Hệ thống kiến thức những bài thơ Ngữ văn 12

HỆ THỐNG KIẾN THỨC NHỮNG BÀI THƠ<br /> NGỮ VĂN 12<br /> 1. TÂY TIẾN – Quang Dũng<br />  là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc. Một hồn thơ phóng khoáng lãng mạn, tài<br /> hoa<br /> Hoàn cảnh ra đời<br /> Cuối 1948, Quang Dũng chuyển<br /> sang đơn vị khác, tại Phù Lưu Chanh<br /> nhà thơ nhớ đoàn quân da diết nên viết<br /> bài thơ này. Lúc đầu có tên là “Nhớ<br /> Tây Tiến”, sau đổi thành “Tây Tiến” in<br /> trong tập “Mây đầu ô”<br /> <br /> Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi<br /> Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi<br /> Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi<br /> Mường Lát hoa về trong đêm hơi<br /> Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm<br /> Heo hút cồn may sứng ngửi trời<br /> Ngàn thức lên cao, ngàn thước xuống<br /> Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi<br /> Anh bạn dãi dầu không bước nữa<br /> Gục lên súng mũ bỏ quên đời<br /> Chiều chiều oai linh thác gầm thét<br /> Đêm đêm Mường hịch cọp trêu người<br /> Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói<br /> Mai Châu mùa em thơm nếp xôi<br /> <br /> Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa<br /> Kìa em xiêm áo tự bao giờ<br /> Khèn lên man điệu nàng e ấp<br /> Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ<br /> Người đi Châu Mộc chiều sương ấy<br /> Có thấy hồn lau nẻo bến bờ<br /> Có nhớ dáng người trên độc mộc<br /> Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa<br /> <br /> Ý nghĩa văn bản- nghệ thuật<br /> - Khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến<br /> trên nền cảnh núi rừng miền Tây hùng vĩ, dữ dội mà thơ<br /> mộng. Hình tượng người lính mang vẻ đẹp lãng mạn, đậm<br /> chất bi tráng sẽ luôn đồng hành trong trái tim và trí óc của<br /> mỗi chúng ta<br /> - Cảm hứng và bút pháp lãng mạn ;Ngôn từ đặc sắc: từ chỉ<br /> địa danh, tượng hình, Hán Việt; Kết hợp chất nhạc và họa<br /> - Bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội nhưng<br /> cũng mỹ lệ, trữ tình gắn liền cuộc hành quân gian khổ:<br /> + Hai câu đầu: là cảm xúc khơi nguồn nỗi nhớ da diết<br /> + Nhớ Tây Bắc, một vùng đất xa xôi, hoang vắng , hùng<br /> vĩ, dữ dội nhưng thơ mộng, trữ tình:<br />  Một vùng đất khắc nghiệt,lạnh lẽo: sương lấp…<br />  Một vùng đất hiểm trở, cheo leo, dữ dội: núi cao,<br /> vực sâu<br />  Một vùng đất hoang vu, bí hiểm chứa đầy sự ghê<br /> gớm: thác gầm, cọp dữ<br />  Nhưng cũng thơ mộng: hoa về trong đêm, mưa xa<br /> khơi<br /> + Bóng dáng những người lính Tây Tiến trong cuộc<br /> hành quân gian khổ : gục lên súng mũbỏ quên đời,…nhưng<br /> vẫn lạc quan, yêu đời quây quần bên nhân dân<br /> - Nghệ thuật: Nhân hoá, từ láy, từ cảm thán, phối thanh,<br /> ngắt nhịp, từ chỉ địa danh lạ, đối lập<br /> - Kỉ niệm đêm liên hoan và tình quân dân thắm thiết:<br /> + 4 câu đầu: Cảnh đêm liên hoan lửa trại biên giới thật thơ<br /> mộng:<br />  Không khí nhộn nhịp, tưng bừng ,tràn ngập ánh<br /> sáng, niềm vui<br />  Sự ngạc nhiên, ngỡ ngàng ,hào hứng trước cái lạ:<br /> trang phục lạ “ xiêm áo”, vũ điệu lạ “man điệu”, giao tiếp<br /> lạ “ nàng e ấp”<br /> + 4 câu sau: Cảnh sông nước Tây Bắc một chiều sương :<br />  Một buổi chiều yên tĩnh, buồn: sương giăng mắc,<br /> phủ đầy trên dòng sông thật huyền ảo, lặng tờ<br />  Cảnh vật thiên nhiên hoang dại, phảng phất hồn<br /> người trong gió, trong cây.