù vÜ ®¹i cña B¸c võa thÓ hiÖn lßng t«n kÝnh cña ®©n téc ViÖt Nam ®èi víi B¸c kÝnh yªu. “ Dßng ngêi ®i trong th¬ng nhí” lµ h×nh ¶nh thùc lµm râ nghÜa cho h×nh ¶nh Èn dô ®Ñp ®Çy s¸ng t¹o cña nhµ th¬. Dßng ngêi bÊt tËn ngµy ngµy vµo viÕng l¨ng B¸c lµ trµng hoa kÕt b»ng nçi th¬ng nhí, thµnh kÝnh cña nhµ th¬ cña ngêi ®©n ViÖt Nam kÝnh d©ng lªn vÞ cha giµ mu«n vµn kÝnh yªu. * C¶m xóc, suy nghÜ cña nhµ th¬ khi vµo l¨ng viÕng B¸c, khi ®øng bªn B¸c Khung c¶nh vµ kh«ng khÝ thanh tÜnh nh ngng kÕt c¶ thêi gian vµ kh«ng gian ë trong l¨ng B¸c. + C©u th¬ ®∙ diÔn t¶ rÊt chÝnh x¸c vµ tinh tÕ sù yªn tÜnh, trang nghiªm vµ ¸nh s¸ng dÞu nhÑ, trong trÎo cña kh«ng gian trong l¨ng.
+ H×nh ¶nh vÇng tr¨ng dÞu hiÒn l¹i gîi nghix ®Õn t©m hån cao ®Ñp, s¸ng trong cña B¸c vµ nh÷ng vÇn th¬ trµn ®Çy ¸nh tr¨ng cña Ngêi. T©m tr¹ng cña nhµ th¬ khi nghÜ vÒ sù ra ®i cña Bøc Hå ®îc thÓ hiÖn thËt xóc ®éng qua h×nh ¶nh th¬ Èn dô. + H×nh ¶nh trêi xanh lµ m∙i m∙i ®∙ cho chóng ta c¶m nhËn : B¸c ®∙ ho¸ vµo trêi xanh bÊt tö ®Ó cßn m∙i víi non s«ng, ®Êt níc. + Dï ®∙ tin B¸c bÊt tö nhng nhµ th¬ vÉn v« cïng ®au xãt. Nçi ®au hiÓn hiÖn, nÆng trÜu, nhãi ®au trong t©m can nhµ th¬ ®îc béc lé trùc tiÕp qua mét dßng th¬ gi¶n dÞ. * T©m tr¹ng lu luyÕn cña nhµ th¬ khi ph¶i xa B¸c ®Ó trë vÒ miÒn Nam. Nhµ th¬ muèn ho¸ th©n, hoµ nhËp vµo c¶nh vËt ë bªn l¨ng B¸c ®Ó ®îc ë m∙i bªn Ngêi : muèn lµm con chim cÊt tiÕng hãt, muèn lµm b«ng hoa to¶ h¬ng. Nhµ th¬ muèn lµm c©y tre trung hiÕu ngêi con trung HiÕu lu«n ë bªn B¸c kÝnh yªu. II. NghÖ thuËt – Giọng điệu thơ phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúc: vừa trang nghiêm, sâu lắng, vừa tha thiết, đau xót, tự hào. – Thể thơ 8 chữ, xen lẫn những dòng thơ 7 hoặc 9 chữ. Nhịp thơ chủ yếu là nhịp chậm, diễn tả sự trang nghiêm, thành kính và những cảm xúc sâu lắng. Riêng khổ cuối nhịp thơ nhanh hơn, phù hợp với sắc thái của niềm mong ước. – Hình ảnh thơ có nhiều sáng tạo, kết hợp hình ảnh thực với hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng. Những hình ảnh ẩn dụ – biểu tượng như “mặt trời trong lăng”,”tràng hoa”,”trời xanh” vừa quen thuộc, vừa gần gũi với hình ảnh thực, vừa sâu sắc, có ý nghĩa khái quát và giá trị biểu cảm. Sang thu ( H÷u ThØnh ) I. Néi dung Sang thu cña H÷u ThØnh ®∙ thÓ hiÖn mét c¸ch tinh tÕ, gîi c¶m nh÷ng chuyÓn biÕn nhÑ nhµng mµ râ rÖt cña ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang ®Çu thu. * Nh÷ng biÕn ®æi cña ®Êt trêi phót giao mïa gäi thu sang. H¬ng æi b¾t ®Çu vµo ®é chÝn theo lµn giã se to¶ vµo kh«ng gian b¸o hiÖu thu ®ang vÒ ®©u ®©y. Nhµ th¬ bÊt chît nhËn ra tÝn hiÖu cña sù chuyÓn mïa tõ ngän giã nhÑ kh« vµ h¬i l¹nh. Nhµ th¬ ngì ngµng råi b©ng khu©ng tríc phót giao mïa cña ®Êt trêi .
