H N CH R I RO TRONG HO T Đ NG KINH DOANH Ạ Ế Ủ Ạ Ộ
NGO I T T I CÁC NGÂN HÀNG TH NG M I C PH N VNẠ Ệ Ạ ƯƠ Ạ Ổ Ầ
Th c sĩ LÊ T N PH Cạ Ấ ƯỚ
Trong n n kinh t hi n nay, m t trong nh ng nguyên nhân chính gây ra nh ng cu cề ế ệ ộ ữ ữ ộ
kh ng ho ng kinh t là do s y u kém c a h th ng ngân hàng. M i quan h ch t chủ ả ế ự ế ủ ệ ố ố ệ ặ ẽ
gi a ngân hàng - khách hàng - n n kinh t , đòi h i các ngân hàng ph i ch đ ng trongữ ề ế ỏ ả ủ ộ
m i tình hu ng, d báo, d đoán đ c kh năng x y ra và đ nh l ng r i ro. T đó cóọ ố ự ự ượ ả ả ị ượ ủ ừ
bi n pháp phòng ng a h n ch th p nh t tác đ ng c a r i ro. Ho t đ ng kinh doanhệ ừ ạ ế ấ ấ ộ ủ ủ ạ ộ
ngo i t trong ngân hàng có ch c năng cung c p ngo i t trong giao d ch th ng m iạ ệ ứ ấ ạ ệ ị ươ ạ
qu c t cũng nh giúp luân chuy n các kho n đ u t qu c t , giao d ch tài chính qu c tố ế ư ể ả ầ ư ố ế ị ố ế
và c cung c p các công c b o hi m r i ro t giá cho các kho n thu xu t kh u, thanhả ấ ụ ả ể ủ ỷ ả ấ ẩ
toán nh p kh u, các kho n đ u t hay đi vay b ng ngo i t . Nh v y nhu c u v ngo iậ ẩ ả ầ ư ằ ạ ệ ư ậ ầ ề ạ
t cho doanh nghi p cũng nh s phát tri n nghi p v kinh doanh ngo i t c a các ngânệ ệ ư ự ể ệ ụ ạ ệ ủ
hàng th ng m i trong ti n trình h i nh p là r t l n. Vì v y các bi n pháp ngăn ng a r iươ ạ ế ộ ậ ấ ớ ậ ệ ừ ủ
ro trong ho t đ ng kinh doanh ngo i t là r t c n thi t. ạ ộ ạ ệ ấ ầ ế
I Nh ng t n t i trong ho t đ ng ngân hàng hi n nayữ ồ ạ ạ ộ ệ
1. Đ i v i ho t đ ng huy đ ng v n: ố ớ ạ ộ ộ ố
S phân chia th tr ng b i nhi u kênh huy đ ng v n khác, nh : ti t ki m b u đi n,ự ị ườ ở ề ộ ố ư ế ệ ư ệ
b o hi m, các t ch c tài chính khác, gây r t nhi u khó khăn trong ho t đ ng huy đ ngả ể ổ ứ ấ ề ạ ộ ộ
v n c a ngân hàng. Đ c bi t là ti t ki m b u đi n v i l i th v m ng l i r ng kh p,ố ủ ặ ệ ế ệ ư ệ ớ ợ ế ề ạ ướ ộ ắ
cho phép th c hi n các gi i pháp k thu t hi n đ i trong vi c g i và rút ti n: nhanh,ự ệ ả ỹ ậ ệ ạ ệ ử ề
thu n ti n và an toàn, đã thu hút r t nhi u v n nhàn r i trong dân c .ậ ệ ấ ề ố ỗ ư
2. Đ i v i ho t đ ng tín d ng:ố ớ ạ ộ ụ
Tuy m c d n trong nh ng năm g n đây, tăng tr ng khá phù h p v i t c đ phátứ ư ợ ữ ầ ưở ợ ớ ố ộ
tri n c a n n kinh t . Nh ng bên c nh đó, ho t đ ng tín d ng c a ngân hàng v n cònể ủ ề ế ư ạ ạ ộ ụ ủ ẫ
