https://doi.org/10.59459/1859-1655/JMM.515
KẾTQUẢĐIỀUTRỊGÃYKÍNCỔXƯƠNGĐÙI
ỞNGƯỜICAOTUỔIBẰNGPHƯƠNGPHÁPPHẪUTHUẬT
THAYKHỚPHÁNGBÁNPHẦNKHÔNGXIMĂNG
MTẮT
Mụctiêu:Đánhgiákếtquảđiềutrịgãykíncổxươngđùiởngườicaotuổibằngphươngphápphẫuthuật
thaykhớphángbánphầnkhôngxi-măng.
Đốiợngvàphươngpháp:Nghiêncứuhồicứukếthợptiếncứu,môtảcắtngang,theodõidọctrên
40bệnhnhântừ60tuổitrởlên,chẩnđoángãykíncổơngđùi,điềutrịbằngphẫuthuậtthaykhớpháng
bánphầnkhôngxi-măng,tạiBệnhviệnQuâny105,từtháng01/2022đếntháng5/2024.
Kếtquả:Bệnhnhântrungbình77,6±9,7tuổi;nữgiới(80,0%)nhiềuhơnnamgiới(20,0%).Đasốbệnh
nhângãycổxươngđùidotainạnsinhhoạt(92,5%),gãycổxươngđùiGardenIIIvàIV(75,0%).Kếtquả
điềutrịgần:100%bệnhnhânkhôngchảymáu,97,5%bệnhnhânliềnvếtmổkìđầu,80,0%bệnhnhâncó
độdàihaichibằngnhau,87,5%bệnhnhâncótrụcchuôitrunggianvà100%bệnhnhâncóhìnhảnhchỏm
khớpnhântạođúngvịtrítrênXquangsaumổ.Taibiến,biếnchứngtrongvàsaumổ:2,5%nhiễmkhuẩn
vếtmổvà2,5%bệnhnhânvỡxươngđùi.Kếtquảđiềutrịxa:77,5%bệnhnhânđạtkếtquảrấttốtvàtốt,
15,0%bệnhnhânđạtkếtquảtrungbình,7,5%bệnhnhânđạtkếtquảkém.Khôngtrườnghợpnàonhiễm
khuẩn,trậtkhớp,lỏngchuôi,mònổcối,gãyxươngđùiquanhkhớpnhântạohaytửvong.
Từkhóa:Thaykhớphángbánphần,gãykíncổxươngđùi,ngườicaotuổi.
ABSTRACT
Objectives:Toevaluatetheoutcomesoftreatmentofclosedfemoralneckfracturesintheelderlyusing
cementlesshiphemiarthroplastysurgery.
Subjectsandmethods:Acombinedretrospectiveandprospective,cross-sectionaldescriptivestudywith
longitudinalfollow-upwasconductedon40patientsaged60andabove,diagnosedwithclosedfemoral
neckfracturesand treatedwith cementlesship hemiarthroplastysurgeryat MilitaryHospital105,from
January2022toMay2024.
Results:Theaverageageofpatientswas77.6±9.7years;themajoritywerefemale(80.0%)compared
tomale(20.0%).Mostfemoralneckfractureswerecausedbydomesticaccidents(92.5%)andclassied
asGardentypeIIIandIVfractures(75.0%).Short-termtreatmentoutcomes:100%ofpatientshadno
postoperativebleeding,97.5%ofpatientshadprimarywoundhealing,80.0%ofpatientshadequallimb
length,87.5%hadacentrallyalignedfemoralstem,and100%hadcorrectpositioningoftheprosthetic
femoralheadonpostoperativeX-ray.Intraoperativeandpostoperativecomplications:2.5%hadwound
infectionsand2.5%of patientsexperiencedfemoralbroken.Long-termtreatmentoutcomes:77.5%of
patientsachieved excellent andgood results, 15.0%had average results,and 7.5% hadpoor results.
Therewere no cases of infection,dislocation, stem loosening, acetabular wear, periprosthetic femoral
fracture,ordeath.
Keywords:Hiphemiarthroplasty,closedfemoralneckfracture,elderly.
