TẬP ĐOÀN DẦU KHÍ VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG DẦU KHÍ

GIÁO TRÌNH
MÔ ĐUN: TRANG BỊ ĐIỆN 1
NGHỀ: BẢO TRÌ THIẾT BỊ CƠ ĐIỆN
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG
(Ban hành kèm theo Quyết định số: 185 /QĐ-CĐDK ngày 25 tháng 3 năm 2020
của Trường Cao Đẳng Dầu Khí)
Bà Rịa - Vũng Tàu, năm 2020
(Lưu hành nội bộ)
Trang 1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Trang 2
LỜI GIỚI THIỆU
Đất nước Việt Nam trong công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá, nềnkinh tế
đang trên đà phát triển. Yêu cầu sử dụng điện và thiết bị điện ngày càng tăng. Việc
trang bị kiến thức về hệ thống điện nhằm phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của con
người, cung cấp điện năng cho các thiết bị của khu vực kinh thế, các khu chế xuất, các
xí nghiệp là rất cần thiết.
Với một vai trò quan trọng như vậy và xuất phát từ yêu cầu, kế hoạch đào tạo,
chương trình môn học của Trường Cao Đẳng Dầu Khí. Chúng tôi đã biên soạn cuốn
giáo trình Trang bị điện 1 gồm 3 bài với những nội dung cơ bản sau:
- Bài 1: Khái quát chung về hệ thống trang bị điện
- Bài 2: Các phần tử điều khiển trong hệ thống trang bị điện
- Bài 3: Tự động khống chế truyền động điện
Trong quá trình biên soạn, chúng tôi đã tham khảo và trích dẫn từ nhiều tài liệu
được liệt kê tại mục Danh mục tài liệu tham khảo. Chúng tôi chân thành cảm ơn các
tác giả của các tài liệu mà chúng tôi đã tham khảo.
Bên cạnh đó, giáo trình cũng không thể tránh khỏi những sai sót nhất định. Nhóm
tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, phản hồi từ quý đồng nghiệp, các
bạn người học và bạn đọc.
Trân trọng cảm ơn./.
Bà Rịa – Vũng Tàu, tháng 06 năm 2020
Tham gia biên soạn
1. Chủ biên: Phạm Văn Cấp
2. Ninh Trọng Tuấn
3. Nguyễn Xuân Thịnh
4.
Trang 3
MỤC LỤC
BÀI 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỆ THỐNG TRANG BỊ ĐIỆN 13
1. Đặc điểm của hệ thống trang bị điện. 14
2. Yêu cầu đối với hệ thống trang bị điện công nghiệp. 14
BÀI 2: CÁC PHẦN TỬ ĐIỀU KHIỂN TRONG HỆ THỐNG TRANG BỊ ĐIỆN 17
1. Các phần tử bảo vệ 18
1.1. Cầu chảy ............................................................................................................. 18
1.2. Rơ le nhiệt ........................................................................................................... 18
2. Các phần tử điều khiển 18
2.1. Công tắc .............................................................................................................. 18
2.2. Nút ấn .................................................................................................................. 19
2.3. Cầu dao ............................................................................................................... 19
2.4. Bộ khống chế ...................................................................................................... 20
2.5. Công tắc tơ – Khởi động từ ................................................................................ 20
2.6. Áp tô mát ............................................................................................................ 21
3. Rơ le 21
3.1. Rơ le điện từ........................................................................................................ 21
3.2. Rơ le trung gian. ................................................................................................. 22
3.3. Rơ le dòng điện ................................................................................................... 22
3.4. Rơ le điện áp ....................................................................................................... 23
3.5. Rơ le thời gian ................................................................................................... 23
3.6. Rơ le kiểm tra tốc độ........................................................................................... 24
4. Các thiết bị đóng cắt không tiếp điểm 24
4.1. Công tắc hành trình không tiếp điểm (các loại cảm biến vị trí) ......................... 24
4.2. Thiết bị đóng cắt không tiếp điểm ...................................................................... 25
5. Các phần tử điện từ 25
5.1. Nam châm điện nâng – hạ .................................................................................. 25
5.2. Bàn nam châm điện ............................................................................................ 26
5.3. Ly hợp điện từ ..................................................................................................... 26
BÀI 3: TỰ ĐỘNG KHỐNG CHẾ TRUYỀN ĐỘNG ĐIỆN 31
1. Khái niệm về tự động khống chế (TĐKC). 32
2. Các yêu cầu của TĐKC. 32
Trang 4
3. Phương pháp thể hiện sơ đồ điện TĐKC 33
3.1. Phương pháp thể hiện mạch động lực ................................................................ 33
3.2. Phương pháp thể hiện mạch điều khiển .............................................................. 33
3.3. Bảng ký hiệu các phần tử trong sơ đồ TĐKC .................................................... 34
4. Các nguyên tắc điều khiển 35
4.1. Nguyên tắc điều khiển theo thời gian ................................................................. 35
4.2. Nguyên tắc điều khiển theo tốc độ ..................................................................... 35
4.3. Nguyên tắc điều khiển theo dòng điện ............................................................... 36
4.4. Nguyên tắc điều khiển theo vị trí ....................................................................... 36
5. Các mạch mở máy trực tiếp động cơ KĐB3 pha rô to lồng sóc: 36
5.1. Mạch điều khiển động cơ quay 1 chiều .............................................................. 36
5.2. Mạch điều khiển động cơ quay thuận nghịch gián tiếp ..................................... 37
5.3. Mạch mở máy động cơ tại 2 vị trí....................................................................... 38
5.4. Mạch điều khiển 2 động cơ làm việc theo cơ chế bắc cầu ................................. 39
5.5. Mạch điện điều khiển động cơ theo cơ chế bắc cầu dùng timer ......................... 41
5.6. Mạch điều khiển 2 động cơ làm việc theo cơ chế khóa ...................................... 42
6. Các mạch mở máy gián tiếp động cơ KĐB 3 pha ro6to lồng sóc 43
6.1. Mạch mở máy bằng phương pháp đổi nối sao tam giác Y ->∆ .......................... 43
6.2. Mạch điện mở máy qua cuộn kháng dùng role thời gian .................................... 45
6.3. Mạch mở máy gián tiếp qua máy biến áp tự ngẫu .............................................. 46
7. Mạch khóa dừng và giới hạn hành trình 47
7.1. Mạch khóa dừng 1 .............................................................................................. 47
7.2. Mạch khóa dừng 2 .............................................................................................. 48
7.3. Mạch tự động giới hạn hành trình ...................................................................... 49
7.4. Mạch điện tự động giới hạn hành trình có đảo chiều ......................................... 51
8. Các khâu bảo vệ và liên động trong TĐKC - TĐĐ. 52
8.1. Bảo vệ quá dòng. ................................................................................................ 52
8.2 Bảo vệ điện áp. ................................................................................................... 53
8.3 Bảo vệ thiếu và mất từ trường. ........................................................................... 54
8.4 Liên động bảo vệ ................................................................................................ 55
TÀI LIỆU THAM KHẢO 79