K yếu Hi tho quc tế “Thương mi và phân phi” ln 1 năm 2018
68
MT S GII PHÁP PHÁT TRIN THƯƠNG MI ĐIN T GÓP PHN NÂNG
CAO NĂNG LC CNH TRANH CA CÁC DOANH NGHIP BÌNH ĐỊNH
E-COMMERCE DEVELOPMENT SOLUTIONS TO IMPROVE
COMPETITIVENESS OF BINH DINH ENTERPRISES
ThS. Lê Vũ Tường Vy
Nguyn Th Thùy Linh
Trường đại hc Quy Nhơn
Email: levutuongvy@qnu.edu.vn
Tóm tt
Bình Định là mt trong nhng địa phương có nhiu n lc trong phát trin thương mi đin t (TMĐT).
Bng chng là ngay t cui tháng 3/2011, UBND tnh đã ban hành Quyết định s 639/QĐ-CTUBND v vic
trin khai kế hoch phát trin TMĐT giai đon 2011 – 2015, Quyết định s 4924/QĐ-UBND ngày 31/12/2015
v Kế hoch phát trin TMĐT giai đon 2016 – 2020. Kết qu, sau hơn 7 năm trin khai thc hin kế hoch
TMĐT vi tng kinh phí Nhà nước h tr hơn 1 t đồng, nhiu doanh nghip (DN) đã trin khai có hiu qu
phát trin TMĐT, nht là vic ng dng khai thác các tin ích ca dch v Internet, tăng cường qung bá
thương hiu sn phm, giao dch mua bán trc tuyến. Bên cnh nhng kết qu bước đầu và cơ bn hoàn thành
mc tiêu đề ra ca hot động TMĐT, bài viết cũng phân tích nhng tn ti, hn chế trong quá trình hot động
đưa ra mt s gii pháp phát trin TMĐT, góp phn phát trin kinh tế và phù hp vi tiến trình hi nhp.
T khóa: Thương mi đin t; Bình Định.
Abstract
Binh Dinh is one of the provinces that have made great efforts in developing e-commerce. Evidence is
that at the end of March, 2011, the People’s Committee of Binh Dinh Province issued Decision No. 639 /
Decision - Chairwoman of the People’s Committee on the implementation of the e-commerce development plan
for the 2011-2015 stage, Decision No. 4924 / - Decision - People’s Committee on 31 December 2015 on e-
commerce development plan for the 2016 – 2020 stage. The result, after more than 7 years of implementing the
e-commerce plan with the total budget more than 1 billion which state support, many businesses have deployed
e-commerce effectively, especially the application of exploiting the utility of Internet services, promoting
product branding, online trading. In addition to the initial and basic results of e-commerce activities, the article
also analyzes the shortcomings and limitations of the operation and provides some solutions to develop the e-
commerce, contributing to economic development and in accordance with the integration process.
Key words: E-commerce; Binh Dinh.
1. Gii thiu
TMĐT tr thành mt khuynh hướng toàn cu. Mô hình kinh doanh trên toàn cu tiếp tc thay
đổi đáng k vi s ra đời ca TMĐT. Nhiu quc gia trên thế gii cũng đã đóng góp vào s phát trin
ca TMĐT. Ví d, nước Anh có ch TMĐT ln nht toàn cu khi đo bng ch s chi tiêu bình quân
đầu người, con s này cao hơn c M. Trong năm 2016, kinh tế Internet ca Anh s chiếm 11% tng
giá tr nn kinh tế vi mc 221 t bng. Trong khi đó, t l tăng trưởng kinh tế Internet M là 5,4%.
