
167
DOANHNGHIỆPVIỆTNAMTRONGĐỔIMỚISÁNGTẠO
VÀCHUYỂNĐỔISỐ
TrầnThịHằng
Email:hanghavkt@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.941
Tómtắt:Cáchmạngcôngnghệ4.0làlựcđẩymạnhmẽchoquátrìnhđổimớisáng
tạotrongdoanhnghiệp,đồngthờicũngđặtrayêucầucấpthiếtvềchuyểnđổisố,đổimới
môhìnhquảntrị,vànângcấpnănglựccạnhtranh.Doanhnghiệpmuốnpháttriểnbềnvững
cầnchủđộngthíchnghivàtậndụngcáccôngnghệmớiđểđổimớitoàndiện.Bàiviếtđềcập
đếnkhíacạnhđổimớisángtạovàchuyểnđổisốtừlýthuyếtđếnthựctrạngtạidoanhnghiệp
ViệtNamhiệnnay.Bàiviếtđánhgiákếtquả,tháchthứcvàgợimở2khíacạnhgiảipháptừ
phíadoanhnghiệpvàChínhphủViệtNamđểđẩymạnhhơnnữaquátrìnhđổimớisángtạo
vàchuyểnđổisốtừdoanhnghiệp.
Từkhóa:doanhnghiệp,đổimớisángtạo,chuyểnđổisố,môhìnhkinhdoanhđổimới,trítuệ
nhântạo(AI),dữliệulớn(BigData)
1ĐạihọcThànhĐô
I.Đặtvấnđề
Xuthếtoàncầuhóa,sốhóavàkinh
tếtrithứcđangtạoranhữngthayđổisâu
sắcđối với hoạt độngcủa doanhnghiệp
trêntoànthếgiới.Toàncầuhóamởrộng
thịtrường,tạođiềukiệnchodoanhnghiệp
tiếpcận khách hàng và chuỗi cung ứng
quốctế,nhưngcũngkéotheocạnhtranh
gaygắttừcácđốithủtoàncầu.Songsong
đó,quátrìnhsốhóathúcđẩydoanhnghiệp
chuyểnđổimôhìnhhoạtđộng,ứngdụng
côngnghệsốtrongquảntrị,sảnxuấtvà
kinhdoanh,từđónângcaohiệusuấtvà
khảnăngthíchứngvớibiếnđộng.Trong
khiđó,kinhtếtrithứcđềcaovaitròcủatri
thức,đổimớisángtạovànguồnnhânlực
chất lượng cao, buộcdoanh nghiệp phải
đầutưvàonghiêncứupháttriển(R&D),
đàotạonhânlực,vàkhaitháchiệuquảtài
sảntrítuệ.Sựkếthợpcủabaxuthếnày
khôngchỉ tạo ra cơhội mở rộng và đổi
mớimàcònđặtratháchthứclớnvềnăng
lực quản trị, công nghệ và tư duy chiến
lược trongbối cảnh cạnh tranh toàncầu
ngàycàngkhốcliệt.
Mặtkhácdoanhnghiệpgiữvaitrò
trung tâm trong tiếntrình đổimới sáng
tạo và chuyển đổi số, bởi chính doanh

168
nghiệp là nơi trực tiếp triển khai công
nghệmới,cảitiếnquytrìnhsảnxuất,và
tạoragiá trị gia tăngtrong nềnkinh tế
số.Vớikhảnăngnhanhchóngthíchứng,
nắmbắtcơhộitừcuộccáchmạngcông
nghiệp lần thứ tư, doanh nghiệp không
chỉđổimớimôhìnhkinhdoanhmàcòn
thúc đẩy hệ sinh thái đổimới sángtạo.
Nhờđó,doanhnghiệptrởthànhđộnglực
then chốt thúcđẩytăng trưởng kinh tế,
nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia
trong bối cảnh toàn cầu hóa và số hóa
mạnhmẽhiệnnay.