* Nh÷ng chuyÓn biÕn trong kh«ng gian lóc thu sang ®îc c¶m nhËn b»ng nh÷ng rung ®éng v« cïng tinh tÕ qua nhiÒu yÕu tè, nhiÒu gi¸c quan. TÊt c¶ c¶nh vËt ®Òu cã c¶m gi¸c, tr¹ng th¸i riªng trong phót giao mïa. H¬ng æi ®Çu mïa lan vµo kh«ng gian, theo lµn gi¸ nhÑ l¹nh cña ®Çu thu. S¬ng ®Çu thu gi¨ng m¾c nhÑ nhµng, chuyÓn ®éng chËm chËm n¬i ®êng th«n ngâ xãm. Dßng s«ng tr«i thanh th¶n gîi lªn vÎ ªm dÞu cña kh«ng gian vµo thêi kh¾c giao mïa tuyÖt ®Ñp. Nh÷ng c¸nh chim còng ®∙ c¶m nhËn ®îc bíc ®i cña nµng thu mµ véi v∙ trong buæi hoµng h«n. DÊu Ên cña mïa h¹ vÉn cßn hiÓn hiÖn trong d¸ng thu qua mét h×nh ¶nh th¬ ®Çy s¸ng t¹o “ ®¸m m©y mïa h¹ v¾t nöa m×nh sang thu”. N¾ng cuèi h¹ vÉn cßn nång, cßn s¸ng nhng ®∙ nh¹t dÇn. Nh÷ng ngµy giao mïa, ma µo ¹t còng bít µo ¹t, sÊm còng kh«ng tíi bÊt ngê lµm ta ph¶i giËt m×nh. * Suy ngÉm s©u s¾c cña nhµ th¬ vÒ cuéc ®êi thÓ hiÖn qua nh÷ng h×nh ¶nh th¬ ®a nghÜa. TÇng nghÜa thø nhÊt lµ h×nh ¶nh t¶ thùc vÒ thiªn nhiªn: Lóc thu sang, bít ®i nh÷ng tiÕng sÊm bÊt ngê nªn nh÷ng hµng c©y cæ thô kh«ng bÞ giËt m×nh v× tiÕng sÊm. TÇng ý nghÜa thø hai lµ nh÷ng suy ngÉm cña nhµ th¬ qua nh÷ng h×nh ¶nh th¬ t¶ thùc : khi con ngêi ®∙ tõng tr¶i th× còng v÷ng vµng h¬n tríc nh÷ng t¸c ®éng bÊt thêng cña ngo¹i c¶nh, cña cuéc ®êi. II. NghÖ thuËt HÖ thèng h×nh ¶nh thiªn nhiªn gÇn gòi mµ giµu c¶m xóc : + Giã se, s¬ng, m©y, sÊm. + H¬ng æi, c¸nh chim, dßng s«ng. Tõ nh÷ng gi¶n dÞ thÓ hiÖn c¶m xóc t©m tr¹ng cña con ngêi, c¶nh vËt: + Bçng, h×nh nh. + Ph¶ vµo, chïng ch×nh, dÒnh dµng, v¾t nöa m×nh. Sù, rung ®éng vµ c¶m nhËn tinh tÕ cña hån th¬ nh¹y c¶m, tµi hoa. Nãi víi con ( Y Ph¬ng ) I. Néi dung Nãi víi con cña Y Ph¬ng ®∙ thÓ hiÖn t×nh c¶m gia ®×nh Êm cóng, ca ngîi truyÒn thèng cÇn cï, søc sèng m¹nh mÏ cña quª h¬ng vµ d©n téc m×nh. Bµi th¬
còng gióp ta hiÓu thªm vÒ søc sèng vµ vÎ ®Ñp t©m hån cña mét d©n téc miÒn nói, gîi nh¾c t×nh c¶m g¾n bã víi truyÒn thèng, víi quª h¬ng vµ ý chÝ v¬n lªn trong cuéc sèng. * T×nh th¬ng yªu cña cha mÑ, sù ®ïm bäc cña quª h¬ng ®èi víi con. Con lín lªn tõng ngµy trong t×nh yªu th¬ng, trong sù n©ng ®ãn vµ mong chê cña cha mÑ. + T¸c ®∙ gi¶ gîi ra kh«ng khÝ gia ®×nh ®Çm Êm, quÊn quýt ngËp trµn t×nh yªu th¬ng vµ ©m thanh tiÕng nãi cêi cña con th¬. + Tõng bíc ®i, tõng tiÕng nãi cña con ®Òu ®îc cha mÑ ch¨m chót, mõng vui ®ãn nhËn. Con ®îc trëng thµnh trong cuéc sèng lao ®éng, trong thiªn nhiªn th¬ méng vµ nghÜa t×nh cña quª h¬ng. + Cuéc sèng lao ®éng cÇn cï, t¬i vui cña ngêi ®ång m×nh ®îc gîi lªn qua nh÷ng h×nh ®Ñp víi c¸c thao t¸c lao ®éng “®an lê cµi nan hoa v¸ch nhµ ken c©u h¸t ”. + Rõng nói quª h¬ng thËt th¬ méng vµ nghÜa t×nh, thiªn nhiªn Êy ®∙ che trë, ®∙ nu«i dìng con ngêi vÒ c¶ t©m hån vµ lèi sèng. * Nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp cña ngêi ®ång m×nh vµ mong íc cña ngêi cha qua lêi t©m t×nh víi con : ngêi cha muèn truyÒn cho con lßng tù hµo vÒ søc sèng m¹nh mÏ, bÒn bØ, vÒ truyÒn thèng cao ®Ñp cña quª h¬ng vµ niÒm tù tin khi bíc vµo ®êi. Nh÷ng phÈm chÊt ®Æc trng cao ®Ñp cña con ngêi miÒn nói. + Ngêi ®ång m×nh sèng vÊt v¶ nhng v« cïng m¹nh mÏ. + Ngêi ®ång m×nh lµ nh÷ng con ngêi kiªn tr×, thuû chung bÒn bØ g¾n bã víi quª h¬ng dÉu quª h¬ng cßn cùc nhäc, ®ãi nghÌo. Nãi vÒ phÈm chÊt cña “ngêi ®ång m×nh ”, ngêi cha mong muèn con cã nghÜa t×nh, chung thuû víi quª h¬ng, biÕt chÊp nhËn vµ vît qua thö th¸ch gian nan b»ng ý chÝ vµ niÒm tin cña chÝnh m×nh. + Ngêi ®ång m×nh ch©n chÊt, hiÒn lµnh, mµ cã t©m hån kho¸ng ®¹t. + Ngêi ®ång m×nh ch©n thËt, méc m¹c giµu ý chÝ vµ niÒm tin kh«ng hÌ nhá bÐ vÒ t©m hån, s½n sµng ®èi mÆt víi mu«n vµn khã kh¨n, thö th¸ch cña sèng ®Ó x©y dùng quª h¬ng. + Ngêi miÒn nói lao ®éng cÇn cï vµ giµu søc s¸ng t¹o víi kh¸t väng sèng tù lËp. Tõ ®ã ngêi cha mong muèn con biÕt tù hµo víi truyÒn thèng quª h¬ng, dÆn dß con cÇn tù tin mµ v÷ng bíc trªn ®êng ®êi. II. NghÖ thuËt C¸ch diÔn t¶ ®éc ®¸o, c¸ch t duy giµu h×nh ¶nh cña ngêi miÒn nói.