Chịutráchnhiệm:NguyễnĐìnhThủy,Email:thuynguyen.bv105@gmail.com
Ngàynhậnbài:14/8/2024;mờiphảnbiệnkhoahọc:8/2024;chấpnhậnđăng:09/9/2024.
BệnhviệnQuâny105.
2
BệnhviệnQuâny103.
3
BệnhviệnTrungươngQuânđội108.
1.ĐẶTVẤNĐỀ
Gãy cổ xương đùi (CXĐ) là loại gãy xương
thường gặp ở người cao tuổi, vị trí gãy ở giữa
chỏmxươngđùivàkhốimấuchuyển.Đâylàmột
chấnthươngnặng,cóthểđểlại nhiềudichứng,
thậmchígâytửvong.Hiệncónhiềuphươngpháp
NguyễnĐìnhThủy
*,PhạmNgọcThắng
2
,VũNhấtĐịnh
2
,
PhạmTiếnThành
2
,VũAnhDũng
2
,NguyễnAnhDương
3
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 21
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
điềutrịyCXĐ,nhưđiềutrịbảotn,điềutrịphẫu
thuậtkếthợpxương,phẫuthuậtthaykhớpháng...
Tuynhiên,việclựachọnphươngphápđiềutrịcần
được cân nhắc để phù hợp cho tngđối tượng
bệnhnhân(BN)cthể.
Phẫuthuậtthaykhớphángbánphần(TKHBP)
khôngxi-măngthườngchỉđịnhchonhữngtrường
hợpgãyCXĐdilệchnhiều,trênBNcaotuổihoặc
ngườibệnhkhôngbảođảmsứckhỏeđểthựchiện
caphẫuthuậtphứctạp,kéodài.BệnhviệnQuâny
105đãứngdngphươngphápTKHBPđiềutrịgãy
CXĐ,nhưngchưacónhiềunghiêncứutổngkết,
rútkinhnghiệm.
Chúngtôithựchiệnnghiêncứunàynhằmđánh
giákếtquảđiềutrịgãykínCXĐởngườicaotuổi
bằng phương pháp phẫu thuật TKHBP không xi
ng,tạiBệnhviệnQuâny105.
2.ĐỐITƯỢNG,PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
2.1.Đốitượngnghiêncứu
40 BN từ 60 tuổi trở lên, chẩn đoán gãy kín
CXĐdochấnthương,điềutrịphẫuthuậtTKHBP
khôngxi-măng,tạiBệnhviệnQuâny105,từtháng
01/2022đếntháng5/2024.
-Tiêuchuẩnlựachọn:BNgãykínCXĐphânloại
GardenII,III,IV;BNcóhsơbệnhánđủthôngtin
cánhân,cóphimchpXquangtrướcvàsaumổ,có
táikhámsauphẫuthuật.
- Tiêu chuẩn loại trừ: BN gãy xương dobệnh
lí;BNđãmấtchứcnăngvậnđộngchânbênthay
khớphángtrướckhigãyCXĐ;BNkhôngđngý
thamgianghiêncứu.
2.2.Phươngphápnghiêncứu
-Thiếtkếnghiêncứu:hicứukếthợptiếncứu,
canthiệplâmsàngkhôngnhómchứng,môtảcắt
ngangkếthợptheodõidọc.
-Chọnmẫu:thuậntiện.
-Cácbướctiếnhànhphẫuthuật:
+ChuẩnbịBN:khám,đánhgiátổnthươngvà
tìnhtrạngtoànthân;chỉđịnhphẫuthuật;giảithích
choBNvàgiađìnhhiểu,cùngphốihợpđiềutrị.
+Phươngphápvôcảm:têtủysống.
+Kĩthuậtmổcơbản:
*Thì1:rạchdatheođườngGibson(đườngmổ
dài10-12 cm, qua đỉnhmấu chuyển lớnlên trên
khoảng5cm,xuốngdướikhoảng5-6cm).
*Thì2:bộclộổkhớp,lấybỏchỏmxươngđùi.
*Thì3:đóngchikhớp,lpchỏmkhpnnto.
*Thì4:nắnchỉnhkhớp,đóngvếtmổ.
