Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 130 = ÂHBKÂN
- Ph¶i cã t¸c dông che n¾ng cho c«ng tr×nh, ®−êng phè v.v... lµm gi¶m l−îng ph¶n x¹.
- Kh«ng c¶n giã m¸t trong mïa hÌ, nh−ng l¹i c¶n ®−îc giã l¹nh trong mïa ®«ng.
- ViÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ c©y trång ph¶i theo yªu cÇu che n¾ng.
H×nh 4 giíi thiÖu mét vµi kiÓu trång c©y tr−íc nhµ, ®¶m b¶o che n¾ng, th«ng giã tèt vµ
kh«ng h¹n chÕ tÇm nh×n.
Nãi chung, tr−íc mÆt nhµ h−íng nam nªn trång c¸c c©y cã t¸n l¸ cao vµ lín, th©n c©y
th¼ng hoÆc l¸ kim th−a, nh− l¸ c©y cau, cä, dõa, xoan, th«ng, bµng v.v... (h×nh 4a). H−íng cã
giã l¹nh thæi vÒ mïa ®«ng th× nªn chän c¸c c©y cã t¸n l¸ lín, h×nh trô tõ gèc ®Õn ngän, hoÆc l¸
rËm r¹p nh− chuèi, chÌ, tre, nhYn, v¶i, mÝt, phi lao v.v... Khi tr−íc nhµ cã lïm c©y thÊp ( hoÆc
dËu c©y).
Nªn bè trÝ hµng c©y cao gÇn nhµ h¬n ®Ó cã t¸c dông che n¾ng còng nh− kh«ng c¶n giã
xuyªn qua phßng (xem h×nh 4c). ë th«n xãm n−íc ta viÖc tæ chøc trång c©y xanh, bëi v× ë ®©y
nhµ th−êng thÊp tÇng, mËt ®é cao (ë ®ång b»ng) c©y cèi trång nhiÒu, nÕu kh«ng tæ chøc tèt th×
kh«ng cã lîi vÒ giã, mÆt kh¸c còng khã tËn dông diÖn tÝch v−ên t−îc ®Ó canh t¸c ®−îc. NÕu
xung quanh nhµ cã luü tre hoÆc dËu c©y d©m bôt bao bäc th× trong nhµ hÇu nh− kh«ng cã giã
thæi qua. Ngoµi ra, v× s©n v−ên cña c¸c gia ®×nh trong xãm th−êng s¸t liÒn nhau, nªn cã hµng
c©y cã thÓ cã t¸c dông tèt cho nhµ A nh−ng l¹i cã t¸c dông xÊu cho nhµ B bªn c¹nh.
Trong thµnh phè, cÇn x©y c¸c c«ng viªn réng lín ë ®Çu h−íng giã ®Ó lµm m¸t kh«ng
khÝ, hoÆc ë gi÷a thµnh phè ®Ó t¹o c¸c vïng kh«ng khÝ cã nhiÖt ®é thÊp. C©y xanh trång hai bªn
®−êng phè cã t¸c dông tèt nh− che n¾ng mÆt ®−êng, gi¶m bøc x¹ vµ t¹o c¸c èng th«ng giã
trong thµnh phè.
Trong kiÕn tróc d©n gian, còng nh− trong kiÕn tróc hiÖn ®¹i ng−êi ta cßn dïng c¸c lo¹i
giµn hoa, giµn thiªn lý, giµn m−íp, bÇu bÝ, giµn nho b¾c theo kiÓu th¼ng ®øng, n»m ngang hay
ch¾n tr−íc cöa sæ, trång c©y leo phñ ngoµi t−êng ®Ó che n¾ng cho cöa sæ vµ t−êng ngoµi.
