Pháp luật về bảo hộ quyền tác giả trước thách thức của sự phát triển trí tuệ nhân tạo và gợi mở cho Việt Nam

Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đang định hình lại toàn bộ đời sống kinh tế - xã hội, trong đó, trí tuệ nhân tạo (AI) nổi lên như một công nghệ cốt lõi mang tính đột phá. Sự phát triển mạnh mẽ của AI không chỉ hứa hẹn những cơ hội to lớn mà còn đặt ra vô số thách thức pháp lý mới, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Bài viết này đi sâu phân tích những thách thức pháp lý mà sự phát triển của trí tuệ nhân tạo gây ra đối với pháp luật quyền tác giả hiện hành. Từ đó, mục tiêu là đề xuất các gợi mở nhằm hoàn thiện khung pháp lý về bảo hộ quyền tác giả tại Việt Nam, đảm bảo thích ứng với bối cảnh công nghệ mới này.

Các nhà làm luật, luật sư, chuyên gia pháp luật, nhà nghiên cứu về sở hữu trí tuệ và trí tuệ nhân tạo, và các nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam.

Sự phát triển bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đang tạo ra những thách thức sâu sắc cho nhiều lĩnh vực, trong đó có hệ thống pháp luật về bảo hộ quyền tác giả. Bài viết này sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng cùng các phương pháp nghiên cứu truyền thống để phân tích các khía cạnh pháp lý phức tạp liên quan. Một trong những thách thức cốt lõi được làm rõ là việc xác định tư cách chủ thể của tác phẩm do AI tạo ra. Câu hỏi đặt ra là liệu AI có thể được công nhận là tác giả hay không, và trách nhiệm pháp lý sẽ thuộc về ai khi AI có hành vi xâm phạm quyền tác giả của các chủ thể khác. Tác giả đã làm rõ các quan điểm khác nhau về việc công nhận tư cách chủ thể pháp lý cho AI, từ việc xem AI là đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ đến quan điểm ủng hộ việc trao tư cách chủ thể cho AI tương tự như pháp nhân. Bài viết cũng đề cập đến những thách thức trong việc xác định trách nhiệm pháp lý gián tiếp của các nền tảng trực tuyến khi AI tham gia vào quá trình sao chép và phát tán tác phẩm. Để đối phó với những thách thức này, các giải pháp pháp lý được đề xuất nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo hộ quyền tác giả ở Việt Nam. Các gợi mở bao gồm việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về việc đăng ký bản quyền, áp dụng công nghệ Blockchain để tăng cường minh bạch, và các quy định về kiểm soát nội dung vi phạm bản quyền trên nền tảng số. Việc xác định rõ tư cách chủ thể pháp lý của AI là "chìa khóa" để giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền tác giả trong kỷ nguyên AI. Nghiên cứu này có giá trị ứng dụng cao, góp phần định hướng cho việc sửa đổi, bổ sung khung khổ pháp lý tại Việt Nam, khuyến khích sự phát triển của AI đồng thời bảo vệ quyền lợi của tác giả.