Giäng ®iÖu tha thiÕt tr×u mÕn thÓ hiÖn qua c¸c c©u c¶m th¸n (yªu l¾m con íi ! ; th¬ng l¸m con ¬i), lêi t©m t×nh dÆn dß (Cha vÉn muèn; ch¼ng mÊy ai nhá bÐ ®©u con; nghe con). X©y dùng c¸c h×nh ¶nh cô thÓ cã tÝnh kh¸i qu¸t, méc m¹c vµ giµu chÊt th¬. B. VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HÔI 1) Nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống: a) Cở sở của một bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống: b) Khái niệm, đặc điểm và yêu cầu của bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống: c) Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống: * Các bước làm bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống: Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý + Tìm hiểu đề: Tức là tìm hiểu những yêu cầu về nội dung và hình thức của bài viết. Sự việc hiện tượng cần nghị luận là gì. (Xác định luận điểm tổng quát). + Tìm ý: Tức là tìm những ý chính sẽ triển khai trong bài văn. (Các định luật điểm cần triển khai để làm sáng tỏ luận điểm tổng quát). Bước 2: Lập dàn ý bổ sung dàn ý + Mở bài: Giới thiệu sự việc hiện tượng cần luận (Nêu luận điểm tổng quát). + Thân bài: Lần lượt làm sáng tỏ các luận điểm bằng lí lẽ và dẫn chứng (Sự việc hiện tượng cần nghị luận qua liên hệ thực tế phân tích các mặt đánh giá nhận định). + Kết bài: Khẳng định lại sự việc hiện tượng cần nghị luận. Bước 3: Viết bài hoàn chỉnh. Bước 4: Kiểm tra và sửa chữa văn bản. * Bố cục của bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng trong đời sống: Mở bài: Giới thiệu sự việc hiện tượng cần luận (Nêu luận điểm tổng quát). Thân bài: + Gọi tên sự việc hiện tượng cần nghị luận. + Chỉ ra các biểu hiện cụ thể của sự việc hiện tượng cần nghị luận. + Phân tích nguyên nhân của sự việc hiện tượng cần nghị luận. + Chỉ ra hậu quả hoặc ích lợi của sự việc hiện tượng cần nghị luận. + Đề xuất các biện pháp phát huy hoặc khắc phục. Bày tỏ ý kiến cá nhân. Kết bài: + Khẳng định lại sự việc hiện tượng cần nghị luận. + Liên hệ bản thân. 2) Nghị luận về một vẫn đề tư tưởng đạo lí:
a) Cơ sở của một bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí: b) Khái niệm, đặc điểm và yêu cầu của bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí: c) Bố cục của bài văn nghị luận về vẫn đề tư tưởng, đạo lí (Giáo viên giúp học sinh ôn tập lại bố cục cơ bản): Mở bài: Giới thiệu sự việc hiện tượng cần nghị luận (nêu luận điểm tổng quát). Thân bài: + Giải thích khái niệm trả lời câu hỏi là gì? + Chỉ ra biểu hiện cụ thể của tư tưởng của đạo lí cần nghị luận. + Phân tích nguồn gốc, nguyên nhân của tư tưởng của đạo lí cần nghị luận. + Chỉ ra mặt đúng sai, lợi hại của tư tưởng đạo lý cần nghị luận. + Đề xuất các biện pháp phát huy hoặc khắc phục bày tỏ ý kiến cá nhân. Kết bài: Khẳng định giá trị của tư tưởng đạo lý cần nghị luận. C.CÂU HỎI TỔNG HỢP ĐỀ ĐỌC HIỂU VIẾT ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI Đề 1: Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới: Rễ sâu ai biết là hoa Xoắn đau núm ruột làm ra nụ cười. Im trong lòng đất rối bời Chắt chiu từng giọt, từng lời lặng im. Uống từng giọt nước đời quên Ăn từng thớ đá dựng nên sắc hồng Nở rồi, trông dễ như không Một vùng sáng đọng, một vùng hương bay. Tụ, tan màu sắc một ngày Mặt trời hôm, mặt trời mai ngoảnh cười Bắt đầu từ rễ em ơi! (Chế Lan Viên, Rễ…hoa) 1. (1,0đ) Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào? Phương thức biểu đạt chính ? Để tạo nên hoa, hình tượng rễ trong bài thơ đã phải trải qua những gì? 2. (0,5đ) ): Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong câu thơ sau: “Rễ sâu ai biết là hoa Xoắn đau núm ruột làm ra nụ cười? 3. (2,0đ) Qua sự nhọc nhằn của rễ, bài thơ gợi nhớ tình cảm đạo lí nào? Hãy viết đoạn văn ngắn có độ dài 2/3 trang giấy thi trình bày suy nghĩ của em về tình cảm đạo lí đó? Đề 2: Đọc câu chuyện sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới: ĐÔI TAI CỦA TÂM HỒN
