ĐỊa lí kinh tế - Tổ chức lãnh thổ ngành sản xuất công nghiệp

Chia sẻ: Cao Thi Nhu Kieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

428
lượt xem 89
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 5 Tổ chức lãnh thổ ngành sản xuất công nghiệp I. Vị trí ngành sản xuất công nghiệp trong phát triển và phân bố sản xuất - Công nghiệp là một ngành sản xuất vật chất quan trọng, đặc trưng cho trình độ phát triển và vững mạnh của nền kinh tế quốc dân. Vai trò của công nghiệp đối với phát triển và phân bố sản xuất được thể hiện như sau: - Phát triển công nghiệp là con đường tất yếu và duy nhất để cải tạo và hiện đại hoá nền kinh tế quốc dân; làm cho các...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ĐỊa lí kinh tế - Tổ chức lãnh thổ ngành sản xuất công nghiệp

Ch−¬ng 5 Tæ chøc l∙nh thæ ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp I. VÞ trÝ ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè s¶n xuÊt - C«ng nghiÖp lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng, ®Æc tr−ng cho tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ v÷ng m¹nh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Vai trß cña c«ng nghiÖp ®èi víi ph¸t triÓn vµ ph©n bè s¶n xuÊt ®−îc thÓ hiÖn nh− sau: - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ con ®−êng tÊt yÕu vµ duy nhÊt ®Ó c¶i t¹o vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n; lµm cho c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®−îc s¶n xuÊt, tæ chøc vµ qu¶n lý theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp víi hiÖu qu¶ cao. - Ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ s©u s¾c tíi sù ph©n bè cña c¸c ngµnh s¶n suÊt kh¸c, tíi toµn bé tæ chøc l·nh thæ cña mét x· héi, tíi sinh th¸i m«i tr−êng. C¸c ®iÓm c«ng nghiÖp, c¸c trung t©m c«ng nghiÖp ®−îc ph©n bè ë ®©u th−êng lµm biÕn ®æi theo nã sù ph©n bè cña n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, c¸c ngµnh dÞch vô... h×nh thµnh ë ®ã nh÷ng ®iÓm d©n c− lín, tËp trung, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, lµm thay ®æi râ rÖt bé mÆt x· héi vµ m«i tr−êng thiªn nhiªn. - Ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp sÏ t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi ®Ó ®Èy m¹nh c¸ch m¹ng khoa häc, c«ng nghÖ vµ øng dông nh÷ng thµnh tùu cña nã vµo ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp sÏ t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi ®Ó thu hót vèn ®Çu t− trong vµ ngoµi n−íc, më réng c¸c quan hÖ kinh tÕ- th−¬ng m¹i víi n−íc ngoµi. - Ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp hîp lý cßn gãp phÇn n©ng cao tiÒm lùc quèc phßng vµ kh¶ n¨ng phßng thñ ®Êt n−íc. Ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp ®óng ®¾n ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ to lín cho toµn bé x· héi, ¶nh h−ëng tíi sù h×nh thµnh c¸c tæng thÓ s¶n xuÊt l·nh thæ cña c¸c vïng, tíi bé mÆt kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n−íc. Ng−îc l¹i, sai lÇm trong ph©n bè c«ng nghiÖp sÏ g©y nh÷ng t¸c h¹i l©u dµi kh«ng chØ cho b¶n th©n c¸c xÝ nghiªp, cho ngµnh c«ng nghiÖp mµ cßn t¸c h¹i tíi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c vµ ®êi sèng nh©n d©n, g©y « nhiÔm vµ ph¸ ho¹i m«i tr−êng. N−íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph©n bè c«ng nghiÖp trë thµnh mét bé phËn quan träng trong tæ chøc nÒn kinh tÕ-x· héi theo l·nh thæ. 54
II. §Æc ®iÓm tæ chøc l∙nh thæ ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp 2.1. §Æc ®iÓm chung 2.1.1 S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt s©u vµ hiÖp t¸c ho¸ s¶n xuÊt réng: Do ®èi t−îng s¶n xuÊt cña ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ nh÷ng vËt v« sinh, s¶n xuÊt Ýt chÞu ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp diÔn ra liªn tôc, tr×nh tù s¶n xuÊt kh«ng b¾t buéc, mÆt kh¸c ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm c«ng nghiÖp hoµn chØnh ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp cña nhiÒu lo¹i lao ®éng. Do ®ã muèn n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt, ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ s©u ®Õn tõng bé phËn, tõng chi tiÕt cña s¶n phÈm. Nh−ng ®i liÒn víi s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸, ®ßi hái ph¶i cã sù hiÖp t¸c ho¸ s¶n xuÊt lµ hai mÆt kh«ng thÓ t¸ch rêi trong s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng. Cho nªn, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ hiÖp t¸c ho¸ s¶n xuÊt lµ hai mÆt kh«ng thÓ t¸ch rêi trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt cµng s©u ®ßi hái hiÖp t¸c ho¸ s¶n xuÊt cµng réng. Tõ ®Æc ®iÓm trªn, trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp ph¶i nghiªn cøu, lùa chän ®−îc nh÷ng vÞ trÝ ph©n bè hîp lý, t¹o thuËn lîi cho thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ hîp t¸c ho¸ s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt. 2.1.2. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã xu h−íng ph©n bè ngµy cµng tËp trung cao ®é theo l∙nh thæ: Ph©n bè tËp trung theo l·nh thæ lµ quy luËt ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp thÓ hiÖn ë quy m« xÝ nghiÖp vµ mËt ®é s¶n xuÊt c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp trªn mét ®¬n vÞ l·nh thæ. TÝnh tËp trung theo l·nh thæ cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã nhiÒu −u ®iÓm, song còng cã nhiÒu nh−îc ®iÓm. C«ng nghiÖp ph©n bè tËp trung theo l·nh thæ h×nh thµnh nh÷ng ®iÓm c«ng nghiÖp, khu c«ng nghiÖp, vïng c«ng nghiÖp sÏ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ hiÖp t¸c ho¸ s¶n xuÊt, khai th¸c sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, ®−a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao. Tuy nhiªn nÕu quy m« tËp trung c«ng nghiÖp theo l·nh thæ qu¸ møc,v−ît qu¸ søc chøa cña l·nh thæ, sÏ g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n ®ã lµ: lµm h×nh thµnh nh÷ng khu c«ng nhiÖp lín, nh÷ng trung t©m d©n c− ®«ng ®óc, nh÷ng thµnh phè khæng lå, t¹o søc Ðp lín lªn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, g©y khã kh¨n phøc t¹p cho tæ chøc, qu¶n lý x· héi vµ m«i tr−êng. V× vËy cÇn nghiªn cøu toµn diÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi trong tõng ®Þa ph−¬ng; tõng vïng còng nh− trªn l·nh thæ c¶ n−íc ®Ó lùa chän quy m« ph©n bè c«ng nghiÖp cho phï hîp. 55
2.1.3. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã nhiÒu kh¶ n¨ng tæ chøc ph©n bè thµnh lo¹i h×nh xÝ nghiÖp liªn hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt: Trong nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã mèi quan hÖ víi nhau trong quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®ã lµ: cïng sö dông chung lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. V× vËy trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp, nh÷ng c¬ së c«ng nghiÖp cã mèi quan hÖ nh− trªn cÇn ®−îc tæ chøc, ph©n bè thµnh lo¹i h×nh xÝ nghiÖp liªn hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt. XÝ nghiÖp liªn hîp cã ®Æc tr−ng ë sù thèng nhÊt vÒ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ vÒ mÆt l·nh thæ cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt n»m trong c¬ cÊu cña xÝ nghiÖp liªn hîp. Gi÷a c¸c c¬ së s¶n xuÊt trong xÝ nghiÖp liªn hîp cã nh÷ng mèi liªn hÖ tuÇn tù víi nhau trong mét ®¬n vÞ qu¶n lý hµnh chÝnh, kü thuËt. Lo¹i h×nh xÝ nghiÖp liªn hîp cã −u ®iÓm: gi¶m bít ®−îc chi phÝ ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, cho phÐp sö dông mét c¸ch tæng hîp vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån nguyªn, nhiªn liÖu, vËt liÖu, rót ng¾n c¸c chu kú s¶n xuÊt, gi¶m hao phÝ lao ®éng sèng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®−a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi cao. 2.2. §Æc ®iÓm tæ chøc l·nh thæ cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu 2.2.1. C«ng nghiÖp ®iÖn lùc: Ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn lùc s¶n xuÊt ra mét lo¹i n¨ng l−îng kh«ng thÓ tÝch tr÷ tån kho ®−îc, nh−ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn t¶i ®i xa b»ng ®−êng d©y cao thÕ, v× vËy trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp ®iÖn lùc cÇn chó ý tíi ph¸t triÓn vµ ph©n bè hîp lý m¹ng l−íi ®iÖn quèc gia thèng nhÊt ®Ó nèi liÒn c¸c c¬ së s¶n xuÊt víi c¸c c¬ së tiªu dïng ®iÖn, nh»m ®iÒu hoµ cung- cÇu vÒ ®iÖn, tËn dông c«ng suÊt c¸c nhµ m¸y ®iÖn, ®¶m b¶o an toµn trong sö dông ®iÖn ®Õn tÊt c¶ c¸c vïng l·nh thæ, thóc ®Èy kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n−íc ph¸t triÓn. - So víi nhµ m¸y thuû ®iÖn cã cïng c«ng suÊt, nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn cã thêi gian x©y dùng ng¾n h¬n, vèn ®Çu t− ban ®Çu lín h¬n, nh−ng khi ®i vµo sö dông l¹i cã gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ ®iÖn lùc cao h¬n so víi nhµ m¸y thuû ®iÖn. Tõ ®Æc ®iÓm nµy trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp ®iÖn lùc cÇn nghiªn cøu kÕt hîp tèt gi÷a c¸c lo¹i h×nh nhµ m¸y ®iÖn cho phï hîp víi kh¶ n¨ng, vèn ®Çu t− vµ nhu cÇu tiªu dïng ®iÖn trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. - C«ng suÊt nhµ m¸y ®iÖn cµng lín, c«ng nghÖ cµng hiÖn ®¹i, m¹ng l−íi ph©n phèi ®iÖn cµng réng th× gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ ®iÖn lùc s¶n xuÊt ra cµng rÎ. Do ®ã trong ph¸t triÓn ®iÖn lùc cÇn nghiªn cøu, ph©n tÝch toµn diÖn ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¶ n¨ng kinh tÕ-kü thuÊt. Nªn x©y dùng nhµ m¸y cã quy m« c«ng suÊt lín sÏ cã lîi h¬n x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn c«ng suÊt nhá. 56
