DINH HlfdNG PHAT TRIEN NGANH DIEU DUONG
■
Myc ti£ u
1. Trinh bay dtfOc nhvtng thanh tytu, nhQng ton tpi ca ban cua Nganh Diiu dtidng
trong thdi gian qua.
2. Trinh bdy diCOc nhiing dinh hitdng cd ban phat triin cua Ngdnh Diiu dudng
trong giai dog,n tie nam 2002 d&n nam 2010.
i. n h Ctng t h a n h T iru cd b a n
1.1. Thay doi quan niem ve chtfc nang dieu dtfdng
Quan niem ve chtfc nang hoan toan phu thuoc trU6c day cua dieu dtfdng
nay da dtfdc thay doi thanh chtfc n&ng chu dong cham soc va chiu trach nhiem
ve cham soc, chtfc nang phu thuoc thtfc hien y lenh va chtfc nang phoi hdp
cung thay thuoc va cac nhan vien khac, cham soc ngtfdi benh trong benh viSn
va stfc khoe cong dong.
Stf thay doi chtfc nang da tang them nhiem vu, trach nhiem cho di£u
dtfdng, ho sinh va tang them vai tro, vi tri cua ngtfdi dieu dtfdng trong xa hoi
va trdng nganh y te. Benh vien da giao phan trach nhiem va dich vu cham soc
cho dieu dtfdng va cac cd sd Y te khac giad cho cac dich vu cham soc stfc khoe
cong dong.
1.2. To ch tfc m ang ltfdi
- To chtfc dieu dtfdng da hinh thanh mot he thong ttf Trung tfdng den dia
phtfdng. *
+ Tai Bo Y te co phong dieu dtfdng trong vu dieu tri.
+ Tai sd y te, thanh pho trtfc thuoc trung tfdng co phong dieu dtfdng
trong phong nghiep vu y.
+ Tai cac benh vien, cac trung tam y te co phong dieu dtfdng.
1.3. Thanh lap Hoi dieu dtfdng Viet Nam
Hoi Y ta- dieu dtfdng trtfdc day va hoi dieu dtfdng Viet Nam ngay nay da
dtfdc thanh lap, to chtfc theo 3 cap (trung tfdng hoi, tinh hoi, chi hoi), tap hdp
24
dong dao hoi vien, ket hdp cong tac v6i Bo Y te thuc day phat trien he thong
dieu dudng va thuc hanh cham soc va bao ve sUc khoe cong dong.
Hoi da tranh thu dUdc nhieu sU giup dd vat chat va ky thuat cua cac to
chUc trong nUdc va Quoc te, dUdc danh gia la mot trong nhiing hoi hoat dong
co hieu qua.
1.4. Doi mdi phan cong cham soc va lap ke hoach cham soc
PhUdng thUc phan cong thuc hanh cham soc ngUdi benh trU6c day la theo
dich vu tiem, bang, uong thuoc, xet nghiem nay da khac han la phan cong theo
ngUdi benh va nh6m ngUdi benh hay cong dong.
Su cham soc khong bi xe le thanh dich vu va ngUdi dieu diidng chiu
trach nhiem toan bo cong tac cham soc cho mot ngUdi hay mot nhom ngUdi, do
do chat lUdng thuc hanh dUdc nang cao va ngUdi benh hay cong dong biet ro ai
la ngUdi cham soc dem lai ldi ich cho minh.
Lap ke hoach cham soc vk chu dong thilc hanh cham soc la cong viec b it
buoc hang ngay cua dieu dudng trong cac benh vien. Ke hoach ch&m soc thiet
lap tu: hoi benh, quan sat, do lUdng va danh gia cac dau hieu da giup ngUdi
dieu diidng thilc hien cong tac cham soc mot cach khoa hoc va hieu qua hdn,
dap ling nhu cau vat chat, tinh than cua ngiidi benh va giup dUdc nhieu hdn
cho cong tac chan doan va dieu tri cua thay thuoc.
