Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển Bài giảng
2005 – 2006 Quản lý nền kinh tế mở
Chaâu Vaên Thaønh 1
Ghi chuù baøi giaûng
QUAÛN LYÙ NEÀN KINH TEÁ MÔÛ
(Moâ hình Corden/Australian)
Moâ hình Corden1/Australian hay coøn goïi laø moâ hình EB-IB2, laø moät moâ hình kinh teá vó moâ ñöôïc söû
duïng raát phoå bieán nhaèm giaûi thích vaø giuùp ñöa ra caùc chính saùch kinh teá giaûi quyeát caùc truïc traëc
thöôøng xaûy ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån - caùc nöôùc ñöôïc xem laø coù ñaëc ñieåm cuûa moät neàn kinh teá
nhoû vaø môû cöûa. Nguoàn goác cuûa moâ hình naøy tröôùc ñaây xuaát hieän cuøng vôùi caên beänh coù teân goïi laø
caên beänh Haø lan (Dutch Disease). Trong chöông hoïc naøy, chuùng ta seõ nghieân cöùu veà vieäc xaây döïng
moâ hình; tieáp theo laø vieäc vaän duïng caùc chính saùch ñieàu chænh hay oån ñònh hoaù neàn kinh teá vaø sau
cuøng laø öùng duïng moâ hình nhaèm giaûi thích veà truïc traëc cuûa caên beânh Haø lan. Tröôùc tieân, chuùng ta
haõy nghieân cöùu veà maët kyõ thuaät hay vieäc xaây döïng moâ hình naøy nhö theá naøo.
I. Xaây döïng Moâ hình:
1. Hai loaïi haøng hoaù:
Giaû söû taát caû caùc loaïi haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa neàn kinh teá ñöôïc chia thaønh hai loaïi: Haøng coù theå
ngoaïi thöông hay haøng ngoaïi thöông (Tradeable goods, kyù hieäu laø T) vaø haøng khoâng theå ngoaïi
thöông hay haøng phi ngoaïi thöông (Non-tradeable goods, kyù hieäu laø N). Haøng ngoaïi thöông laø haøng
hoaù vaø dòch vuï maø chuùng coù theå ñöôïc mua baùn trao ñoåi giöõa caùc quoác gia vaø giaù caû cuûa chuùng ñöôïc
xaùc ñònh bôûi cung vaø caàu cuûa thò tröôøng theá giôùi. Haøng phi ngoaïi thöông laø nhöõng haøng hoaù vaø dòch
vuï chæ coù theå tieâu thuï ñöôïc trong noäi boä neàn kinh teá, chuùng khoâng theå xuaát khaåu hoaëc nhaäp khaåu
ñöôïc vaø giaù cuûa loaïi haøng naøy ñöôïc xaùc ñònh bôûi giaù caû trong nöôùc.
Trong thöïc teá raát khoù phaân bieät moät caùch chính xaùc haøng hoaù vaø dòch vuï naøo thuoäc haøng ngoaïi
thöông hay haøng phi ngoaïi thöông. Do vaäy, caùch phaân loaïi naøy neân ñöôïc hieåu veà tính chính xaùc moät
caùch töông ñoái. Theo caùch phaân loaïi phoå bieán nhaát vaø ñöôïc söû duïng ôû haàu heát caùc nöôùc laø caùch
phaân loaïi theo tieâu chuaån coâng nghieäp cuûa Lieân Hieäp Quoác (SIC – The Standard Industrial
Classification). Theo SIC, haøng hoaù vaø dòch vuï ñöôïc chia thaønh chín nhoùm ngaønh chuû yeáu sau:
1. Noâng nghieäp, saên baén, laâm nghieäp vaø ñaùnh caù
2. Khai thaùc moû vaø khai thaùc ñaù
3. Saûn xuaát cheá bieán
4. Ñieän, nöôùc vaø khí ñoát
5. Xaây döïng
6. Mua baùn sæ vaø leû, nhaø haøng vaø khaùch saïn
7. Giao thoâng, kho baõi vaø thoâng tin
8. Taøi chính, baûo hieåm, nhaø ñaát vaø caùc dòch vuï kinh doanh
9. Caùc dòch vuï caù nhaân, coäng ñoàng vaø xaõ hoäi
1 Corden laø teân cuûa taùc giaû ngöôøi Uùc vieát ra moâ hình naøy.
2 EB laø chöõ vieát taét cuûa External Balance hay caân baèng beân ngoaøi vaø IB laø chöõ vieát taét cuûa Internal balance
hay caân baèng beân trong.