NhiÒu thÝ nghiÖm ®Y chøng tá r»ng nhê cã giµn c©y leo che n¾ng ngoµi cöa sæ mµ nhiÖt ®é
trung b×nh trong phßng gi¶m ®i tõ 0,7 ®Õn 0,9
0
C, biªn ®é dao ®éng nhiÖt ®é trong phßng còng
gi¶m ®i 0,9 - 1,3
0
C. Nªn chän c¸c lo¹i c©y leo rông l¸ trong mïa ®«ng ®Ó cã thÓ lîi dông n¾ng
s−ëi Êm cho phßng.
Hçnh 4: Caïch träöng cáy træåïc cæía säø.
a) cáy coï taïn cao vaì räüng hçnh ä; b) cáy coï taïn hçnh truû troìn;
c) phäúi håüp giæîa cáy tháúp vaì cáy cao
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 131 = ÂHBKÂN
§èi víi nh÷ng kho tµng cÇn chèng Èm th× tr¸nh trång c©y xanh quanh nhµ, v× chóng
g©y ra ®é Èm lín vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho s©u bä, mèc mèi ph¸t triÓn. Tèt nhÊt nªn bè trÝ c«ng
tr×nh kho tµng vµo chç quang ®Yng, th«ng tho¸ng.
§èi víi c¸c khu c«ng nghiÖp, cÇn cã d¶i c©y xanh c¸ch ly ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng m«i
tr−êng kh«ng khÝ, gi¶m bít t¸c ®éng « nhiÔm bëi c¸c khÝ th¶i tõ khu c«ng nghiÖp. ChiÒu réng
c¸ch ly vÖ sinh còng nh− chiÒu réng c¸c d¶i c©y xanh bao quanh khu c«ng nghiÖp kh«ng nªn
®ång ®Òu ë mäi h−íng mµ nªn tû lÖ víi tÇn suÊt giã ë tõng h−íng.
Tr−íc khi tiÕn hµnh tæ chøc trång c©y xanh cÇn ®iÒu tra c¸c sè liÖu c¬ b¶n cña tõng
lo¹i c©y nh− kÝch th−íc t¸n l¸, ph¹m vi ho¹t ®éng cña rÔ c©y (®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng rÔ c©y ph¸
Hçnh 5: Bäú trê caïc daîy cáy xanh caïch ly khu cäng nghiãûp
& giao thäng
Cáy cao åí giæîa, cáy tháúp 2 bãn
Hçnh
: Bäú trê caïc daîy cáy xanh caïch ly khu cäng nghiãûp
& giao thäng
Cáy cao
vaì tháúp xen keî
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 132 = ÂHBKÂN
háng nÒn mãng c«ng tr×nh), tuæi thä cña c©y, kh¶ n¨ng c¶n bøc x¹, ph¶n x¹, ®é xuyªn s¸ng
cña c©y v.v... ®Ó lùa chän ®−îc ph−¬ng ¸n phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vi khÝ
hËu trong c«ng tr×nh.
III
IIIIII
III
-
--
-
CÁY XANH VAÌ VÁÚN ÂÃ
CÁY XANH VAÌ VÁÚN ÂÃCÁY XANH VAÌ VÁÚN ÂÃ
CÁY XANH VAÌ VÁÚN ÂÃÖ VKH ÅÍ NÄNG THÄN
Ö VKH ÅÍ NÄNG THÄNÖ VKH ÅÍ NÄNG THÄN
Ö VKH ÅÍ NÄNG THÄN
Nh÷ng ®Æc thï vÒ cÊu tróc n«ng th«n, vËt liÖu x©y dùng, c¸ch bè trÝ nhµ còng nh− c©y
cèi, v−ên t−îc, ao hå ë n«ng th«n t¹o thµnh nh÷ng ®Æc ®iÓm vi khÝ hËu riÖng biÖt cña kiÕn tróc
n«ng th«n.
§iÒu kiÖn vi khÝ hËu trong kiÕn tróc n«ng th«n chÞu ¶nh h−ëng bëi nhiÒu nh©n tè nh−:
quy ho¹ch vµ mËt ®é x©y dùng th«n xãm, bè trÝ mÆt b»ng nhµ, s©n, v−ên, bÕp, giÕng, chuång
ch¨n nu«i...