Một cô bé vừa gầy vừa thấp bị thầy giáo loại khỏi dàn đồng ca. Cũng chỉ tại cô bé ấy lúc nào cũng chỉ mặc mỗi bộ quần áo vừa bẩn, vừa cũ lại vừa rộng nữa. Cô bé buồn tủi ngồi khóc một mình trong công viên. Cô bé nghĩ: Tại sao mình lại không được hát? Chẳng lẽ mình hát tồi đến thế sao? Cô bé nghĩ mãi rồi cô cất giọng hát khe khẽ. Cô bé cứ hát hết bài này đến bài khác cho đến khi mệt lả mới thôi. Cháu hát hay quá, một giọng nói vang lên: “Cảm ơn cháu, cháu gái bé nhỏ, cháu đã cho ta cả một buổi chiều thật vui vẻ”. Cô bé ngẩn người. Người vừa khen cô bé là một ông cụ tóc bạc trắng. Ông cụ nói xong liền chậm rãi bước đi. Hôm sau, khi cô bé tới công viên đã thấy ông già ngồi ở chiếc ghế đá hôm trước. Khuôn mặt hiền từ mỉm cười chào cô bé. Cô lại hát, cụ già vẫn chăm chú lắng nghe. Ông vỗ tay lớn: “Cảm ơn cháu, cháu gái bé nhỏ của ta, cháu hát hay quá!” Nói xong cụ già lại một mình chậm rãi bước đi. Như vậy, nhiều năm trôi qua, cô bé giờ đây đã trở thành một ca sĩ nổi tiếng. Cô gái vẫn không quên cụ già ngồi tựa lưng vào thành ghế đá trong công viên nghe cô hát. Một buổi chiều mùa đông, cô đến công viên tìm cụ nhưng ở đó chỉ còn lại chiếc ghế đá trống không. Cô hỏi mọi người trong công viên về ông cụ: Ông cụ bị điếc ấy ư? Ông ấy đã qua đời rồi, một người trong công viên nói với cô. Cô gái sững người, bật khóc. Hóa ra, bao nhiêu năm nay, tiếng hát của cô luôn được khích lệ bởi một đôi tai đặc biệt: đôi tai của tâm hồn. 1.(0,5đ) Phương thức biểu đạt chính và ngôi kể của văn bản trên? 2.(0,5đ) Tình huống bất ngờ trong câu chuyện là sự việc nào? 3. (0,5đ)Ý nghĩa mà câu chuyện gửi tới chúng ta là gì? 4. (2,0đ) Từ nội dung của câu chuyện trên và hiểu biết xã hội của bản thân, hãy viết đoạn văn ngắn có độ dài 2/3 trang giấy thi trình bày suy nghĩ của em về ý nghĩa mà câu chuyện muốn gửi tới chúng ta? Đề 3: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu ở dưới: … “ Ước làm một hạt phù sa Ước làm một tiếng chim ca xanh trời Ước làm tia nắng vàng tươi Ước làm một hạt mưa rơi, đâm chồi”. (“Xin làm hạt phù sa” Lê Cảnh Nhạc) a. Xác định thể thơ? Biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ? b. Đoạn thơ gợi cho em liên tưởng tới bài thơ nào đã được học trong chương trình Ngữ Văn 9? Nêu tên tác giả, tác phẩm? c. Nêu nội dung chính của đoạn thơ?
d. (2,0đ) Từ nội dung của đoạn thơ trên và hiểu biết xã hội của bản thân, hãy viết đoạn văn ngắn có độ dài 2/3 trang giấy thi trình bày suy nghĩ của em về sức mạnh của ước mơ? Đề 4: Đọc kĩ mẩu chuyện sau và trả lời các câu hỏi: NGƯỜI ĂN XIN Một người ăn xin đã già. Đôi mắt ông đỏ hoe, nước mắt ông giàn giụa, đôi môi tái nhợt, áo quần tả tơi. Ông chìa tay xin tôi. Tôi lục hết túi nọ đến túi kia, không có lấy một xu, không có cả khăn tay, chẳng có gì hết. Ông vẫn đợi tôi. Tôi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tôi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ông : Xin ông đừng giận cháu! Cháu không có gì cho ông cả. Ông nhìn tôi chăm chăm, đôi môi nở nụ cười : Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. Khi ấy tôi chợt hiểu ra : Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được một cái gì đó của ông. (Theo Tuốcghênhép) a, Xác định phương thức biểu đạt chính trong văn bản trên? b, Phân tích cấu tạo ngữ pháp câu sau: Cháu ơi, cảm ơn cháu! Xét theo mục đích nói câu trên thuộc kiểu câu gì? c. Từ nội dung của câu chuyện trên và hiểu biết xã hội của bản thân, hãy viết đoạn văn ngắn có độ dài 2/3 trang giấy thi trình bày suy nghĩ của em về thông điệp mà tác giả gửi gắm qua câu chuyện? (sức mạnh của lời cảm ơn hoặc xin lỗi; vấn đề cho & nhận trong cuộc sông hôm nay? ĐỀ ĐỌC HIỂU VIẾT ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬN VĂN HỌC Câu 1. Chép lại chính xác hai khổ thơ thể hiện cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải. Nêu chủ đề của bài thơ. Câu 2. Từ “lao xao” có thể thay thế cho từ “xôn xao” trong đoạn thơ được không? Vì sao? Trong câu thơ: “Đất nước như vì sao/ Cứ đi lên phía trước”. nhà thơ đã sử dụng phép tu từ gì? Nêu rõ hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ ấy. Câu 3 : Nêu ý nghĩa nhan đề bài thơ, từ đó liên hệ tới mối quan hệ với tác phẩm. Câu 4: Em biết những bài thơ nào về mùa xuân trong thơ ca Việt Nam ? Hãy ghi lại một số câu thơ hay trong những bài thơ ấy. Nhận xét về sự sáng tạo của Thanh Hải trong hình ảnh Mùa xuân nhơ nhỏ.