<br />  Một bức tranh nên thơ, duyên dáng: thuyền độc<br /> mộc, hoa lả lướt làm duyên bên dòng nước lũ<br /> - Nghệ thuật: động từ mạnh, hô ngữ “kìa em; ngôn ngữ cô<br /> đọng, hình ảnh độc đáo, …<br /> <br /> Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc<br /> Quân xanh màu lá dữ oai hùm<br /> Mắt trừng gửi mộng qua biên giới<br /> Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm<br /> Rải rác biên cương mồ viễn xứ<br /> Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh<br /> Áo bào thay chiếu anh về đất<br /> Sông Mã gầm lên khúc độc hành<br /> <br /> - Vẻ đẹp chân dung lính Tây Tiến:<br /> + Vẻ đẹp lẫm liệt, kiêu hùng, hoà hoa, lãng mạn: ( 4 câu<br /> đầu)<br />  Lính Tây Tiến chịu đựng nhiều gian khổ, hiện hiên<br /> với ngoại hình lạ thường do: sốt rét hoành hành, thiếu ăn,<br /> thiếu mặc “Không mọc tóc”, “xanh màu lá”<br />  Nhưng vẫn toát lên vẻ oai phong, lẫm liệt, kiêu hùng:<br /> “dữ oai hùm” khí thế mạnh mẽ<br />  Có một trái tim rạo rực, khát khao yêu đương, khát<br /> khao tự do: hướng về Hà Nội xa xăm, nhớ về những người<br /> thân yêu<br /> + Vẻ đẹp bi tráng: ( 4 câu sau)<br />  Chịu mất mát hi sinh nhưng vẫn can trường: dù nằm<br /> lại nơi núi rừng xa xôi “ Rải rác… xứ” nhưng vẫn không lùi<br /> bước, tự hiến dâng đời mình cho Tổ quốc, xem cái chết nhẹ<br /> tựa lông hồng “ chiến trường đi… đời xanh”<br />  Họ hiện lê tráng lệ, hào hùng: cái chết của họ được<br /> nhà thơ lí tưởng hoá lên thật cao đẹp “ Áo bào … về đất”<br />  Họ mãi mãi bất tử trong lòng mọi người và Tổ quốc:<br /> “Sông Mã gầm … độc hành” thiên nhiên và con người<br /> phải ngưỡng vọng, thán phục và biết ơn họ<br /> - Nghệ thuật: Cảm hứng lãng mạn và bi tráng, từ Hán Việt,<br /> từ láy, nói giảm, hình ảnh lạ,<br /> <br /> 2. VIỆT BẮC – Tố Hữu:  lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam hiện đại<br /> Hoàn cảnh ra đời<br /> Tháng 10- 1954 , Trung ương Đảng và<br /> Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về Hà Nội.<br /> Nhân sự kiện thời sự có tính lịch sử ấy, Tố Hữu<br /> viết bài thơ “Việt Bắc”<br /> <br /> Mình về mình có nhớ ta<br /> Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.<br /> Mình về mình có nhớ không<br /> Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?<br /> Tiếng ai tha thiết bên cồn<br /> Bâng khuâng trong dạ, chồn bước đi<br /> Áo chàm đưa buổi phân li<br /> Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay…<br /> <br /> Ý nghĩa văn bản- nghệ thuật<br /> - VB là bản hùng ca về kháng chiến, bàn tình<br /> ca về nghĩa tình cách mạng<br /> - Đậm đà tính dân tộc; Sử dụng nhuần<br /> nhuyễn thể thơ lục bát truyền thống ;Vận dụng đốp<br /> đáp giao duyên, so sánh độc đáo<br /> <br /> - Khung cảnh chia tay và tâm trạng con người<br /> + 4 câu đầu: Tâm trạng của người ở lại: ( Việt Bắc)<br />  Lo sợ người về xuôi sẽ quên