Vi khÝ hËu n«ng th«n, ngoµi vi khÝ hËu nhµ ë, cßn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c, nh− vi
khÝ hËu trong c¸c chuång tr¹i ch¨n nu«i; chiÕu n¾ng cho s©n ph¬i; sö dông vËt liÖu ®Þa ph−¬ng
®Ó che m−a, che n¾ng, c¸ch nhiÖt cho nhµ...
I
II
IV
V V
V –
––
–
MÄÜT SÄÚ KÃÚT QUAÍ
MÄÜT SÄÚ KÃÚT QUAÍ MÄÜT SÄÚ KÃÚT QUAÍ
MÄÜT SÄÚ KÃÚT QUAÍ THÆÛC NGHIÃÛM XAÏC Â
THÆÛC NGHIÃÛM XAÏC ÂTHÆÛC NGHIÃÛM XAÏC Â
THÆÛC NGHIÃÛM XAÏC ÂËNH
ËNHËNH
ËNH HIÃÛU QUAÍ
HIÃÛU QUAÍ HIÃÛU QUAÍ
HIÃÛU QUAÍ
CUÍA
CUÍACUÍA
CUÍA CÁY XANH, AO HÄÖ
CÁY XANH, AO HÄÖ CÁY XANH, AO HÄÖ
CÁY XANH, AO HÄÖ ÂÄÚI VÅÏI
ÂÄÚI VÅÏI ÂÄÚI VÅÏI
ÂÄÚI VÅÏI CAÏC CÄNG TRÇNH XÁY
CAÏC CÄNG TRÇNH XÁY CAÏC CÄNG TRÇNH XÁY
CAÏC CÄNG TRÇNH XÁY DÆÛNG
DÆÛNG DÆÛNG
DÆÛNG
1/ ¶nh h−ëng cña mËt ®é x©y dùng ®Õn vi khÝ hËu:
Nhµ n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay th−êng lµ mét tÇng nªn vi khÝ trong nhµ chÞu ¶nh
h−ëng lín cña tr¹ng th¸i bÒ mÆt ®Êt xung quanh nhµ. MËt ®é x©y dùng cµng lín th× diÖn tÝch
ao hå, v−ên t−îc vµ chç trèng cµng Ýt ®i, nªn ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu còng thay ®æi. KÕt qu¶
nghiªn cøu sau ®©y chøng tá ®iÒu ®ã. TiÕn hµnh quan tr¾c t¹i 3 xãm A, B, C , cã vÞ trÝ t−¬ng
®èi gièng nhau, nh−ng kh¸c nhau vÒ mËt ®é x©y dùng (b¶ng 1) ®Ó so s¸nh.
B¶ng 1:
§¹i l−îng Xãm A Xãm B Xãm C
MËt ®é x©y dùng nhµ 27,2% 19,1% 16,8%
MËt ®é c©y xanh vµ ao hå 21,5% 52% 53,9%
MËt ®é s©n 17,2% 9,2% 10,8%
MËt ®é ®−êng x¸, bYi 34,1% 19,7% 18,5%
B¶ng 2:
Xãm A Xãm B Xãm C
§iÓm ®o NhiÖt ®é
trung b×nh Biªn ®é
NhiÖt ®é
trung b×nh Biªn ®é
NhiÖt ®é
trung b×nh
Biªn ®é
Trong nhµ 32,1 31,8 31,6
Ngoµi s©n 32,8 32,3 32,4
Ngoµi v−ên 32,2
4
32,1
2
31,9
1,5
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 133 = ÂHBKÂN
¥ mét sè xãm chän mét sè nhµ cã h×nh thøc, vÞ trÝ, cÊu tróc t−¬ng quan gièng nhau
lµm ®Æc tr−ng vµ tiÕn hµnh ®o l−êng nhiÖt ®é, ®é Èm, tèc ®é giã (cø 2 giê ®o mét lÇn ®ång thêi
ë c¸c nhµ) trong c¸c nhµ ®ã ®Ó so s¸nh. B¶ng 2 cho kÕt qu¶ ®o nhiÖt ®é trong c¸c giê ban ngµy
ë mçi xãm.