t n t i nhi u v ng m c. Các r i ro này ch y u là do th t c pháp lý và y u t chồ ạ ề ướ ắ ủ ủ ế ủ ụ ế ố ủ
quan làm kéo dài th i gian thu h i n và gây l cho ngân hàng vì th i gian kéo dài, tài s nờ ồ ợ ỗ ờ ả
h hao, v n t n đ ng.ư ố ồ ọ
H th ng báo cáo tài chính, k toán th ng kê c a khách hàng nh t là các doanhệ ố ế ố ủ ấ
nghi p v a và nh thi u chính xác, không đ y đ và không c p nh t đã h n ch đángệ ừ ỏ ế ầ ủ ậ ậ ạ ế
k tính hi u qu trong vi c phân tích đánh giá tình hình tài chính c a khách hàng, t o khóể ệ ả ệ ủ ạ
khăn trong quá trình th m đ nh, xem xét và duy t vay c a ngân hàng. Đ tin c y th p, r iẩ ị ệ ủ ộ ậ ấ ủ
ro cao vì th ngân hàng khó cho vay tín ch p.ế ấ
3. Đ i v i ho t đ ng thanh toán:ố ớ ạ ộ
H t ng k thu t c a các ngân hàng không đ ng b v n còn ngân hàng ch a thamạ ầ ỹ ậ ủ ồ ộ ẫ ư
gia h th ng thanh toán đi n t liên ngân hàng. Tâm lý thích s d ng ti n m t đã h nệ ố ệ ử ử ụ ề ặ ạ
ch r t nhi u trong các thanh toán không dùng ti n m t.. Tuy nhiên so v i nhu c u phátế ấ ề ề ặ ớ ầ
tri n c a n n kinh t , qui mô dân s c a TP.HCM, s phát tri n c a tài kho n cá nhânể ủ ề ế ố ủ ự ể ủ ả
k v s l ng l n s d trên tài kho n v n còn h n ch . Đây là khó khăn c a ngânể ề ố ượ ẫ ố ư ả ẫ ạ ế ủ
hàng trong ho t đ ng thanh toán th đi n t , thanh toán không dùng ti n m t.ạ ộ ẻ ệ ử ề ặ
4. Đ i v i ho t đ ng thanh toán qu c tố ớ ạ ộ ố ế
M c dù b i chi tăng d n theo đà tăng tr ng xu t nh p kh u và lu ng v n đ u tặ ộ ầ ưở ấ ậ ẩ ồ ố ầ ư
tr c ti p t n c ngoài vào Vi t Nam có s t gi m theo xu th toàn c u, không ch c ch nự ế ừ ướ ệ ụ ả ế ầ ắ ắ
v tình hình kinh t c a các n c phát tri n nh ng các NHTM không có bi u hi n thi uề ế ủ ướ ể ư ể ệ ế
h t ngo i t trong thanh toán.ụ ạ ệ
II. Nh ng thu n l i và khó khăn c a NHTMCP trong ho t đ ng kinh doanh ngo iữ ậ ợ ủ ạ ộ ạ
tệ
1. Nh ng thu n l i:ữ ậ ợ
Nhìn chung ho t đ ng kinh doanh ngo i t c a các ngân hàng TMCP trong nh ngạ ộ ạ ệ ủ ữ
năm g n đây có s chuy n bi n tích c c. V i hàng lo t các thông t , quy t đ nh v qu nầ ự ể ế ự ớ ạ ư ế ị ề ả
lý ngo i h i đã góp ph n không nh trong ho t đ ng KDNT nói riêng và ho t đ ng ngânạ ố ầ ỏ ạ ộ ạ ộ
hàng nói chung.