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển Bài giảng
2005 – 2006 Quản lý nền kinh tế mở
Chaâu Vaên Thaønh 2
Moät caùch toång quaùt, ba nhoùm ñaàu coù theå ñöôïc xem laø haøng ngoaïi thöông, saùu nhoùm coøn laïi coù theå
xem laø haøng phi ngoaïi thöông. Tuy nhieân, vaãn coù nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä. Theo nguyeân taéc, coù
hai nhaân toá quyeát ñònh tính ngoaïi thöông hay phi ngoaïi thöông cuûa haøng hoaù. Thöù nhaát laø chi phí
vaän chuyeån. Loaïi haøng naøo coù chi phí vaän chuyeån caøng thaáp trong toaøn boä chi phí saûn xuaát thì caøng
deã daøng trao ñoåi ngoaïi thöông. Thöù hai laø haøng raøo baûo hoä maäu dòch nhö laø thueá nhaäp khaåu hay haïn
ngaïch. Haøng raøo baûo hoä maäu dòch caøng cao thì tính ngoaïi thöông cuûa haøng hoaù caøng thaáp. Ngaøy
nay, khi tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät ngaøy caøng ñöôïc aùp duïng roäng khaép vaø nhanh choùng hôn cuõng
nhö tieán trình hoaø nhaäp vaø toaøn caàu hoaù maïnh meõ hôn thì giao dòch ngoaïi thöông treân phaïm vi toaøn
theá giôùi caøng ñöôïc thuùc ñaåy nhieàu hôn.
2. Caân baèng beân trong vaø Caân baèng beân ngoaøi:
Hình 1:
N
PPF
N1 (1)
CIC
PT/PN
T1 Y1=A1 T
Hình 1 cho thaáy giao ñieåm cuûa hai ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát PPF (Production Possibility
Frontier) vaø ñöôøng ñaúng ích cuûa coäng ñoàng CIC (Community Indifference Curve) laø ñieåm caân baèng
cuûa moâ hình. Taïi ñaây neàn kinh teá saûn xuaát vaø tieâu thuï T1 haøng coù theå ngoaïi thöông ñöôïc vaø N1 haøng
khoâng theå ngoaïi thöông ñöôïc. Noùi moät caùch khaùc, ñaây laø ñieåm maø möùc tieâu duøng (phiaù caàu) vaø saûn
xuaát (phiaù cung) baèng nhau ñoái vôùi caû hai loaïi haøng. Ñieåm naøy coøn ñöôïc goïi laø ñieåm caân baèng beân
trong vaø caân baèng beân ngoaøi3. Caân baèng beân trong ñöôïc hieåu laø caân baèng cuûa caàu haøng phi ngoaïi
thöông vaø cung haøng phi ngoaïi thöông (DN = SN) vaø caân baèng beân ngoaøi laø traïng thaùi cung haøng
ngoaïi thöông baèng caàu haøng ngoaïi thöông (ST = DT). Hay ta coù caùn caân thöông maïi coøn goïi laø caùn
caân ngoaïi thöông (Trade balance, TB) baèng khoâng (TB = 0 ).
Caùn caân ngoaïi thöông (TB) ñöôïc ñònh nghóa laø cheânh leäch cuûa xuaát khaåu (X) vaø nhaäp khaåu (M). Ta
coù :
3 Caân baèng beân trong coøn ñöôïc ñònh nghiaõ theo Kinh teá hoïc vó moâ laø tình traïng neàn kinh teá ñaït möùc saûn löôïng
tieàm naêng vaø tyû leä thaát nghieäp ôû möùc thaát nghieäp töï nhieân (xem theâm khaùi nieäm veà NAIRU cuûa laïm phaùt).
Caên baèng beân ngoaøi laø caân baèng cuûa caû caùn caân vaõng lai vaø caùn caân voán.
