Hoàn thiện pháp luật về quyền tác giả đối với các tác phẩm có sự sáng tạo từ trí tuệ nhân tạo

Trong bối cảnh kỷ nguyên số và sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI), việc ứng dụng công nghệ này vào các hoạt động sáng tạo đang đặt ra những thách thức đáng kể đối với khuôn khổ pháp lý truyền thống. Các tác phẩm có sự tham gia của AI, từ hội họa đến âm nhạc, đang làm mờ ranh giới về định nghĩa “tác giả” và “sáng tạo”. Bài viết này nhằm phân tích thực trạng pháp luật Việt Nam về quyền tác giả đối với các sản phẩm sáng tạo có yếu tố AI, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện pháp luật để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các tác giả và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp văn hóa, sáng tạo tại Việt Nam.

Các nhà làm luật, học giả, nhà nghiên cứu về sở hữu trí tuệ và trí tuệ nhân tạo, các nhà quản lý trong ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo, cũng như những người quan tâm đến chính sách pháp lý về công nghệ.

Bài viết "Hoàn thiện pháp luật về quyền tác giả đối với các tác phẩm có sự sáng tạo từ trí tuệ nhân tạo" đi sâu phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của quyền tác giả trong kỷ nguyên AI. Nghiên cứu bắt đầu bằng việc làm rõ khái niệm quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam và các đặc điểm cơ bản, cùng với định nghĩa và vai trò của trí tuệ nhân tạo trong quá trình sáng tạo. Tác giả chỉ ra rằng AI có thể tham gia sáng tạo ở ba mức độ: công cụ hỗ trợ, đồng sáng tạo, và sáng tạo độc lập, với mức độ cuối cùng gây ra những vướng mắc pháp lý lớn nhất liên quan đến việc xác định tác giả. Phần tiếp theo, bài viết trình bày kinh nghiệm từ một số quốc gia tiên tiến như Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và Nhật Bản trong việc giải quyết vấn đề quyền tác giả đối với tác phẩm có yếu tố AI, cho thấy các cách tiếp cận đa dạng từ việc công nhận người vận hành AI đến tập trung vào tính sáng tạo của con người. Từ đó, nghiên cứu đánh giá thực trạng pháp luật Việt Nam hiện hành, nhấn mạnh những bất cập và khó khăn trong việc xác định chủ thể quyền tác giả, gây rủi ro pháp lý và kìm hãm đổi mới. Để khắc phục những hạn chế này, bài viết đưa ra các định hướng và giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam, bao gồm việc bổ sung định nghĩa pháp lý về “tác phẩm do AI tạo ra”, công nhận quyền tác giả cho người sử dụng/điều khiển AI có sự đóng góp sáng tạo đáng kể, xây dựng cơ chế chứng minh sáng tạo trong môi trường số và quy định rõ trách nhiệm pháp lý khi tác phẩm AI vi phạm bản quyền. Mục tiêu cuối cùng là tạo ra một khung pháp lý vững chắc, vừa bảo vệ quyền lợi chính đáng của các chủ thể, vừa thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và hội nhập quốc tế cho ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.