Điu này to ra động lc thay đổi cho ngành công nghip qung cáo.[1]
Trong s các nn kinh tế mi ni, s hin din ca TMĐT Trung Quc tiếp tc được m
rng. Vi 688 triu người s dng Internet, doanh s bán l ca ca hàng trc tuyến Trung Quc
2.290 t USD năm 2017 và mt trong nhng lý do đằng sau s tăng trưởng kinh ngc là ci thin độ
tin cy ca khách hàng. Các công ty bán l Trung Quc đã giúp người tiêu dùng cm thy thoi mái
hơn khi mua hàng trc tuyến.[2]
TMĐT cũng được m rng trên khp Trung Đông. Vi s ghi nhn là khu vc có tăng trưởng
nhanh nht thế gii trong vic s dng Internet t năm 2000 đến 2017, hin thi khu vc có hơn
K yếu Hi tho quc tế “Thương mi và phân phi” ln 1 năm 2018
69
153.172.132 người s dng Internet. Bán l, du lch và chơi game là các phn trong TMĐT hàng đầu
khu vc, mc dù có các khó khăn như thiếu khuôn kh pháp lý toàn khu vc và các vn đề hu cn
trong giao thông vn ti qua biên gii.[3]
TMĐT đã tr thành mt công c quan trng cho thương mi quc tế không ch bán sn phm
mà còn quan h vi khách hàng.
Theo khuynh hướng đó, ti Vit Nam: Ngày 12/7/2010, Th tướng Chính ph phê duyt kế
hoch tng th phát trin TMĐT giai đon 2011 - 2015, và ban hành kèm theo Quyết định 1073/QĐ-
TTg. Mc tiêu mà Chính ph đề ra là “TMĐT được s dng ph biến và đạt mc tiên tiến trong các
nước thuc ASEAN, góp phn nâng cao năng lc cnh tranh ca DN và năng lc cnh tranh quc gia”.
Kết qu, sau hơn 5 năm trin khai Quyết định (QĐ) 1073, TMĐT Vit Nam đã đạt được nhiu
du mc quan trng. Theo đó, hin c nước có 60/63 tnh, thành ph đã ban hành kế hoch phát trin
TMĐT ca địa phương nhm trin khai QĐ 1073. Vic ng dng TMĐT trong DN không ch tp
trung ti các thành ph ln mà đã m rng trên phm vi c nước. Nhiu mô hình kinh doanh mi đã
hình thành và được DN vn hành.
C nước hin có gn 100% DN đã t chc trin khai ng dng TMĐT nhiu quy mô và mc
độ khác nhau. Vic tham gia hot động TMĐT trên mng xã hi ca đại b phn DN bán l và người
tiêu dùng, cùng vi vic ng dng các gii pháp TMĐT trên nn tng công ngh di động cho thy DN
Vit Nam đã nhanh nhy bt kp các xu hướng mi v TMĐT ca thế gii.
C th, theo thng kê hin c nước có 100% DN ln đã trin khai hiu qu giao dch TMĐT.
Trong đó, t l DN s dng thường xuyên thư đin t trong hot động sn xut kinh doanh (SXKD) đạt
100%; hơn 80% DN đã có trang thông tin đin t được cp nht thường xuyên thông tin hot động và
qung bá sn phm ca DN; 95% DN có s dng phn mm tài chính, 77% DN có s dng phn mm
qun lý nhân s.
2. Tng quan v thương mi đin t
2.1. S hình thành thương mi đin t
V ngun gc, TMĐT được xem nhưđiu kin thun li ca các giao dch TMĐT, s dng
công ngh như EDI và EFT. C hai công ngh này đều được gii thiu thp niên 70, cho phép các DN
gi các hp đồng đin t như đơn đặt hàng hay hóa đơn đin t. S phát trin và chp nhn ca th tín
dng, máy rút tin t động (ATM) và ngân hàng đin thoi vào thp niên 80 cũng đã hình thành nên
TMĐT. Mt dng TMĐT khác là h thng đặt vé máy bay bi Sabre M và Travicom Anh.
Vào thp niên 90, TMĐT bao gm các h thng hoch định tài nguyên DN (ERP), khai thác d
liu và kho d liu.