2. Nh ng m t khó khăn:ữ ặ
Khác v i các n c khác trên th gi i, th tr ng ngo i t ti n m t Vi t Nam phátớ ướ ế ớ ị ườ ạ ệ ề ặ ở ệ
tri n khá m nh. Th tr ng ng m ti n m t ngo i t ph c v cho b ph n nh p kh u l uể ạ ị ườ ầ ề ặ ạ ệ ụ ụ ộ ậ ậ ẩ ậ
qua đ ng biên gi i c ng v i nhu c u thích s d ng ngo i t ti n m t c a dân chúngườ ớ ộ ớ ầ ử ụ ạ ệ ề ặ ủ
nên th tr ng này càng sôi đ ng. T giá th tr ng này luôn cao h n ngân hàng. Ngoàiị ườ ộ ỷ ở ị ườ ơ
ra, chênh l ch gi a giá mua và bán ngo i t các ngân hàng Vi t Nam luôn m c caoệ ữ ạ ệ ở ở ệ ở ứ
vì các nguyên nhân nh chi phí cho xu t kh u ngo i t ti n m t khá cao. Chi phí qu n lýư ấ ẩ ạ ệ ề ặ ả
ti n m t ngo i t cao, ti n m t t n kho không đ c tr lãi nh tài kho n ti n g i trong khiề ặ ạ ệ ề ặ ồ ượ ả ư ả ề ử
đó ngân hàng ph i tr lãi huy đ ng.Doanh s mua r t nh và chi phí cho gi y t , choả ả ộ ố ấ ỏ ấ ờ
nhân viên thu đ i cao. Đ ng th i r i ro giao d ch ti n m t ngo i t cao (ngo i t gi , sécổ ồ ờ ủ ị ề ặ ạ ệ ạ ệ ả
gi ). Th tr ng ti n m t ngo i t qua ngân hàng không có tính c nh tranh, b chi ph iả ị ườ ề ặ ạ ệ ạ ị ố
nhi u b i ho t đ ng c a th tr ng ng m.ề ở ạ ộ ủ ị ườ ầ
M t khác, th tr ng ti n t cũng nh th tr ng ngo i t liên ngân hàng ho t đ ngặ ị ườ ề ệ ư ị ườ ạ ệ ạ ộ
kém sôi đ ng, cho nên t giá và lãi su t đ c hình thành trên th tr ng này không ph nộ ỷ ấ ượ ị ườ ả
ánh đúng th c ch t cung c u ngo i t . Vai trò c a ngân hàng nhà n c đi u hành thự ấ ầ ạ ệ ủ ướ ề ị
tr ng ngo i h i, là c u n i gi a cung c u ngo i t , t o ra tính thanh kho n cao nh tườ ạ ố ầ ố ữ ầ ạ ệ ạ ả ấ
cho h th ng ngân hàng trong các năm qua còn m nh tệ ố ờ ạ
III. Các lo i hình r i ro trong NH th ng m i c ph n.ạ ủ ươ ạ ổ ầ
1. R i ro tín d ng qu c t : ủ ụ ố ế
Đây là r i ro xu t hi n khi bên đ i tác không th c hi n trách nhi m. R i ro tín d ngủ ấ ệ ố ự ệ ệ ủ ụ
qu c t g m có r i ro th c hi n và r i ro thanh toán (đ i tác không th c hi n trách nhi mố ế ồ ủ ự ệ ủ ố ự ệ ệ
khi đ n h n thanh toán). Do s chênh l ch v th i gian thanh toán gi a các đ ng ti nế ạ ự ệ ề ờ ữ ồ ề
nên các NH khó ki m soát đ c kho n ti n khách hàng đã vào tài kho n c a mình hayể ượ ả ề ả ủ
ch a. Trong khi đó, NH đã ph i chuy n ti n cho khách hàng theo nh h p đ ng đã thoư ả ể ề ư ợ ồ ả