1.5. Dong gop va thtfc hien ke hoach y te quoc gia
Cac thong ke hien nay khong cho phep tinh toan dUdc so ltfdng, ch§ft
lUdng dich vu ma ngUdi dieu dUdng da thilc hien. Song tat ca deu thila nhan
sil d6ng g6p to 16n cua lilc lildng d6ng dad dieu dUdng ve khoi liidng, cac dich
vu cham soc cd ban va ky thuat, dac biet la trong nhiing nam gan day co sil
phat trien cua cac dich vu ky thuat cham soc va dieu tri phiic tap.
Thilc hanh cua dieu dudng da d6ng g6p c6 hieu qua vao cac linh vile chu
yeu sau.
+ Ho sinh: tham kham thai, sinh de an toan, cham soc tre de non, phong
uon van ron, ke hoach hoa gia dinh.
+ Dieu dudng: trong cong dong: tiem chung md rong, phong cho'ng dich,
cham soc ba me tre em, lao, phong, tam than, phuc hoi chiic nang, ve
sinh moi trUdng va giao due sUc khoe. Trong benh vien cac dich vu
cham soc cd ban va ky thuat cho ngUdi benh, cac dich vu chuyen khoa
va phUc tap, cac dich vu ho trd chan doan dieu tri cua thay thuoc.
1.6. Nhtfng cai tien ve dao tao
Cac tinh, thanh trong ca nUdc deu co cac trudng dao tao dieu dudng. So'
lUdng dieu dudng tot nghiep h&ng nam 400 cao ding, .5.715 dieu dUdng trung
hoc, 2.498 dieu dudng sd hoc.
25
Bac hoc da co nhieu thay doi, ngoai dao tao nhan vien y te dieu dudng sd
hoc va trung hoc, da co dao tao cac bac cao dang va dai hoc trong nUdc, dao tao
tren dai hoc d nUdc ngoai.
ChUdng trinh dao tao da dUdc bien soan lai chuan hoa theo quy trinh cua
Bo Giao due va Bo Y te. Giao trinh cac cap da dUdc in an, phat hknh. Cong tac
dao tao lai va tap huan, cd sd vat chat va thuc hanh dao tao da co nhieu d&u
tu, nang cap. Chat lUdng dao tao dUdc nang cao mot budc, dap tfng nhu cau stf
dung hien tai. Mot so dieu dtfdng, ho sinh co kinh nghiem da tham gia giang
day dao tao ve phin ch&m soc trong cac trtfdng.
1.7. N gh ien ctfu k h o a hpc (NCKH)
TU n&m 1990 phUdng phap NCKH da dtfdc dUa vao cac ldp tap hu&'n, d&o
tao lai nen da co mot so cong trinh nghien ctfu nho, bin g phUOng phap dieu
tra ve mot so' linh vtfc quan ly, nhan ltfc, ky thu&t ch&m s6c, chong nhiem
khuan va vat tu tieu hao. Mot so ket qua nghien ctfu da dtfdc sii dung v&o
trong thuc tiln.
1.8. Nhtfng th ay d o i ve c h in h sach d ie u dtfdn g
Nhiing chinh sach ve vien phi, bao hiem y te da co tac ddng den to&n xa
hoi va tac dong t&ng thu nh&p cho can bo Ng&nh Y te trong do c6 dieu dtfdng. •
Chinh sach hanh nghe y dtfdc tu nhan da cho ph6p dieu dtfdng, ho sinh
md cac phong dich vu y te ttf nhan, nh& ho sinh til nhan v& dich vu KHHGD.
Chinh sach ve dao tao da thuc dAv dieu dtfdng, ho sinh tfch ctfc hoc tftp
nang cao nghiep vu quan ly va thuc hanh cham soc, tham gia nhieu hdn vao
cong tac giang day tai cac trtfdng, co cd hoi phan dau chUc danh, hoc ham, hoc
vi nhu cac bac si va can bd cac nganh khac.
Chinh sach ve lUdng va xep ngach cong chUc dieu dudng da tao dieu kien
cho Nganh Dieu dudng phat trien.