Năm 1990, Tim Berners-Lee phát minh ra World Wide Web trình duyt web và chuyn mng
thông tin liên lc giáo dc thành mng toàn cu được gi là Internet (www). Các công ty thương mi
trên Internet b cm bi NSF cho đến năm 1995.[10] Mc dù Internet tr nên ph biến khp thế gii
vào khong năm 1994 vi s đề ngh ca trình duyt web Mosaic, nhưng phi mt ti 5 năm để gii
thiu các giao thc bo mt (mã hóa SSL trên trình duyt Netscape vào cui năm 1994) và DSL cho
phép kết ni Internet liên tc. Vào cui năm 2000, nhiu công ty kinh doanh M và Châu Âu đã thiết
lp các dch v thông qua World Wide Web. T đó con người bt đầu có mi liên h vi t
"ecommerce" vi quyn trao đổi các loi hàng hóa khác nhau thông qua Internet dùng các giao thc
bo mt và dch v thanh toán đin t.
2.2. Khái nim v thương mi đin t
TMĐT, hay còn gi là e-commerce, e-comm hay EC, là s mua bán sn phm hay dch v trên
các h thng đin t như Internet và các mng máy tính.[8][9] TMĐT da trên mt s công ngh như
chuyn tin đin t, qun lý chui dây chuyn cung ng, tiếp th Internet, quá trình giao dch trc
K yếu Hi tho quc tế “Thương mi và phân phi” ln 1 năm 2018
70
tuyến, trao đổi d liu đin t (EDI), các h thng qun lý hàng tn kho, và các h thng t động thu
thp d liu. TMĐT hin đại thường s dng mng World Wide Web là mt đim ít nht phi có trong
chu trình giao dch, mc dù nó có th bao gm mt phm vi ln hơn v mt công ngh như email, các
thiết b di động cũng như đin thoi.
Khi nói v khái nim TMĐT (E-Commerce), nhiu người nhm ln vi khái nim ca Kinh
doanh đin t (E-Business). Tuy nhiên, TMĐT đôi khi được xem là tp con ca kinh doanh đin
t.[11] TMĐT chú trng đến vic mua bán trc tuyến (tp trung bên ngoài), trong khi đó kinh doanh
đin t là vic s dng Internet và các công ngh trc tuyến to ra quá trình hot động kinh doanh hiu
qu dù có hay không có li nhun, vì vy tăng li ích vi khách hàng (tp trung bên trong).[12][13]
Mt s khái nim TMĐT được định nghĩa bi các t chc uy tín thế gii như sau:
Theo T chc Thương mi thế gii (WTO), "TMĐT bao gm vic sn xut, qung cáo, bán
hàng và phân phi sn phm được mua bán và thanh toán trên mng Internet, nhưng được giao nhn
mt cách hu hình, c các sn phm giao nhn cũng như nhng thông tin s hoá thông qua mng
Internet".[7]
Theo y ban Thương mi đin t ca T chc Hp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương
(APEC) định nghĩa: "TMĐT liên quan đến các giao dch thương mi trao đổi hàng hóa và dch v gia
các nhóm (cá nhân) mang tính đin t ch yếu thông qua các h thng có nn tng da trên Internet."
[15] Các k thut thông tin liên lc có th là email, EDI, Internet và Extranet có th được dùng để h
tr thương mi đin t.
Theo y ban châu Âu: "TMĐT có th định nghĩa chung là s mua bán, trao đổi hàng hóa hay
dch v gia các DN, gia đình, cá nhân, t chc tư nhân bng các giao dch đin t thông qua mng
Internet hay các mng máy tính trung gian (thông tin liên lc trc tuyến). Thut ng bao gm vic đặt
hàng và dch thông qua mng máy tính, nhưng thanh toán và quá trình vn chuyn hàng hay dch v
cui cùng có th thc hin trc tuyến hoc bng phương pháp th công."[7]
Tóm li, TMĐT ch xy ra trong môi trường kinh doanh mng Internet và các phương tin đin
t gia các nhóm (cá nhân) vi nhau thông qua các công c, k thut và công ngh đin t. Ngoài ra,
theo nghiên cu ti đại hc Texas, các hc gi cho rng TMĐT và kinh doanh đin t đều b bao hàm
bi nn kinh tế Internet.
