Đ C NG ÔN T P MÔN GD KINH T VÀ PHÁP LU T 10Ề ƯƠ Ậ Ế Ậ
BÀI 1: CÁC HO T ĐNG KINH T C B N TRONG ĐI S NG XÃ H IẠ Ộ Ế Ơ Ả Ờ Ố Ộ
1. Ho t đng s n xu tạ ộ ả ấ
* Khái ni m: Ho t đng s n xu t là ho t đng con ng i s d ng các y u t s nệ ạ ộ ả ấ ạ ộ ườ ử ụ ế ố ả
xu t đ t o ra các s n ph m đáp ng nhu c u c a đi s ng xã h i.ấ ể ạ ả ẩ ứ ầ ủ ờ ố ộ
* Vai trò: Ho t đng s n xu t đóng vai trò là ho t đng c b n nh t trong các ho tạ ộ ả ấ ạ ộ ơ ả ấ ạ
đng c a con ng i, quy t đnh đn các ho t đng phân ph i - trao đi, tiêu dùng.ộ ủ ườ ế ị ế ạ ộ ố ổ
2. Ho t đng phân ph i – trao điạ ộ ố ổ
-Phân ph i là ho t đng phân chia các yêu t s n xu t cho các ngành s n xu t,ố ạ ộ ố ả ấ ả ấ
các đn v s n xu t khác nhau đ t o ra s n ph m (phân ph i cho s n xu t) vàơ ị ả ấ ể ạ ả ầ ố ả ấ
phân chia k t qu s n xu t cho tiêu dùng (phân ph i cho tiêu dùng).ế ả ả ấ ố
-Trao đi là ho t đng đa s n ph m đn tay ng i tiêu dùng (bao g m c tiêuổ ạ ộ ư ả ẩ ế ườ ồ ả
dùng cho s n xu t và tiêu dùng cho sinh ho t).ả ấ ạ
-3. Ho t đng tiêu dùngạ ộ
- * Khái ni m :ệTiêu dùng là ho t đng con ng i s d ng các s n ph m hàngạ ộ ườ ử ụ ả ẩ
hoá, d ch v đ tho mãn nhu c u s n xu t và sinh ho t.ị ụ ể ả ầ ả ấ ạ
-* Vai trò :
-- Tiêu dùng đc coi là m c đích c a s n xu t, ượ ụ ủ ả ấ
-- Tiêu dùng gi vai trò là căn c quan tr ng đ xác đnh s l ng, c c u, ch tữ ứ ọ ể ị ố ượ ơ ấ ậ
l ng, hình th c s n ph m. ượ ứ ả ẩ
-BÀI 2: CÁC CH TH C A N N KINH TỦ Ể Ủ Ề Ế
1. Ch th s n xu tủ ể ả ấ
* Khái ni m: Ch th s n xu t là nh ng ng i s n xu t cung c p hàng hoá,ệ ủ ể ả ấ ữ ườ ả ấ ấ
d ch v ra th tr ng, đáp ng nhu c u tiêu dùng c a xã h i. Ch th s n xu t g mị ụ ị ườ ứ ầ ủ ộ ủ ể ả ấ ồ
các nhà đu t , s n xu t, kinh doanh.ầ ư ả ấ
* Vai trò:
B n thân h : s d ng các y u t s n xu t đ s n xu t, kinh doanh và thu l iả ọ ử ụ ế ố ả ấ ể ả ấ ợ
nhu n. ậ
Đi v i xã h i: tho mãn nhu c u hi n t i và ph c v cho nh ng nhu c u trongố ớ ộ ả ầ ệ ạ ụ ụ ữ ầ
t ng lai ươ
Ch th s n xu t còn ph i có trách nhi m đi v i con ng i - cung c p nh ngủ ể ả ấ ả ệ ố ớ ườ ấ ữ
hàng hoá, d ch v không làm t n h i t i s c kho và l i ích c a con ng i trong xãị ụ ổ ạ ớ ứ ẻ ợ ủ ườ
h iộ
2. Ch th tiêu dùngủ ể
- Ch th tiêu dùng là ng i mua hàng hoá, d ch v đ tho mãn nhu c u tiêu dùngủ ể ườ ị ụ ể ả ầ
cho sinh ho t, s n xu t,...ạ ả ấ
- Ch thủ ể tiêu dùng có vai trò đnh h ng, t o đng l c cho s n xu t phát tri n, cóị ướ ạ ộ ự ả ấ ể
trách nhi m đi v i s phát tri n b n v ng c a xã h i.ệ ố ớ ự ể ề ữ ủ ộ
3. Ch th trung gianủ ể
* Khái ni m : ệCác ch th trung gian là các cá nhân, t ch c đm nhi m vai trò c uủ ể ồ ứ ả ệ ầ
n i gi a các ch th s n xu t, tiêu dùng hàng hoá, d ch v trên th tr ng ố ữ ủ ể ả ấ ị ụ ị ườ
* vai trò : là c u n i, cung c p thông tin trong các quan h mua-bán, s n xu t - tiêuầ ố ấ ệ ả ấ
