Để dùng thuốc chống nôn domperidol
hiệu quả và an toàn
Để hạn chế tác dụng phụ do thuốc cần dùng thuốc theo chỉ định.
Ưu điểm của thuốc
Domperidol là thuốc chống nôn ức chế thụ thể dopamin, không thấm qua
hàng rào máu não, không ức chế các thụ thể dopamin ở não, do đó hạn chế được
tác dụng không mong muốn trên hệ thần kinh trung ương.
Domperidol chỉ ức chế các thụ thể dopamin ngoại biên, kích thích nhu động
của ống tiêu hoá, làm tăng trương lực và biên độ mở rộng của cơ thắt môn vị sau
khi ăn nhưng lại không gây ảnh hưởng đến sự bài tiết của dạ dày. Thường dùng để
chống buồn nôn và nôn do dùng thuốc (như thuốc chống động kinh levodopa và
bromocriptin, thuốc chống gián phân trong điều trị ung thư); dự phòng nôn và
buồn nôn sau khi thẩm phân lọc máu; chống một số biểu hiện của rối loạn gan -
đường tiêu hoá: đầy bụng, chướng nặng vùng thượng vị, ợ hơi, khó tiêu sau bữa ăn
(do thức ăn chậm xuống ruột), trào ngược dạ dày thực quản (nhờ tăng cường, mở
rộng biên độ cơ thắt môn vị).
Domperidol ít có khả năng gây ra rối loạn ngoại tháp (rối loạn vận động và
phối hợp vận động, đi lại chậm chạp, mất thăng bằng, nhai chậm, nói chậm, từng
tiếng một..), ít có khả năng gây mất tập trung, buồn ngủ. Chỉ khi có rối loạn tính
thấm của hàng rào máu - não thì có thể gây hiện tượng này. Rối loạn tính thấm
hàng rào máu- não xảy ra ở trẻ đẻ non, khi có tổn thương màng não hay dùng
thuốc quá liều. Domperidol có thể dùng cho người bị Parkinson nhưng chỉ trong
trường hợp không có các biện pháp chống nôn khác an toàn hơn; trong trường hợp
này cũng không được dùng kéo dài quá 12 tuần.
Một vài chú ý
Domperidol hấp thu qua đường ruột, bị biến đổi nhanh ở ruột và gan nên
sinh khả dụng còn lại thấp. Muốn có hiệu quả cần uống trước bữa ăn 15-30 phút,
với một liều cao đủ mức cần thiết, cứ cách mỗi 4-8giờ uống một lần 10-20 mg
(liều tối đa người lớn 1mg/kg). Dùng đường tiêm tĩnh mạch có sinh khả dụng cao,
hiệu lực nhanh, song dễ gây tai biến (như gây hiện tượng xoắn đỉnh). Không nên
dùng đường tiêm tĩnh mạch đặc biệt với người loạn nhịp tim hoặc hạ kali huyết,
người đang hoá trị ung thư (nếu dùng thì phải truyền rất chậm, không truyền một
lần cả tổng liều trong ngày). Nhiều nước đã cấm dùng đường tiêm tĩnh mạch.
Đường tiêm bắp có hiệu lực như đường uống, chỉ dùng khi cần thiết (lúc người
bệnh không uống được).
Domperidol làm tăng nhu động ruột nên không được dùng cho người có tắc
ruột cơ học, có chảy máu đường tiêu hoá. ở người suy thận, chu kỳ bán huỷ dài
hơn nhưng domperidol không tích lũy dưới dạng nguyên, gây độc. Để chắc chắn,
người suy thận chỉ nên dùng liều bằng 30-50% liều người khoẻ mạnh, chia ra uống
nhiều lần trong ngày. Thuốc làm tăng tiết prolactin gây chảy sữa, đau đầu vú, vú
to, gây rối loạn kinh nguyệt khi dùng liều cao, dài ngày. Chưa có bằng chứng gây
quái thai, nhưng cũng chưa có thông tin đầy đủ về độ an toàn cho thai, bài tiết qua
sữa với nồng độ thấp. Vì vậy không nên dùng cho người có thai, phụ nữ cho con
bú.
Với trẻ em cần có những thận trọng cần thiết. Do thuốc làm tăng nhu động
ruột, nếu dùng liều không thích hợp dễ gây rối loạn tiêu hoá. Với trẻ đẻ non, trẻ có
tổn thương não (do bệnh hoặc các lý do khác) tính thấm của hàng rào máu - não bị
rối loạn, nếu dùng dễ bị hiện tượng ngoại tháp. Ngoài đó ra, domperidol nằm trong
danh mục thuốc dễ gây hiện tượng xoắn đỉnh nên hay xảy ra các tai biến tim mạch
nguy hiểm. Những tài liệu trước đây có ghi liều dùng cho trẻ em dưới 1 tuổi nhưng
Dược thư Việt Nam ghi chống chỉ định cho trẻ 1 tuổi. Trẻ em trên 1 tuổi có thể
dùng nhưng tránh dùng cho các trường hợp trên. Cần tính liều cẩn thận, không
dùng trong thời gian dài. Dạng thích hợp dùng cho trẻ nhỏ là thuốc đạn, hỗn dịch
uống (5mg/ 5ml, dùng cho cả người lớn), dạng thuốc cốm sủi bọt (gói 10mg).
Dạng viên (10mg-20mg) chỉ dành dùng cho người lớn. Trẻ em nôn do nhiều lý do
có khi không cần dùng thuốc, hoặc có thể chọn dùng các thuốc khác vẫn có hiệu
quả và ít độc hơn. Chỉ dùng domperidol khi thật cần thiết và khi không có thuốc
tốt hơn thay thế.
Domperidol bị các thuốc kháng cholinergic ức chế làm giảm hiệu lực. Nếu
cần phối hợp thì dùng domperidol trước sau đó mới dùng kháng cholinergic.
Tương tự, nếu cần phối hợp với các thuốc kháng acid hay ức chế tiết acid thì phải
dùng thuốc này sau bữa ăn và dùng domperidol trước bữa ăn .
Ngộ độc domperidol xảy ra là do dùng không đúng chỉ định với một số đối
tượng (đặc biệt là với trẻ em) khi dùng không đúng liều, đúng thời gian. Chỉ khi
dùng đúng chỉ định, đúng cách, trong giới hạn liều cần thiết, không kéo dài sẽ hiệu
quả và an toàn.