421
151. ĐỊNH LƢỢNG TESTOSTERONE
I. NGUYÊN LÝ
Testosterone có trọng lượng phân tử khoảng 288 dalton, được tổng hợp phần
lớn bởi tế bào Leydig của tinh hoàn. Nồng độ testosterone được điều chỉnh bởi
hormone LH của tuyến yên và có tác dụng feedback lên tuyến yên và vùng dưới đồi.
Nó có vai trò duy trì tính dục nam, duy trì chức năng tuyến tiền liệt và tinh trùng. Ở
nữ, một lượng nhỏ testosterone được hình thành ở buồng trứng và không có vai trò
đặc biệt. Tăng nồng độ testosterone ở nữ có thể gây ra hiện tượng nam tính.
Testosteron được định lượng bằng phương pháp miễn dịch kiểu cạnh tranh sử dụng
công nghệ hóa phát quang hay điện hóa phát quang. Testosterone trong mẫu thử đóng
cạnh tranh với dẫn xuất testosterone trong thuốc thử đánh dấu bằng chất ruthenium.
Chất đánh dấu có khả năng phát quang. Cường độ phát quang tỷ lệ nghịch với nồng
độ testosterone có trong mẫu thử.
II.CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện: bác sỹ hoặc kỹ thuật viên được đào tạo chuyên ngành Hóa sinh
2. Phƣơng tiện, hóa chất
- Máy móc: hệ thống máy miễn dịch E411, e170, e601, rchitect …
- Thuốc thử: sẵn sàng sử dụng. Bảo quản ở 2-80C được 12 tuần sau khi mở nắp, 8 tuần
khi để trên máy phân tích
Các loại dung dịch hệ thống khác
- Chuẩn
- Control: ba mức
- Vật tư tiêu hao: ống lấy máu, kim tiêm, bông, cồn, găng tay …
3. Ngƣời bệnh: được giải thích trước khi thực hiện XN, tốt nhất là nhịn ăn sáng và
lấy máu vào buổi sáng
4. Phiếu xét nghiệm: có đầy đủ thông tin về người bệnh bao gồm tên, tuổi, khoa
phòng, chẩn đoán, tình trạng mẫu, tên BS chỉ định, các loại thuốc đã sử dụng (nếu
có) …
III. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Lấy bệnh phẩm: bệnh phẩm phải được lấy đúng kỹ thuật vào ống tiêu chuẩn
(3ml). Ly tâm trước khi tiến hành kỹ thuật. Có thể sử dụng huyết thanh hoặc huyết
tương chống đông bằng heparin hoặc EDT . Bảo quản ở 2-80C trong vòng 7 ngày,
ở - 200C được 6 tháng. Rã đông một lần. Để bệnh phẩm, chuẩn, control ở nhiệt độ
phòng (20-250C) và lắc đều trước khi tiến hành xét nghiệm. Để tránh những ảnh
422
hưởng đến kết quả, bệnh phẩm, chuẩn cũng như control phải được phân tích ngay
trong vòng 2 giờ
2. Tiến hành kỹ thuật
- Máy móc, hóa chất đã được cài đặt và chuẩn trước khi thực hiện phân tích. Control
nằm trong miền cho phép tùy thuộc vào kỹ thuật, thuốc thử của từng công ty.
Thông thường chạy control 3 miền: thấp, bình thường và cao. Đối chiếu với luật về
nội kiểm chất lượng nếu đạt thì tiến hành phân tích mẫu.
- Đưa bệnh phẩm vào phân tích theo protocol của máy. Khi có kết quả thì phân tích
và đối chiếu với phiếu xét nghiệm và trả kết quả.
IV.NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
- Bình thường: Nam: 9 - 27.8 nmol/l
Nữ: 0.22 - 2.9 nmol/l
- Testosteron tăng trong:
+ Ưu năng tinh hoàn.
+ Bệnh nam hóa…
- Testosteron máu giảm trong:
+ Thiểu năng tinh hoàn.
+ Thiểu năng vùng dưới đồi yên.
+ Stress
V. NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ.
Nguyên nhân
Sai sót
Xử trí
Bệnh phẩm có nồng độ
bilirubin> 513 μmol/L, huyết
tán, tăng lipid máu, đang sử
dụng biotin.
Kết quả có thể thay đổi
tăng hoặc giảm
Điều trị tình trạng bệnh
lý hoặc ngừng dùng
thuốc rồi định lượng lại.
Người bệnh đang điều trị
Nandrolone, người bệnh nữ
suy thận giai đoạn cuối.
Sai lệch kết quả
Ngừng dùng thuốc, kết
quả chỉ có ý nghĩa tham
khảo.
Nồng độ > dải đo (0,047 – 470
ng/mL).
Sai lệch kết quả
Pha loãng bệnh phẩm.