dùng,... giúp n n kinh t linh ho t, hi u qu h n.ề ế ạ ệ ả ơ
4. Ch th nhà n củ ể ướ
Nhà n c t o môi tr ng pháp lí thu n l i và đm b o n đnh chính tr - xã h i choướ ạ ườ ậ ợ ả ả ồ ị ị ộ
s phát tri n kinh t .ự ề ế
- Nhà n c xây d ng chi n l c, quy ho ch, k ho ch phát tri n, ban hành các chínhướ ự ế ượ ạ ế ạ ề
sách, tr c ti p đu t vào m t s lĩnh v c đ d n d t n n kinh t phát tri n theoự ế ầ ự ộ ố ự ể ẫ ắ ề ế ề
m c tiêu; xây d ng k t c u h t ng s n xu t, k t c u h t ng xã h i, phát tri n vàụ ự ế ấ ạ ầ ả ấ ế ấ ạ ầ ộ ề
kinh doanh nh ng d ch v công c ng nh b o đm an ninh, qu c phòng, tài chính, tínữ ị ụ ộ ư ả ả ố
d ng, năng l ng, giao thông, vi n thông,...; kh c ph c nh ng b t n trong n n kinhụ ượ ễ ắ ụ ữ ấ ồ ề
t nh kh ng ho ng, th t nghi p, l m phát,...ế ư ủ ả ấ ệ ạ
- Th c hi n tăng tr ng kinh t g n li n v i ti n b và công b ng xã h i, đm b oự ệ ườ ế ắ ề ớ ế ộ ằ ộ ả ả
đnh h ng xã h i ch nghĩa.ị ướ ộ ủ
BÀI 3: TH TR NGỊ ƯỜ
1. Khái ni m th tr ngệ ị ườ
* Khái ni m : ệ
+ Theo nghĩa h p, th tr ng là n i di n ra ho t đng trao đi, mua bán hàng hoá.ẹ ị ườ ơ ễ ạ ộ ổ
+ Theo nghĩa r ng, th tr ng là lĩnh v c trao đi, mua bán mà đó các ch th kinhộ ị ườ ự ổ ở ủ ể
t tác đng qua l i l n nhau đ xác đnh giá c và s l ng hàng hoá, d ch v .ế ộ ạ ẫ ể ị ả ố ượ ị ụ
*Các y u t c u thành th tr ng g m: ng i mua - ng i bán, hàng hoá - ti n t ,ế ố ấ ị ườ ồ ườ ườ ề ệ
quan h mua - bán, giá c - giá tr , cung - c u hàng hoá,...ệ ả ị ầ
2. Các lo i th tr ngạ ị ườ
Theo đi t ng giao d ch, mua bán, có th tr ng các lo i hàng hoá và d ch v nh : thố ượ ị ị ườ ạ ị ụ ư ị
tr ng lúa g o, th tr ng d u m , th tr ng ti n t ,...ườ ạ ị ườ ầ ỏ ị ườ ề ệ
Theo vai trò c a các đi t ng mua bán, giao d ch, có th tr ng t li u s n xu t, thủ ố ượ ị ị ườ ư ệ ả ấ ị
tr ng t li u tiêu dùng, th tr ng lao đng, th tr ng khoa h c - công ngh ,...ườ ư ệ ị ườ ộ ị ườ ọ ệ
Theo ph m vi c a quan h mua bán, giao d ch, có th tr ng trong n c và th tr ngạ ủ ệ ị ị ườ ướ ị ườ
qu c t ,...ố ế
Theo tính ch t và c ch v n hành có: th tr ng c nh tranh hoàn h o, th tr ngấ ơ ế ậ ị ườ ạ ả ị ườ
c nh tranh không hoàn h o,...ạ ả
3. Các ch c năng c b n c a th tr ngứ ơ ả ủ ị ườ
- Ch c năng th a nh n:ứ ừ ậ Th tr ng th a nh n công d ng xã h i c a hàng hoá và lao ị ườ ừ ậ ụ ộ ủ
đng đã hao phí đ s n xu t ra nó, thông qua vi c hàng hoá có bán đc hay không vàộ ể ả ấ ệ ượ
bán v i giá nh th nào.ớ ư ế
- Ch c năng thông tin:ứ Th tr ng cung c p thông tin cho ng i s n xu t và ng i ị ườ ấ ườ ả ấ ườ
tiêu dùng thông qua nh ng bi n đng c a nhu c u xã h i v s l ng, ch t l ng, ữ ế ộ ủ ầ ộ ề ố ượ ấ ượ
ch ng lo i, c c u các lo i hàng hoá, giá c , tình hình cung - c u v các lo i hàng ủ ạ ơ ấ ạ ả ầ ề ạ
hoá,...