2.2.2. C«ng nghiÖp luyÖn kim: - Ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim sö dông nhiÒu nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l−îng nªn th−êng ®−îc ph©n bè gÇn c¸c vïng má kim lo¹i. Tuy nhiªn, còng cã thÓ ph©n bè gÇn c¸c trung t©m c¬ khÝ nÆng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nguyªn liªu, hoÆc gÇn vïng nhiªn liÖu lín. - Ngµnh luyÖn kim ®en bao gåm nhiÒu giai ®o¹n s¶n xuÊt phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i ®−îc ph©n bè thµnh mét lo¹i h×nh xÝ nghiÖp liªn hîp quy m« lín nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. - Ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim mÇu, do hµm l−îng kim lo¹i trong quÆng th−êng thÊp vµ rÊt thÊp, nªn khi ph©n bè th−êng cã thªm c«ng ®o¹n lµm giµu quÆng tr−íc khi tinh luyÖn, c«ng ®o¹n nµy cÇn ph©n bè ngay trong vïng khai th¸c quÆng: c¸c xÝ nghiÖp tinh luyÖn nªn ph©n bè gÇn n¬i khai th¸c, lµm giµu quÆng hoÆc n¬i giµu nhiªn liÖu n¨ng l−îng. §Þa ®iÓm ph©n bè cßn tuú thuéc vµo kü thuËt vµ c«ng nghÖ tinh luyÖn thÝch hîp víi mçi lo¹i quÆng. 2.2.3. C«ng nghiÖp c¬ khÝ: Ngµnh c¬ khÝ võa cã yªu cÇu ph©n bè tËp trung, võa cã yªu cÇu ph©n bè ph©n t¸n. PhÇn lín c¸c ngµnh c¬ khÝ ®−îc ph©n bè gÇn thÞ tr−êng tiªu thô, gÇn trung t©m khoa häc, gÇn n¬i tËp trung lao ®éng. Cã thÓ ph©n chia ngµnh c¬ khÝ thµnh c¸c nhãm ®Ó ph©n bè: - C¬ khÝ nÆng cÇn ph©n bè gÇn nguån nguyªn liÖu. - C¬ khÝ trung b×nh, m¸y mãc, thiÕt bÞ nªn ph©n bè gÇn nh÷ng n¬i tiªu thô lín. - C¬ khÝ chÝnh x¸c ph©n bè gÇn trung t©m khoa häc-kü thuËt, gÇn nguån lao ®éng cã kü thuËt, vïng tËp trung d©n c− cã tr×nh ®é d©n trÝ cao. - C¬ khÝ söa ch÷a, l¾p r¸p nªn ph©n bè réng kh¾p thµnh mét hÖ thèng, m¹ng l−íi trong c¶ n−íc. 2.2.4. C«ng nghiÖp ho¸ chÊt: - Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ho¸ chÊt sö dông nh÷ng ho¸ chÊt ®éc h¹i, hoÆc s¶n xuÊt ra c¸c ho¸ phÈm ®éc h¹i, g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña d©n c−, cÇn ®−îc ph©n bè xa c¸c khu d©n c−, xa nguån n−íc sinh ho¹t vµ kh«ng ®−îc ph©n bè tr−íc h−íng giã chñ yÕu cña vïng. - Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt ho¸ chÊt, s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm chuyªn chë ®i xa kh«ng cã lîi vµ nguy hiÓm (chÊt g©y ch¸y næ, ho¸ chÊt c¬ b¶n...), nªn ph©n bè gÇn n¬i tiªu thô. - §èi víi nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt ho¸ chÊt cã quan hÖ víi nhau trong quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè nªn tæ chøc thµnh lo¹i h×nh xÝ nghiÖp liªn hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt. 57
2.2.5. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng: S¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng th−êng cã khèi l−îng lín, gi¸ trÞ thÊp, vËn chuyÓn ®i xa kh«ng kinh tÕ, nªn th−êng ®−îc ph©n bè ë nh÷ng vïng cã s½n nguyªn liÖu hoÆc vïng tiªu thô. Tuy nhiªn trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè, ngµnh nµy còng ®−îc chia thµnh ba nhãm víi nh÷ng yªu cÇu ph©n bè kh¸c nhau, ®ã lµ: - §èi víi nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng sö dông nguån nguyªn liÖu rÎ tiÒn, khã chuyªn chë ®i xa so víi thµnh phÈm (xi m¨ng...) th−êng ®−îc ph©n bè ë vïng cã s½n nguyªn liÖu. - §èi víi nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã kÝnh th−íc lín, cång kÒnh, nÆng nÒ, khã chuyªn chë ®i xa so víi nguyªn liÖu (bª t«ng ®óc s½n) nªn ph©n bè gÇn n¬i tiªu thô. - §èi víi nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng quy m« nhá, c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®¬n gi¶n, sö dông nguån nguyªn liÖu rÎ tiÒn cã ë kh¾p mäi n¬i (s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng th«ng th−êng) nªn ph©n bè réng kh¾p ®Ó phôc vô yªu cÇu tiªu dïng cña d©n c−. III. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp 3.1. Nh©n tè lÞch sö-x· héi S¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®ßi hái mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt lín, nªn l−îng vèn ®Çu t− ban ®Çu rÊt cao. Trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp, ng−êi ta th−êng dùa vµo c¸c c¬ së c«ng nghiÖp cò (®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ khø), dùa vµo ®ã mµ më réng quy m«, ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Do ®ã, sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp trong qu¸ khø cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp trong hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. V× vËy trong ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp ngµy nay, cÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý nghiªn cøu, lùa chän ®−îc vÞ trÝ ph©n bè hîp lý (kh«ng nh÷ng trong hiÖn t¹i mµ c¶ trong t−¬ng lai) ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cho tõng c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, cho toµn ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3.2. Sù ph©n bè cña c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn Tµi nguyªn thiªn nhiªn cã ý nghÜa hµng ®Çu ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim vµ chÕ biÕn kim lo¹i, chÕ biÕn n«ng-l©m-thuû s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng... V× vËy sù ph©n bè c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn c¸c vïng l·nh thæ cña ®Êt n−íc cã ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp. 58
3.3. C¬ së kinh tÕ-x· héi NÒn c«ng nghiÖp cña n−íc ta hiÖn nay ®· cã ®−îc mét c¬ së vËt chÊt, kü thuËt nhÊt ®Þnh, kÓ c¶ hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng (than, dÇu, thuû ®iÖn, m¹ng l−íi vËn t¶i...) vµ hµng lo¹t ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n... ®· cã ®éi ngò lao ®éng kü thuËt cao cã tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kh¸ v÷ng vµng. VÝ dô ngµnh dÇu khÝ non trÎ ®· cã tíi trªn 2000 trong sè trªn 9000 lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ngµnh kinh tÕ, kÝch thÝch nhu cÇu tiªu dïng cña toµn x· héi ngµy cµng ®a d¹ng vµ phong phó h¬n ®èi víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, con ®−êng liªn doanh, hîp t¸c víi n−íc ngoµi më ra thÞ tr−êng réng lín ®èi víi c«ng nghiÖp n−íc ta, ®ång thêi còng ®Æt nÒn c«ng nghiÖp n−íc ta tr−íc nh÷ng th¸ch thøc lín ph¶i v−ît qua. IV. t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ ph©n bè c«ng nghiÖp ViÖt Nam 4.1. T×nh h×nh chung HiÖn nay, n−íc ta ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng c«ng nghiÖp, bao gåm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ phong phó, ®a d¹ng. C«ng nghiÖp nÆng bao gåm mét hÖ thèng c¸c ngµnh tõ n¨ng l−îng (than, ®iÖn, dÇu khÝ), luyÖn kim (luyÖn kim ®en, luyÖn kim mÇu), c¬ khÝ (tõ c¬ khÝ söa ch÷a l¾p r¸p ®Õn c¬ khÝ chÕ t¹o, c«ng nghiÖp ®iÖn tö), ho¸ chÊt (ho¸ chÊt c¬ b¶n, ho¸ chÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u), vËt liÖu x©y dùng (tõ khai th¸c ®Õn chÕ biÕn), c«ng nghiÖp khai th¸c, chÕ biÕn gç vµ l©m s¶n kh¸c... ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ (kÓ c¶ c«ng nghiÖp thùc phÈm, in, xµ phßng, bãng ®Ìn, phÝch n−íc... ®Õn hÖ thèng c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm tõ c¸c s¶n phÈm trång trät (xay x¸t, ®−êng, bia r−îu, thuèc l¸, hoa qu¶ hép) ®Õn hÖ thèng c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm tõ c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i (thÞt hép, thÞt ®«ng l¹nh, s÷a...) s¶n phÈm cña c¸c ngµnh thuû s¶n (n−íc m¾m, t«m, c¸ hép, bét c¸...). C«ng nghiÖp trung −¬ng vµ c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng lµ hai lo¹i h×nh ph©n cÊp qu¶n lý trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tån t¹i vµ hç trî cho nhau ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp trung −¬ng bao gåm nh÷ng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp thuéc c¸c ngµnh quan träng ®−îc ph©n bè ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®ång thêi gi÷ vai trß nßng cèt vµ chñ ®¹o ®èi víi toµn ngµnh c«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng gåm nhiÒu ngµnh (gåm c¶ tiÓu thñ c«ng nghiÖp) t¹o thµnh mét m¹ng l−íi c«ng nghiÖp tõ c¬ khÝ söa ch÷a, c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, n«ng cô c¶i tiÕn, hµng tiªu dïng... trªn c¬ së nguyªn liÖu, lao ®éng vµ thÞ tr−êng ®Þa ph−¬ng. HÖ thèng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®· hç trî cho c«ng nghiÖp trung −¬ng ph¸t triÓn vµ cã t¸c dông to lín trong viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn, lao ®éng vµ thÞ tr−êng ®Þa ph−¬ng, n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn tæng hîp c¸c ngµnh kinh tÕ ®Þa ph−¬ng. 59
Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh vµ c¬ së ngoµi quèc doanh ®· s¶n xuÊt hµng v¹n mÆt hµng, bao gåm nhiªn liÖu - n¨ng l−îng, m¸y mãc thiÕt bÞ, kim lo¹i, ho¸ chÊt, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, xi m¨ng vµ nhiÒu lo¹i s¶n phÈm tiªu dïng ®¸p øng mét phÇn nhu cÇu cña c¸c ngµnh n«ng-l©m-ng− nghiÖp, nhu cÇu tiªu dïng trong c¶ n−íc vµ xuÊt khÈu. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp n¨m 2002 t¨ng 14,4% so víi n¨m 2001. C¶ ba khu vùc kinh tÕ trong c«ng nghiÖp ®Òu t¨ng tr−ëng kh¸, trong ®ã cao nhÊt lµ c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng 19,1%, c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi t¨ng 13,9%, c«ng nghiÖp khu vùc nhµ n−íc t¨ng 11,7% (trong ®ã trung −¬ng qu¶n lý t¨ng 12,6%) vµ gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o víi tû träng 40% tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm toµn ngµnh. §¸ng chó ý lµ, khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc ®ang thùc hiÖn chñ tr−¬ng cæ phÇn ho¸, ®· ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong ®æi míi c¬ cÊu ®Çu t−, c¶i tiÕn qu¶n lý vµ øng dông tiÕn bé kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc. Tõ khi n−íc ta hoµn toµn thèng nhÊt ®Õn nay, c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu l·nh thæ c«ng nghiÖp n−íc ta ®· b−íc ®Çu cã nh÷ng chuyÓn dÞch theo h−íng tiÕn bé. NhiÒu ®iÓm c«ng nghiÖp, côm c«ng nghiÖp, trung t©m c«ng nghiÖp ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Trong ®ã bèn thµnh phè lín lµ: Hµ Néi, H¶i Phßng, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ §µ N½ng chiÕm gÇn 50% tæng sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp. C¸c tØnh cã trªn 100 xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ®ang ho¹t ®éng ®ã lµ: CÇn Th¬, §ång Nai, B×nh D−¬ng, Bµ RÞa-Vòng TÇu, Qu¶ng Ninh. C«ng nghiÖp nÆng vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®−îc ph©n bè nhiÒu ë c¸c tØnh miÒn B¾c. Ng−îc l¹i ë c¸c tØnh miÒn Nam tËp trung chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ c¬ khÝ l¾p r¸p. HiÖn nay vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo, n−íc ta ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghiÖp, tiÕp tôc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu l·nh thæ vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ cho phï hîp víi yªu cÇu cña ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi hiÖn nay vµ trong t−¬ng lai. 4.2 . T×nh h×nh ph©n bè c¸c ngµnh c«ng nghiÖp 4.2.1. C«ng nghiÖp n¨ng l−îng -nhiªn liÖu: N¨ng l−îng lµ c¬ së cña sù ph¸t triÓn c¸c lùc l−îng s¶n xuÊt , lµ ®éng lùc thóc ®Èy tiÕn bé khoa häc kü thuËt, b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn c¬ giíi ho¸ tù déng ho¸ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ngµnh n¨ng l−îng-nhiªn liÖu ¶nh h−ëng rÊt râ nÐt tíi sù ph©n bè c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c , tíi sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña tõng vïng. C«ng nghiÖp n¨ng l−îng-nhiªn liÖu gåm hai ngµnh chÝnh cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau: c«ng nghiÖp nhiªn liÖu vµ c«ng nghiÖp ®iÖn lùc. C«ng nghiÖp n¨ng l−îng-nhiªn liÖu hiÖn nay ë n−íc ta ®ang chiÕm mét tû träng t−¬ng ®èi lín trong tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp. Nh÷ng c¬ së c«ng nghiÖp 60
n¨ng l−îng-nhiªn liÖu lín ë n−íc ta hiÖn nay ®¸ng chó ý lµ: c¸c xÝ nghiÖp khai th¸c than lín tËp trung ë vïng than Qu¶ng Ninh (Vµng Danh, CÈm Ph¶, Hßn Gai...) chiÕm gÇn 90% s¶n l−îng than c¸c lo¹i. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu má than kh¸c, ph©n bè r¶i r¸c ë mét sè khu vùc §ång b»ng s«ng Hång, c¸c tØnh khu IV vµ vïng U Minh, Cµ Mau. a) C«ng nghiÖp nhiªn liÖu: N−íc ta cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp quan träng nµy. Qu¸ tr×nh t×m kiÕm vµ th¨m dß dÇu khÝ ë n−íc ta ®· tiÕn hµnh tõ thËp kû 60 ë c¶ hai miÒn Nam B¾c. Sau 7 n¨m th¨m dß, n¨m 1979 má khÝ ®èt nhá ë TiÒn H¶i, Th¸i B×nh ®· ®−îc ph¸t hiÖn. N¨m 1986 lÇn ®Çu tiªn n−íc ta b¾t ®Çu khai th¸c ®−îc dÇu khÝ trªn vïng biÓn Bµ RÞa-Vòng Tµu. S¶n l−îng khai th¸c dÇu khÝ hµng n¨m t¨ng nhanh, tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002 ®· khai th¸c ®−îc trªn 100 triÖu tÊn dÇu th«. N−íc ta ®· trë thµnh mét trong 44 n−íc trªn thÕ giíi cã khai th¸c dÇu khÝ vµ ®øng thø 4 ë §«ng Nam ¸ vÒ s¶n l−îng khai th¸c dÇu hµng n¨m. C¬ së läc dÇu ®Çu tiªn ®· ®−îc x©y dùng ë Tuy H¹ c¸ch thµnh phè Hå ChÝ Minh 15 km vÒ phÝa ®«ng ®· ho¹t ®éng tõ n¨m 1988 víi c«ng suÊt 40 v¹n tÊn n¨m. HiÖn nay ngµnh dÇu khÝ ®ang chuÈn bÞ tÝch cùc cho viÖc x©y dùng nhµ m¸y läc dÇu sè 1 ë Dung QuÊt (Qu·ng Ng·i) c«ng suÊt 6,5 triÖu tÊn/n¨m vµ tiÕp ®ã lµ nhµ m¸y läc dÇu sè 2 ë Nghi S¬n - Thanh Ho¸ . Bªn c¹nh viÖc khai th¸c dÇu, viÖc ®−a khÝ ®ång hµnh tõ má B¹ch Hæ vµ má Rång vµo bê dÓ ch¹y tuèc bin khÝ ë nhµ m¸y ®iÖn Thñ §øc (36 MW) vµ Bµ RÞa (108 MW) còng lµ nh÷ng kÕt qu¶ rÊt quan träng. C«ng nghiÖp dÇu khÝ, tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002 ®· sö dông trªn 9000 lao ®éng. TuyÖt ®¹i bé phËn ®−îc ®µo t¹o cã tr×nh ®é kü thuËt cao, trong ®ã trªn 2000 c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc, víi c¸c chuyªn gia ®Çu ngµnh (chiÕm gÇn 30% tæng sè lao ®éng). b) C«ng nghiÖp ®iÖn lùc: Trong gÇn 30 n¨m ph¸t triÓn (1975 -2002), c«ng nghiÖp ®iÖn lùc n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan; chóng ta ®· x©y dùng ®−îc nhiÒu nhµ m¸y ®iÖn lín, nhá víi c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ nhµ m¸y thuû ®iÖn Hoµ B×nh c«ng suÊt 1920 MW, nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i 640 MW, nhµ m¸y thuû ®iÖn Yaly c«ng suÊt 720 MW, nhµ m¸y thuû ®iÖn TrÞ An 400 MW, nhµ m¸y thuû ®iÖn Hµm ThuËn 400 MW, cñng cè vµ c¶i t¹o c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn ®· cã nh− §a Nhim 160 MW, Th¸c Bµ 108 MW... ®· ®−a vµo sö dông 83 tr¹m thuû ®iÖn nhá vµ võa víi tæng c«ng suÊt 4,3 MW vµ trªn 200 tr¹m thuû ®iÖn tõ 10 -50 KW ë miÒn nói. 61
H×nh thµnh c«ng nghiÖp thiÕt bÞ ®iÖn vµ tù gi¶i quyÕt viÖc trang thiÕt bÞ, tuèc bin cho nhµ m¸y thuû ®iÖn c«ng suÊt tõ 04 dÕn 250 KW víi ¸p lùc cét n−íc tõ 10 - 130m. Ngµnh c«ng nghiÖp thiÕt bÞ ®iÖn còng ®· tù chÕ t¹o ®−îc c¸c lo¹i biÕn ¸p tõ 3500 KVA ®Õn 100.000 KVA. ThiÕt kÕ vµ x©y dùng quy ho¹ch ®iÒu phèi ®iÖn trong c¶ n−íc thµnh mét m¹ng l−íi thèng nhÊt, nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi vÒ ®iÖn n¨ng gi÷a c¸c vïng, víi c¸c tr¹m vµ ®−êng d©y t¶i cã ®iÖn ¸p t−¬ng øng tõ 3,5 KV ®Õn 120 KV. Riªng miÒn B¾c cã mét tr¹m biÕn ¸p 220 KV, 31 tr¹m 110 KV, 7500 tr¹m trung gian ph©n phèi cho 8.000 biÕn ¸p c¸c lo¹i. TuyÕn ®−êng d©y cao ¸p 500 KV (Hoµ B×nh - Phó L©m) dµi 1.487 km ®−îc hoµn thµnh n¨m 1994 ®· ®−a 5,6 tû KW/h ®iÖn tõ miÒn B¾c vµo miÒn Trung vµ miÒn Nam. Mét ®Æc ®iÓm quan träng cña ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn lùc n−íc ta lµ thuû ®iÖn trong c¬ cÊu ®iÖn lùc ngµy cµng t¨ng, tõ 28% n¨m 1985 ®Õn hÕt n¨m 1995 thuû ®iÖn trong c¬ cÊu ®iÖn n¨ng ®· chiÕm 72,5% (nhiÖt ®iÖn 16,8%, tuèc bin khÝ 7,8%, ®iªzen 2,7%, nguån kh¸c 0,2%). Thùc tr¹ng ®ã nãi lªn vÞ trÝ cña thuû ®iÖn hiÖn nay rÊt quan träng. C¸c n¨m sau nµy, vÞ trÝ ®ã cßn ®−îc t¨ng thªm khi thuû ®iÖn Nµ Hang, Xª Xan, S¬n La vµ nhiÒu nhµ m¸y thuû ®iÖn nhá kh¸c ®i vµo ho¹t ®éng . Sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn n¨ng n−íc ta theo dù b¸o ph©n bè h−íng vµo nh÷ng n¬i trùc tiÕp cung cÊp nguån lùc (than, th¸c n−íc) hoÆc n»m ë nh÷ng vïng tiªu thô lín. §ã lµ sù ph©n bè mang tÝnh chÊt phô thuéc râ rÖt. Sù ®iÒu phèi chñ yÕu th«ng qua hÖ thèng t¶i ®iÖn h¬n lµ sù ph©n bè c¸c ®iÓm nhiÖt ®iÖn ë c¸c ®iÓm thuËn lîi chuyªn chë than dÇu. Qu¸ tr×nh ph©n bè Êy h×nh thµnh 3 vïng n¨ng l−îng lín ®ã lµ: - Vïng c«ng nghiÖp n¨ng l−îng B¾c Bé. TÝnh tõ ph¹m vi Thanh Ho¸ trë ra B¾c, vïng nµy tr−íc m¾t cã c¬ së n¨ng l−îng tõ hai nguån than ®¸ vµ th¸c n−íc. §©y lµ mét trong hai vïng tiªu thô ®iÖn n¨ng lín nhÊt c¶ n−íc. - Vïng c«ng nghiÖp n¨ng l−îng Nam Bé. TÝnh tõ l−u vùc s«ng §ång Nai trë xuèng, dùa trªn c¬ së n¨ng l−îng thuû n¨ng cña hÖ thèng c¸c s«ng vïng §«ng Nam Bé vµ nguån n¨ng l−îng tõ khÝ ®ång hµnh cña c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu khÝ . - Vïng c«ng nghiÖp n¨ng l−îng Trung Trung Bé gåm mét d¶i ven biÓn tõ NghÖ An ®Õn Kh¸nh Hoµ vµ ba tØnh B¾c T©y Nguyªn (Kon Tum, Gia Lai, §¾c L¾c). C«ng nghiÖp n¨ng l−îng vïng nµy ph¸t triÓn chñ yÕu dùa trªn c¬ së nguån thuû n¨ng c¸c hÖ thèng s«ng ë T©y Nguyªn vµ hÖ thèng s«ng kh¸c ë trong vïng, còng nh− mét sè c¬ së nhiªn liÖu kh¸c. 4.2.2. C«ng nghiÖp luyÖn kim vµ chÕ biÕn kim lo¹i : C«ng nghiÖp luyÖn kim vµ chÕ biÕn kim lo¹i n−íc ta do ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ 62