Ph©n tÝch sè liÖu ë b¶ng 2 ta thÊy râ gi÷a mËt ®é x©y dùng vµ nhiÖt ®é trong nhµ cã
quan hÖ mËt thiÕt. Xãm A cã mËt ®é x©y dùng lín nhÊt, nªn cã nhiÖt ®é trung b×nh còng nh−
biªn ®é dao ®éng nhiÖt lín nhÊt, tøc lµ ®iÒu kiÖn vÖ sinh ë xãm ®ã kÐm nhÊt; c¸ biÖt cßn cã
nhµ trong mét ngµy ®ªm biªn ®é giao ®éng nhiÖt lªn tíi 6
0
C, cã h¹i ®Õn søc khoÎ con ng−êi.
Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ nµy, mËt ®é x©y dùng gi¶m kho¶ng 10% th× cã thÓ gi¶m ®−îc nhiÖt ®é
trung b×nh trong xãm kho¶ng 0,5
0
C (t−¬ng ®−¬ng víi nhiÖt ®é thay ®æi theo chiÒu cao gÇn
100m).
Ta còng nhËn thÊy nhiÖt ®é ë s©n bao giê còng lín nhÊt, ®iÒu ®ã chøng tá s©n cã ¶nh
h−ëng xÊu ®Õn khÝ hËu trong nhµ.
VÒ giã, ta nhËn ®−îc kÕt qu¶ ghi trong b¶ng 3 d−íi ®©y :
B¶ng 3:
Xãm Tèc ®é giã trung b×nh (m/s)
TØ lÖ % so víi tr¹m chuÈn
A 0,6 32%
B 1,6 80%
C 1,8 90%
Nh− vËy ta thÊy mËt ®é x©y dùng cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn tèc ®é giã; mËt ®é cµng
t¨ng th× tèc ®é giã cµng gi¶m, ®Æc biÖt ë xãm A mçi nhµ ®Òu cã t−êng x©y bäc kÝn xung
quanh, nªn tèc ®é giã trong nhµ l¹i cµng nhá h¬n n÷a.
Tõ c¸c kÕt qu¶ trªn, cÇn suy nghÜ ®Õn viÖc x¸c ®Þnh mËt ®é x©y dùng hîp lý trong th«n
xãm ®Ó cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tèt ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu, ®ång thêi vÉn tho¶ mYn yªu cÇu kinh
tÕ, cã thÓ lÊy trÞ sè nµy vµo kho¶ng 20%.
