TRƯỜNG TRUNG CẤP QUỐC TẾ MEKONG
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: LÝ THUYẾT HÓA PHÂN TÍCH
NGÀNH: Y SĨ, DƯỢC SĨ
TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số 15/2024/QĐ-TCQTMK ngày 25 tháng 01 năm 2024
của Hiệu trưởng Trường Trung cấp Quốc tế Mekong
Thành phố Cần Thơ, tháng 01 năm 2024
Lưu hành nội bộ
1
LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình Lý thuyết Hóa phân tích được biên soạn theo chương trình đào tạo
dược sĩ trung cấp do Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội ban hành, dùng làm tài liệu
giảng dạy cho giáo viên và học tập cho học sinh dược sĩ trung cấp.
Giáo trình được biên soạn dựa trên mục tiêu, yêu cầu, nội dung và thời gian quy
định trong chương trình giáo dục môn học Lý thuyết Hóa phân tích. Nội dung bám sát
được yêu cầu kiến thức cơ bản, chính xác khoa học, cập nhật vào thực tiễn Việt Nam.
Trong quá trình biên soạn giáo trình này, tổ biên soạn đã cố gắng bám sát khung
chương trình đào tạo, cập nhật các kiến thức từ nhiều nguồn tài liệu, nhằm thể hiện được
kiến thức cơ bản, hiện đại và thực tiễn. Trường rất mong nhận được những ý kiến đóng
góp của các chuyên gia, các đồng nghiệp, các độc giả để giáo trình hoàn thiện hơn trong
lần ban hành sau.
Xin cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.
Cần Thơ, ngày 25 tháng 01 năm 2024
Hiệu trưởng
(đã ký)
DSCKII. Nguyễn Văn Ảnh
2
LỜI NÓI ĐẦU
Trong chương trình đào tạo dược sĩ trung cấp tại Trường trung cấp Quốc Tế
Mekong, Lý thuyết Hoá phân tích là môn học bắt buộc thuộc nhóm kiến thức cơ bản
nhằm cung cấp kiến thức về các phương pháp xác định các loại ion dương, ion âm;
nguyên tắc, các bước thực hiện để đánh giá các hóa chất dựa trên bản chất phản ứng.
Giáo trình hoá phân tích gồm 7 bài:
Bài 1: Đại cương về hoá học phân tích
Bài 2: Xác định Cation nhóm I, II
Bài 3: Xác định Cation nhóm III, IV
Bài 4: Xác định Cation nhóm V và Anion nhóm I
Bài 5: Phương pháp phân tích thể tích
Bài 6: Định lượng bằng PP acid - base
Bài 7: Định lượng bằng PP tạo tủa
Giáo trình gồm các nội dung: bài giảng, câu hỏi lượng giá và đáp án.
Giáo trình Lý thuyết Hoá phân tích được dùng làm tài liệu giảng dạy và học
tập cho học sinh dược học và cũng có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ y tế.
Mặc dù đã hết sức cố gắng, chắc chắn không thể nào không có sai sót, chúng tôi
rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy cô, các bạn đồng
nghiệp, độc giả và học sinh để có thể làm tốt hơn trong lần biên soạn tới.
Xin trân trọng cảm ơn. TM. Tổ biên soạn
(đã ký)
Ths.Ngô Thị Tường Vy
3
MỤC LỤC
BÀI 1: ĐẠI CƯƠNG HÓA PHÂN TÍCH ................................................................... 6
1 Mở đầu……………………………………………………………...……………….6
2 Chức năng của hóa phân tích hiện đại…………………………………………….7
2.1 Giải quyết các vấn đề chung của phân tích……………………………………..7
2.2 Nghiên cứu các phương pháp phân tích……………………………….………..7
2.3 Giải quyết các nhiệm vụ cụ thể của phân tích………………………………….7
3 Phân loại…………………………………………………...………………………..7
3.1 Phân loại theo đường lối phân tích……………….……………………………..7
3.2 Phân loại dựa theo thể tích và khối lượng chất phân tích……………………..7
3.3 Phân loại dựa trên bản chất của các hợp chất của chất cần xác định….……..7
3.4 Phân loại theo bản chất của phương pháp……………………………………..8
4 Phân tích định tính và phân tích định lượng……………………………………..9
4.1 Phân tích định tính……………………………………………………………….9
4.2 Phân tích định lượng……………………………………………………………..9
5 Các bước thực hiện một quy trình phân tích……………...……………………..10
5.1 Mẫu thử - xác định đối tượng…………………………….……………………..10
5.2 Lựa chọn phương pháp………………………………………………………….10
5.3 Lấy mẫu thử………………………………………………………………….…..11
5.4 Xử lý mẫu thử………………………………………………………..…………..11
5.5 Tiến hành đo các chất phân tích………………………………………………..11
5.6 Tính toán - xử lý kết quả phân tích………………..…………………………..11
6 Mối quan hệ giữa hóa phân tích với các ngành khoa học khác. ……………….11
7 Hóa phân tích với ngành dược……………………………………………………11
8 Ứng dụng và hướng phát triển của hóa phân tích………………………………12
8.1 Ứng dụng…………………………………………………………………………12
8.2 Hướng phát triển………………………………………………………………..12
BÀI 2: XÁC ĐỊNH CÁC CATION NHÓM I, II ...................................................... 15
1. Thuốc thử nhóm I....................................................................................................15
1.1. Thuốc thử nhóm..........................................................................................15
1.2. Phương trình phản ứng.................................................................................15
2. Thuốc thử cation I..................................................................................................16
2.1. Thuốc thử của ion Ag+...............................................................................16
2.2. Thuốc thử của ion Pb2+..............................................................................16
2.3. Thuốc thử của ion Hg22+.............................................................................17
3. Thuốc thử nhóm II..................................................................................................17
3.1. Thuốc thử nhóm..............................................................................................17
3.2. Phương trình phản ứng..................................................................................18
4. Thuốc thử cation.....................................................................................................18
4.1. Thuốc thử của ion Ba2+..................................................................................18
4.2. Thuốc thử của ion Ca2+..................................................................................18