mình, quên kỉ niệm<br /> gắn bó suốt 15 năm<br />  Nhắn nhủ, gợi nhớ trong lòng người về xuôi : nhìn<br /> cây thì nhứ đến núi, nhìn sông thì phải nhớ đến nguồn ở<br /> VB<br /> + 4 câu sau: Tâm trạng của người về xuôi: ( Cán bộ)<br />  Bâng khuâng, xao xuyến không nói nên lời<br />  Nỗi nhớ như da diết, khôn nguôi trong lòng người<br /> ra đi<br />  Tấm lòng son sắt , thủy chung của người cách<br /> mạng<br />  luyến lưu, bịn rịn, không một lời đáp, không một<br /> lời giã từ mà chỉ có đôi bàn tay nắm lấy bàn tay<br /> - Nghệ thuật: Thơ lục bát, đối đáp giao duyên, câu hỏi tu<br /> từ ,từ láy chỉ tâm trạng, hình ảnh quen thuộc, điệp từ,…<br /> <br /> Mình đi, có nhớ những ngày<br /> Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù<br /> Mình về, có nhớ chiến khu<br /> Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?<br /> Mình về, rừng núi nhớ ai<br /> Trám bùi để rụng, măng mai để già.<br /> Mình đi, có nhớ những nhà<br /> Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son<br /> Mình về, có nhớ núi non<br /> Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh<br /> Mình đi, mình có nhớ mình<br /> Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa?<br /> <br /> Nhớ gì như nhớ người yêu<br /> Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương<br /> Nhớ từng bản khói cùng sương<br /> Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.<br /> Nhớ từng rừng nứa bờ tre<br /> Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.<br /> Ta đi ta nhớ những ngày<br /> Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi…<br /> Thương nhau, chia củ sắn lùi<br /> Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.<br /> Nhớ người mẹ nắng cháy lưng<br /> Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.<br /> Nhớ sao lớp học i tờ<br /> Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan<br /> Nhớ sao ngày tháng cơ quan<br /> Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.<br /> Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều<br /> Chày đêm nện cối đều đều suối xa…<br /> <br /> - Kỉ niệm về VB trong những năm tháng kháng chiến<br /> – tình cảm của VB đối với cán bộ<br /> + Bốn câu đầu: Lời cuả VB nhắn người ra đi đừng quên<br /> VB:<br />  Mảnh đất từng gắn bó với cuộc chiến hào hùng,<br /> trường kì của dân tộc<br />  Nơi mà cán bộ và VB đã từng trải qua Khó khăn,<br /> gian khổ: “mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù”,<br /> “miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai”<br /> + Tám câu còn lại: Lời bày tỏ tình cảm của đồng bào<br /> VB đối với cán bộ:<br />  Gợi lại kỉ niệm, nhắn nhủ người đi “có nhớ<br /> những nhà, hắt hiu lau xám đậm đà lòng son”, “nhớ khi<br /> kháng Nhật”<br />  Nỗi nhớ da diết bao trùm cả lòng người và cả<br /> không gian “rừng núi nhớ ai”, “trám bùi để rụng, măng<br /> mai để già”<br /> - Nghệ thuật: Thơ lục bát, câu hỏi tu từ ,từ láy, hình<br /> ảnh quen thuộc, điệp từ, điệp cấu trúc, ngắt nhịp chẵn<br /> đều đều…<br /> <br /> - Nhớ thiên nhiên và con người VB trong những<br /> ngày đầu kháng chiến<br /> + 6 câu đầu: Nhớ thiên nhiên Việt Bắc<br />  Như nhớ người yêu: một nỗi nhớ da