Câu 5. Dựa vào hai khổ thơ đã chép, hãy viết một đoạn văn (khoảng 12 câu) theo cách diễn dịch. Trong đó có sử dụng phép nối và một câu có thành phần cảm thán để làm rõ cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước (Gạch dưới thành phần cảm thán và từ ngữ dùng làm phép nối) GỢI Ý: Câu 1 : Chép chính xác khổ thơ 2 và 3 bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ". Nêu chủ đề bài thơ: bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu cuộc sống tha thiết của nhà thơ và ước nguyện chân thành góp mùa xuân nho nhỏ của đời mình vào cuộc đời chung, cho đất nước. Câu 2 : Từ "lao xao" không thể thay thế cho từ ' xôn xao " vì tuy cả 2 từ đều là từ láy mô phỏng âm thanh nhưng từ “xôn xao " gợi tả được âm thanh và có cả âm vang của một tấm lòng, không chỉ tả cảnh mà còn tả tình trong cảnh. Nhịp điệu của hai câu thơ là nhịp điệu của mùa xuân, của con người ra trận, ra đồng và cũng là nhịp điệu náo nức, xôn xao sung sướng trong lòng của mọi người và của chính nhà thơ. Trong câu thơ: “Đất nước như vì sao/ Cứ đi lên phía trước " nhà thơ sử dụng phép tu từ nhân hoá và so sánh Tác dụng: thể hiện niềm tự hào trước vẻ đẹp tráng lệ và khẳng định sự trường tồn của đất nước.; thể hiện niềm tin vào sức sống và thế đi lên của đất nước. trong thời đại mới Câu 3 : Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tác độc đáo, một phát hiện mới mẻ của nhà thơ. Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là biểu tượng cho những gì tinh túy, đẹp đẽ nhất của sự sống và cuộc đời mỗi con người. Sự hòa quyện giữa cái chung và cái riêng, giữa mối quan hệ cá nhân và cộng đồng. Bài thơ thể hiện nguyện ước của nhà thơ, muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình rất khiêm nhường. Mong ước nhỏ nhoi, giản dị được cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước. Đó là chủ đề mà bài thơ mà nhà thơ muốn gửi gắm. Câu 4 : Ví dụ những bài thơ về mùa xuân : Mộ xuân tức sự (Nguyễn Trãi), Mưa xuân, Mùa xuân xanh (Nguyễn Bính), Mùa xuân chín (Hàn Mặc Tứ). Em tìm đọc những bài thơ nêu trên và tìm thêm những bài thơ khác về mùa xuân trong các tuyển tập thơ Việt Nam. Chép lại một số câu đặc sắc.
Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải, góp vào các hình ảnh mùa xuân trong thơ ca. Cái đặc sắc ở đây là hình ảnh Mùa xuân nho nhỏ. Đó là biểu tượng cho những gì tinh tuý, đẹp đẽ nhất của sự sống và cuộc đời mỗi con người. Hình ảnh này thể hiện quan niệm về sự thông nhát giữa cái riêng và cái chung, giữa cá nhân yà cộng đồng. Câu 5: Viết đoạn văn diễn dịch, câu chủ đề đủ ý ở vị trí đầu đoạn Có sử dụng: + Phép nối để liên kết câu+ Câu có thành phần biệt lập cảm thán Nội dung: Các câu văn đúng ngữ pháp, không mắc lỗi diễn đạt thông thường (lỗi chính ta, viết tắt, dùng từ. . . ), các câu văn liên kết chặt chẽ, đủ lí lẽ và dẫn chứng đểlàm rõ ý khái quát: cảm xúc trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước của nhàthơ Thanh Hải Gợi ý cụ thể : Đoạn thơ mở đầu bằng hai hình ảnh tương ứng với hai nhiệm vụ + Người cầm súng, những người chiến sĩ đang ngày đêm chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, mùa xuân như tiếp thêm sức mạnh cho họ, hiện lên qua những cành lộc hái trên mũ, giắt trên lưng. Họ ra đi đem theo cả mùa xuân ra trận hay họ đang chiến đấu để bảo vệ mùa xuân của Tổ quốc. + Người nông dân, những người lao động, sức xuân như đang hiện diện trong tâm hồn, trong cơ thể họ, tiếp thêm cho họ trong công cuộc xây dựng đất nước. Mùa xuân đến với họ qua những cây mạ xanh tươi non như hứa hẹn một vụ mùa bội thu. Họ như mang sự hồi sinh cho mảnh đất còn khét khói bom, khói đạn, còn xác những mảnh gang, mảnh thép. Họ chính là những con người đã mang đến mùa xuân cho đất nước. + Tác giả sử dụng biện pháp lặp cấu trúc câu, giúp câu thơ có nhịp điệu sôi động của ngày hội mùa xuân. Từ "lộc" thể hiện trời, sức xuân như bao phủ lên đất nước. Hai câu thơ tiếp: + Biện pháp lặp cấu trúc câu "tất cả như", hai từ láy tượng hình, tượng thanh "xôn xao, hối hả" tô đậm thêm không khí khẩn trương, bận rộn của cả nước trong những ngày đầu giành được độc lập, nhịp sống lao động diễn ra không ngừng nghỉ. Bốn câu thơ cuối: Từ những con người cụ thể, nhà thơ nghĩ về đất nước trong cảm nhận khái quát với bao tình cảm vừa thương xót vừa tự hào + Chặng đường của đất nước với 4000 năm trường tồn, lúc suy vong, lúc hưng thịnh với bao thử thách vất vả và gian lao. Trong thời gian đó, nhân dân ta từ