II. Cơ sở lý thuyết đổi mới sáng
tạovàchuyểnđổisốcủadoanhnghiệp
2.1.Quanđiểmvàcácloạihìnhđổi
mớisángtạocủadoanhnghiệp
2.1.1.Quanđiểmđổimớisángtạo
củadoanhnghiệp
OsloManual(2018)địnhnghĩavề
đổi mới sáng tạo:”Đổi mới là việc đưa
vào ứng dụng một sản phẩm (hàng hóa
hoặc dịch vụ) mới hoặc được cải tiến
đángkể,mộtquytrình,mộtphươngpháp
marketinghoặcphươngpháptổchứcmới
trong thựctiễn kinh doanh, tổ chức nơi
làmviệchoặcmốiquanhệbênngoài.”.
Theo UNESCO (2021)“Đổi mới
sángtạolàquátrìnhthiếtkế,pháttriểnvà
thựchiệncácsảnphẩm,dịchvụhoặcquy
trìnhmớihoặcđượccảitiến,nhằmthúc
đẩy tăng trưởng kinh tế, phát triển bền
vữngvàcảithiệnchấtlượngcuộcsống.”.
UNESCOnhấnmạnhrằngđổimới
sángtạokhôngchỉgiớihạntronglĩnhvực
khoahọcvàcôngnghệ,màcònbaogồm
cáclĩnhvựcxãhội,vănhóa,giáodụcvà
quảntrị.Đâylàyếutốthenchốtđểthúc
đẩy phát triển bền vững, xóa đói giảm
nghèo,tăngcườngnănglựccạnhtranh,và
thúcđẩytiếnbộxãhội.
TheotácgiảPeterF.Drucker(1985)
-Nhàlýluậnquảntrịnổitiếngchorằng:
“Đổimớisángtạolàcôngcụđặcbiệtcủa
doanhnhân.Đólàhànhđộngtạoranguồn
lựcmớihoặcnângcaohiệusuấtcủanguồn
lựchiệncóđểtạoragiátrịmới”.
Còn theo ông Joseph Schumpeter
(1911)-NhàkinhtếhọcngườiÁo,người
khai sinh lý thuyết đổi mới cho rằng:
“Đổimớisángtạolàquátrình‘pháhuỷ
sángtạo’, trong đó cácsản phẩm, dịch
vụhaymôhìnhkinhdoanhcũbịthaythế
bởicáimới,giúpthúcđẩytăngtrưởngvà
năngsuất.”
2.1.2.Mộtsốloạihìnhđổimớisáng
tạotrongdoanhnghiệp
Đổimớisảnphẩmcủadoanhnghiệp
Phát triển sản phẩm mới: Tạo ra
sảnphẩmhoàntoànmớisovớidanhmục
hiệntại.
Cóthểlàsảnphẩmđầutiêntrênthị
trường (sáng tạo đột phá)hoặc mởrộng
sangphânkhúcmới.Vídụ:Vingroupphát
triển ô tô điện VinFast, FPT phát triển
phầnmềmtrítuệnhântạo.
Cải tiến sản phẩm hiện có:Nâng
cấp về công nghệ, tính năng, chất liệu,
mẫu mã. Mục tiêu: Tăng trải nghiệm
kháchhàng,kéodàivòngđờisảnphẩm.
Vídụ:Cảitiếnđiệnthoại,TV,phầnmềm,
đồgiadụng…
Điềuchỉnhsảnphẩmtheonhucầu
thịtrường:Điềuchỉnhsảnphẩmtheotừng
phân khúc khách hàng, khu vực địa lý.
Đặcbiệtquantrọngtrongthịtrườngtoàn
cầuhóavàsốhóa.
Ứng dụng công nghệ mới vào
sản phẩm:Ứng dụngAI, IoT, Big Data,
Blockchain… trong quá trình phát triển
sản phẩm. Tạo ra các sản phẩm thông
minh,sốhóa,thânthiệnmôitrường.

169
Đổi mới thiết kế và bao bì:Tăng
tínhthẩmmỹ,tiệnlợi,trảinghiệmngười
dùng.Gắnvớichiếnlượcthươnghiệuvà
địnhvịsảnphẩm.
Đổi mới quy trình sản xuất kinh
doanhvàchiếnlượccủadoanhnghiệp
Đổimớiquytrìnhsảnxuất:làviệc
ápdụngphươngphápsảnxuấthoặcphân
phốimới,hoặccảitiếnrõrệtphươngpháp
hiện có, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động,giảmchiphí, cảithiện chất lượng
sảnphẩmhoặcdịchvụ.
Đổimớiquytrìnhcóthểbaogồm
việcápdụngcôngnghệtựđộnghóa,sử
dụng hệ thống quản trị tiên tiến (như
ERP,AI,IoT),táicấutrúcdâychuyền
sản xuất, hoặc thay đổi cách thức tiếp
cậnkháchhàngvàphânphốihànghóa.
Đây là yếu tố quan trọng giúp doanh
nghiệp tăng năng suất, nâng cao khả
năng cạnh tranh và thích ứng với biến
độngcủathịtrường.
Đổi mới marketing: là quá trình
doanh nghiệp áp dụng những phương
phápmớihoặccảitiếnđángkểtrongcách
tiếpcận thịtrường,truyềnthông thương
hiệu, phân phối sản phẩm/dịch vụ, hoặc
tươngtácvớikháchhàngnhằmnângcao
hiệuquảtiếpthị,giatănggiátrịchokhách
hàngvàtạolợithếcạnhtranh.
Đổi mới marketing là việc triển
khainhữngchiếnlượctiếpthịmớichưa
từngđượcsửdụngtrướcđâytrongdoanh
nghiệp,baogồmsựthayđổivề:Thiếtkế
sảnphẩmvàbaobì;Chiếnlượcđịnhgiá;
Kênhphânphối;Hoạtđộngtruyềnthông
vàquảngbáthươnghiệu
Doanh nghiệp sử dụng AI để cá
nhân hóa nội dung quảng cáo, chatbot
chămsóckháchhàngtựđộng,AR/VRđể
trảinghiệmsảnphẩm.
Ngoài ra doanh nghiệp áp dụng
marketing tương tác, tổ chức livestream
bán hàng, game marketing, chiến dịch
truyền thôngquamạng xã hội.Sángtạo
nội dung số, thay vì chỉ quảng bá sản
phẩm,doanhnghiệpxâydựngcâuchuyện,
giátrịthươnghiệuthôngquablog,video,
podcast,...
Đổimớitrongquảntrịchiếnlược:
Doanhnghiệpcóchiếnlượcđịnhvịmới,
thay đổi thông điệp thương hiệu để phù
hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững,
xanh, nhân văn,...: Tư duy linh hoạt và
thích nghi với thay đổi. Sẵn sàng điều
chỉnh chiến lược khi bối cảnh thay đổi.
Hướngtớipháttriểnbềnvững:Cânbằng
giữahiệuquảkinhtế,tráchnhiệmxãhội
vàbảovệmôitrường.
Đổimớitổchứccủadoanhnghiệp
Đổimớicơcấuvàmôhìnhtổchức:
Tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung
gian, loại bỏ các khâu không cần thiết.
Chuyển đổimôhìnhtổchứctừmôhình
truyềnthốngsangmôhìnhlinhhoạtnhư:
matrận,tổchứcphẳng,tổchứctheonhóm
dựán,tổchứcmạng.
Đổimớiquytrìnhlàmviệcvàphối
hợpnộibộ:Tựđộnghóavàsốhóaquy
trình:Ápdụngcôngnghệđểtănghiệu
suất.Tăngcườngkếtnốigiữacácphòng
ban:Hạnchế“cátcứ”,tăngcườngchia
sẻ thông tin. Triển khai các công cụ
cộng tác hiện đại: Như Slack, Trello,
MicrosoftTeams...
Đổi mới phương thức quản lý:
Tăng cường phân quyền, trao quyềntự
chủnhiều hơnchocácbộphậnhoặccá
nhânđểnângcaotínhchủđộngvàhiệu
quảxửlýcôngviệc.Ứngdụngcôngnghệ
trong quản trị như:Triển khaicác phần
mềm ERP, CRM, HRM, hệ thống quản
lýtrithức...

170
Doanhnghiệpcầnquảntrịdựatrên
dữ liệu, ra quyết định dựa vào dữ liệu.
Chuyểntừquảnlýtruyềnthốngcủadoanh
nghiệpsangquảnlýlinhhoạt;Nhấnmạnh
sựthíchnghi,phảnhồinhanhvàcộngtác
đachiều.
Đổimớivănhóadoanhnghiệp:Xây
dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, khuyến
khíchsángtạo,chấpnhậnrủiro,sẵnsàng
thay đổi. Thúc đẩy tinh thần làm việc
nhómvàchiasẻ:Vănhóacởimở,hợptác,
hỗtrợlẫnnhau.Đềcaogiátrịconngười:
Lấy con người làmtrung tâm trongmọi
hoạtđộngđổimới.
Đổi mới chiến lược phát triển
nguồnnhânlực:Táiđàotạovànângcao
kỹnăng:Đặcbiệttrongcáclĩnhvựccông
nghệsố,phântíchdữliệu,tưduychiến
lược. Thu hút nhân tài: Xây dựng môi
trườnglàmviệchấpdẫn,linhhoạtvàcó
cơhộipháttriển.Chuyểnđổitưduyquản
trịnhânsự:Từ“quảnlý”sang“gắnkết
vàpháttriển”.
2.2.Quanđiểmvềchuyểnđổisố
Chuyển đổi là quá trình tích hợp
côngnghệsốvàotấtcảcáclĩnhvựccủatổ
chức/doanhnghiệpnhằmthayđổicănbản
cáchthứchoạtđộng,môhìnhkinhdoanh,
vàcáchcungcấpgiátrịchokháchhàng.
Đâykhôngchỉlàviệcápdụngcôngnghệ,
màcònlàmộtsựthayđổitoàndiệnvềvăn
hóa,quytrìnhvàtưduyquảntrị.
Chuyển đổisốđượcxâydựngtrên
batrụcộtchínhđólà:
Côngnghệ:Lànềntảngkỹthuậtsốbao
gồmdữliệulớn(BigData),trítuệnhântạo
(AI),điệntoánđámmây(CloudComputing),
Internetvạnvật(IoT)...giúptựđộnghóa,tối
ưuhóavàtạoracácdịchvụmới.
Quy trình: Là việc tái cấu trúc lại
các quy trình vận hành theo hướng tinh
gọn,linhhoạtvàdựatrêndữliệu,nhằm
nângcaohiệusuất,giảmchiphívàtăng
tínhcạnhtranh.
Conngười:Làyếutốtrungtâmquyết
định thành công của chuyển đổi số, bao
gồmviệcnângcaonănglựcsốchonhân
lực,thayđổitưduylãnhđạovàxâydựng
vănhóađổimớisángtạotrongtổchức.
Như vậy chuyển đổi số không chỉ
làápdụngcôngnghệ,màlàsựthayđổi
toàndiệncảvềtưduy,cáchlàmvàtổchức
nhằmthíchứngvớikỷnguyênsố.
2.3. Mối quan hệ giữa đổi mới
sángtạovàchuyểnđổisốvàvịtrídoanh
nghiệptronghệsinhtháiđổimớisáng
tạovàchuyểnđổisố
2.3.1. Mối quan hệ giữa đổi mới
sángtạovàchuyểnđổisố
Đổi mới sáng tạo là nền tảng của
chuyểnđổisố
Đổimớisángcungcấptưduymới,
cáchtiếpcậnmớitrongviệcápdụngcông
nghệ,môhìnhkinhdoanh,sảnphẩmhoặc
quytrình.Nhờcóđổimớisángtạo,doanh
nghiệpmớicóthểxácđịnhcáclĩnhvực
cầnsốhóa,cảitiếnquytrìnhvànângcao
hiệusuất.
Chuyểnđổisốlàcôngcụhiệnthực
hóađổimớisángtạo
Chuyển đổi số giúp ứng dụng công
nghệmớinhưAI,IoT,dữliệulớn,điệntoán
đámmây...đểhiệnthựchóacácýtưởngđổi
mớisángtạo.CĐStạođiềukiệnhạtầngkỹ
thuậtsốđểtriểnkhaisángkiếnđổimớihiệu
quả,tiếtkiệmthờigianvàchiphí.
Cùnghướngtớinângcaogiátrịvà
nănglựccạnhtranh
Đổi mới sáng tạo giúp tạo ra sản
phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh
mới, trong khi chuyển đổi số giúp vận
hànhnhanh,linhhoạtvàcánhânhóahơn.

171
Sựkếthợpnàygiúptổchức/doanhnghiệp
thíchnghitốtvớimôitrườngsố,nângcao
trảinghiệmkháchhàng,tăngnăngsuấtvà
khảnăngcạnhtranh.
Mặtkhácchuyểnđổisốthúcđẩyđổi
mới trong văn hóatổ chức, cách quản lý
vàđàotạonguồnnhânlực,từđómởrộng
khônggiansángtạo.Đổimớisángtạotạo
ranhữngyêucầumớivềsốhóa,thúcđẩy
tổ chức đẩy nhanh quá trình chuyển đổi
số. Như vậycó thể nói đổi mớisángtạo
là“độngcơtưduy”cònchuyểnđổisốlà
“phươngtiệncôngnghệ”-cảhaicùngphối
hợp để giúp tổ chức/doanh nghiệp phát
triểnbềnvữngtrongthờiđạikinhtếsố.
Sơđồmốiquanhệgiữađổimớisángtạo
vàchuyểnđổisốtrongdoanhnghiệp
2.3.2. Vị trí doanh nghiệp trong hệ
sinhtháiđổimớisángtạovàchuyểnđổisố
Doanhnghiệplàtrungtâmcủahệ
sinhtháihệsinhtháiđổimớisángtạovà
chuyểnđổisố
Doanh nghiệp đóng vai trò trung
tâmtronghệsinhtháiđổimớisángtạovà
chuyểnđổisố.Chínhdoanhnghiệplànơi
trựctiếptriểnkhaicôngnghệmới,cảitiến
quytrình,tạorasảnphẩm/dịchvụmớivà
thúcđẩygiátrịkinhtế.Họlàlựclượng
hiệnthựchóacácýtưởngsángtạothành
giátrịthựctế.
Doanh nghiệp không chỉ là người
tiêudùngcôngnghệmàcònlànhàphát
minh, ứng dụng và phát triển tri thức
mới thông qua nghiên cứu và phát triển
(R&D),quahợptácvớiviệnnghiêncứu,
trườngđạihọcvàcácstartup.
Chính doanh nghiệp là nơi hiện
thựchóacácsảnphẩmđổimớiđểđưara
thịtrường,thươngmạihóacôngnghệvà
manglạilợinhuận.Đâylàmộtmắtxích
khôngthểthiếuđểbiếnsángtạothànhgiá
trịkinhtế.
Doanh nghiệp là đầu mối liên kết
tronghệsinhthái
Doanhnghiệpkếtnốivớinhiềuchủ
thểkhácnhư:Nhànước(thôngquachính
sách,hỗtrợtàichính,môitrườngpháplý);
Tổchứcnghiêncứu,trườngđạihọc(cung
cấptrithức,nhânlực);Startup(mangđến
giảiphápđổimới);Ngườitiêudùng(tạo
áplựcđổimớitheonhucầuthịtrường).
Các doanh nghiệp tiên phong sẽ
thúcđẩycácdoanhnghiệpkháccùngđổi
mớiđểkhôngbịtụthậu.Điềunàytạora
độnglựccạnhtranhlànhmạnhvàlantỏa
vănhóađổimớitrongtoànhệsinhthái.
III.Phươngphápnghiêncứu
Tácgiảđãnghiêncứucáccôngtrình
khoahọcđitrướcvềchủđềnày,đánhgiá
kếtquảđạtđượcnhữngvấnđềchưađược
khaithác,tìmracáimớitrongbàiviếtcủa
mình.Cụthểnhưsau:
Thứ nhất: Tóm tắt các công trình
khoahọcđitrướcvềchủđề,kếthừacác
kếtquảnghiêncứuvàtìmrakhoảngtrống