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển Bài giảng
2005 – 2006 Quản lý nền kinh tế mở
Chaâu Vaên Thaønh 3
TB = X – M
Trong ñoù, xuaát khaåu X ñöôïc ñònh nghóa laø thaëng dö cung so vôùi caàu haøng ngoaïi thöông vaø nhaäp
khaåu M laø soá dö cuûa caàu so vôùi cung cuûa haøng ngoaïi thöông. Nhö vaäy:
TB = (Giaù trò cung X – Giaù trò caàu X) – (Giaù trò caàu M – Giaù trò cung M)
TB = (Giaù trò cung X + Giaù trò cung M) – (Giaù trò caàu X + Giaù trò caàu M)
TB = (Giaù trò cung haøng coù theå ngoaïi thöông) – (Giaù trò caàu haøng coù theå ngoaïi thöông)
Khi neàn kinh teá ôû traïng thaùi caân baèng, möùc saûn xuaát baèng vôùi möùc tieäu thuï haøng ngoaïi thöông hay
TB = 0. Luùc naøy, ta cuõng coù toång saûn phaåm cuûa neàn kinh teá (Y) (trong tröôøng hôïp naøy coù theå söû
duïng chæ tieâu GDP) baèng vôùi toång chi tieâu hay toång haáp thu cuûa neàn kinh teá (A).
Y = C + I + G + X – M
Vôùi A = C + I + G
C vaø I laø tieâu duøng vaø ñaàu tö cuûa khu vöïc tö nhaân, G laø tieâu duøng vaø ñaàu tö cuûa khu vöïc chính phuû.
Suy ra:
A = Y + (M – X)
Neàn kinh teá caân baèng khi:
Y = A
Giaù töông ñoái cuûa hai loaïi haøng hoaù PT/PN thöïc chaát laø soá ño cuûa tyû giaù hoái ñoaùi thöïc4 (RER = NER
* P*/P) bôûi vì giaù cuûa haøng ngoaïi thöông PT tính theo noäi teä döïa treân giaù haøng hoaù naøy treân theá giôùi
P* nhaân vôùi tyû giaù danh nghiaõ NER, giaù trong nöôùc P cuõng chính laø giaù cuûa haøng hoaù phi ngoaïi
thöông PN. Neáu PT/PN taêng, töùc ñöôøng bieåu dieãn cuûa PT/PN trôû neân doác hôn, haøng ngoaïi thöông trôû
neân maéc hôn moät caùch töông ñoái so vôùi haøng phi ngoaïi thöông. Khi ñoù saûn xuaát seõ coù xu höôùng di
chuyeån doïc theo ñöôøng PPF veà phía haøng ngoaïi thöông. Vaø tieâu duøng thì ngöôïc laïi, veà phía haøng
phi ngoaïi thöông.
Toùm laïi khi nghieân cöùu moâ hình naøy, chuùng ta caàn laøm roõ caùc vaán ñeà caên baûn vaø quan troïng sau:
• Thöù nhaát, caân baèng kinh teá vó moâ cuûa moâ hình ñöôïc hieåu laø caân baèng giöõa cung vaø caàu ñoàng
thôøi cuûa caû hai thò tröôøng, caân baèng thò tröôøng haøng ngoaïi thöông hay coøn goïi laø caân baèng beân
ngoaøi vaø caân baèng thò tröôøng haøng phi ngoaïi thöông hay caân baèng beân trong.
• Thöù hai, ñeå ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng thöù nhaát thì Y phaûi baèng vôùi A vaø caû hai thò tröôøng ñeàu
ñaït traïng thaùi caân baèng ôû möùc tyû giaù hoái ñoaùi thöïc hay möùc PT/PN.
4 Tyû giaù hoái ñoaùi thöïc caân baèng laø giaù trò töông öùng vôùi caân baèng beân trong vaø caân baèng beân ngoaøi trong trung
haïn.