diết, bồi hồi<br /> khó tả<br />  Nhớ thiên nhiên bình dị, thơ mộng, môc mạc,<br /> đơn sơ gắn liền với những địa danh quen thuộc suốt 15<br /> kháng chiến gian khổ<br /> + 4 câu tiếp theo: Nhớ con người VB<br />  Nghĩa tình thủy chung, đồng cam cộng khổ<br />  Giàu hi sinh, chịu đựng gian khổ, vất vả để nuôi<br /> cán bộ ( hình ảnh người mẹ nuôi quân)<br /> + 6 câu cuối: Nhớ khung cảnh sinh hoạt ở VB :<br />  Nhớ những ngày cán bộ và nhân dân tham gia<br /> lớp học bình dân học vụ<br />  Nhớ những ngày kháng chiến gian khổ nhưng<br /> lạc quan yêu đời “ gian nan”, “ca vang núi đèo”<br />  Nhớ âm thanh sinh hoạt hàng ngày nơi núi rừng<br /> “tiếng mõ rừng chiều”, “chày đêm nện cối”, “<br /> suối xa”<br /> - Nghệ thuật: Thơ lục bát, so sánh ví von ,từ láy,liệt kê<br /> hình ảnh quen thuộc, liệt kê địa danh, điệp từ, điệp cấu<br /> trúc, ngắt nhịp chẵn đều đều…<br /> <br /> Ta với mình, mình với ta<br /> Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh<br /> Mình đi, mình lại nhớ mình<br /> Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu<br /> <br /> Ta về, mình có nhớ ta<br /> Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.<br /> Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi<br /> Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.<br /> Ngày xuân mơ nở trắng rừng<br /> Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.<br /> Ve kêu rừng phach đổ vàng<br /> Nhớ cô em gái hái măng một mình<br /> Rừng thu trăng rọi hoà bình<br /> Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.<br /> <br /> Nhớ khi giặc đến giặc lùng<br /> Rừng cây núi đá ta cùng đánh tây.<br /> Núi giăng thành luỹ sắt dày<br /> Rừng che bộ đội, rừng quay quân thù.<br /> Mênh mông bốn mặt sương mù<br /> Đất trời ta cả chiến khu một lòng.<br /> Ai về ai có nhớ không?<br /> Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng<br /> Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng<br /> Nhớ từ Cao- Lạng, nhớ sang Nhị Hà…<br /> <br /> - Lời thề sắt son của người về xuôi:<br /> + Trước sau như một, vững bền “mặn mà”, “đinh ninh”<br /> + Luôn nhớ về Việt Bắc, không bao giờ quên: đong<br /> đầy “Nguồn bao nhiêu nướu” thì “nghĩa tình” ta dành<br /> cho VB “bấy nhiêu”<br /> - Nghệ thuật: Thơ lục bát, đảo cụm từ, điệp từ, vận<br /> dụng cách nói trong ca dao, từ láy,…<br /> <br /> - Nhớ thiên nhiên và con người trong bức tranh bốn<br /> mùa:<br /> + Hai câu đầu : nỗi nhớ chung về cảnh và người VB <br /> nhớ hoa, nhớ người<br /> + Tám dòng còn lại : triển khai cụ thể nỗi nhớ  sự hòa<br /> quyện giữa thiên nhiên và con người ứng với từng mùa,<br /> từng không gian, thời gian khác nhau :<br />  Mùa đông : phối màu độc đáo « xanh »- « đỏ »<br /> ấm áp, xua tan đi cái lạnh lẽo của trời đông, làm bừng sáng<br /> cả bức tranh  con người đang làm chủ núi rừng, lao động<br /> hăng say, hiên ngang, mạnh mẽ<br />  Mùa xuân : Động từ « nở » kết hợp với màu<br /> « trắng » tinh khôi, trong trẻo, cả khu rừng tràn ngập<br /> màu trắng của hoa mơ con người VB « chuốt từng sợi<br /> giang » người VB tài hoa, khéo léo, thận trọng, chuyên<br /> cần trong lao động<br />  Mùa hè : Phối hợp hài