2/ ¶nh h−ëng cña mÆt n−íc ao hå ®Õn vi khÝ hËu th«n xãm:
Trong th«n xãm miÒn ®ång b»ng, mÆt n−íc chiÕm tØ lÖ kh¸ lín, th−êng tõ 20 - 50%. ¥
nh÷ng vïng ®ång chiªm tròng tØ lÖ ®ã cßn cao h¬n. Ao hå cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn khÝ hËu
xung quanh, t¸c dông cña nã phô thuéc vµo ®é lín nhá, s©u réng cña ao hå còng nh− tr¹ng
th¸i bÒ mÆt cña nã (mÆt n−íc ®−îc che phñ hay kh«ng, n»m ngoµi n¾ng hay trong bãng r©m,
n−íc ®ôc hay n−íc trong, n−íc ch¶y hay n−íc ®äng) v.v... C¸c sè liÖu quan tr¾c thùc tÕ sau
®©y chøng minh ®iÒu ®ã:
B¶ng 4:
§¹i l−îng Ao bÌo Ao ®ôc,
n−íc ch¶y
Ao n−íc
kh«ng
ch¶y, ®−îc
che r©m
Ao n−íc
kh«ng
ch¶y,
trèng tr¶i
NhiÖt ®é kh«ng khÝ trªn mÆt n−íc 30,3 30,2 31,3 33,4
NhiÖt ®é líp n−íc trªn mÆt 32,2 31,8 33,1 34,4
Giaïo trçnh VI KHÊ HÁÛU
Nguyãùn Âçnh Huáún = 134 = ÂHBKÂN
Ap suÊt h¬i n−íc trong kh«ng khÝ 36 34,8 53,2 39,7
HÖ sè Anbª®« (ph¶n x¹ bøc x¹) 0,31 0,25 0,18 0,18
Ph©n tÝch c¸c sè liÖu quan tr¾c cã thÓ nhËn xÐt s¬ bé sau ®©y :
1. NhiÖt ®é líp n−íc trªn mÆt: nhiÖt ®é líp n−íc trªn mÆt lín hay nhá sÏ cã t¸c dông trùc
tiÕp ®Õn nhiÖt ®é kh«ng khÝ bªn trªn vµ qu¸ tr×nh bèc h¬i bÒ mÆt. §¸ng lÏ nÕu n−íc cµng
®ôc, th× kh¶ n¨ng hót bøc x¹ mÆ trêi cµng lín vµ nhiÖt ®é cña n−íc cµng cao nh−ng qua b¶ng
8.4 ta thÊy ng−îc l¹i, nhiÖt ®é líp n−íc trªn mÆt ë ao ®ôc l¹i thÊp nhÊt (31,8
0
C); nguyªn
nh©n lµ do n−íc lu«n lu«n ch¶y nªn l−îng nhiÖt bøc x¹ mÆt trêi do n−íc hÊp thô ®−îc x¸o
trén vµ mang ®i theo dßng n−íc ch¶y. NhiÖt ®é mÆt n−íc ®−îc che r©m còng thÊp, v× nã ®−îc
che khái bøc x¹ mÆt trêi trùc tiÕp. MÆt n−íc ao trèng tr¶i cã nhiÖt ®é cao nhÊt (34,4
0
C) bëi v×
nã bÞ bøc x¹ mÆt trêi trùc tiÕp ®èt nãng. MÆt n−íc ao bÌo còng cã nhiÖt ®é t−¬ng ®èi thÊp, v×
nã võa ®−îc che r©m l¹i võa ®−îc qu¸ tr×nh quang hîp cña bÌo thu nhiÖt.
2. NhiÖt ®é kh«ng khÝ trªn mÆt ao hå (c¸ch mÆt n−íc 30 cm). Líp kh«ng khÝ nµy th−êng
®−îc giã thæi ®−a vµo trong nhµ. Qua sè liÖu ®o l−êng thùc tÕ ta thÊy nhiÖt ®é cña líp kh«ng
khÝ nµy thÊp h¬n nhiÖt ®é kh«ng khÝ ë trªn mÆt ®Êt cïng khu vùc, ®ã lµ nhê ¶nh h−ëng tèt
cña ao hå. Nh×n vµo b¶ng trªn ta còng thÊy nhiÖt ®é kh«ng khÝ ë trªn mÆt ao bÌo vµ ao n−íc
ch¶y thÊp nhÊt, råi ®Õn ao ®−îc che r©m, vµ cao nhÊt lµ ao trèng tr¶i.
