Điều trị đái dầm ở trẻ em
Đái dầm là hiện tượng rối
loạn bài tiết nước tiểu
không theo ý muốn xảy ra
khi ngủ (có thể bị khi ngủ
đêm hoặc ngủ ngày). Hiện
tượng đái dầm khá phổ
biến ở trẻ em: ở lứa tuổi 5
tuổi gặp từ 10-20%, đến
10 tuổi tỉ lệ đái dầm là 3-4
%, trẻ trai bị nhiều hơn trẻ
gái. Những trẻ có rối loạn
tăng hoạt động bị đái dầm
tăng gấp 2,7 lần. Đến tuổi trưởng thành vẫn còn
khoảng 1% người bị đái dầm.
Những nguyên nhân gây đái dầm
- Yếu tố di truyền: Gia đình bố mẹ không có tiền sử
đái dầm lúc nhỏ sẽ có trẻ bị đái dầm với tỷ lệ 15%,
nếu chỉ có bố hoặc mẹ bị – tỷ lệ con bị là 44%, nếu cả
bố và mẹ đều bị đái dầm – tỷ lệ con bị là 77%.
- Rối loạn giấc ngủ: Khó thức tỉnh từ giấc ngủ sâu khi
bàng quang căng đầy nước tiểu.- Chậm phát triển hệ
thần kinh trung ương làm giảm khả năng kiểm soát
nín tiểu của bàng quang khi trẻ ngủ.
- Yếu tố nội tiết: Không đủ hormon bài niệu ADH
(hormon này có tác dụng làm giảm số lượng bài tiết
nước tiểu từ thận).- Nhiễm trùng tiết niệu.
- Dị dạng đường tiết niệu: Bất thường van niệu quản
ở trẻ trai hoặc bất thường niệu đạo ở trẻ gái. Bàng
quang nhỏ hơn bình thường làm giảm khả năng giữ
được nước tiểu lâu trong bàng quang.
- Bất thường cột sống.
- Yếu tố tâm lý: Một số trẻ đái dầm do có lo âu sau
sang chấn tâm lý ở nhà hoặc ở trường.
- Do gia đình ít luyện tập cho trẻ đi tiểu trước khi ngủ
.
- Nhiều trường hợp không tìm ra nguyên nhân chính.
Nguyên nhân thực tổn (dị dạng, nhiễm trùng) chỉ
chiếm 5% các trường hợp đái dầm, còn lại 95% là do
rối loạn chức năng.
Lứa tuổi trẻ đạt được khả năng kiểm soát bàng
quang
Nước tiểu được bài tiết ra từ thận được lưu giữ trong
bàng quang. Đối với trẻ nhỏ, việc tiểu tiện diễn ra tự
động do sự co cơ thành bàng quang và giãn cơ cổ
bàng quang theo chu kỳ thường là 2 – 3 giờ trẻ tiểu
tiện 1 lần. Đến khi 2 – 3 tuổi trẻ có thể kiềm chế nín
tiểu lâu hơn vào ban ngày. Cùng với sự phát triển
theo lứa tuổi, trẻ dần dần học được là nếu đi tiểu
đúng lúc sẽ được mọi người mong đợi và khen ngợi.
Sau khi đã kiểm soát việc tiểu tiện ban ngày, dần dần
trẻ có thể kiểm soát cả lúc ngủ. Tới thời điểm này bộ
não của trẻ sẽ chỉ huy cần phải làm gì do có mối liên
hệ giữa não và bàng quang về thông điệp nín tiểu.Đái
dầm có liên quan đến sự chậm trưởng thành chức
năng của bàng quang. Trẻ có khả năng kiểm soát
bàng quang ở những độ tuổi khác nhau, nhưng phần
lớn trẻ không bị đái dầm sau 5 tuổi. Việc điều trị trẻ
em đái dầm trước 5 tuổi là chưa cần thiết.
Đánh giá trẻ đái dầm
Trước hết, bác sĩ sẽ hỏi gia đình về thói quen đi vệ
sinh vào ban ngày và ban đêm của trẻ. Mặc dù phần
lớn trẻ đái dầm đều khỏe mạnh nhưng trẻ vẫn cần
được khám toàn diện, làm xét nghiệm tổng phân tích
nước tiểu, một số trẻ có thể cần siêu âm hoặc chụp
Xquang hệ thận tiết niệu.
Bác sĩ có thể hỏi trẻ và gia đình về những việc xảy ra
ở nhà và ở trường. Bác sĩ hỏi về cuộc sống gia đình
vì việc điều trị phụ thuộc nhiều vào sự thay đổi tại
nhà. Nhiều trẻ cảm thấy có lỗi và bối rối rụt rè, kém tự
tin, kém hòa nhập khi bị mắc chứng đái dầm. Do trẻ
đái dầm nên nhiều gia đình phải thức dậy ban đêm để
dọn vệ sinh hoặc gọi trẻ dậy đi tiểu nên có thể làm gia
đình thiếu ngủ. Nếu thiếu ngủ kéo dài sẽ làm cho trẻ
học tập kém tập trung chú ý, gia đình thiếu ổn định
hoặc không vui vẻ. Vì vậy trẻ có thể cần được làm
thêm một số trắc nghiệm tâm lý để đánh giá hành vi
cảm xúc.
Điều trị
Hầu hết trẻ em tự khỏi đái dầm. Tuy nhiên cha mẹ và
bác sĩ có thể quyết định trẻ cần phải điều trị. Có hai
phương pháp điều trị: điều trị tâm lý và thuốc. Điều trị
tâm lý bao gồm trị liệu hành vi nhằm huấn luyện trẻ
không đái dầm và tư vấn tâm lý.
Một số biện pháp trị liệu hành vi có thể áp dụng là:
- Trẻ hạn chế uống nước vào buổi tối.
- Đi tiểu trước khi đi ngủ.
- Đánh thức trẻ dậy đi tiểu vào ban đêm với khoảng
thời gian lùi dần về sáng. Chú ý là khi trẻ tỉnh ngủ hẳn
mới cho trẻ đi tiểu.
- Cho trẻ tự theo dõi đái dầm bằng vẽ tranh: vẽ đám
mây mưa khi bị đái dầm, vẽ mặt trời khi không bị đái