2.3. Các ng dng kinh doanh
Mt s ng dng chung nht liên quan đến TMĐT được lit kê dưới đây: Tài liu t động hóa
chui cung ng và hu cn; H thng thanh toán trong nước và quc tế; Qun lý ni dung DN;
Nhóm mua; Tr lý t động trc tuyến; IM (Instant Messaging); Nhóm tin; Mua sm trc tuyến và theo
dõi đặt hàng; Ngân hàng đin t; Văn phòng trc tuyến; Phn mm gi hàng; Hi tho truyn thông
trc tuyến; Vé đin t; Nhn tin nhanh; Mng xã hi; Mua bán dch v trc tuyến.
2.4. Các hình thc thương mi đin t
TMĐT ngày nay liên quan đến tt c mi th t đặt hàng ni dung "k thut s" cho đến tiêu
dùng trc tuyến tc thi [17], để đặt hàng và dch v thông thường, các dch v "meta" đều to điu
kin thun li cho các dng khác ca TMĐT.
cp độ t chc, các tp đoàn ln và các t chc tài chính s dng Internet để trao đổi d liu
tài chính nhm to điu kin thun li cho kinh doanh trong nước và quc tế. Tính toàn vn d liu và
tính an ninh là các vn đề rt nóng gây bc xúc trong TMĐT.
Hin nay có nhiu tranh cãi v các hình thc tham gia cũng như cách phân chia các hình thc
này trong TMĐT. Nếu phân chia theo đối tưng tham gia thì có 3 đối tượng chính bao gm: Chính ph
(G - Government), Doanh nghip (B - Business) và Khách hàng (C - Customer hay Consumer). Nếu
kết hp đôi mt 3 đối tượng này s có 9 hình thc theo đối tượng tham gia. Trong đó, các dng hình
K yếu Hi tho quc tế “Thương mi và phân phi” ln 1 năm 2018
71
thc chính ca thương mi đin t bao gm: Doanh nghip vi Doanh nghip (B2B); Doanh nghip
vi Khách hàng (B2C); Doanh nghip vi Nhân viên (B2E); Doanh nghip vi Chính ph (B2G);
Chính ph vi Doanh nghip (G2B); Chính ph vi Chính ph (G2G); Chính ph vi Công dân
(G2C); Khách hàng vi Khách hàng (C2C); Khách hàng vi Doanh nghip (C2B).
Ngoài ra, thương mi đin t còn được phân chia theo các hình thc: online-to-offline (O2O).
2.5. Vai trò ca thương mi đin t
Vai trò mà TMĐT có th mang li cho nn kinh tế và xã hi ca mi quc gia nói chung và cho
tng cá nhân, tng DN nói riêng, đó là:
Đối vi DN: TMĐT hin nay h tr DN rt tt trong vic marketing và tìm kiếm cơ hi kinh
doanh, nht là trên th trường quc tế. TMĐT s giúp DN tiết kim nhiu chi phí hot động vì đa s
các hot động kinh doanh đều được h thng công ngh thông tin qun lý. C th:
+ Qung bá thông tin và tiếp th cho th trường toàn cu vi chi phí thp: vi kh năng kết ni
internet hin nay, DN có th d dàng đưa thông tin qung cáo đến hàng triu người t khp mi nơi
trên thế gii. Tùy thuc vào nhu cu và kh năng tài chính chi tr cho vic qung bá mà DN cn có kế
hoch qung cáo cho phù hp.
+ Dch v tt hơn cho khách hàng: Vi TMĐT, DN có th cung cp catalogue, thông tin, bng
báo giá chi tiết cho khách hàng mt cách nhanh chóng và thun tin, và vic mua hàng trên mng đã
tr nên d dàng ph biến rt nhiu… Trong thi đại ngày nay, cuc sng s hóa đã đẩy nhp sng tăng
cao, khách hàng ngày càng đòi hi mi th phi nhanh hơn t thông tin sn phm, vic mua hàng,
thanh toán và các chính sách hu bán hàng,...
+ Tăng doanh thu: Vi TMĐT, đối tượng khách hàng ca DN gi đã không còn gii hn v
khong cách địa lý hay thi gian làm vic. Do đó mi DN hoàn tiếp cn được s lượng khách hàng
ln, đẩy cao doanh thu li nhun ca mình.
