Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 124 = ÂHBKÂN
( )
NrI
I
51
tt.C
Q
LL −
=+
Nãúu t
rI
< t
rII
thç cáön thiãút xaïc âënh pháön nhiãût thæìa Q' cuía táöng II âæåüc doìng khäng khê
tæì táöng I (coï t
rI
) mang ra ngoaìi qua cæía thoaït (coï t
rII
):
(
)
(
)
rIrII51
t
t
.
L
L
.
C
'
Q
−+=
Khi naìy pháön nhiãût coìn laûi cuía táöng II cáön âæåüc khæí båíi doìng khäng khê ngoaìi vaìo qua
caïc cæía 2 vaì 4:
( )
NrII
II
42
ttC
'
Q
Q
LL −
=+
Cæía 3 vaì 3' seî âæåüc tênh toaïn âãø thaíi táút caí læu læåüng khäng khê ngoaìi nhaì âi vaìo qua
caïc cæía 1, 2, 4 vaì 5:
4251'33
L
L
L
L
L
L
+++=+
Nãúu t
rI
= t
rII
thç læåüng khäng khê vaìo nhaì qua cæía 2 vaì 4 cáön phaíi khæí hãút læåüng nhiãût
thæìa cuía táöng II laì Q
II
:
( )
NrII
II
42
tt.C
Q
LL −
=+
Nãúu t
rI
> t
rII
thç ngoaìi Q
II
táöng II coìn nháûn thãm mäüt læåüng nhiãût Q'' do doìng khê tæì táöng
I âi vaìo:
(
)
(
)
rIIrI51
t
t
.
L
L
.
C
'
'
Q
−+=
Trong træåìng håüp naìy læåüng khäng khê âi vaìo qua cæía 2 vaì 4 phaíi khæí læåüng nhiãût thæìa
tæång æïng laì Q
II
+ Q'' :
P
1
H
3
H
2
H
1
2
1
5
4
3
3'
6
P
2
P
5
P
4
P
3
P
3'
t
rII
t
rI
Hçnh 17: Thäng gioï nhaì nhiãöu táöng
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 125 = ÂHBKÂN
( )
NrII
II
42
tt.C
'
'
Q
Q
LL −
=+
Trong táút caí caïc træåìng håüp âaî nãu trãn âáy, âàóng thæïc cán bàòng nhiãût cho nhaì cáön
âæåüc tuán theo:
(
)
(
)
IIINrII4251
Q
Q
t
t
.
L
L
L
L
.
C
+=−+++
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 126 = ÂHBKÂN
C©y xanh lµ mét bé phËn tæ thµnh quan träng trong kiÕn tróc thµnh phè còng nh− n«ng
th«n, ®Æc biÖt lµ trong kiÕn tróc ë c¸c n−íc nhiÖt ®íi nh− n−íc ta. C©y xanh cã t¸c dông che
n¾ng, gi¶m bøc x¹ mÆt trêi, gi¶m sù chãi chang cña bÇu trêi, gi¶m nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ mÆt
®Êt. C©y xanh cã kh¶ n¨ng läc s¹ch kh«ng khÝ, hót bít bôi khãi vµ tiÕng ån, ®ång thêi phÇn
nµo ng¨n c¶n ®−îc khÝ ®éc h¹i c«ng nghiÖp. V× vËy nã th−êng ®−îc dïng lµm kho¶ng c¸ch ly
gi÷a khu c«ng nghiÖp vµ khu d©n c− trong thµnh phè. Nh−ng t¸c dông quan träng nhÊt cña c©y
xanh lµ c¶i t¹o chÕ ®é vi khÝ hËu xung quanh. D−íi ®©y ta ph©n tÝch kü t¸c dông cña c©y xanh
vÒ mÆt khÝ hËu.