2. NHLfNG TON TAI V A TH ACH T H l/C
2.1. Stf thieu hut ve so' ItfOng va y eu k em ve c h a t ltfdng
Theo Nien gidm thong ke nam 2003 do Bo Y te xuat ban, Viet Nam cd
47.587 bac si; 64.397 dieu dudng va ho sinh trong dd cd 2128 dieu dudng dai
hoc, cao din g (chiem 3,3 %), 45762 dieu dudng trung hoc (71,0%) va 16.535
dieu dudng sd cap (25,69%); ty le dieu dudng tren 10.000 dan la 5,95, ty le ho
sinh tren 10.000 dan la 2,0, ty le bac si tren 10.000 dan 1& 5,88, ty le bac
sl/dieu dudng la 1/1,3. So sanh vdi cac nUdc tren the gidi va trong khu vtfc, ty
le nay d Viet Nam la rat thap. WHO khuyen cao ty le n^y la ttf 1:4 den 1:8.
Nhu vay, den n&m 2010, Viet Nam can them khoang 78.000 dieu dtfdng, trong
dd nhan lUc dieu dudng chuyen nghiep dUdc dao tao tai cac trtfdng dai hoc vh
cao d in g la tren 31.000 (khoang 40%).
26
Them vao do, doi ngu dieu dUdng cung can phai diidc nang cao kien thtic,
ky n&ng va ky thuat de dap ting dUdc nhting thay doi dang dien ra trong thUc
te. Doi ngu nay cung can phai phat trien cac ky nang cham soc dUa vao cong
dong, dac biet la viec cham soc stic khoe tai cac vung chUa phat trien, cham
soc stic khoe cho ngiidi ngheo va nhting ngUdi can co sU quan tam dac biet cua
xa hoi, gop phan lam giam ty le ngUdi m ic benh, ty le chet, ty le ngUdi tan tat
va dam bao sU cong b in g trong cham soc stic khoe ngay cang tang. Tuy nhien,
hien cung co nhieu rao ch in ngan can va gidi han mtic do dong gop cua dieu
dudng vao cac muc tieu cham soc stic khoe nhan dan. Du an nay se tac dong
vao linh vUc dao tao dieu dudng, qua do gop phan loai trti cac rao can nay.
Hien nay 90% nhan lUc dieu dudng la nti. Thuc day nghe dieu dudng
phat trien dUa tren nen tang kien thtic va khoa hoc se tao ra nhting tien bo ve
cong b in g gidi tinh trong linh vile y te. Can co nhting chinh sach va bien phap
thuc day vai tro kinh te - xa hoi cua nti dieu diidng trong Nganh Y te cung nhu
trong xa hoi. Doi vdi viec ngan ngtia si1 phat trien, pho bien cua HIV/AIDS va
sil thieu hut cua cong tac cham soc stic khoe tai gia dinh, cong tac cham soc
dieu diidng dang ngay cang trd thanh m lu hinh thich hdp cho viec phong ngtia
can benh nay, cung nhu viec cham soc co hieu qua day tinh than trach nhiem
doi vdi nhting ngUdi va cong dong song chung, chiu anh hUdng cua HIV/AIDS.
- Chat lUdng dieu dudng con nhieu ton tai:
+ Cac ky thuat thUc hanh cham soc chUa dtfdc chuan h6a thanh nhtfng
quy trinh thuc hien cho ngUdi dieu dudng va ho sinh.