-Chỉtiêunghiêncứu:
+ Đặc điểm BN nghiên cứu: tuổi, giới tính,
nguyênnhânchấnthương,thigianphẫuthuật.
+PhânloạigãyxươngtheoGarden.
+Đánhgiákếtquảđiềutrị:kếtquảđiềutrịgần
vàkếtquảđiềutrịxa(sau6tháng)vàkếtquảđiều
trị chung (đánh giá theo thang điểm Hariss); tai
biến,biếnchứngtrongvàsauphẫuthuật.
-Xửlísốliệu:bằngphầnmềmthốngkêtrongy
họcSPSS22.0.
-Đạođức:nghiêncứuđưcthôngquaHộiđng
yđứcHọcviệnQuânyvàchỉhuyBệnhviệnQuân
y105.BNhiểurõtìnhnguyệnthamgianghiên
cứu.MọithôngtincánhânBNđượcbảomậtvàchỉ
sửdngchomcđíchkhoahọc.
3.KẾTQUẢNGHIÊNCỨU
3.1.ĐặcđiểmBNnghiêncứu(n=40)
-Tuổi:BNphânbốtừ60-92tuổi,trungbình77,6
±9,7tuổi.Trongđó:9BN(22,5%)từ60-69tuổi;13
BN(32,5%)từ70-79tuổi;12BN(30,0%)từ80-89
tuổivà6BN(15,0%)từ90tuổitrởlên.
- Giới tính: 32 BN (80,0%) nam giới và 8 BN
(20,0%)nữgiới.
-Nguyênnhânchấnthương:
+Dotainạnsinhhoạt:37BN(92,5%).
+Dotainạngiaothông:3BN(7,5%).
3.2.PhânloạiGCXĐtheoGarden(n=40)
+GãyloạiGardenII:10BN(25,0%).
+GãyloạiGardenIII:16BN(40,0%).
+GãyloạiGardenIV:14BN(35,0%).
KhôngBNnàogãyCXĐloạiGardenI.
3.3.Kếtquảđiềutrị
-Kếtquảđiềutrịgần(bảng1).
-Taibiến,biếnchứng(n=40):
+Nhiễmkhuẩnvếtmổ:1BN(2,5%).
+Vỡxươngđùi:1BN(2,5%).
+KhôngcóBNnàobịtrậtkhớp,chảymáusau
mổ,tổnthươngthầnkinh,huyếtkhốitĩnhmạchsâu
saumổhoặctửvong.
-Kếtquảxa:chúngtôitheodõi40BNsaumổ
từ6-26tháng,trungbình15,3±6,2tháng.Kếtquả
táikhámkhôngpháthiệntrườnghợpnàonhiễm
khuẩn,trậtkhớp,lỏngchuôi,mnổcối,gãyxương
đùiquanhkhớphaytửvong.
-Kếtquảđiềutrịchung(theothangđiểmHarris):
+Rấttốt:17BN(42,5%).
+Tốt:14BN(35,0%).
22 TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025)
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
+Trungbình:6BN(15,0%).
+Kém:3BN(7,5%).
Bảng1.Đánhgiákếtquảđiềutrịgần
Chỉtiêu SBN Tỉlệ
Thờigian
nằmviện
(ngày)
ới10ngày 16 40,0%
Từ10-15ngày 23 57,5%
Trên15ngày 1 2,5%
Trungbình 10,4±2,2
Nhỏnhất-lớnnhất 7-17
Chảymáu
saumổ
Cóchảymáu 0 0
Khôngchảymáu 40 100%
Liềnvếtmổ ìđầu 39 97,5%
ì2 1 2,5%
Vỡxương
đùi
vỡ 1 2,5%
Khôngvỡ 39 97,5%
Chiềudài
chi
Ngắnchi 2 5,0%
ichi 6 15,0%
Bằngnhau 32 80,0%
Sotrcchuôi
khớpvớitrc
xươngđùi
Trunggian 35 87,5%
Nghiêngtrong>5o0 0
Nghiêngngoài>5o5 12,5%
Xquang
saumổ
Đúngvịtrí 40 100%
Trậtkhớp 0 0
4.BÀNLUẬN
4.1.ĐặcđiểmBNnghiêncứu
-Tuổivàgiớitính:BNtừ60-92tuổi,trungbình
77,6±9,7tuổi,trongđó,haygặpnhấtlàBNtừ
70-79tuổi(32,5%).BNnữ(80,0%)nhiềuhơnBN
nam(20,0%).Đặcbiệt,có6BN(15,0%)từ90tuổi
trlên,đâylànhómBNtuổirấtcao,khiphẫuthuật
cónhiềuyếu tố nguy,nhưchất lượng xương
kém, nhiềubệnhnền,thể trạng yếu… Dovậy,
kếtquảphẫuthuậtởnhómtuổinàychưađượctốt.