BÀI 3: XÁC ĐỊNH CÁC CATION NHÓM III, IV .................................................. 18
1. Thuốc thử nhóm III..............................................................................................20
1.1. Đặc tính chung............................................................................................20
1.2. Phương trình phản ứng..............................................................................20
2. Thuốc thử cation...................................................................................................20
4
2.1. Thuốc thử của ion Zn2+...............................................................................20
2.2. Thuốc thử của ion Al3+................................................................................21
3. Thuốc thử nhóm IV..............................................................................................22
3.1. Tính chất chung của cation nhóm IV. ......................................................22
3.2. Kết Luận..........................................................................................................22
4. Thuốc thử cation...................................................................................................23
4.1. Thuốc thử của ion Fe2+...............................................................................23
4.2. Thuốc thử của ion Fe3+...............................................................................23
4.3. Thuốc thử của ion Bi3+................................................................................24
BÀI 4: XÁC ĐỊNH CÁC CATION NHÓM V VÀ ANION NHÓM I ................... 26
1. Thuốc thử nhóm......................................................................................................26
2-Thuốc thử cation......................................................................................................26
2.1. Thuốc thử của ion Cu2+...................................................................................26
2.2. Thuốc thử của ion Hg2+...................................................................................27
2.3. Thuốc thử của ion Mg2+..................................................................................27
3. THUỐC THỬ SƠ BỘ............................................................................................28
3.1. Bari nitrat.......................................................................................................28
3.2. Bạc nitrat: …..................................................................................................28
4. Thuốc thử xác định anion......................................................................................29
4.1. Phản ứng chung xác định X-...............................................................................29
4.2. Các TT riêng của Cl-, Br-, I-................................................................................29
BÀI 5: PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH THỂ TÍCH ............................................... 32
1. NGUYÊN TẮC CHUNG CỦA PHƯƠNG PHÁP PTTT.....................................32
2. ĐIỂM TƯƠNG ĐƯƠNG VÀ ĐIỂM KẾT THÚC...............................................32
2.1. Điểm tương đương...............................................................................................32
2.2. Cách xác định điểm tương đương......................................................................33
2.3. Điểm kết thúc.......................................................................................................33
3. YÊU CẦU ĐỐI VỚI PHẢN ỨNG DÙNG TRONG PTTT.................................33
4. PHÂN LOẠI PHƯƠNG PHÁP PTTT..................................................................34
4.1. Phương pháp acid – base ...................................................................................34
4.2. Phương pháp oxy hóa – khử...............................................................................34
4.3. Phương pháp kết tủa...........................................................................................34
5. CÁC CÁCH CHUẨN ĐỘ.......................................................................................34
5.1 Chuẩn độ thẳng (trực tiếp) ..................................................................................34
5.2 Chuẩn độ thừa trừ (chuẩn độ ngược) .................................................................34
5.3 Chuẩn độ thế..........................................................................................................34
6. CÁC DUNG DỊCH DÙNG TRONG PTTT..........................................................35
6.1. Phần trăm khối lượng-thể tích............................................................................35
6.2. Phần trăm thể tích thể tích..................................................................................35
6.3. Phần trăm khối lượng..........................................................................................35
7. DUNG DỊCH ĐƯƠNG LƯỢNG............................................................................36
7.1. Đương lượng gam.................................................................................................36
7.2. Cách tính đương lượng gam................................................................................36
8. NỒNG ĐỘ ĐƯƠNG LƯỢNG................................................................................37
9. TÁC DỤNG GIỮA CÁC DUNG DỊCH CÓ NỒNG ĐỘ ĐƯƠNG LƯỢNG.....38
10. ĐỘ CHUẨN...........................................................................................................39
10.1. Độ chuẩn của dung dịch.....................................................................................39