thế hệ này qua thế hệ khác đã đem xương máu, mồ hôi, lòng quả cảm và tinh thần yêu nước để xây dựng và bảo vệ đất nước. + “đất nước như vì sao " là một hình ảnh so sánh đẹp và đầy ý nghĩa: Sao là nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp bầu trời, vĩnh hằng trong không gian thời gian. So sánh đất nước với vì sao là biểu lộ niềm tự hào với đất nước Việt nam anh hùng, giàu đẹp, khẳng định sự trường tồn của dân tộc. + "Cứ đi lên phía trước” là cách nói nhân hoá khẳng định hành trang đi tới tương lai của dân tộc ta không một thế lực nào có thể ngăn cản được. Ba tiếng "cứ đi lên " thể hiện chí khí, quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng một đất nước giàu mạnh. ĐỀ 2: Cho khổ thơ: Đất nước bốn ngàn năm .....Cứ đi lên phía trước (Trích “Mùa xuân nho nhỏ” – Thanh Hải ) Câu hỏi: 1. Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ và cho biết hoàn cảnh ấy gắn bó như thế nào với quan niệm sống của tác giả ? 2. Mạch cảm xúc của bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được triển khai như thế nào? 3. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được kết thúc bằng một khổ thơ – khúc ca rộn ràng ngợi ca quê hương đất nước. Chép chính xác khổ thơ ấy và qua đó em hiểu được vẻ đẹp gì trong tâm hồn tác giả ? 4. Hãy viết đoạn văn quy nạp khoảng 12 câu phân tích khổ thơ trên. Trong đoạn văn có sử dụng câu ghép và phép nối để liên kết ( gạch chân dưới câu ghép đó và từ ngữ dùng làm phép nối ) GỢI Ý: 1. HCST: 11/1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh (hoặc tác giả đang ở trong những ngày cuối đời) HCST gắn bó chặt chẽ với quan niệm sống của tác giả: Trên giường bệnh, t/g vẫn nghĩ đến dân tộc, đất nước thể hiện quan niệm sống phải được cống hiến cho đất nước, góp sức nhỏ của mình vào cái chung của cả dân tộc 2. Mạch cảm xúc: từ ngợi ca mùa xuân thiên nhiên, mở rộng ra mùa xuân quê hương đất nước, lắng sâu vào suy tư ước nguyện và kết thúc trong khúc ca rộn ràng ca ngợi quê hương 3 Chép chính xác khổ thơ kết thúc Vẻ đẹp tâm hồn tác giả: Lạc quan, tha thiết yêu cuộc sống, yêu quê hương 4. Nội dung: Khổ thơ mở đầu với hình ảnh “Đất nước bốn nghìn năm”, với số từ cụ thể “bốn nghìn” đã nhấn mạnh quãng thời gian phát triển lâu dài của đất nước
Nghệ thuật nhân hóa với hình ảnh đất nước “vất vả và gian lao” gợi sự khó khăn, thử thách nhưng vẫn mãi trường tồn của đất nước Hình ảnh so sánh “Đất nước như vì sao” + Sao là thiên nhiên, nguồn sáng lấp lánh, vẻ đẹp vĩnh hằng của vũ trụ + Hình ảnh rạng ngời của lá cờ Tổ quốc Niềm tự hào của tác giả về đất nước, về tương lai tươi sáng Phụ từ “cứ” kết hợp động từ “đi lên”: quyết tâm cao độ, hiên ngang, tiến lên mọi thử thách của nhân dân, đất nước Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của đất nước ĐỀ 3: Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi "Ta làm con chim hót ..... Dù là khi tóc bạc". (Ngữ văn 9, tập 2) Câu hỏi: Câu 1: Đoạn thơ trên được trích từ tác phẩm nào? Tác giả của đoạn thơ trên là ai? Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn thơ trên. Câu 3: Các hình ảnh "con chim", "một cành hoa", "một nốt trầm" có những đặc điểm gì giống nhau? Câu 4: Hãy xác định 2 biện pháp tu từ chính được tác giả sử dụng trong đoạn thơ và phân tích hiệu quả nghệ thuật của chúng. Câu 5: Từ ngữ liệu trên, hãy viết đoạn văn ngắn khoảng 200 từ về lẽ sống của thanh niên trong trong thời đại ngày nay. GỢI Ý Câu 1: Đoạn thơ trên được trích từ tác phẩm: Mùa xuân nho nhỏ,Tác giả Thanh Hải Câu 2: Nội dung chính của đoạn thơ là khát vọng mãnh liệt của nhà thơ khi muốn hóa thân mình thành một “mùa xuân nho nhỏ” lặng lẽ tỏa hương cho đời để cống hiến cho đất nước, nhân dân những điều cao đẹp. Câu 3. Các hình ảnh con chim, một cành hoa, một nốt trầm có những đặc điểm giống nhau: Là những hình ảnh bình dị, khiêm nhường của thiên nhiên, cuộc sống mang lại niềm vui, vẻ đẹp cho đời một cách tự nhiên. Là những hình ảnh mang ước nguyện chân thành, tha thiết của nhà thơ: được cống hiến những gì tốt đẹp, dù nhỏ bé, đơn sơ cho cuộc đời chung. Câu 4: Phép điệp ngữ: “ta làm”, “dù là”.