thu n. Th i gian cut off time (đóng c a) c a các giao d ch cũng là tr ng i c a NH trongậ ờ ử ủ ị ở ạ ủ
quá trình chuy n ti n. Tuy nhiên, r i ro này có th tránh kh i n u các bên đ u s d ngể ề ủ ể ỏ ế ề ử ụ
h th ng thanh toán bù tr CLS (Clearing Systems).ệ ố ừ
2. R i ro tài chính (Financial risk):ủ
Khi tr ng thái ngo i t không cân b ng thì r i ro này xu t hi n. Trong tr ng h p,ạ ạ ệ ằ ủ ấ ệ ườ ợ
tr ng thái ngo i t cân b ng nh ng khác nhau v th i gian thì r i ro t l Swap x y ra.ạ ạ ệ ằ ư ề ờ ủ ỷ ệ ả
Nhu c u khách hàng r t đa d ng và phong phú, khách hàng c n lo i ngo i t khác nhau,ầ ấ ạ ầ ạ ạ ệ
th i gian mua bán khác nhau nên r i ro này th ng x y ra. Đôi khi, r i ro x y ra ch vì t iờ ủ ườ ả ủ ả ỉ ạ
th i đi m giao d ch c a khách hàng, các đ i tác c a NH không giao d ch vì th NH ph iờ ể ị ủ ố ủ ị ế ả
t y t giá cho khách hàng. Khi t giá thay đ i, mua hay bán các đ ng ngo i t đ u sự ế ỷ ổ ồ ạ ệ ề ẽ
b c l r i ro ngo i t .ộ ộ ủ ạ ệ
R i ro tài chính là r i ro d n đ n t n th t do th tr ng tài chính mang l i nh r i roủ ủ ẫ ế ổ ấ ị ườ ạ ư ủ
v lãi su t, t giá, r i ro v bi n đ ng giá ch ng khoán, r i ro tín d ng, r i ro thanhề ấ ỷ ủ ề ế ộ ứ ủ ụ ủ
kho n. Tr r i ro kinh doanh là b t kh kháng, r i ro v tài chính th ng đ c ki m soátả ừ ủ ấ ả ủ ề ườ ượ ể
ch t ch đ h n ch r i ro phát sinh t ho t đ ng kinh doanh do chính ngân hàng khôngặ ẽ ể ạ ế ủ ừ ạ ộ
phòng ng a.ừ
3. R i ro ho t đ ng:ủ ạ ộ
Đó là nh ng y u t thu c v con ng i nh ki n th c t ng quát, ki n th c chuyênữ ế ố ộ ề ườ ư ế ứ ổ ế ứ
môn, kh năng phân tích, s c kh e, tr ng thái, y u t tâm lý, ngôn ng , ph m ch t, môiả ứ ỏ ạ ế ố ữ ẩ ấ
tr ng làm vi c. Nh ng y u t thu c v máy móc: thi u trang thi t b , máy móc nghi pườ ệ ữ ế ố ộ ề ế ế ị ệ
v nên thi u thông tin và c c u t ch c ch a phù h p, nhi u nhân viên giao d ch khôngụ ế ơ ấ ổ ứ ư ợ ề ị
có kh năng thích ng khi ho t đ ng KDNT phát tri n.ả ứ ạ ộ ể
4. R i ro ki m soát: ủ ể
R i ro khi ki m soát viên sai sót trong quá trình ki m tra ch ng t , l p thi u ch ng tủ ể ể ứ ừ ậ ế ừ ừ
trong mua bán ngo i t làm cho tr ng thái ngo i t khác v i th c t , không qu n lý đ cạ ệ ạ ạ ệ ớ ự ế ả ượ