hòa giữa màu sắc « vàng »<br /> và âm thanh » ve kêu » bức tranh sôi động ,cả khu rừng<br /> sặc sỡ màu vàng trông thật nên thơ cô gái nuôi quân<br /> mộc mạc, giản dị đang hái từng búp măng để nuôi cán bộ<br />  Mùa thu : yên ả, trữ tình, huyền ảo : ánh trăng thu<br /> soi rọi rừng đêm, tỏa sáng cả khu rừng VB gợi cảm giác<br /> thơ mộng, thanh bình con người ân tình thuỷ chung<br /> - Nghệ thuật : Thơ lục bát ,từ láy,phối màu độc đáo điệp<br /> từ, điệp cấu trúc, ngắt nhịp chẵn đều đều…<br /> <br /> -Nỗi nhớ về căn cứ địa vững chắc và chiến công ở<br /> VB :<br /> +6 câu đầu : nhớ về căn cứ địa vững chắc, thuận lợi cho<br /> ta, hiểm trở, khó khăn cho địch và sự đoàn kết của quân<br /> dân VB<br /> + 4 câu sau : nhớ chiến công ở VB – nhớ những địa danh<br /> cuộc chiến đi qua và đã lập chiến công<br /> - Nghệ thuật : Thơ lục bát ,từ láy, điệp từ, điệp cấu<br /> trúc,câu hỏi tu từ, liệt kê địa danh, ngắt nhịp chẵn đều<br /> đều…<br /> <br /> Những đường Việt Bắc của ta<br /> Đêm đêm rầm rập như là đất rung<br /> Quân đi điệp điệp trùng trùng<br /> Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.<br /> Dân công đỏ đuốc từng đoàn<br /> Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.<br /> Nghìn đêm thăm thẳm sương dày<br /> Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.<br /> Tin vui chiến thắng trăm miền<br /> Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về<br /> Vui từ Đồng Tháp, An Khê<br /> Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.<br /> <br /> - Nhớ hình ảnh đoàn quân VB mạnh mẽ, hào<br /> hùng và niềm vui chiến thắng ;<br /> + 8 câu đầu : hình ảnh đoàn quân VB mạnh mẽ, hào<br /> hùng, khí thế quyết liệt.<br /> + 4 câu sau : niềm vui chiến thắng – chiến công liên<br /> tục, vang dội khắp mọi miền đất nước<br /> - Nghệ thuật : Thơ lục bát ,từ láy, điệp từ, điệp cấu<br /> trúc, so sánh, nhân hoá, nói quá, liệt kê địa danh,<br /> ngắt nhịp chẵn đều đều…<br /> <br /> Ai về ai có nhớ không?<br /> Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang.<br /> Nắng trưa rực rỡ sao vàng<br /> Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công<br /> Điều quân chiến dịch Thu- đông<br /> Nông thôn phát động, giao thông mở đường<br /> Giữ đê, phòng hạn, thu lương<br /> Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu…<br /> <br /> - Nhớ tài lãnh đạo của Trung ương Đảng<br /> + Điều quân<br /> + Chiến thuật đánh giặc<br /> - Nghệ thuật : Thơ lục bát ,từ láy, câu hỏi tu từ,<br /> gieo vần, ngắt nhịp chẵn đều đều…<br /> <br /> Ở đâu u ám quân thù<br /> Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi<br /> Ở đâu đau đớn giống nòi<br /> Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.<br /> Mười lăm năm ấy, ai quên<br /> Quê hương Cách mạng dựng nên Cộng hoà<br /> Mình về mình lại nhớ ta<br /> Mái đành Hồng Thái, cây đa Tân Trào.<br /> <br /> - Nhớ công ơn của Bác Hồ:<br /> + Bác là áng sáng soi đường cho dân tộc<br /> + Bác là niềm tin nuôi dưỡng ý chí cho<br /> Cách mạnh, nhân dân ta<br /> + Nhớ Bác – nhớ quê hương Cách mạng<br /> - Nghệ thuật: Thơ lục bát ,từ láy, liệt kê, gieo<br /> vần, ngắt nhịp chẵn đều đều…<br /> <br />