- Ch c năng đi u ti t, kích thích:ứ ề ế Trên c s nh ng thông tin thu đc t th tr ng, ơ ờ ữ ượ ừ ị ườ
ng i s n xu t và ng i tiêu dùng s có nh ng ng x , đi u ch nh k p th i cho phù ườ ả ấ ườ ẽ ữ ứ ử ề ỉ ị ờ
h p v i s bi n đi c a th tr ng, nh đó s n xu t và tiêu dùng đc kích thích ợ ớ ự ế ổ ủ ị ườ ờ ả ấ ượ
ho c h n ch .ặ ạ ế
BÀI 4: C CH TH TR NGƠ Ế Ị ƯỜ
1. Tìm hi u khái ni m c ch th tr ngể ệ ơ ế ị ườ
- C ch th tr ng là h th ng các quan h kinh t mang tính t đi u ch nh tuân theoơ ế ị ườ ệ ố ệ ế ự ề ỉ
yêu c u c a các quy lu t kinh t nh : quy lu t c nh tranh, cung c u, giá c , l iầ ủ ậ ế ư ậ ạ ầ ả ợ
nhu n,... ậ
- Chi ph i ho t đng c a các ch th kinh t , đóng vai trò nh bàn tay vô hình đi uố ạ ộ ủ ủ ể ế ư ề
ti t n n kinh t .ế ề ế
2. Tìm hi u u đi m c a c ch th tr ngể ư ể ủ ơ ế ị ườ
- C ch th tr ng có m t s u đi m c b n:ơ ế ị ườ ộ ố ư ể ơ ả
+ Kích thích tính năng đng, sáng t o c a các ch th kinh t , thúc đy phát tri n l cộ ạ ủ ủ ể ế ẩ ể ự
l ng s n xu t và tăng tr ng kinh t .ượ ả ấ ưở ế
+ Phân b l i ngu n l c kinh t , đáp ng t t h n các nhu c u, l i ích c a các ch thố ạ ồ ự ế ứ ố ơ ầ ợ ủ ủ ể
kinh t .ế
+ Tho mãn ngày càng t t h n nhu c u c a con ng i, thúc đy ti n b , vănả ố ơ ầ ủ ườ ẩ ế ộ
minh xã h i.ộ.
3. Tìm hi u nh c đi m c a c ch th tr ngể ượ ể ủ ơ ế ị ườ
- Nh c đi m c a c ch th tr ng thông tin trên là: ượ ể ủ ơ ế ị ườ ở
+ M t cân đi cung - c u, kh ng ho ng, suy thoái.ấ ố ầ ủ ả
+ Phát sinh nh ng th đo n c nh tranh không lành m nh gây thi t h i cho ng i s nữ ủ ạ ạ ạ ệ ạ ườ ả
xu t và tiêu dùng.ấ
+ Không t kh c ph c đc hi n t ng phân hóa sâu s c trong xã h i.ự ắ ụ ượ ệ ượ ắ ộ
- Ngoài nh ng nh c đi m trên, c ch th tr ng, còn m t s nh c đi m v n cóữ ượ ể ơ ế ị ườ ộ ố ượ ể ố
sau:
+ M t s doanh nghi p l m d ng tài nguyên xã h i gây ô nhi m môi tr ng s ng c aộ ố ệ ạ ụ ộ ễ ườ ố ủ
con ng i, do đó hi u qu kinh t - xã h i không đc đm b o.ườ ệ ả ế ộ ượ ả ả
+ C ch th tr ng ch th hi n đy đ khi có s ki m soát c a c nh tranh hoànơ ế ị ườ ỉ ể ệ ầ ủ ự ể ủ ạ
h o, khi xu t hi n c nh tranh không hoàn h o, thì hi u l c c a c ch th tr ng bả ấ ệ ạ ả ệ ự ủ ơ ế ị ườ ị
gi m. ả
+ Phân ph i thu nh p không công b ng, có nh ng m c tiêu xã h i ch nghĩa dù cố ậ ằ ữ ụ ộ ủ ơ
ch th tr ng có ho t đng trôi ế ị ườ ạ ộ ch yả thì cũng không đt đc. ạ ượ
+ S tác đng c a c ch th tr ng s d n t i s phân hoá giàu nghèo, phân c c vự ộ ủ ơ ế ị ườ ẽ ẫ ớ ự ự ề
c a c i, tác đng c a c ch th tr ng s đa l i hi u qu kinh t cao, nh ng nóủ ả ộ ủ ơ ế ị ườ ẽ ư ạ ệ ả ế ư
không t đng mang l i nh ng giá tr mà xã h i mu n v n t i.ự ộ ạ ữ ị ộ ố ươ ớ
+ M t n n kinh t do c ch th tr ng thu n tuý đi u ti t khó tránh kh i nh ngộ ề ế ơ ế ị ườ ầ ề ế ỏ ữ
thăng tr m, kh ng ho ng kinh t có tính chu k và th t nghi p.ầ ủ ả ế ỳ ấ ệ
4. Tìm hi u khái ni m giá c th tr ngể ệ ả ị ườ
- Giá c hàng hóa là s ti n ph i tr đ bù đp nh ng chi phí s n xu t và l u thôngả ố ề ả ả ể ắ ữ ả ấ ư
hàng hóa đó.