I
I I
I –
––
–
MÄÜT SÄÚ TAÏC DUÛNG
MÄÜT SÄÚ TAÏC DUÛNG MÄÜT SÄÚ TAÏC DUÛNG
MÄÜT SÄÚ TAÏC DUÛNG CUÍA CÁY XANH
CUÍA CÁY XANHCUÍA CÁY XANH
CUÍA CÁY XANH
1/ TAÏC DUÛNG HÁÚP THUÛ BÆÏC XAÛ MÀÛT TRÅÌI CUÍA CÁY XANH:
Trong thêi gian ban ngµy, c©y xanh hót ¸nh s¸ng mÆt trêi vµ khÝ cacbonic ®Ó tiÕn hµnh
qu¸ tr×nh quang hîp. Quang hîp lµ mét qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c chÊt h÷u c¬. Nã ®−îc thùc hiÖn
trong l¸ c©y cã diÖp lôc d−íi t¸c dông cña ¸nh s¸ng mÆt trêi. ChÊt diÖp lôc cã kh¶ n¨ng hÊp
thô ¸nh s¸ng mÆt trêi. Nhê n¨ng l−îng nµy c¸c phÇn tö n−íc trong c©y ®−îc ph©n thµnh Hy®r«
vµ «xy. Hy®r« cïng víi Cacbonic qua nhiÒu ph¶n øng phøc t¹p, cã sù tham gia cña nhiÒu lo¹i
men, cuèi cïng ®−îc tæng hîp thµnh Gluc«; Cßn «xy ®−îc l¸ c©y nh¶ ra ngoµi trong qu¸ tr×nh
quang hîp.
calo
674
O
6
O
H
C
O
H
6
CO
6
2612622
±+→+
Nh− vËy ban ngµy c©y xanh hót nhiÖt bøc x¹ mÆt trêi vµ cacbonic ®Ó lôc diÖp ho¸ vµ
nh¶ «xy. §èi víi vi khÝ hËu ®ã lµ mét t¸c dông rÊt tèt. C©y xanh cã thÓ hót ®−îc 30 - 80% bøc
x¹ mÆt trêi chiÕu tíi, tuú theo l¸ cña nã nhiÒu hay Ýt. C©y cµng cã l¸ rËm r¹p, lïm l¸ cµng to
th× kh¶ n¨ng hót bøc x¹ cµng nhiÒu, v× diÖn tÝch mÆt l¸ hót, khuÕch t¸n bøc x¹ vµ bèc h¬i hót
nhiÖt cµng lín. Tæng diÖn tÝch cña bÒ mÆt l¸ c©y −íc b»ng 75 lÇn diÖn tÝch trång c©y, tæng diÖn
tÝch l¸ cá −íc b»ng 25 - 35 lÇn diÖn tÝch bYi cá.
Tuy nhiªn còng cÇn nãi thªm r»ng, bªn c¹nh qu¸ tr×nh quang hîp, c©y xanh cßn thùc
hiÖn qu¸ tr×nh h« hÊp. Qu¸ tr×nh nµy ng−îc l¹i qu¸ tr×nh quang hîp: d−íi t¸c dông cña c¸c
men, qua mét chuçi ph¶n øng, gluc« ®−îc ph©n tÝch thµnh khÝ CO
2
, h¬i n−íc vµ n¨ng l−îng
®−îc gi¶i phãng. N¨ng l−îng ®−îc sö dông vµo ho¹t ®éng sèng cña tÕ bµo, cßn h¬i n−íc vµ
khÝ cacbonic ®−îc th¶i ra ngoµi qua c¸c lç khÝ hæng cña l¸. Qu¸ tr×nh h« hÊp cña c©y rÊt yÕu
so víi qu¸ tr×nh quang hîp. D−íi ¸nh s¸ng mÆt trêi, quang hîp diÔn ra víi tèc ®é nhanh h¬n
qu¸ tr×nh h« hÊp tõ 10 ®Õn 30 lÇn.