chính xác tr ng thái ngo i t . R i ro có th là do s thay đ i quá nhanh c a giá c màạ ạ ệ ủ ể ự ổ ủ ả
cũng có th là r i ro do th u chi tài kho n.ể ủ ấ ả
Ngoài ra, r i ro do tình hình chính tr b t n đ a đ n giá c các lo i ngo i t bi n đ iủ ị ấ ổ ư ế ả ạ ạ ệ ế ổ
quá nhanh không đúng v i d đoán.ớ ự
Tóm l i, trong kinh doanh ngo i t , r i ro r t d dàng x y ra. M t bi n đ ng v kinhạ ạ ệ ủ ấ ễ ả ộ ế ộ ề
t , chính tr hay tin đ n b t l i nào đó c a các qu c gia cũng là nguyên nhân gây đ n sế ị ồ ấ ợ ủ ố ế ự
thay đ i nhanh chóng c a t giá . N u nh tr ng thái lúc đó c a NH đi ng c v i xuổ ủ ỷ ế ư ạ ủ ượ ớ
h ng c a th tr ng thì RR là đi u không th tránh kh i. R i ro trong KDNT là đi uướ ủ ị ườ ề ể ỏ ủ ề
không th l ng tr c đ c nó có th làm phá s n m t NH n u không có bi n phápể ườ ướ ượ ể ả ộ ế ệ
phòng ng a r i ro.ừ ủ
IV. Đánh giá th c tr ng r i ro trong ho t đ ng kinh doanh ngo i t t i các ngânự ạ ủ ạ ộ ạ ệ ạ
hàng TMCP Vi t Namệ
1. Trên th tr ng qu c t : ị ườ ố ế
Trong năm 2003 và năm 2004 đ ng USD bi n đ ng khá ph c t p. Khi M theo đu iồ ế ộ ứ ạ ỹ ổ
chính sách đ ng USD y u đã gây nên s gi m giá liên t c c a USD so v i các đ ng ti nồ ế ự ả ụ ủ ớ ồ ề
m nh khác nh EUR,GBP, JPY. V i s s p đ hàng lo t và dây chuy n c a m t s t pạ ư ớ ự ụ ổ ạ ề ủ ộ ố ậ
đoàn l n, cùng v i tình tr ng b o l c di n ra m t s n i trên th gi i đã khi n choớ ớ ạ ạ ự ễ ở ộ ố ơ ế ớ ế
ni m tin vào th tr ng tài chính M s p đ . Các nhà đ u t hoàn toàn thi u tin t ngề ị ườ ỹ ụ ổ ầ ư ế ưở
vào s ph c h i c a n n kinh t M .ự ụ ồ ủ ề ế ỹ
S m t giá c a USD so v i các ngo i t trên th tr ng qu c t gây nên s c ép nhuự ấ ủ ớ ạ ệ ị ườ ố ế ứ
c u USD trong thanh toán xu t nh p kh u. Trong khi USD m t giá so v i các đ ng ti nầ ấ ậ ẩ ấ ớ ồ ề
trong khu v c thì USD v n tăng giá so v i VNĐ. Đi u này ch ng t kh năng c nh tranhự ẫ ớ ề ứ ỏ ả ạ
c a hàng hóa Vi t Nam còn y u dù đ c kích thích b ng t giá v n không t o đ củ ệ ế ượ ằ ỷ ẫ ạ ượ
đ ng l c cho hàng xu t kh u.ộ ự ấ ẩ
2. Trên th tr ng trong n c:ị ườ ướ
L m phát năm 2004 v a đ c Chính ph thông báo m c 9,5%. Tình hình xu t nh pạ ừ ượ ủ ở ứ ấ ậ
kh u n đ nh và phát tri n có tác đ ng tích c c đ n ho t đ ng KDNT. Trong năm 2004,ẩ ổ ị ể ộ ự ế ạ ộ