chiÕn tranh nªn chËm ph¸t triÓn, tõ 1975 ®Õn nay ®−îc quan t©m chó ý ph¸t triÓn vµ ngµnh ®ang h−íng m¹nh vµo c¸c lÜnh vùc: - Th¨m dß, ®¸nh gi¸ tr÷ l−îng, ®−a vµo khai th¸c vµ më réng khai th¸c c¸c má: thiÕc, nh«m, cr«m, titan, sa kho¸ng... - NhËp kü thuËt míi, th«ng qua hîp t¸c-®Çu t− víi c«ng ty thÐp n−íc ngoµi, cè g¾ng ®¸p øng nhu cÇu trong n−íc, h¹n chÕ nhËp thÐp thµnh phÈm tõ n−íc ngoµi. - S¾p xÕp l¹i tæ chøc, nh»m thÝch øng víi c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c-®Çu t− trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, theo ®Þnh h−íng XHCN. ViÖc khai th¸c vµ chÕ biÕn kim lo¹i ®−îc ph©n bè d−íi hai h×nh thøc: + Ph©n bè ngay trong vïng nguyªn liÖu nh− thiÕc ë TÜnh Tóc (Cao B»ng), S¬n D−¬ng (Tuyªn Quang), Qu× Hîp (NghÖ An). + Ph©n bè ë thÞ tr−êng cã nhu cÇu sö dông kim lo¹i nh− nhµ m¸y c¸n thÐp ë H¶i Phßng, §µ N½ng, Bµ RÞa-Vòng Tµu, Biªn Hoµ, Tp. Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬... Víi c«ng suÊt c¸c nhµ m¸y nµy tõ 120.000 tÊn ®Õn 200.000 tÊn/n¨m. 4.2.3. C«ng nghiÖp c¬ khÝ: C«ng nghiÖp c¬ khÝ lµ ngµnh c«ng nghiÖp ®¶m b¶o viÖc s¶n xuÊt c«ng cô, thiÕt bÞ, m¸y ®éng lùc cho tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt. V× thÕ, tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, c«ng nghiÖp c¬ khÝ ph¶i ®ñ søc m¹nh ®Ó thùc hiÖn c¸c néi dung cña c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, ®æi míi c«ng nghÖ cho c¸c ngµnh kinh tÕ then chèt vµ thùc hiÖn c¸ch m¹ng kü thuËt. §Õn nay, ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ n−íc ta cã ®Æc ®iÓm: - §ñ søc m¹nh chÕ t¹o nhiÒu lo¹i m¸y c«ng cô võa vµ nhá, chÕ t¹o ®−îc nhiÒu thiÕt bÞ chuyªn ngµnh nh− thiÕt bÞ ®iÖn, thiÕt bÞ khai th¸c má, m¸y kÐo c«ng suÊt 12cv, m¸y b¬m c¸c lo¹i, thiÕt bÞ xi m¨ng lß ®øng 100.000 tÊn/n¨m m¸y g¹ch c«ng nghiÖp tõ 1-3 tû viªn/n¨m. - Cã ®éi ngò thî l¾p r¸p m¸y lµnh nghÒ, ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao, ®ñ søc l¾p r¸p c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i nh−: thiÕt bÞ thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn lín, thiÕt bÞ xi m¨ng, thiÕt bÞ dµn khoan dÇu khÝ ngoµi thÒm lôc ®Þa, l¾p r¸p xe h¬i, tµu biÓn hiÖn ®¹i, c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö, vi m¹ch phøc t¹p… - C¶i t¹o, cñng cè vµ bæ sung thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cña ngµnh c¬ khÝ miÒn Nam ®Ó trë thµnh c¸c trung t©m trang thiÕt bÞ lín. Bèn trung t©m c¬ khÝ theo thø tù ®−îc x©y dùng bæ sung gåm: Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Biªn Hoµ, §µ N½ng, CÇn Th¬. Tuy nhiªn, c«ng nghiÖp c¬ khÝ cho ®Õn nay vÉn ch−a ph¸t triÓn t−¬ng xøng víi vai trß cña nã. S¶n phÈm lµm ra chØ phôc vô thÞ tr−êng trong n−íc, Ýt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Nguyªn nh©n chÝnh lµ: ChËm ®æi míi c«ng nghÖ, m¸y mãc 63
thiÕt bÞ cò kü; ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i kh«ng cßn thÝch øng víi nhu cÇu vµ sù ph¸t triÓn cña kü thuËt; chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ch−a phï hîp. Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ ®· t¹o ra mét m¹ng l−íi xÝ nghiÖp ®−îc ph©n bè theo hai h−íng: võa tËp trung thµnh c¸c trung t©m c¬ khÝ ®ãng vai trß “h¹t nh©n” ë c¸c thµnh phè lín võa tr¶i réng vµ ®Òu kh¾p ë c¸c tØnh nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng-l©m-ng− nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng. 4.2.4 C«ng nghiÖp ho¸ chÊt: Ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt n−íc ta tr−íc ®©y ph¸t triÓn chËm, tõ sau ngµy n−íc nhµ hoµn toµn gi¶i phãng, chóng ta ®· vµ ®ang chó ý tËp trung ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngµnh c«ng nghiÖp nµy. C¸c xÝ nghiÖp ho¸ chÊt quan träng vµ lín cña n−íc ta hiÖn nay lµ nh÷ng xÝ nghiÖp thuéc nhãm ngµnh s¶n xuÊt ph©n bãn, chÕ biÕn cao su, s¶n xuÊt ®å nhùa vµ d−îc phÈm nh−: apatit Lµo Cai, supe phèt ph¸t L©m Thao, pirÝt Phó Thä, ph©n ®¹m Hµ B¾c, ph©n l©n nung ch¶y V¨n §iÓn, Hµm Rång, phèt ph¸t VÜnh ThÞnh, sunph¸t Thanh Ho¸, nhiÒu xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn hçn hîp ë ven thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh (nh− ph©n bãn tæng hîp s«ng Gianh…); cao su Sao Vµng (Hµ Néi), cao su Hãc M«n, §ång Nai, B×nh Lîi, §µ N½ng…; xÝ nghiÖp d−îc phÈm I (Hµ Néi), d−îc phÈm 22, 24, 26 thµnh phè Hå ChÝ Minh. C«ng nghiÖp ho¸ chÊt s¶n xuÊt mÆt hµng ®å nhùa ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh− Song Long… nhiÒu lo¹i h×nh ho¸ chÊt kh¸c nh− nhµ m¸y ho¸ chÊt ViÖt Tr×, pin V¨n §iÓn. 4.2.5. C«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng: C«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®−îc ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ vµ ph©n bè réng r·i kh¾p n¬i trªn c¬ së g¾n víi nguån nguyªn liÖu vµ thÞ tr−êng tiªu thô. Nh×n chung vÒ ph©n bè ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ®· h×nh thµnh nªn c¸c trung t©m s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng quan träng ë n−íc ta nh− sau: a) Vïng s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng B¾c Bé: Tõ Thanh Ho¸ ra B¾c Bé cã nhiÒu xÝ nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng lín, c¸c xÝ nghiÖp g¹ch c«ng nghiÖp, gèm eramic vµ sø vÖ sinh nh−: xi m¨ng H¶i Phßng 0,4 triÖu tÊn/n¨m; Chinh-Fong H¶i Phßng 1,4 triÖu tÊn/n¨m; Hoµng Th¹ch 1 vµ 2: 2,3 triÖu tÊn/n¨m; 3 nhµ m¸y xi m¨ng ë Qu¶ng Ninh 4,5 triÖu tÊn/n¨m; Bót S¬n 1,4 triÖu tÊn/n¨m; BØm S¬n 2,4 triÖu tÊn/n¨m; Nghi S¬n 2,3 triÖu tÊn/n¨m; Hoµng Mai 1,4 triÖu tÊn/n¨m vµ mét sè nhµ m¸y xi m¨ng cã c«ng suÊt nhá h¬n. G¹ch, gèm ceramic vµ sø vÖ sinh ë Hµ Néi, B¾c Ninh, H¶i D−¬ng, Th¸i Nguyªn, Th¸i B×nh víi 3 xÝ nghiÖp g¹ch gèm c«ng suÊt 1 triÖu m2/n¨m mçi xÝ nghiÖp. §©y lµ vïng s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng lín nhÊt c¶ n−íc, víi trªn 20 triÖu tÊn xi m¨ng, 5 triÖu m2 g¹ch gèm, trªn 1 triÖu s¶n phÈm sø vÖ sinh. 64
- Trong vïng cßn cã xÝ nghiÖp g¹ch ngãi GiÕng §¸y lín nhÊt c¶ n−íc, c«ng suÊt ®¹t 3 - 4,5 triÖu viªn/n¨m; xÝ nghiÖp kÝnh §¸p CÇu c«ng suÊt ®¹t 30 triÖu tÊn/n¨m. b) Vïng s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng Nam Bé: VÒ xi m¨ng cã nhµ m¸y xi m¨ng Hµ Tiªn 1,3 triÖu tÊn/n¨m; liªn doanh Sao Mai 1,76 triÖu tÊn/n¨m, lµ nh÷ng xÝ nghiÖp c«ng suÊt lín; ngoµi ra cßn cã mét sè xÝ nghiÖp nhá kh¸c nh− ë VÜnh Long, CÇn Th¬, Vòng TÇu, Thñ §øc, thµnh phè Hå ChÝ Minh. Ph¸t huy tiÒm n¨ng lao ®éng, vïng nµy ®· khai th¸c nguyªn liÖu t¹i chç, nhËp khÈu kü thuËt míi vµ ®−a vµo s¶n xuÊt g¹ch gèm vµ sø vÖ sinh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, S«ng BÐ, §ång Nai, Long An, CÇn Th¬. c) Vïng s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng Trung Bé: Trung bé cã nhiÒu tiÒm n¨ng nguyªn liÖu cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng nh− c¸t cã hµm l−îng SiO2 cao, ®¸ granit. HiÖn nay tõ Qu¶ng B×nh ®Õn B×nh ThuËn chØ cã 2 liªn doanh xi m¨ng Thµnh Mü (Qu¶ng Nam) 1,5 triÖu tÊn/n¨m; V©n Xa (Thõa Thiªn-HuÕ) 0.5 triÖu tÊn/n¨m, cßn l¹i lµ 5 tr¹m nghiÒn clanhke nhá. G¹ch men ceramic vµ sø vÖ sinh chØ cã ë §µ N½ng vµ HuÕ, víi 3 triÖu m2/n¨m g¹ch gèm sø vµ 300.000 s¶n phÈm sø vÖ sinh/n¨m. 4.2.6. C«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc - thùc phÈm vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng: Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc - thùc phÈm vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng cã vÞ trÝ quan träng, ®¶m b¶o cung cÊp dinh d−ìng, thuËn tiÖn cho ®êi sèng sinh ho¹t, gãp phÇn t¸i t¹o l¹i søc khoÎ cho ng−êi lao ®éng. Ngoµi ra nã cßn gi¶i phãng cho lao ®éng néi trî tho¸t khái ¶nh h−ëng phô thuéc vµo bÕp nóc cæ truyÒn; th«ng qua c¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn c«ng nghiÖp lµm cho c¸c s¶n phÈm n«ng-l©m- ng− nghiÖp dÔ b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, tiªu thô, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, n©ng cao ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ. N−íc ta lµ mét n−íc n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, tiÒm n¨ng cung cÊp nguån nguyªn liÖu cho ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp nµy rÊt ®a d¹ng, phong phó. Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc - thùc phÈm vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng cña n−íc ta, nÕu ph¸t triÓn tèt sÏ cã c¬ cÊu ®a d¹ng vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tÝch luü s¶n phÈm xuÊt khÈu. Nã rÊt xøng ®¸ng ®−îc xÕp vµo mét trong nh÷ng ngµnh mòi nhän cña n−íc ta. HiÖn nay, ngµnh nµy mçi n¨m chiÕm gÇn 40% gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng c«ng nghiÖp, gÇn 50% gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tuy nhiªn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc - thùc phÈm vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng hiÖn nay ph¸t triÓn chËm, ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng, ch−a g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ thÞ tr−êng tiªu thô. C«ng nghÖ- kü thuËt vµ chÊt l−îng lao ®éng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ¶nh h−ëng ®Õn søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt cña ngµnh cßn thÊp. 65