Định hướng nhân sự mới: Lao động tự do
Cung đã gặp cầu?
Dù lao động tự do không thể thay thế nhân sự chính thức, nhưng không
thể phủ nhận những lợi điểm của việc thuê ngoài.
Những thuận lợi của việc sử dụng lao động tự do trong bối cảnh nhân lực
đang thiếu hụt và kinh tế biến động hiện tại có thể kể đến như: giải quyết
tốt công việc khi cần một kỹ năng đặc thù nào đó không thường xuyên, khi
cần có kết quả nhanh và gấp mà không đủ thời gian đào tạo trong nội bộ,
khi cần ý tưởng mới/giá trị mới...
Về mặt chi phí, DN được lợi không ít nhờ cắt giảm chi phí cố định, không
phát sinh phụ phí và ít gặp phải trường hợp bị động khi nhân sự cố định
nghỉ việc (ngoại trừ trường hợp có sẵn nguồn thay thế).
Hiểu rõ tính chất của free-lancer
Theo anh Lê Anh Tuấn, Công ty Climax, với những phần dự án cần thực
hiện gấp hoặc khách hàng có yêu cầu cao, sử dụng cộng tác viên là lựa
chọn đúng đắn.
Tuy vậy, “buyer” (thuật ngữ chỉ phía thuê nhân sự bên ngoài) phải hiểu rõ
vấn đề: sử dụng cộng tác viên nhưng phải nắm được cách kiểm soát họ.
Người thực hiện việc kiểm soát này có thể đến từ bên thứ ba nếu nhà
quản trị chưa có kinh nghiệm giao khoán công việc - là một chuyên gia
khác trong ngành. Chính chuyên gia này cũng là người đưa ra danh sách
cộng tác viên với các kỹ năng cần thiết để DN lựa chọn.
Đi sâu hơn vào vấn đề sử dụng người làm việc tự do, chị Thanh Ngọc,
Giám đốc Cộng đồng Yahoo!, cho rằng, nếu khó có thể tự quản lý hoặc
thuê chuyên gia về người làm việc tự do, DN có thể thuê ngoài những
người gọi là “key person” - những chuyên gia đã có sẵn đội nhóm, mạng
lưới người làm việc tự do cho ngành nghề của họ.
Mọi hoạt động của “key person” cũng tương tự công việc của một nhân
viên quản lý dự án thường thấy trong các công ty. “Key person”cũng như
người làm việc tự do, hoàn toàn có thể được tuyển chọn từ các mạng xã
hội dành cho doanh nhân, người đi làm như LinkedIn, Motibee.com...
Mặt trái của phương thức sử dụng nhân lực tự do là: thiếu tính cam kết và
sự ràng buộc dài hạn giữa tổ chức và cá nhân được thuê. Từ những kinh
nghiệm thất bại của mình, anh Đoàn Mạnh Cường, Trưởng phòng Kỹ
thuật KingBee Media, khuyến khích các quản lý thỏa thuận một cách kỹ
lưỡng và chi tiết hạng mục công việc và tiêu chí nghiệm thu, thanh toán
phải cụ thể trên từng giai đoạn dự án để tránh rủi ro cộng tác viên của
mình bỏ ngang hoặc mất khả năng thực hiện công việc được giao.
Vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất giữa người thuê ngoài và lao động tự do
là thanh toán và nghiệm thu hợp đồng. Nếu quy trình làm việc không phân
rõ và tính phí cho từng phần việc nhỏ, hoặc hai bên không có dự trù cho
phần phát sinh ngoài dự kiến, rất dễ dẫn đến xung đột.
Một lý do bất đồng quan điểm khác khi nghiệm thu là kỳ vọng của người
thuê mướn. Không phải người thuê mướn nào, ngoài những KPI mang
tính số liệu, cũng hiểu hết mảng công việc đang giao khoán ra bên ngoài,
những yếu tố khách quan..., nên khi kết quả không như mong đợi, họ
thường quay ra phạt tiền người được thuê.
Hoặc ngược lại, người được thuê có hành vi lừa gạt bên thuê mướn cũng
không phải hiếm. Trong những trường hợp này, vai trò của “key person”
càng trở nên quan trọng.
Tìm kiếm người làm việc tự do ở đâu?
Hiện nay, nguồn thông tin tuyển dụng nhân lực tự do thường được những
người thuê mướn khai thác qua mạng lưới quan hệ cá nhân, đồng nghiệp
hoặc trên cộng đồng chuyên ngành. Những dịch vụ tuyển dụng trực tuyến
hiện nay thường thiên về cung cấp nhân sự cố định.
Những cơ chế trung gian cho bên thuê ngoài và lao động tự do ở Việt
Nam đang dần hoàn thiện, có thể kể đến các trang web như:
vieclamthem.motibee.com, jobbid.vn...
Trong thực tế, việc thuê freelancer đã ăn khá sâu vào đời sống kinh tế DN
và phát triển rất mạnh ở các mảng như: công nghệ thông tin, thiết kế, sáng
tạo mỹ thuật, tiếp thị trực tuyến, nhập liệu, tổ chức sự kiện, giảng dạy,
pháp lý...
Đối với các ngành sản xuất cần nhiều lao động, nhiều công ty nước ngoài
tại Việt Nam đã đi tiên phong nhiều năm trong việc thuê mướn thầu phụ
lao động, trong khi hiếm có công ty trong nước sử dụng hình thức này.