th tr ng ngo i t trong n c ho t đ ng t ng đ i hi u qu . Công tác qu n lý ngo i h iị ườ ạ ệ ướ ạ ộ ươ ố ệ ả ả ạ ố
đã đ c th c hi n t ng đ i đ ng b cùng v i các chính sách thu hút v n đ u t ,ượ ự ệ ươ ố ồ ộ ớ ố ầ ư
chuy n ti n ki u h i t o th ch đ ng cho các NHTM trong ho t đ ng kinh doanh ngo iể ề ề ố ạ ế ủ ộ ạ ộ ạ
t . Chính sách v n i r ng biên đ và ki m soát tr ng thái ngo i t làm cho t giá v nệ ề ớ ộ ộ ể ạ ạ ệ ỷ ậ
hành theo c ch th tr ng cũng góp ph n đáp ng nhu c u ngo i t h p lý c a n nơ ế ị ườ ầ ứ ầ ạ ệ ợ ủ ề
kinh t và t ng b c m r ng quy n t ch trong vi c s d ng ngo i t c a các doanhế ừ ướ ở ộ ề ự ủ ệ ử ụ ạ ệ ủ
nghi p. T l tăng tr ng xu t kh u trong năm 2004 tuy ch a đ t m c m c tiêu nh ngệ ỷ ệ ưở ấ ẩ ư ạ ứ ụ ư
v n ti p t c tăng góp ph n tăng cung ngo i t .ẫ ế ụ ầ ạ ệ
S phát tri n m nh m c a công ngh thông tin tác đ ng tr c ti p đ n nhi u ngành,ự ể ạ ẽ ủ ệ ộ ự ế ế ề
nhi u lĩnh v c ho t đ ng s n xu t kinh doanh. Quan h th ng m i có nhi u thay đ iề ự ạ ộ ả ấ ệ ươ ạ ề ổ
đòi h i, yêu c u v d ch v NH ngày càng cao. H i nh p kinh t khu v c và qu c t v aỏ ầ ề ị ụ ộ ậ ế ự ố ế ừ
là c h i v a là thách th c đ i v i ho t đ ng NH.ơ ộ ừ ứ ố ớ ạ ộ
V. Nguyên nhân r i ro trong kinh doanh ngo i tủ ạ ệ
1. S bi n đ i c a môi tr ng kinh doanh:ự ế ổ ủ ườ
Theo m t s chuyên gia kinh t trên th gi i, th i kỳ phát tri n và tăng tr ng caoộ ố ế ế ớ ờ ể ưở
c a h th ng NH toàn c u đã th c s k t thúc. T đây h th ng này ph i đ ng đ u v iủ ệ ố ầ ự ự ế ừ ệ ố ả ươ ầ ớ
vô s nh ng khó khăn nh h u qu t t y u c a chu kỳ kinh t , ho t đ ng thoái hóa l mố ữ ư ậ ả ấ ế ủ ế ạ ộ ạ
d ng th tr ng. Vào th i đi m hi n nay, th tr ng tài chính đang có nhi u thay đ i b tụ ị ườ ờ ể ệ ị ườ ề ổ ấ
l i thì nh ng n n t ng c b n l i tr nên c c kỳ quan tr ng trong vi c đ nh h ng ho tợ ữ ề ả ơ ả ạ ở ự ọ ệ ị ướ ạ
đ ng kinh doanh. S l a ch n đ ng l i c a ngân hàng là m t v n đ nan gi i nên r tộ ự ự ọ ườ ố ủ ộ ấ ề ả ấ
khó khi ch n chi n l c kinh doanh và phát tri n c a NH nên theo xu h ng NH bán l ,ọ ế ượ ể ủ ướ ẻ
bán buôn, mô hình kinh doanh các s n ph m b o hi m, h u trí hay ch chú tr ng v iả ẩ ả ể ư ỉ ọ ớ
ho t đ ng NH toàn c u.ạ ộ ầ
2. C ch ho t đ ng kinh doanh ngo i t :ơ ế ạ ộ ạ ệ
2.1. Tr ng thái ngo i t .ạ ạ ệ