KếtquảnàytươngđươngnghiêncứucủaĐinh
ThếHùng(tuổitrungbìnhcủaBNlà72,1tuổi[8]),
Nguyễn Thế Điệp (tỉ lệ BN nữ/nam ≈ 4,2/1 [2]).
Điềunàyhoàntoànphùhợpvớithựctếlàsau40
tuổi,khốilượngxươngbắtđầugiảmởcảnamvà
nữ,tuynhiên,phnữmấtxươngnhanhhơn,đặc
biệt,trong5-10nămđầusau mãnkinh (dothiếu
htestrogen),trongkhinamgiớimấtxươngchậm
hơn.Mặtkhác,ởphnữcaotuổicónhiềuyếutố
nguycơ dẫnđếngãy CXĐhơnnam giới,như
yếutốdinhdưỡng,yếutốmôitrường,chếđộsinh
hoạt,sinhđẻnhiều…
- Nguyên nhân chấn thương: kết quả nghiên
cứuthấy92,5%BNgãyCXĐdotainạnsinhhoạt,
6,5%BNgãyCXĐdotainạngiaothông.CácBN
vào viện với lí do thường gặp là trượt chân ngã
ngi,đậpmôngxuốngnềncứng.
Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Tô
QuangKhánh(nguyênnhângãyCXĐchủyếuở
ngườicaotuổilàtainạnsinhhoạt(94,6%)[9]).Đặc
điểmcangườicaotuổilàchấtlượngxươngm,
hệcơxươngkhớpthoáihóa,dođó,ngườicaotuổi
thườngdichuyểnyếuvàkhókhăn.Hơnnữa,hầu
hết các trường hp đã nghỉ hưu, nghỉ lao động,
thườngít thamgiagiao thông,nênnguyên nhân
chủyếucủagãyCXĐlànhữngtainạngặptrong
sinh hoạt hàng ngày, như tự ngã do trượt chân,
ngãcầuthang,ngãcaodoleotrèo…
- Chủ yếu BN gãy CXĐ Garden III (40,0%),
tiếp đến GCXĐ Garden IV (35,0%)và Garden II
(25,0%).KhôngBNnàogãyCXĐGardenI;tương
đương với nghiên cứu của Nguyễn Thế Điệp
(36,6%),HongmingZ(46,7%)[2,3].
4.2.Kếtquảđiềutrịgần
Kếtquảnghiêncứu chothấy BNcó thời gian
nằmviệnsaumổtừ7-17ngày,trungbình10,4±
2,2ngày.Cóđến97,5%BNnằmviệnsaumổới
15ngày.Kếtquảnàytươngđươngnghiêncứucủa
NguyễnVănKhanh(thờigiannằmviệnsaumổtừ
4-24ngày,trungbìnhlà8,74±3,31ngày)[4].