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 127 = ÂHBKÂN
C©y xanh kh«ng nh÷ng trùc tiÕp hót bøc x¹ mµ cßn cã t¸c dông c¶n bøc x¹, che n¾ng
cho kh«ng gian d−íi lïm c©y. Th«ng th−êng c©y xanh cã thÓ ng¨n ®−îc 60 - 80% bøc x¹ mÆt
trêi. Theo tµi liÖu ë thµnh phè Tasken (liªn x«) thÊy r»ng, ë chç quang ®Yng tæng bøc x¹ ®¹t
tíi 800 - 805 kcal/m
2
h, trong khi ®ã ë trong vïng c©y xanh, bøc x¹ xuyªn qua kh«ng lín h¬n
122 kcal/m
2
h, vµ nhiÒu tr−êng hîp chØ cã 40 - 60 kcal/m
2
h. Theo tµi liÖu ®o l−êng thùc tÕ th×
®èi víi c©y cã l¸ t−¬ng ®èi dµy, l−îng bøc x¹ xuyªn qua lïm l¸ chØ chiÕm kho¶ng 10% tæng
l−îng bøc x¹, ®èi víi c©y l¸ th−a còng chØ chiÕm kho¶ng 40 - 45%. Cá tèt trªn mÆt ®Êt còng
che ®−îc bøc x¹ mÆt trêi, th−êng chØ cã kho¶ng 20% n¨ng l−îng bøc x¹ xuyªn qua cá tíi mÆt
®Êt mµ th«i. Sè liÖu quan tr¾c hiÖn tr−êng cho thÊy: trong cïng mét ®iÒu kiÖn khÝ hËu khi nhiÖt
®é trªn mÆt s©n g¹ch ®¹t tíi 51
0
C, trªn mÆt bª t«ng 48
0
C th× nhiÖt ®é trªn mÆt bYi cá chØ tíi
39
0
C.
C©y xanh cßn cã t¸c dông gi¶m bít l−îng ph¶n x¹ ra m«i tr−êng xung quanh. HÖ sè
Anbª®« cña t−êng tr¾ng ®¹t tíi 70% (A=0,7), tøc lµ 7/10 bøc x¹ chiÕu ®Õn sÏ bÞ ph¶n x¹ ra
xung quanh, l−îng bøc x¹ nµy sÏ chiÕu ®Õn ng−êi hoÆc ®Õn c¸c vËt xung quanh. Nh−ng hÖ sè
Anbª®« cña c©y xanh th× nhá h¬n t−êng tr¾ng tõ 2,5 ®Õn 3,5 lÇn. Nh− vËy m«i tr−êng xung
quanh ®ì bÞ ®èt nãng h¬n. HÖ sè Anbª®« cña mét sè bÒ mÆt c©y xanh nh− sau : mÆt cá cã A =
0,18 - 0,24, mÆt khoai n−íc A = 0,18 - 0,26, mÆt dong giÒng A = 0,15 - 0,23 v. v...
2/ TAÏC DUÛNG HAÛ THÁÚP NHIÃÛT ÂÄÜ VAÌ TÀNG ÂÄÜ ÁØM CUÍA CÁY XANH:
Nh− trªn ®Y nãi, do t¸c dông hót bøc x¹ mÆt trêi ®Ó lôc diÖp ho¸, bèc h¬i bÒ mÆt, che
bøc x¹ v.v... mµ c©y xanh cã t¸c dông lµm gi¶m nhiÖt ®é ë m«i tr−êng xung quanh. MÆt kh¸c,
c©y lu«n lu«n hót n−íc tõ d−íi ®Êt lªn. Hai (ba) phÇn ngh×n l−îng n−íc ®ã ®−îc ®ång ho¸, cßn
l¹i bao nhiªu ®Òu to¶ vµo kh«ng khÝ. Mét c©y to cã kÝch th−íc trung b×nh mçi ngµy nh¶
kho¶ng 200 lÝt n−íc. Sù tho¸t n−íc tõ c©y xanh cã t¸c dông lµm gi¶m nhiÖt ®é c¬ thÓ c©y còng
gi¶m nh− nhÞªt ®é vµ t¨ng ®é Èm cña m«i tr−êng xung quanh. Ngoµi ra, mÆt ®Êt d−íi c©y xanh
Èm −ít h¬n, khi n¾ng sÏ hót nhiÖt bèc h¬i, cho nªn c©y xanh cã t¸c dông gi¶m nãng râ rÖt. Sè
liÖu ®o l−êng thùc tÕ cho thÊy nhiÖt ®é ë mÆt ®Êt Èm −ít thÊp h¬n nhiÖt ®é ë mÆt ®Êt kh« tíi
5,5
0
C.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ ë khu vùc nhµ trång c©y xanh th−êng thÊp h¬n khu vùc nhµ kh«ng
trång c©y xanh, ®ång thêi ®é Èm l¹i cao h¬n. Theo tµi liÖu nghiªn cøu ë Taskan (Liªn X«) th×
nhiÖt ®é kh«ng khÝ ë khu v−ên c©y vµ ao hå thÊp h¬n trong tiÓu khu nhµ trong thµnh phè tõ 1 -