Tác dụng: góp phần khẳng định tình cảm và trách nhiệm của nhà thơ đối với đất nước, nhân dân. Phép ẩn dụ “mùa xuân nho nhỏ” là khát vọng dâng hiến, cống hiến cho đời. Câu 5. 1. Yêu cầu về kĩ năng và hình thức: Yêu câu viết được đoạn văn khoảng 200 từ diến dạt lưu loát, văn phong trong sáng, có cảm xúc, không mắc lỗi chính tả, chữ viết đẹp, dùng từ, đặt câu đúng. 2. Yêu cầu về nội dung: Chấp nhận những suy nghĩ khác nhau miễn là có sức thuyết phục. Dưới đây là một số gợi ý cơ bản Dâng cho đời là lẽ sống biết cống hiến một cách tự nguyện, chân thành những gì tốt đẹp nhất cho cuộc đời chung. Đó là lẽ sống có ý nghĩa tích cực, mang lại niềm hạnh phúc cho chính mình, cho xã hội, xuất phát từ ý thức trách nhiệm, từ tình yêu với cuộc đời. Nhiều bạn trẻ ngày nay có lối sống đẹp đẽ ấy. (nêu một vài dẫn chứng) Xác định nhận thức, hành động đúng cho mọi người. Sống cho đời nhưng không cần ồn ào, phô trương; không nên làm mất đi bản sắc riêng của mình thì mới thực sự có ý nghĩa. Đề 4: Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi « Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng. » (Trích Viếng lăng Bác, Ngữ văn 9, tập hai, NXB Giáo dục) Câu hỏi : Câu 1. Tác giả của khổ thơ trên là ai? Phần in đậm trong câu thơ: Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam là thành phần biệt lập cảm thán hay câu cảm thán? Câu 2. Chỉ ra sự khác nhau về ý nghĩa giữa hình ảnh hàng tre bát ngát ở câu thơ thứ hai (Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát) và cây tre trung hiếu ở câu cuối (Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này) của bài thơ. Câu 3. Việc lặp lại một hình ảnh (chi tiết) ở đầu và cuối tác phẩm tương tự như trên còn thấy trong nhiều bài thơ khác. Kể tên một bài thơ mà em đã học (ghi rõ tên tác giả) có đặc điểm đó. Câu 4. Viết một đoạn văn (khoảng 10 câu) theo cách lập luận diễn dịch làm rõ tâm trạng, cảm xúc của tác giả ở khổ thơ trên, trong đó có sử dụng phép nối để liên kết và một câu ghép (gạch dưới câu ghép và từ ngữ dùng làm phép nối).
GỢI Ý: Câu 1.– Tên tác giả: Viễn Phương (Phan Thanh Viễn) – Câu cảm thán: Ôi! Câu 2. Hình ảnh: ” hàng tre bát ngát” (câu 2) có ý nghĩa thực, Hình ảnh lăng Bác tạo cảm giác thân thuộc gần gũi, vì có sự xuất hiện của "hàng tre ". Hai sắc thái được diễn tả là 'bát ngát" và "xanh xanh" để bao quát không gian rộng, thoáng và yên bình, không gian mở ra ngút ngát. Thăm Bác, nhìn thấy hàng tre cũng là lúc tác giả nói lên cảm giác xúc động mãnh liệt về hình ảnh biểu tượng của dân tộc. Thán từ "Ôi !" cùng với cảm nhận dáng tre "đứng thẳng hàng" nghiêm trang cũng tạo nên cảm giác thành kính thiêng liêng trước lăng Bác. Không những thế, tư thế "đứng thẳng hàng" còn đặt trong thế đối lập với "bão táp mưa sa"gợi lên phẩm chất của tre dẻo dai, cứng cáp bền bỉ, cũng là tư thế hiên ngang của dân tộc vượt qua bao thử thách gian lao để đi đến thắng lợi vinh quang. Để từ đó, tác giả như cảm nhận giây phút về bên Bác, có toàn thể dân tộc cùng canh giấc ngủ cho Người. Hình ảnh “cây tre trung hiếu” có ý nghĩa tượng trưng (ẩn dụ) cho khát vọng của nhà thơ muốn hoá thân “làm cây tre trung hiếu chốn này” – bồi đắp tâm hồn và phẩm chất để sống xứng đáng với tình thương của Bác. Đó cũng là lời hứa tiếp tục thực hiện ước vọng của Người. Câu 3. Học sinh nêu đúng: Tên bài thơ có kết cấu tương tự và tên tác giả ( Đoàn thuyền đánh cá – Huy Cận, Ông Đồ – Vũ Đình Liên, Khi con tu hú – Tố Hữu…) Câu 4. Học sinh hoàn thành đoạn văn diễn dịch: Mở đoạn: đạt yêu cầu về hình thức nội dung Thân đoạn: Biết bám sát vào ngữ liệu, khai thác hiệu quả các nghệ thuật, dẫn chứng, lí lẽ làm rõ tâm trạng, cảm xúc của nhà thơ trong 4 câu thơ. Tâm trạng mong mỏi thể hiện qua cách xưng hô, thái độ…. Cảm xúc trào dâng được ra thăm lăng. cảm nhận sức sống của hàng tre, dân tộc Lưu ý: Sử dụng ghép nối để liên kết và có 1 câu ghép Kết đoạn: Khái quát lại vấn đề. GỢI Ý PHẦN ĐỌC HIỂU NGHỊ LUẬN XÃ HỘI * đề 1: 1/ Thể thơ & PTBĐ: HS tự xác định Để làm ra hoa, rễ đã phải: (chú ý hoạt động ) VD: xoắn đau núm ruột, chắt chiu từng giọt,..... HS phát hiện tiếp. 2/ BPTT nhân hóa
Tác dụng của biện pháp nhân hoá: làm cho hình ảnh "rễ" sinh động và có hồn. Giúp người đọc như thấy được sự đau đớn không nói thành lời của hình tượng “rễ” mà phải gượng cười cho qua. Bài thơ gợi nhớ tình cảm đạo lí : (HS phát hiện) 3. Bày tỏ được suy nghĩ; diễn đạt rõ ràng, thuyết phục về ý nghĩa lời khuyên trong câu cuối bài thơ. Gợi ý: “Bắt đầu từ rễ em ơi!”? nhắc nhớ con người về nguồn cội, nhắn gửi thông điệp về lối sống nghĩa tình, chung thủy, biết ơn nguồn cội. (HS dựa vào dàn ý đề cương ở học kì I.) * đề 2: * Gợi ý: a. Phương thức biểu đạt chính: Tự sự: b. Ngôi kể: Thứ ba: c. Tình huống bất ngờ trong câu chuyện: Cô gái sững người khi nhận ra người bấy lâu nay luôn khích lệ, động viên cho giọng hát của cô lại là một ông cụ bị điếc: 0,5 điểm d. Ý nghĩa câu chuyện gửi tới người đọc: Trước khó khăn, thử thách, con người cần có niềm tin, nghị lực vượt lên hoàn cảnh để chiến thắng hoàn cảnh. Truyện còn đề cao sức mạnh của tình yêu thương con người. (HS dựa vào dàn ý đề cương ở học kì I.) *Đề 3: a. Thể thơ: b. Biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ: Điệp ngữ, (yêu cầu chỉ rõ) Ẩn dụ (yêu cầu chỉ rõ) c. Đoạn thơ cho ta liên tưởng đến bài thơ nào đã hoc? HS nêu tên TG,TP? d. Nội dung chính của đoạn: Thể hiện ước nguyện sống, cống hiến hết sức cao đẹp để xây dựng quê hương, đất nước của nhà thơ. * Đoạn văn về sức mạnh của ước mơ: * Giải thích vấn đề Ước mơ là ước mong, khát vọng, là những gì tốt đẹp mà ta luôn hướng tới. Mỗi người sẽ có những ước mơ khác nhau. Con đường đạt được ước mơ chính là cách thức để ta biến ước mơ thành hiện thực.