87,5%BNcótrcchuôikhớpsovớitrcxương
đùimứctrunggian,12,5%BNcótrcchuôikhớp
nghiêng ngoài trên 5º; tương đươngnghiên cứu
của Cao Thỉ (10% BN trc nghiêng trong hoặc
nghiêng ngoài) [6].Tương quan trc chuôi khớp
hángnhântạosovớitrcốngtủyđầutrênxương
đùilà mộtyếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới độ ổn
địnhcủachuôikhớp.Việckiểmsoáthướngchếch
của trc chuôi ph thuộc vào nhiều yếu tố, như
hình dạng ống tủy xương đùi,đặc điểm thiết kế
loạichuôikhớp,cỡchuôi,mứccắtcổxươngđùivà
cáchthứcchuẩnbịốngtủyđầutrênxươngđùivà
trìnhđộphẫuthuậtviên…
Kếtquảbảng1chothấykhôngcóBNnàochảy
uvếtmổ,97,5%BNliềnvếtmổkìđầu,87,5%
BNcóhìnhảnhXquangchỏmvàchuôiđúngvịtrí,
20,0%BNcóchênhlệch chiềudàichi (trongđó,
5,0%BNngắnchidưới1cmvà15,0%BNdàichitừ
0,5-2,0cm).Tỉlệchênhlệch2chitrongnghiêncứu
nàycaohơnsovớinghiêncứucủaCaoThỉ(6/60
BNchênh lệch chisau mổ,trong đó, 5BN ngắn
chidưới0,5cm,1BNngắnchitừ0,5-1,0cm)[6].
ĐasốBNcóchiềudàichikhôngđềulànhữngBN
lớntuổi,cóbệnhnộikhoamạntính,nênthaotác
phẫuthuậtcầnnhanhđểhạnchếbiếnchứng.Do
vậy,việcchênhlệchchiềudài2chisaumổítcóthể
chấpnhậnđược.
TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025) 23
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI
Tai biến, biến chứng: 2,5% BN nhiễm khuẩn
vếtmổ,2,5%BNvỡxươngđùi,khôngcóBNnào
chảymáu,trậtkhớp,tổnthươngthầnkinhvànhiễm
khuẩn sâu saumổ; tương đương với nghiêncứu
của NguyễnThế Đip (7,7% BN nhiễm trùng vết
mổ),SullivanN.P(4%BNnhimtrùngvếtmổ)[2,
7].Trườnghợpnhiễmkhuẩntrongnghiêncứunày
làBNnữ,90tuổi,thểtrạnggầy,mắckèmtheođái
tháođường.Saukhitruyềnbùđạmmáu,kiểm
soátđườngmáutốt,kếthợpchămsócvếtmổ,thay
bănghằngngàythìvếtmổliềntốt.BNraviệnsau15
ngày.Khámlạisau1tháng,3thángvà6tháng,thấy
vếtmổcủaBNliềntốt.TrườnghợpBNgặptaibiến
vỡkhôngdilệchđầutrênxươngđùitrongmổlàBN
nam,loãngxươngđộIII.Dochấtlượngxươngkém,
trongquátrìnhđóngchi,lựcđóngvàochuôilớn
hoặchướngđóngcủachuôibịlệchtrcgâyvỡkhi
mấuchuyểnxươngđùikhôngdilệchnênBNkhông
cầnsdngphươngtiệnkếthợpơng.Sauphẫu
thuật,BNtậpđikhôngchịulựctrongthángđầu.Kết
quảtheodõisau12thángvà18thángthấyổgãy
liềnxươngtốt,BNđilạibìnhthường.
4.3.Kếtquảđiềutrịxa(saumổ6tháng)
Thờigiantheodõitừ6-26tháng,trungbìnhlà
15,3±6,2tháng.Kếtquảkhôngtrườnghợpnào
nhiễmkhuẩn,trậtkhớp,lỏngchuôi,mnổcốihay
tửvong.Kếtquảđiềutrịchung:77,5%BNđạtkết
quảrấttốtvàtốt,15,0%BNđạtkếtquảtrungbình
và7,5%BNđạtkếtquảkém.
PhươngphápTKHBPgiúpBNngivàtậpvận
độngsớm,tránhcácbiếnchứngdonằmlâu,như
ứtrệ, loét do tìđè, viêm phổi… Đặcbiệt, BN có
thểtựvậnđộng,đilại,giảiquyếtnhucầucánhân,
nhanhchóngtrởvềcuộcsốngsinhhoạthàngngày.
PhẫuthuậtTKHBPchoBNcaotuổigãykínCXĐ
phươngphápđiềutrịtốt,giúpBNsớmphchi,
giảmtỉlệbiếnchứngsaumổ.Tuynhiên,phương
phápnàycómộtsốnhượcđiểmcầnđượclưuýlà
lỏngcánchỏm,mnổcối...Nhậnđịnhnàyhoàn
toànphùhợpvớicácnghiêncứucủaNguyễnThế
Điệp,MohitKvàHongmingZ[2,3,5].