+ Ch^m soc toan dien mdi bit dau con d mtic th&p, cac cham soc cd ban
nhu ve sinh, an uong, thay doi tu the con giao ph6 nhieu cho ngtfdi
nha. Quy trinh thuc hien mot so dich vu ky thuat bi cat xen, sU phan
cong nhiem vu theo ngUdi benh tai mpt so benh vien bi sao nhang va
mot so ke hoach cham soc khong dUdc thuc hien va chtic nang doc lap
bi bo quen. Tinh than, thai do, trach nhiem, y dtic yeu kem va bieu
hien tieu cUc cua mot so' dieu dudng va h6 sinh da lam mat uy tin cua
Nganh y te va nghe dieu dUdng. Ky nang giao tiep cua dieu dudng con
han che: 41% giai thich qua loa vdi ngUdi benh, 36% khong giai thich
hoac con quat mang ngUdi benh la ket qua phong van 202 ngUdi benh
cua hoi dieu dudng Viet Nam nam 1997 tai cac benh vien.
- Cong tac dieu dudng, ho sinh nong thon va tham gia dinh chUa dUdc
quan tam, thong ke danh gia nam 1995 cua vu dieu tri cho biet phan bo
nhan lUc tai benh vien la 63,5% tai cong dong la 36,5%.
2.2. Nang ltfc dieu hanh cua he thong dieu dtfdng trtfdng con nhieu
han che
Hi6n nay ca ntfdc c6 khoang 6.800 dieu dudng va ho sinh trtfdng trong do
co trinh do dai hoc la 8,4%, trinh do ta-ung hoc 88,4% nhUng chi co 30% dUdc
tap huan ve quan ly da tao nhting kho khan nhat dinh cho viec dieu hanh cong
27
tac dieu dUdng hang ngay tai khoa phong, dac biet la quan he vdi cac phong
chtic nang chu chot cua benh vien.
2.3. Chtfa co m ot he th on g ph ap q u y ve d ieu dtfdng
- Dieu diidng la mot nghe va phai diidc dang ky hanh nghe nham dam bao
an toan ngUdi benh va cong dong, kiem tra diidc chat lUdng cham soc.
- Trong nUdc ta Bac Ho da noi: " Y ta la mot nghe" nhiing den nay chUa
trien khai dang ky.
- ChUa co quy dinh ve tai chinh cho cac hoat dong ve dieu diidng va ho
sinh la nhiing dong lUc phat trien dieu diidng.
2.4. D ao tao chtfa da p tfng nhu cau
- So lUdng chieu sinh dieu diidng cong dong hang nam th&p khong dap ting
nhu cau sti dung cua cac cd sd y te va cong dong.
- Khong co dao tao chuyen khoa ma chi co dieu dudng da khoa trong khi
cac benh vien lai sil dung vao chuyen khoa.
- Dao tao cac cap bac dieu diidng, ho sinh chiia ket hdp vdi nhu ciu sit dung
va chiia co mot ty le cap bac hdp ly mong muon gitia dao tao va sit dung
cac nhan vien y te sd hoc, trung hoc, cao dang, dai hoc va tren dai hoc.
- Cac giao vien ve bo mon cham soc va thtfc hanh la cac dieu dtfdng v& h6
sinh co trinh do va kien thtic con khan hiem, giao trinh chiia theo kip cac
kien thtic mdi.
- Dau tu cac trUdng dao tao dieu dudng khdng nhieu, dac biet la cd sd thuc
hanh.
2.5. Nhting th a ch thtic
- Su phat trien kinh te, xa hoi lam tang nhu cau cham soc trong benh vien
va cong dong.
- Su chuyen dich mo hinh benh tat hien nay tti nhiem trting, suy dinh
dUdng sang khong nhiem trung va ngUdi gia nhu tim mach, ung thu doi
hoi md rong cac loai hinh dich vu cham soc dot quy, tai nan giao thong.
- Su phat trien khoa hoc ky thuat y hoc va thong tin tren the gidi, sU md
rong cac trung tam y hoc chuyen sau va chuyen khoa sau trong benh
vien doi hoi ngUdi dieu dudng, ho sinh phai nang cao trinh do, ky nang,
ky xao.
- Phat trien cac dich vu cham soc hUdng ve cong dong, dac biet la cham soc
tai nha, tai cac vung kho khan vdi ngUdi ngheo va dien chinh sach xa hoi
gop phan lam giam ty le m ic, chet, tan tat va lam tang cong bang y te.
28