3. HÖ sè Anbª®«: HÖ sè ph¶n bøc x¹ cña mÆt ao hå th−êng nhá h¬n mÆt ®Êt nh−ng còng
kh«ng ph¶i lµ nhá l¾m, nhÊt lµ ao bÌo (A = 0,31), ao ®ôc (A=0,25). V× vËy khi bè trÝ ao hå
còng cÇn chó ý tr¸nh bøc x¹ ph¶n chiÕu tõ ao hå xuyªn qua cöa sæ vµo trong nhµ. Dùa vµo
c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn ta cã thÓ kÕt luËn r»ng: ao hå cã t¸c dông rÊt tèt ®èi víi khÝ hËu
th«n xãm. Khi quy ho¹ch x©y dùng th«n xãm míi, ta cÇn triÖt ®Ó lîi dông nã, ph©n bè ®Òu
trong lµng, ®Ó kh«ng nh÷ng nã cã t¸c dông lµm th«ng tho¸ng trong khu vùc c− tró, mµ cßn
lµm gi¶m nhiÖt ®é khu vùc. NÕu chó ý ph¸t triÓn c¸c ao th¶ bÌo hoÆc th¶ rau vµ nèi th«ng
chóng víi nhau ®Ó n−íc l−u th«ng th× l¹i cµng cã t¸c dông lín h¬n. Nh©n d©n ta tõ l©u ®Y biÕt
lîi dông tÝnh −u viÖt cña ao hå ®Ó x©y nhµ "thuû t¹" hay lµm hå b¸n nguyÖt tr−íc nhµ... Ph¸t
triÓn kinh nghiÖm quý b¸u trªn cã thÓ bè trÝ mÆt nhµ nh×n ra ao, ®Æt ao ë phÝa Nam, ®Çu giã,
mÆt ao th¶ hoa sen, rau muèng hay th¶ bÌo, bê ao trång c©y víi t¸n l¸ cao ®Ó che r©m tèt
nh−ng kh«ng ch¾n giã m¸t. Sau nhµ trång c¸c bôi c©y um tïm nh− chuèi, nhYn... ®Ó c¶n giã
l¹n mïa ®«ng.
Trong khu d©n c− kh«ng nªn ®Ó ao tï ®äng vµ n«ng hÑp, v× nh÷ng ao nµy kh«ng nh÷ng
cã ¶nh h−ëng xÊu vÒ vÖ sinh nh− trë thµnh tæ ruåi muçi mµ vÒ khÝ hËu còng cã ¶nh h−ëng xÊu.
3/ ¶nh h−ëng cña mÆt s©n ®Õn vi khÝ hËu:
S©n lµ mét bé phËn chÝnh ®Ó tæ hîp thµnh mét gia ®×nh n«ng d©n, nã kh«ng thÓ thiÕu
®−îc v× chøc n¨ng cña nã g¾n liÒn víi ®êi sèng vµ c«ng viÖc cña n«ng d©n ta hiÖn nay, nh−
dïng lµm s©n ph¬i, n¬i lµm viÖc, nghØ ng¬i, héi häp... V× vËy, cÇn ph¶i nghiªn cøu ¶nh h−ëng
cña s©n ®Õn vi khÝ hËu ®Ó t×m ®−îc ph−¬ng ¸n bè trÝ hîp lý vÒ sö dông ®ång thêi còng kh«ng
cã ¶nh h−ëng xÊu vÒ vi khÝ hËu.
NhiÖt ®é mÆt s©n cµng cao th× cµng cã lîi vÒ mÆt ph¬i phãng vµ cã t¸c dông s−ëi Êm
trong mïa ®«ng, nh−ng l¹i g©y nãng bøc trong mïa hÌ.
Sù biÕn thiªn cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ theo chiÒu cao tÝnh tõ mÆt s©n g¹ch (gra®ien
nhiÖt) cho ë h×nh 7. Tõ h×nh 7 ta thÊy líp kh«ng khÝ bÞ mÆt s©n ®èt nãng nhiÒu nhÊt lµ tõ 60 -
80cm trë xuèng. V× vËy kh«ng khÝ nãng ë mÆt s©n Ýt ¶nh h−ëng ®Õn vi khÝ hËu ®èi víi nh÷ng
nhµ cã nÒn cao vµ cã c¸c tÇng trªn cña nhµ nhiÒu tÇng.