- Giá c th tr ng là giá bán th c t c a hàng hóa trên th tr ng hay giá c hàng hóaả ị ườ ự ế ủ ị ườ ả
đc th a thu n gi a ng i mua và ng i bán. ượ ỏ ậ ữ ườ ườ
- Ch c năng c a giá c th tr ng:ứ ủ ả ị ườ
+ Cung c p thông tin: đ các ch th kinh t đa ra nh ng quy t đnh m r ng hayấ ể ủ ể ế ư ữ ế ị ở ộ
thu h p s n xu t, tăng hay gi m tiêu dùng.ẹ ả ấ ả
+ Phân b ngu n l c: góp ph n đi u ti t quy mô s n xu t, cân đi cung - c u.ổ ồ ự ầ ề ế ả ấ ố ầ
+ Là công c đ Nhà n c th c hi n qu n lí, kích thích, đi u ti t n n kinh t .ụ ể ướ ự ệ ả ề ế ề ế
CH Đ 3: NGÂN SÁCH NHÀ N C VÀ THUỦ Ề ƯỚ Ế
BÀI 5: NGÂN SÁCH NHÀ N C ƯỚ
1. Tìm hi u khái ni m ngân sách nhà n cể ệ ướ
Ngân sách nhà n c là toàn b các kho n thu, chi c a Nhà n c đc d toán và th cướ ộ ả ủ ướ ượ ự ự
hi n trong m t kho ng th i gian nh t đnh do c quan nhà n c có th m quy n quy tệ ộ ả ờ ấ ị ơ ướ ẩ ề ế
đnh đ b o đm th c hi n các ch c năng, nhi m v c a Nhà n c (kho n 14 Đi u ị ể ả ả ự ệ ứ ệ ụ ủ ướ ả ề
4 Lu t Ngân sách nhà n c năm 2015).ậ ướ
2. Đc đi m c a ngân sách nhà n cặ ể ủ ướ
+ Mang tính pháp lí cao. Vi c t o l p và s d ng ngân sách nhà n c đc ti n hànhệ ạ ậ ử ụ ướ ượ ế
trên c s Lu t Ngân sách nhà n c.ơ ở ậ ướ
+ Nhà n c là ch th duy nh t có quy n s h u và quy t đnh các kho n thu, chiướ ủ ể ấ ề ở ữ ế ị ả
c a ngân sách nhà n c.ủ ướ
+ H ng t i m c tiêu gi i quy t các quan h l i ích chung trong xã h i.ướ ớ ụ ả ế ệ ợ ộ
+ Đc chia thành nhi u qu nh có tác d ng riêng đ ượ ề ỹ ỏ ụ ể chỉ dùng cho nh ng m c đíchữ ụ
đã có trong k ho ch.ế ạ
+ Ho t đng thu, chi c a ngân sách nhà n c đc th c hi n theo nguyên t c khôngạ ộ ủ ướ ượ ự ệ ắ
hoàn tr tr c ti p.ả ự ế
4. Tìm hi u m t s quy đnh c b n c a pháp lu t v quy n và nghĩa v côngể ộ ố ị ơ ả ủ ậ ề ề ụ
dân trong vi c th c hi n pháp lu t ngân sách nhà n cệ ự ệ ậ ướ
- Công dân có quy n:ề
+ Đc s d ng hàng hoá, d ch v công c ng và h tr t ngân sách nhà n c.ượ ử ụ ị ụ ộ ỗ ợ ừ ướ
+ Đc cung c p thông tin, tham gia giám sát c ng đng v tài chính - ngân sách theoượ ấ ộ ồ ề
quy đnh c a pháp lu t.ị ủ ậ
- Công dân có nghĩa v :ụ
+ S d ng các kho n đu t t ngân sách nhà n c đúng m c đích, đúng ch đ, ti tử ụ ả ầ ư ừ ướ ụ ế ộ ế
ki m, hi u qu .ệ ệ ả
+ N p các kho n vào ngân sách nhà n c theo quy đnh c a pháp lu t.ộ ả ướ ị ủ ậ
CÔ CHÚC CÁC EM ÔN T P T T!Ậ Ố