Giải phẫu mũi
(Kỳ 2)
Bài giảng Giải phẫu học
Chủ biên: TS. Trịnh Xuân Đàn
2. MŨI TRONG HAY Ổ MŨI
Ổ mũi đi từ lỗ mũi trước tới lỗ mũi sau: ở phía trên liên quan với xương
trán, xương sàng và xoang bướm. Ở dưới ngăn cách với vòm ổ miệng bởi vòm
khẩu cái cứng. Phía sau thông với tỵ hầu qua lỗ mũi sau. Phía dưới có các
xoắn mũi giới hạn các ngách mũi, thông với các xoang xương lân cận.
Ổ mũi dược lót bởi niêm mạc có cấu tạo đặc biệt, chia làm 2 vùng, thực
hiện 2 chức năng chính: vùng thở và vùng ngửi. Niêm mạc cũng phủ liên tiếp với
Các xoang xương, đổ vào các ngách mũi, có tác dụng trong chức năng thứ 3 là
phát âm.
Ổ mũi được chia làm 2 ngăn bởi một vách giữa gọi là vách mũi, mỗi
ngăn ổ mũi có 2 lỗ và 4 thành:
2.1. Lỗ mũi trước (nares)
Mở vào tiền đình mũi, là phần đầu tiên của ổ mũi, tương ứng với các sụn
cánh mũi của mũi ngoài; giới hạn với phần mũi còn lại bởi một đường gờ ở thành
ngoài, gọi là thềm mũi, tương ứng với bờ trên của sụn cánh mũi lớn. Lót ở bên
trong tiền đình mũi là da, có nhiều lông mũi và tuyến nhầy để ngăn bụi.
2.2. Lỗ mũi sau (choanae)
Thông với ty hầu, gồm 2 lỗ hình bầu dục mà trục đứng đo dược khoảng
2-5cm, đường kính ngang khoảng 1,25cm. Lỗ mũi sau được giới hạn ở trong là
bờ sau vách mũi, ở dưới là giới hạn đường khẩu cái cứng và khẩu cái mềm, ở
ngoài là mảnh trong chân bướm, ở trên là thân xương bướm.
2.3. Các thành hố mũi
2.3.1. Thành trên (vòm mũi)
Là một rãnh hẹp, cong ra sau, xuống dưới, rộng 3-4 mm, chia làm 3 đoạn.
- Đoạn trước (đoạn trán mũi): chếch lên trên ra sau, do xương sống mũi,
xương trán.
- Đoạn giữa (đoạn sàng): nằm ngang tạo nên bởi mảnh sàng và
xương sàng.
- Đoạn sau (đoạn bướm):
+ Đoạn bướm trước: thẳng đứng, tạo nên bởi mặt trước thần xương
bướm, có lỗ của xoang bướm.
+ Đoạn bướm dưới: chếch xuống dưới, ra sau, tạo nên bởi mặt dưới thân
bướm, có cánh xương lá mía và mỏm bướm xương khẩu cái lắp vào.
2.3.2. Thành dưới (nền mũi)
Nhẵn nằm ngang, hơi lõm thành một rãnh trước sau hơi cong lên trên,
rộng hơn vòm mũi, được tạo nên bởi mỏm khẩu cái xương hàm trên ở
trước và mảnh ngang xương khẩu cái ở sau.
2.3.3. Thành ngoài
Thành gồ ghề và phức tạp, có sự tham gia cấu tạo của nhiều xương: một
phần của xương hàm trên, xương lệ, xoắn mũi dưới, mảnh thẳng xương khẩu
cái, mảnh chân bướm trong. Đặc biệt thành ngoài có các xoắn mũi và các ngách
mũi hay đường mũi. Xoắn mũi trên cũng không hằng định, xoắn mũi trên và xoắn
mũi giữa là các phần của xương sàng, còn xoắn mũi dưới là một xương riêng.
1. Xương trán 7. Xương hàm trên
2. Xương sống mũi 8. ống răng cửa
3. Xương xoăn trên 9. Mảnh sàng
4. Xương xoăn dưới 10. Phần đứng xướng
5. Đê mũi khẩu cái
6. Xương xoăn dưới 11. Xương bướm
Hình 5.10. Thành ngoài hốc mũi
Dưới mỗi xoăn mũi, giữa mặt ngoài của xoăn và mặt trong của thành ngoài
ổ mũi là một đường khe thông khí (ngách mũi).
Phía trên cùng ở trên xoắn mũi trên có một hố hình tam giác gọi là ngách
bướm sàng, có lỗ đổ vào của xoang bướm. Đôi khi có một xoăn mũi trên cùng ở
đó và có thêm một lỗ đổ vào của xoang sàng sau.
- Đường mũi trên hay ngách mũi trên ở dưới xoăn mũi trên là một khe
ngắn, chếch, có lỗ của các xoang sàng sau và xoang bướm đổ vào.
- Đường mũi giữa hay ngách mũi giữa ở dưới xoăn mũi giữa, rất phức tạp
và quan trọng, vì có nhiều xoang đổ vào. Phía trước có một chỗ lõm gọi là tai của
đường mũi giữa, giới hạn bởi một nếp lồi gọi là đê mũi. Khi cắt bỏ xoăn giữa, ở
thành ngoài của đường mũi giữa có một chỗ lồi tròn gọi là bọt sàng, có các
xoang sàng giữa đổ vào. Trước và dưới bọt sàng có một khe cong gọi là lỗ bán
nguyệt, giới hạn ở dưới bởi bờ sắc của mỏm móc xương sàng; đó là lỗ đổ vào
của xoang hàm trên.