5.KẾTLUẬN
Nghiêncứu40BNgãykínCXĐ,điềutrịphẫu
thuậtTKHBPkhôngxi-măngtạiBệnhviệnQuâny
105,từtháng01/2022đếntháng5/2024,kếtluận:
- BN trung bình 77,6 ± 9,7 tuổi. BN nữ giới
(80,0%)nhiềuhơnBNnamgiới(20,0%).ĐasốBN
gãykínCXĐdotainạnsinhhoạt(92,5%),gãyCXĐ
GardenIIIvàIV(75,0%).
-Kếtquảđiềutrịgần:100%BNkhôngchảymáu,
97,5% BN liềnvết mổ đầu, 80,0% BN chi bằng
nhau,87,5%BNcótrcchuôitrunggianvà100%
BNchpXquangsaumổthấyvịtchỏmkhớpnhân
tạođúngvịtrí.Taibiến,biếnchứngtrongvàsaumổ:
2,5%nhiễmkhunvếtmổvà2,5%BNvỡxươngđùi.
-Kếtquảđiềutrịxa:77,5%BNđạtkếtquảrất
tốtvàtốt,15,0%BNđạtkếtquảtrungbình,7,5%
BNđạtkếtquảkém.Khôngtrườnghpnàonhiễm
khuẩn,trậtkhớp,lỏngchuôi,mnổcối,gãyxương
đùiquanhkhớpnhântạohaytửvong.
TÀILIỆUTHAMKHẢO
1.MarcoV,FedericoP,ElisabettaL,etal(2023),
“Proximal hip fractures in 71,920 elderly
patients:incidence,epidemiology,mortalityand
costsfromaretrospectiveobservationalstudy”,
BMCPublicHealth,23:1963.
2. Nguyễn Thế Điệp, Nguyễn Minh Châu (2023)
“Đánh giákết quả phẫuthuậtthay khớpháng
bánphầnBipolarđiều trị gãy cổ xương đùi ở
ngườicaotuổi”,TạpchíYhọcViệtNam,Tập
532,Tháng11,số2:65-68.
3.HongmingZ,DanhuiK,ShuangjunH,etal(2024),
Earlyclinicaloutcomesofbipolarhemiarthroplasty
forfemoralneckfracturesinelderlypatientsusing
theOCMapproach:aretrospectivestudy”,Frontiers
InSurgery,6:01-08.
4. Nguyễn Văn Khanh, Phạm Hoàng Lai (2020),
Đánh giá kết quả phẫuthuật thay khớp ng
bánphầnđiềutrịycổơngđùitạiBệnhviện
TngĐihọcYdượcCầnThơ,S26:68-75.
5. Mohit K, Rakesh S, Hemant M, et al (2021)
“Five-years long term outcomes of bipolar
hemiarthroplasty in femoral neck fractures”,
International Journal of Health and Clinical
Research,4(17):1-5.
6.CaoThỉ,NguyễnTườngQuang(2014),“Kếtquả
phẫuthuậtthaykhớphángbánphầnlưỡngcc
trênbệnh nhânlớntuổi”, Tạpchí yhọcthành
phốHồChíMinh,tập18,Tr371-375.
7.SullivanN.P,HughesA.W,HallidayR.L,(2015),
“Early complications following cemented
modular hip hemiarthroplasty”, The open
orthopaedicsjournal;9:15-9.
8.ĐinhThếng(2017),“Đánhgiákếtquảphẫu
thuậtthaykhớphángbánphầnkhôngximăng
điềutrịycổơngđùidochấnthương”,Tạp
chíYhọcViệtNam,(Sốđặcbiệt):432-436.
9.TôQuangKhánh,ViĐứcAnh(2020),“Đánhgiá
kết quả sớm phẫu thuật thay khớp ng bán
phầnđiềutrịgãycổxươngđùiởbệnhnhâncao
tuổi”,TạpchíYhọcViệtNam,tháng12sốđặc
biệt,Tập497,97-102.q
24 TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ375(3-4/2025)
NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI