167
DOANHNGHIỆPVIỆTNAMTRONGĐỔIMỚISÁNGTẠO
VÀCHUYỂNĐIS
TrầnThịHằng
Email:hanghavkt@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.941
Tómtắt:Cáchmạngcôngnghệ4.0làlựcđẩymạnhmẽchoquátrìnhđổimớisáng
tạotrongdoanhnghiệp,đồngthờicũngđặtrayêucầucấpthiếtvềchuyểnđổisố,đổimới
môhìnhquảntrị,vànângcấpnănglựccạnhtranh.Doanhnghiệpmuốnpháttriểnbềnvững
cầnchủđộngthíchnghivàtậndụngcáccôngnghệmớiđểđổimớitoàndiện.Bàiviếtđềcập
đếnkhíacạnhđổimớisángtạovàchuyểnđổisốtừlýthuyếtđếnthựctrạngtạidoanhnghiệp
ViệtNamhiệnnay.Bàiviếtđánhgiákếtquả,tháchthứcvàgợimở2khíacạnhgiảipháptừ
phíadoanhnghiệpvàChínhphủViệtNamđểđẩymạnhhơnnữaquátrìnhđổimớisángtạo
vàchuyểnđổisốtừdoanhnghiệp.
Từkhóa:doanhnghiệp,đổimớisángtạo,chuyểnđổisố,môhìnhkinhdoanhđổimi,trítuệ
nhântạo(AI),dữliệulớn(BigData)
1ĐạihọcThànhĐô
I.Đặtvấnđề
Xuthếtoàncầuhóa,sốhóavàkinh
tếtrithứcđangtạoranhữngthayđổisâu
sắcđối với hoạt độngcủa doanhnghiệp
trêntoànthếgiới.Toàncầuhóamởrộng
thịtrường,tạođiềukiệnchodoanhnghiệp
tiếpcận khách hàng và chuỗi cung ứng
quốctế,nhưngcũngotheocạnhtranh
gaygắttừcácđốithủtoàncầu.Songsong
đó,quátrìnhsốhóathúcđẩydoanhnghiệp
chuyểnđổimôhìnhhoạtđộng,ứngdụng
côngnghệsốtrongquảntrị,sảnxuấtvà
kinhdoanh,từđónângcaohiệusuấtvà
khảnăngthíchứngvớibiếnđộng.Trong
khiđó,kinhtếtrithứcđềcaovaitròcủatri
thức,đổimớisángtạovànguồnnhânlực
chất lượng cao, buộcdoanh nghiệp phải
đầutưvàonghiêncứupháttriển(R&D),
đàotạonhânlực,vàkhaitháchiệuquảtài
sảntrítuệ.Sựkếthợpcủabaxuthếnày
khôngchỉ tạo ra cơhội mở rộng và đổi
mớimàcònđặtratháchthứclớnvềnăng
lực quản trị, công nghệ và duy chiến
lược trongbối cảnh cạnh tranh toàncầu
ngàycàngkhốcliệt.
Mặtkhácdoanhnghiệpgiữvaitrò
trung tâm trong tiếntrình đổimới sáng
tạo và chuyển đổi số, bởi chính doanh
168
nghiệp là nơi trực tiếp triển khai công
nghệmới,cảitiếnquytrìnhsảnxuất,và
tạoragiá trị gia tăngtrong nềnkinh tế
số.Vớikhảnăngnhanhchóngthíchứng,
nắmbắthộitcuộcchmạngcông
nghiệp lần thứ tư, doanh nghiệp không
chỉđổimớinhkinhdoanhcòn
thúc đẩy hệ sinh thái đổimới sángtạo.
Nhờđó,doanhnghiệptrởthànhđộnglực
then chốt thúcđẩytăng trưởng kinh tế,
nâng cao ng lực cạnh tranh quốc gia
trong bối cảnh toàn cầu hóa số hóa
mạnhmẽhiệnnay.
II. Cơ sở lý thuyết đổi mới sáng
tạovàchuyểnđổisốcủadoanhnghiệp
2.1.Quanđiểmvàcácloạihìnhđổi
mớisángtạocủadoanhnghiệp
2.1.1.Quanđiểmđổimớisángtạo
củadoanhnghiệp
OsloManual(2018)địnhnghĩavề
đổi mới sáng tạo:”Đổi mi là việc đưa
vào ứng dụng một sản phẩm (hàng hóa
hoặc dịch vụ) mới hoặc được cải tiến
đángkể,mộtquytrình,mộtphươngpháp
marketinghoặcphươngpháptổchứcmới
trong thựctiễn kinh doanh, tổ chức nơi
làmviệchoặcmốiquanhệbênngoài.”.
Theo UNESCO (2021)“Đổi mới
sángtạolàquátrìnhthiếtkế,pháttriểnvà
thựchiệncácsảnphẩm,dịchvụhoặcquy
trìnhmớihoặcđượccảitiến,nhằmthúc
đẩy tăng trưng kinh tế, phát triển bền
vữngvàcảithiệnchấtlượngcuộcsống.”.
UNESCOnhấnmạnhrằngđổimới
ngtạokhôngchỉgiớihạntronglĩnhvực
khoahọcvàcôngnghệ,màcònbaogồm
cáclĩnhvựcxãhội,vănhóa,giáodụcvà
quảntrị.Đâylàyếutốthenchốtđểthúc
đẩy phát triển bền vững, xóa đói giảm
nghèo,tăngcườngnglựccạnhtranh,và
thúcđẩytiếnbộxãhội.
TheotácgiảPeterF.Drucker(1985)
-Nhàluậnquảntrịnổitiếngchorằng:
“Đổimớisángtạolàcôngcụđặcbiệtcủa
doanhnhân.Đólàhànhđộngtạoranguồn
lựcmớihoặcnângcaohiệusuấtcủanguồn
lựchiệncóđểtạoragiátrịmới”.
Còn theo ông Joseph Schumpeter
(1911)-NhàkinhtếhọcnờiÁo,người
khai sinh thuyết đổi mới cho rằng:
“Đổimớisángtạolàquátrình‘pháhuỷ
sángtạo’, trong đó csản phẩm, dịch
vụhaymôhìnhkinhdoanhcũbịthaythế
bởicáimới,giúpthúcđẩyngtrưởngvà
năngsuất.”
2.1.2.Mộtsốloạihìnhđổimớisáng
tạotrongdoanhnghiệp
Đổimớisảnphẩmcủadoanhnghiệp
Phát triển sản phẩm mới: Tạo ra
sảnphẩmhoàntoànmớisovớidanhmục
hiệntại.
Cóthểlàsảnphẩmđầutiêntrênthị
trường (sáng tạo đột phá)hoặc mởrộng
sangphânkhúcmới.Vídụ:Vingroupphát
triển ô tô điện VinFast, FPT phát triển
phầnmềmtrítuệnhântạo.
Cải tiến sản phẩm hiện có:Nâng
cấp về công nghệ, tính năng, chất liệu,
mẫu mã. Mục tiêu: Tăng trải nghiệm
kháchng,kéodàivòngđờisảnphẩm.
Vídụ:Cảitiếnđiệnthoại,TV,phầnmềm,
đồgiadụng…
Điuchỉnhsảnphẩmtheonhucầu
thịtrường:Điuchỉnhsảnphẩmtheotừng
phân khúc khách hàng, khu vực địa lý.
Đặcbiệtquantrọngtrongthịtrườngtoàn
cầuhóavàsốhóa.
Ứng dụng công nghệ mới vào
sản phẩm:Ứng dụngAI, IoT, Big Data,
Blockchain… trong quá trình phát triển
sản phẩm. Tạo ra c sản phẩm thông
minh,sốhóa,thânthiệnmôitrường.
169
Đổi mới thiết kế và bao bì:Tăng
tínhthẩmmỹ,tiệnlợi,trảinghiệmngười
dùng.Gắnvớichiếnlượcthươnghiệuvà
địnhvịsảnphẩm.
Đổi mới quy trình sản xuất kinh
doanhvàchiếnlượccủadoanhnghiệp
Đổimớiquytrìnhsảnxuất:làviệc
ápdụngphươngphápsảnxuấthoặcphân
phốimới,hoặccảitiếnrõrệtphươngpháp
hiện có, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động,giảmchiphí, cảithiện chất lượng
sảnphẩmhoặcdịchvụ.
Đổimớiquytrìnhthểbaogồm
vicápdụngcôngnghệtựđộnghóa,sử
dụng h thống quản trị tiên tiến (như
ERP,AI,IoT),icutrúcdâychuyền
sản xut, hoặc thay đổi cách thức tiếp
cậnkchngphânphốihànga.
Đây là yếu tố quan trọng gp doanh
nghiệp tăng năng suất, ng cao khả
ng cạnh tranh và thích ng với biến
độngcủathịtờng.
Đổi mới marketing: là quá trình
doanh nghiệp áp dụng những phương
phápmớihoặccảitiếnđángkểtrongcách
tiếpcận thịtrường,truyềnthông thương
hiệu, phân phối sản phẩm/dịch vụ, hoặc
tươngtácvớikháchhàngnhằmnângcao
hiệuquảtiếpthị,giatănggiátrịchokhách
ngvàtạolợithếcạnhtranh.
Đổi mới marketing là việc triển
khainhữngchiếnlượctiếpthịmớichưa
từngđượcsửdụngtrướcđâytrongdoanh
nghiệp,baogồmsựthayđổivề:Thiếtkế
sảnphẩmvàbaobì;Chiếnlượcđịnhgiá;
Kênhphânphối;Hoạtđộngtruyềnthông
quảngbáthươnghiệu
Doanh nghiệp sử dụng AI để cá
nhân hóa nội dung quảng cáo, chatbot
chămsóckháchhàngtựđộng,AR/VRđể
trảinghiệmsảnphẩm.
Ngoài ra doanh nghiệp áp dụng
marketing tương c, tổ chức livestream
n hàng, game marketing, chiến dịch
truyền thôngquamạng xã hội.Sángtạo
nội dung số, thay vì chỉ quảng bá sản
phẩm,doanhnghiệpxâydựngcâuchuyện,
giátrịthươnghiệuthôngquablog,video,
podcast,...
Đổimớitrongquảntrịchiếnlược:
Doanhnghiệpcóchiếnlượcđịnhvịmới,
thay đổi thông điệp thương hiệu để phù
hợp với xu hướng tiêu dùng bền vững,
xanh, nhân văn,...: Tư duy linh hoạt và
thích nghi với thay đổi. Sẵn ng điều
chỉnh chiến lược khi bối cảnh thay đổi.
Hướngtớipháttriểnbềnvững:Cânbằng
giữahiệuquảkinhtế,tráchnhiệmxãhội
bảovệmôitrường.
Đổimớitổchứccủadoanhnghiệp
Đổimớicơcấumôhìnhtổchức:
Tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung
gian, loại bỏ các khâu không cần thiết.
Chuyển đổimôhìnhtổchứctừmôhình
truyềnthốngsangmôhìnhlinhhoạtnhư:
matrận,tổchứcphẳng,tổchứctheonhóm
dựán,tổchứcmạng.
Đổimớiquytrìnhlàmviệcvàphối
hợpnộibộ:Tựđộngavàsaquy
trình:Ápdụngcôngnghđểtănghiệu
suất.ngcườngkếtnốigiữacácphòng
ban:Hạnchế“cátcứ”,ngờngchia
sẻ thông tin. Triển khai các ng cụ
cộng c hiện đại: Như Slack, Trello,
MicrosoftTeams...
Đổi mới phương thức quản :
Tăng cường phân quyền, trao quyềntự
chủnhiều hơnchocbộphậnhoặccá
nhânđểngcaonhchủđộnghiệu
quảxửcôngviệc.Ứngdụngcôngnghệ
trong quản trị như:Triển khaic phần
mềm ERP, CRM, HRM, hệ thống quản
lýtrithức...
170
Doanhnghiệpcầnquảntrịdựatrên
dữ liệu, ra quyết định dựa vào dữ liệu.
Chuyểntừquảnlýtruyềnthốngcủadoanh
nghiệpsangquảnlýlinhhoạt;Nhấnmạnh
sựthíchnghi,phảnhồinhanhvàcộngtác
đachiều.
Đổimớivănhóadoanhnghiệp:Xây
dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, khuyến
khíchsángtạo,chấpnhậnrủiro,sẵnsàng
thay đổi. Thúc đẩy tinh thần làm việc
nhómchiasẻ:Vănhóacởimở,hợptác,
hỗtrợlẫnnhau.Đềcaogiátrịconngười:
Lấy con người làmtrung tâm trongmọi
hoạtđộngđổimới.
Đổi mới chiến lược phát triển
nguồnnhânlc:Táiđàotạovànângcao
kỹnăng:Đặcbiệttrongcáclĩnhvựccông
nghệsố,phântíchdữliệu,tưduychiến
lược. Thu t nhân tài: Xây dựng môi
trườnglàmviệchấpdẫn,linhhoạtvàcó
cơhộipháttriển.Chuyểnđổitưduyquản
trịnhânsự:Từ“quảnlý”sang“gắnkết
vàpháttriển”.
2.2.Quanđiểmvềchuynđổisố
Chuyển đổi là quá trình tích hợp
côngnghệsốvàotấtcảcáclĩnhvựccủatổ
chức/doanhnghiệpnhằmthayđổicănbản
cáchthứchoạtđộng,môhìnhkinhdoanh,
cáchcungcấpgiátrịchokháchhàng.
Đâykhôngchỉlàviệcápdụngcôngnghệ,
cònlàmộtsựthayđổitoàndiệnvềvăn
hóa,quytrìnhvàtưduyquảntrị.
Chuyển đổisốđượcxâydựngtrên
batrụcộtchínhđólà:
Côngngh:Lànềntngkỹthuậtsốbao
gmdliệulớn(BigData),ttuệnhântạo
(AI),đintoánđámy(CloudComputing),
Internetvạnvật(IoT)...giúptựđnghóa,tối
ưuhóavàtạoracácdchvụmi.
Quy trình: Là việc tái cấu trúc lại
các quy trình vận hành theo ớng tinh
gọn,linhhoạtvàdựatrêndữliệu,nhằm
ngcaohiệusuất,giảmchiphítăng
tínhcạnhtranh.
Conngười:Làyếutốtrungtâmquyết
định thành ng của chuyển đổi số, bao
gồmviệcngcaonănglựcsốchonhân
lực,thayđổitưduylãnhđạovàxâydựng
vănhóađổimớisángtạotrongtổchức.
Như vậy chuyển đổi số không chỉ
ápdụngcôngnghệ,làsựthayđổi
toàndiệncảvềtưduy,cáchmvàtổchức
nhằmthíchứngvớikỷnguyênsố.
2.3. Mối quan hệ giữa đổi mới
sángtạovàchuyểnđổisốvàvịtrídoanh
nghiệptronghệsinhtháiđổimớisáng
tạovàchuyểnđổisố
2.3.1. Mối quan hệ giữa đổi mới
sángtạovàchuyểnđổisố
Đổi mới sáng tạo là nền tảng của
chuyểnđổisố
Đổimớisángcungcấptưduymới,
cáchtiếpcậnmớitrongviệcápdụngcông
nghệ,môhìnhkinhdoanh,sảnphẩmhoặc
quytrình.Nhờcóđổimớisángtạo,doanh
nghiệpmớicóthểxácđịnhcáclĩnhvực
cầnsốhóa,cảitiếnquytrìnhvànângcao
hiệusuất.
Chuynđổisốlàcôngcụhiệnthực
hóađổimớisángtạo
Chuyển đổi số giúp ng dụng ng
nghệmớinhưAI,IoT,dữliệulớn,đintoán
đámmây...đểhiệnthựchóacácýtưởngđổi
misángtạo.CĐStạođiukiệnhạtầngkỹ
thuậtsđểtrinkhaisángkiếnđổimớihiệu
quả,tiếtkiệmthờigianvàchiphí.
Cùnghướngtớinângcaogiátrịvà
nglựccạnhtranh
Đổi mới sáng tạo giúp tạo ra sản
phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh
mới, trong khi chuyển đổi số giúp vận
nhnhanh,linhhoạtvàcánhânhóahơn.
171
Sựkếthợpygiúptổchức/doanhnghiệp
thíchnghitốtvớimôitrườngsố,nângcao
trảinghiệmkháchhàng,tăngnăngsuấtvà
khảnăngcạnhtranh.
Mặtkhácchuyểnđổisốthúcđẩyđổi
mới trong văn hóatổ chức, cách quản lý
vàđàotạonguồnnhânlực,từđómởrộng
khônggianngtạo.Đổimớisángtạotạo
ranhữngyêucầumớivềsốhóa,thúcđẩy
tổ chức đẩy nhanh quá trình chuyển đổi
số. Như vậy thể i đổi mớisángtạo
là“độngcơtưduycònchuyểnđổisốlà
“phươngtiệncôngnghệ”-cảhaicùngphối
hợp để giúp tổ chức/doanh nghiệp phát
triểnbềnvữngtrongthờiđikinhtếsố.
Sơđồmốiquanhệgiữađổimớisángtạo
chuyểnđổisốtrongdoanhnghiệp
2.3.2. Vị trí doanh nghiệp trong hệ
sinhtháiđổimớisángtạovàchuyểnđổisố
Doanhnghiệplàtrungtâmcủahệ
sinhtháihệsinhtháiđổimớisángtạovà
chuyểnđổisố
Doanh nghiệp đóng vai trò trung
mtronghệsinhtiđổimớisángtạovà
chuyểnđổisố.Chínhdoanhnghiệplànơi
trctiếptriểnkhaicôngnghệmới,cảitiến
quytrình,tạorasảnphẩm/dịchvụmớivà
thúcđẩygiátrịkinhtế.Họlàlựclượng
hiệnthựchóacácýtưởngsángtạothành
giátrịthựctế.
Doanh nghiệp không chỉ là người
tiêudùngcôngnghệmàcònlànhàphát
minh, ứng dụng và phát triển tri thức
mới thông qua nghiên cứu và phát triển
(R&D),quahợptácvớiviệnnghiêncứu,
trườngđạihọcvàcácstartup.
Chính doanh nghiệp là nơi hiện
thựchóacácsảnphẩmđổimớiđểđưara
thịtrường,thươngmạihóacôngnghệvà
manglạilợinhuận.Đâylàmộtmắtxích
khôngthểthiếuđểbiếnsángtạothànhgiá
trkinhtế.
Doanh nghiệp là đầu mối liên kết
tronghệsinhthái
Doanhnghiệpkếtnốivớinhiềuchủ
thểkhácnhư:Nhàớc(thôngquachính
ch,hỗtrợtàichính,môitrườngpháplý);
Tổchứcnghiêncứu,trườngđạihọc(cung
cấptrithức,nhânlực);Startup(mangđến
giảiphápđổimới);Ngườitiêudùng(tạo
áplựcđổimớitheonhucầuthịtrường).
c doanh nghiệp tiên phong sẽ
thúcđẩycácdoanhnghiệpkháccùngđổi
mớiđểkhôngbịtụthậu.Điềuytạora
độnglựccạnhtranhlànhmạnhvàlantỏa
nhóađổimớitrongtoànhệsinhthái.
III.Pơngppnghiêncứu
Tácgiảđãnghiêncứucáccôngtrình
khoahọcđitrướcvềchủđềnày,đánhgiá
kếtquảđạtđượcnhữngvấnđềchưađược
khaithác,tìmracáimớitrongbàiviếtcủa
mình.Cụthểnhưsau:
Thứ nhất: Tóm tắt các công trình
khoahọcđitrướcvềchủđề,kếthừacác
kếtquảnghiêncứuvàtìmrakhoảngtrống