+ Gim chi phí: Vi TMĐT s không tn kém quá nhiu cho vic thuê ca hàng, mt bng,
nhân viên phc v,…Đặc bit vi nhng DN xut khu, các chi phí phát sinh do khong cách có th
gim thiu đi đáng k.
+ Li thế cnh tranh: trong bi cnh đa s mi doanh nghip hin nay đều tham gia TMĐT thì
DN nào có nhng ý tưởng sáng to, chiến lược tiếp th tt s là li thế để cnh tranh. Bi TMĐT là
mt sân chơi cho s sáng to, s đột phá cho tt c mi DN. Các DN nên suy nghĩ v vic áp dng
TMĐT để làm tăng li thế cnh tranh ca mình, trước thm nhng thay đổi to ln v môi trường kinh
doanh như vic gia nhp AFTA. Nếu không thay đổi, không tiến b, có nghĩa là DN s phi ra khi
cuc chơi.
Đối vi cá nhân hay cng đồng: TMĐT mang li rt nhiu li ích cho cá nhân như:
+ Quyn chn la dch v, sn phm để có th an tâm khi mua (vì TMĐT buc các DN phi
cnh tranh bng cht lượng, giá c, dch v nên cui cùng là người tiêu dùng có li)
+ Truy cp ngun thông tin, kiến thc phong phú, b ích
+ Được hưởng li ích t cng đồng trc tuyến – như nhng người bn “o” sn sàng giúp nhau
khi mt ai đó có nhu cu cn được h tr
Đối vi quc gia: TMĐT s góp phn rt ln vào vic phát trin nn kinh tế quc gia, phc v
li ích cng đồng (ch yếu là thông tin, kiến thc, dch v) để giúp quc gia nâng cao dân trí, phát
trin kinh tế, sm sánh vai cùng các nước trong khu vc.
3. Thc trng hot động phát trin TMĐT ti tnh Bình Định
3.1. Nhng kết qu đạt được
S phát trin mnh m, nhanh chóng ca công ngh thông tin (CNTT) – vin thông và xut
K yếu Hi tho quc tế “Thương mi và phân phi” ln 1 năm 2018
72
phát t nhng tin ích vượt tri đã khiến cho internet ngày càng tr thành người bn thân thuc cho
người tiêu dùng cũng như nhà kinh doanh khi thc hin công vic tham kho, tra cu, tìm kiếm thông
tin trước khi ra quyết định (chng hn quyết định chp nhn đặt hàng, giao hàng, xác nhn tham gia
tour du lch, đặt phòng khách sn …). Nm bt xu thế này trong nhng năm qua, nhiu DN trong nước
k c DN Bình Định đã khai thác và đưa Internet vào trong các hot động tiếp th, tìm kiếm đối tác,
quan h giao dch thương mi thay cho các phương thc truyn thng.
Cách làm ph biến hin nay là DN t thiết kế xây dng hoc thuê các đơn v có chuyên môn
thiết kế xây dng website để qung bá hình nh, thương hiu, sn phm, dch v ca công ty, đơn v
mình. Đây là vic làm đem li li ích khá ln vi chi phí thp, hơn na nó li có sc lan ta vượt qua
biên gii ca mt nưc. Bên cnh đó, cơ s h tng ng dng TMĐT Bình Định đã đáp ng nhu cu
cơ bn phc v khai thác các tin ích ca dch v Internet như theo dõi tin tc, trao đổi qua thư đin t,
giao dch mua bán trc tuyến. Nhiu DN đã ng dng thành công tiếp tc đầu tư nâng cp đáp ng yêu
cu phát trin, đem li li nhun v cho đơn v mình… đin hình như: Chi nhánh Vietravel Quy Nhơn,
HTX Nông nghip Ngc An, DNTN Gia Hân, DNTN Sơn Vũ, Công ty TNHH TM&DV Đá p lát
Bình Định, cơ s Nguyn Cnh Duy, Công ty TNHH Ngc Chung, Công ty C phn Thy sn Bình
Định, các cơ s g M Ngh, Siêu th Co.op mart, Khách sn Hi Âu, Hoàng Yến, Công ty c phn
Dược - TTBYT Bình Định, HTX nông nghip Ngc An,… Bên cnh vic đăng ti nhng thông tin v
đơn v mình, các DN cũng đã gii thiu nhng hình nh quê hương đất nước, tim năng thế mnh,
danh lam thng cnh quê hương… qua đó đã thu hút các nhà đầu tư quan tâm đến vic đầu tư thc
hin các d án sn xut, kinh doanh ti Bình Định.
Để khuyến khích DN nh và va, cơ s làng ngh ng dng CNTT, s dng internet trong hot
động sn xut kinh doanh, hàng năm UBND tnh đã h tr kinh phí ban đầu cho các đối tượng nêu trên
xây dng website riêng cung cp thông tin cơ bn v qung bá sn phm, dch v hu mãi, chăm sóc
khách hàng, email, s đin thoi, người liên h giao dch… Ngoài ra, cũng đã tăng cường t chc các
lp tp hun TMĐT, kết ni vi website do B Công Thương xây dng, cung cp thông tin cho DN có
nhu cu; liên kết website ca DN mình vi website TMĐT ca B Công Thương gii thiu qung bá
sn phm. Nh đó, hình nh thương hiu ca mt s DN trên địa bàn Bình Định đã được khách hàng
trong và ngoài nước biết đến.
Bình Định là mt trong nhng địa phương có nhiu n lc trong phát trin TMĐT. Ngay t
cui tháng 3/2011, UBND tnh đã ban hành QĐ s 639/QĐ-CTUBND v vic trin khai kế hoch phát
trin TMĐT giai đon 2011-2015. Thc hin QĐ này, S Công Thương đã t chc h tr, tư vn, đào
to ngun nhân lc, ng dng TMĐT trong SXKD, góp phn nâng cao năng lc cnh tranh ca DN.
Kết qu, sau hơn 5 năm trin khai thc hin kế hoch TMĐT vi tng kinh phí Nhà nước h tr 1 t
đồng (Trong giai đon 2011-2015, trên địa bàn tnh có 40 DN va và nh, cơ s, làng ngh được h
tr xây dng 40 website TMĐT, vi tng kinh phí 200 triu đồng. Riêng năm 2016, kinh phí mà tnh
Bình Định dành để thc hin kế hoch phát trin TMĐT là 238 triu đồng), nhiu DN đã trin khai có
hiu qu phát trin TMĐT, nht là vic ng dng khai thác các tin ích ca dch v Internet, tăng
cường qung bá thương hiu sn phm, giao dch mua bán trc tuyến. C th: ph biến tuyên truyn v
li ích ca thương mi đin t cho cán b qun lý nhà nước và các doanh nghip trên địa bàn tnh; ng
dng CNTT trong vic xây dng các phn mm dch v công; h tr DN, cơ s làng ngh xây dng
website TMĐT, khai thác các tin ích ca dch v Internet trong vic qung bá thương hiu sn
phm… Qua đó, nhn thc ca DN v li ích ca vic ng dng TMĐT vào hot động SXKD ngày
càng được nâng cao. C th, đến năm 2015 có 99% DN trên địa bàn tnh kết ni Internet và s dng
email thường xuyên; có 79% DN tham gia giao dch TMĐT, khong 62% DN có website riêng và s
dng phn mm tác nghip phc v hot động TMĐT. S lượng DN đặt hàng và nhn đơn hàng trc
tuyến tăng lên hàng năm đạt t 20% - 39% trong tng đơn hàng giao dch. Theo đánh giá ca Cc
Thương mi đin t & CNTT - B Công Thương, giai đon 2011 – 2015 Bình Định đã to bước đột
phá trong vic h tr thúc đẩy DN trên địa bàn tnh khai thác tt li thế TMĐT trong hot động
SXKD. Nh vy, Theo Hip hi TMĐT Vit Nam, ch s TMĐT ca Bình Định được xếp th hng