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển Bài giảng
2005 – 2006 Quản lý nền kinh tế mở
Chaâu Vaên Thaønh 4
• Cuoái cuøng laø caùc chính saùch coù theå ñöôïc söû duïng ñeå giaûi thích vaø ñieàu chænh nhaèm ñöa moâ hình
veà traïng thaùi caân baèng ñoù laø chính saùch tyû giaù hoái ñoaùi (ñieàu chænh tyû giaù hoaùi ñoaùi danh nghóa
nhaèm thay ñoåi PT/PN) vaø chính saùch laøm thay ñoåi haáp thu nhö chính saùch thu chi ngaân saùch vaø
chính saùch tieàn teä.
3. Phaân tích caân baèng:
Ñieåm caân baèng trong hình veõ 1 coù theå ñöôïc phaùt trieån thaønh caân baèng trong töøng thò tröôøng haøng
ngoaïi thöông vaø haøng phi ngoaïi thöông. Ñoái vôùi thò tröôøng haøng ngoaïi thöông ta ñaët truïc hoaønh laø
haøng ngoaïi thöông (T) vaø truïc tung laø tyû giaù hoái ñoaùi thöïc hay giaù töông ñoái cuûa hai loaïi haøng hoaù
(PT/PN). Töông töï cho thò tröôøng haøng phi ngoaïi thöông, truïc hoaønh laø haøng phi ngoaïi thöông vaø truïc
tung laø PT/PN (xem hình 2)
ÔÛ thò tröôøng haøng ngoaïi thöông, ñöôøng cung ST coù ñoä doác ñi leân vaø ñöôøng caàu DT coù ñoä doác ñi
xuoáng trong toaï ñoä (T, PT/PN) laø hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi moái quan heä cung caàu. Khi giaù töông ñoái
cuûa hai loaïi haøng hoaù PT/PN taêng leân, löôïng cung haøng ngoaïi thöông coù xu höôùng taêng vaø löôïng caàu
haøng ngoaïi thöông giaûm ñi vaø ngöôïc laïi. Ñoái vôùi thò tröôøng haøng phi ngoaïi thöông, moät caùch bình
thöôøng ta neân ñaët truïc tung laø PN/PT thì ñöôøng cung vaø caàu seõ coù hình daùng cuûa ñoä doác ñuùng theo
caùc hình veõ cung caàu bình thöôøng. Tuy nhieân, do muïc ñích keát hôïp caû hai thò tröôøng laïi vôùi nhau,
neân ôû thò tröôøng naøy truïc tung bò ñaûo laïi thaønh PT/PN, do vaäy ñöôøng cung vaø caàu coù hình daïng
nghòch laïi.
Hình 2:
PT/PN ST PT/PN DN
(1) (1)
PT/PN
DT SN
T1 T N1 N
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển Bài giảng
2005 – 2006 Quản lý nền kinh tế mở
Chaâu Vaên Thaønh 5
Chính saùch phaù giaù vaø caân baèng cuûa moâ hình:
Hình 3a:
N
PPF
N1 (1)
CIC
PT/PN
T1 Y1=A1 T
Hình 3b:
PT/PN ST PT/PN DN
Phaù giaù
Naâng giaù
DT SN
T1 T N1 N
Moät chính saùch phaù giaù seõ laøm NER taêng leân veà soá ño, neáu hai möùc giaù P* vaø P laø cho tröôùc thì tyû
giaù hoái ñoaùi thöïc RER seõ taêng, hay PT/PN taêng leân. Treân ñoà thò cuûa ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn
xuaát, ñöôøng PT/PN trôû neân doác ñöùng hôn. Ñieåm saûn xuaát tieán daàn veà phiaù haøng T vaø ñieåm tieâu duøng
thì laïi tröôït veà phiaù haøng N. Theå hieän treân hình veõ laø söï gia taêng leân cuûa PT/PN . Keát quaû laø, ôû thò
tröôøng haøng ngoaïi thöông giaù töông ñoái cuûa haøng ngoaïi thöông taêng leân khuyeán khích löôïng cung
taêng vaø löôïng caàu giaûm (ST>DT), neàn kinh teá coù nhieàu haøng trao ñoåi ngoaïi thöông hôn, TB seõ ñöôïc
caûi thieän hay thaëng dö. ÔÛ thò tröôøng haøng phi ngoaïi thöông, khi möùc giaù töông ñoái taêng leân coù nghiaõ
Phaù giaù seõ laøm
ñöôøng giaù trôû neân
doác hôn