* Phân tích, bàn luận vấn đề. Tại sao con người cần có ước mơ? + Ước mơ chính là động lực thúc đẩy ta hành động. + Người có ước mơ là người sống có lí tưởng riêng và nhất định sẽ thành công với những sự lựa chọn của mình. Con đường thực hiện ước mơ: + Không ngừng nâng cao năng lực của bản thân, trau dồi tri thức và kĩ năng. + Không chùn bước trước khó khăn, sẵn sàng vượt qua mọi trở ngại. + Con đường thực hiện ước mơ phải bắt đầu từ ngày hôm nay, từ những bước nhỏ nhất. + Điều quan trọng nhất trong quá trình đi đến ước mơ đôi khi không phải là đích đến mà là hành trình. Phê phán những kẻ bất chấp tất cả để đạt được ước muốn của mình. Liên hệ bản thân: Em có ước mơ gì? Em đã lựa chọn con đường nào để thực hiện những ước mơ đó? * Đề 4: a, Phương thức biểu đạt chính trong văn bản trên :HS tự xác định (Nếu học sinh ghi hai phương thức biểu đạt trở lên thì không cho điểm) b, Văn bản trên liên quan đến phương châm lịch sự. c, Phân tích cấu tạo ngữ pháp:HS thực hiện Xét theo mục đích nói …… * Sức mạnh của lời cảm ơn, xin lỗi hoặc vấn đề Cho & Nhận. *Nêu vấn đề. *Giải thích vấn đề: + Cho tức là hành động đem những thức thuộc về mình mang đến cho người khác. Cho chính là sự san sẻ, giúp đỡ, yêu thương xuất phát từ tâm, từ tim của một người. Dù “cho” rất nhỏ, rất đời thường nhưng đó là cả một tấm lòng đáng quý. + Nhận là hành động cầm lấy cái được trao cho mình. Nhận ở đây còn là nhận sự yêu thương của người khác với mình, là nhận lại sự đáp trả, đền ơn. + Cho và nhận là một mối quan hệ nhân quả nhưng ẩn chứa trong đó rất nhiều mối quan hệ tương trợ, bổ sung cho nhau. *Bàn luận vấn đề: + Nếu con người biết cho và nhận, cuộc sống sẽ trở nên hạnh phúc hơn, các mối quan hệ xã hội trở nên tốt đẹp hơn. + Phê phán những người cho đi có mục đích, chỉ biết nhận mà không biết cho. + Liên hệ bản thân: Em đã cho và nhận những gì trong cuộc sống. * Nêu vấn đề: Giới thiệu về cho và nhận trong cuộc sống
* Giải thích: Cho: Ban tặng, sẻ chia, chuyển những thứ thuộc quyền sở hữu của mình sang cho người khác mà không đổi lấy thứ gì. Nhận: Lấy về cái được cho, được ban tặng. > Cho và nhận là truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc ta từ bao đời nay. > Cho và nhận có mối quan hệ mật thiết với nhau. * Biểu hiện: Chúng ta có thể cho đi những thứ vật chất, tiền bạc thông qua các hành động từ thiện, quyên góp ủng hộ những người gặp hoàn cảnh khó khăn, hoạn nạn. Đó cũng có thể là những hành động giúp đỡ, chia sẻ nỗi buồn, nỗi mất mát với những người xung quanh mình. Cho và nhận là hành động xuất phát từ tình yêu thương giữa con người với con người. Đó là hành động hoàn toàn tự nguyện, không vụ lợi cá nhân. Khi chúng ta cho đi cũng là lúc chúng ta được nhận lại. Điều chúng ta nhận lại có thể là một lời cảm ơn chân thành, một nụ cười, một cử chỉ ấm áp khiến chúng ta vui lòng. * Ý nghĩa của cho và nhận: Cho và nhận gắn kết con người lại với nhau nhiều hơn. Giúp chúng ta biết yêu thương đồng loại, sống nhân ái, vị tha hơn. Những người biết cho đi sẽ được mọi người quý mến. * Bài học: Không sống ích kỉ mà phải biết chia sẻ với người khác, biết cho đi. Phê phán lối sống vị kỉ, chỉ biết nhận mà không biết cho đi. Khẳng định vai trò, tầm quan trọng của cho và nhận trong cuộc sống. *Các đề đọc hiểu về nghị luận xã hội như Tình yêu thương, biết ơn, nghị lực sống, lí tưởng sống, yêu nước,….., xem lại dàn ý đề cương của học kì I.