3
0
C. §é Èm kh«ng khÝ ë khu v−ên c©y vµ ao hå l¹i cao h¬n ë khu phè tõ 1 - 7%.
Hçnh 1: Taïc duûng giaím
bæïc xaû cuía cáy leo trãn màût tæåìng
1
-
Bæïc xaû chiãúu trãn màût phàóng ngang
2- Bæïc xaû chiãúu trãn màût phàóng âæïng
3- Bæïc xaû phaín xaû tæì màût tæåìng khäng coï cáy leo
4- Bæïc xaû phaín xaû tæì màût tæåìng coï cáy leo
5- Bæïc xaû xuyãn qua cáy leo tåïi màût tæåìng
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 128 = ÂHBKÂN
KÕt qu¶ quan tr¾c thùc tÕ cho thÊy th«n xãm nµo cã mËt ®é x©y dùng nhá, mËt ®é c©y
xanh ao hå lín th× nhiÖt ®é thÊp h¬n, ®Æc biÖt lµ biªn ®é dao ®éng nhiÖt ®é trong ngµy nhá h¬n
râ rÖt. C¸c sè liÖu quan tr¾c cho thÊy: trong nh÷ng giê cã nhiÖt ®é cùc ®¹i ban ngµy, nhiÖt ®é
kh«ng khÝ d−íi c©y xanh thÊp h¬n nhiÖt ®é kh«ng khÝ ë chç kh«ng cã c©y xanh tõ 0,8 - 3
0
C vµ
®é Èm l¹i lín h¬n 5 - 8%.
3/ TAÏC DUÛNG THAY ÂÄØI HÆÅÏNG GIOÏ CUÍA CÁY XANH:
C©y xanh cßn cã t¸c dông c¶n giã, hoÆc lµm thay ®æi h−íng giã. Theo quan tr¾c cña
S.B.Tristiak«va ë Tasken thÊy r»ng: tèc ®é giã t¹i c¸c ®iÓm quan tr¾c ë khu vùc cã c©y xanh
gi¶m ®i râ rÖt (sau 5m tèc ®é giã gi¶m 40%, sau 10m tèc ®é giã gi¶m 60%). P.N.Gilin quan
tr¾c trong v−ên c©y cho thÊy ë vÞ trÝ c¸ch cöa rõng 30-50m tèc ®é giã gi¶m cßn 60 - 70%; Cßn
ë kho¶ng c¸ch 120-140m tuú theo møc ®é rËm r¹p cña rõng c©y tèc ®é giã cã thÓ gi¶m tíi gÇn
b»ng 0.
C¸c hµng c©y xanh rËm r¹p, nhÊt lµ c¸c dËu c©y cßn cã t¸c dông lµm thay ®æi chiÒu giã
thæi, hoÆc lµm giã uèn cong lªn, hoÆc lµ thæi theo h−íng song song víi hµng c©y (h×nh 2 vµ 5).
H×nh 3 giíi thiÖu ¶nh h−ëng cña c¸ch bè trÝ giËu c©y ®Õn luång giã thæi qua phßng.
Gi¶ sö v× mét lý do nµo ®ã ph¶i bè trÝ h−íng nhµ tr¸i víi h−íng giã (cöa sæ quay ra h−íng
kh«ng cã giã thæi). NÕu xung quanh nhµ kh«ng cã dËu c©y (a) th× giã sÏ thæi l−ít qua cöa sæ,
l−îng giã vµo nhµ kh«ng ®¸ng kÓ. NÕu ë hai bªn nhµ trång hai dËu c©y xanh (b) th× tr¹ng th¸i
Hçnh 2: Aính hæåíng cáy xanh âäúi våïi khäng khê thäøi vaì
o nhaì
Hçnh 3: Aính hæåíng cuía caïch bäú trê haìng raìo cáy xanh âãún gioï vaìo nhaì