HOÀNG THÚY NGÂN VÀ NHỮNG BỨC TRANH LỤA HỒN NHIÊN SIÊU THỰC

HOÀNG THÚY NGÂN VÀ

NHỮNG BỨC TRANH LỤA

HỒN NHIÊN SIÊU THỰC

HOÀNG THÚY NGÂN-Đôi

bạn-2009

Thật sự hết sức ngạc nhiên và ngỡ ngàng trước một phòng tranh đẹp

bằng chất liệu lụa của họa sĩ trẻ Hoàng Thúy Ngân*. Tôi đã được quen

biết Hoàng Thúy Ngân từ rất lâu - vì đó là vợ của nhà nghiên cứu mỹ

thuật tên tuổi Quang Việt, và là con dâu của họa sĩ danh tiếng vừa là

nhà lý luận sắc sảo Quang Phòng.

Ngạc nhiên và ngỡ ngàng vì chị là một nữ họa sĩ tài năng. Những tranh

lụa mà chị cho là những thể nghiệm về hội họa lụa ấy mang đầy tính

nghệ thuật đích thực. Từng học ba năm về hội họa ở Nhà Văn hóa

Trung tâm Hà Nội (1981 - 1983), song cái chất ngây thơ đến kỳ lạ của

chị, đã toát lên từ bố cục tranh, nét vẽ, màu sắc và chủ yếu là từ hình

họa, chất gợi cảm, vừa hư lại vừa thực, vừa ảo lại vừa hiện. Tạo hình,

diễn hình là của châu Âu nhưng cách biểu hiện lại rất phương Đông. Có

nhiều bức tranh lụa theo tôi là rất đẹp và rất hoàn chỉnh của tiêu chuẩn

tác phẩm đẹp. Đó là: Khâu váy, Đợi mẹ về, Cu Tuấn, Đi hái nấm,

Karaoke, ở cổng chùa, Đôi bạn, Ba cô bé dân tộc Sapa, Hai thiên thần,

Bà và Ngô, Thu Trang, Tam Mao... - những bức tranh gây cho tôi sự

xúc động mạnh và phải tâm phục, khẩu phục nữ họa sĩ trẻ tài ba này.

Hoàng Thúy Ngân có một kiểu vẽ lạ. Tuy vậy, ta vẫn thấy phảng phất

trong tranh của chị, nghệ thuật tranh lụa đời Đường, nét thì từ Fujita và

tranh khắc gỗ màu Nhật Bản, nét rất mảnh và nhỏ mờ, hoặc nét từ tranh

lụa của Lê Văn Đệ, màu xanh nhẹ ở nhiều tranh vẽ trẻ em của Mai

Trung Thứ, một vài tranh diễn mảng bẹt như của Nguyễn Phan

Chánh... - nhưng vẫn là một Thúy Ngân, với cái nhìn, cách diễn hình,

màu, chất lụa rất độc đáo. Chẳng phải các họa sĩ hồn nhiên ở Pháp,

cũng không phải các họa sĩ hồn nhiên, tự học ở Việt Nam - ở chị - vừa

“có học”, lại vừa “không có học”, vừa trực giác, lại vừa tài tử hòa

quyện vào nhau, tạo ra một cá tính trong nghệ thuật: nhẹ nhõm, êm ái,

thanh cao mà nhã nhặn, không có một cái gì dữ dằn, tìm kiếm ghê gớm

trong nhiều bức bố cục rất lạ, cắt cúp rất “liều” mà ta thấy vẫn ổn. Phá

hết cả môn giải phẫu người trong bài bản trường lớp mà vẫn không

thấy chướng, cái được trong tranh của Hoàng Thúy Ngân có lẽ ở chỗ

chị biết điều tiết về độ đậm nhạt của màu và xa gần trong từng không

gian của lụa.

Bức tranh “Khâu váy” của chị, hoàn chỉnh đến mức như gợi nhớ đến

một “Chơi ô ăn quan” của Nguyễn Phan Chánh, “Đợi mẹ về” như gợi

nhớ đến những tranh lụa vẽ trẻ em đẹp của Mai Trung Thứ, “Cu Tuấn”

vừa ngây thơ vừa tình cảm đáng yêu như gợi nhớ đến “Em Thuý” của

Trần Văn Cẩn... “Đi hái nấm” vừa hư vừa ảo làm ta so sánh tới tranh

lụa của Lê Phổ...

Còn những bức như “Karaoke” chẳng khác gì của một họa sĩ giáo sư ở

trường đại học mỹ thuật, rất bài bản và hình họa không thể hoàn chỉnh

hơn được nữa. Bức tranh “ở cổng chùa” thì có lẽ một họa sĩ bậc thầy về

lụa ở Việt Nam cũng chỉ có thể diễn tả được đến như vậy mà thôi. “Đôi

bạn” thì cắt cúp đến phát sợ, cả hình người lẫn hình ngựa, nhưng nhờ

cái phên mà chẳng thấy chướng, vẫn ổn. “Hai thiên thần” làm người ta

nhớ đến những bức tranh của nữ họa sĩ Lê Thị Lựu, nhưng Hoàng Thúy

Ngân thông minh và khôn khéo hơn, biết lấy biết bỏ nên tranh vẫn

thoáng, đầy tính hồn nhiên và siêu thực, không bị rơi vào hàn lâm.

Hoàng Thúy Ngân có phong cách hồn nhiên, nhưng vì không hẳn vô

thức, lại được gần gũi các họa sĩ, chịu nhiều ảnh hưởng, nên cái hồn

nhiên này có tính siêu thực, tưởng vẽ “kỹ” (cổ điển) mà lại rất “sai” về

hình (không phải cái “lệch lạc” của Nguyễn Tiến Chung, của Bùi Xuân

Phái, của Matisse), và quả thực, chị đã bắt được hình vào tâm điểm

giống như Salvador Dalí, cái xa và cái gần của siêu thực đã làm cho

tranh chị không bị rắc rối, phức tạp, rườm rà như rất nhiều các họa sĩ

Việt Nam khi vẽ lụa. Bức tranh lụa “Bà và Ngô” rất ít màu, hình chắt

lọc, có tình cảm trong nét và màu nên thật dung dị và đáng yêu. Bé

“Ngô” có cái thật dễ thương, mềm mại, hóm hỉnh của một em bé Việt

Nam, không khô cứng như hình vẽ của một số họa sĩ đi học ở Liên Xô

về, gọt hình nhưng lại gỗ đẽo, trông mệt mỏi làm sao?

Những thể nghiệm tranh lụa của Hoàng Thúy Ngân đã gợi mở ra một

con đường nghệ thuật vẽ lụa Việt Nam có phần nào lạ và mới - hé ra

một cách biểu hiện, một phong cách tốt cho nghệ thuật Việt Nam (vốn

xưa nay người ta vẫn cho lụa khó mà có thể bay xa được như sơn dầu,

sơn mài, nó chỉ như một thứ “hàng lưu niệm” mà thôi).

Con đường nghệ thuật của Hoàng Thúy Ngân còn rất dài, và rất thênh

thang. Những thể nghiệm lụa của chị sẽ là một cái mốc cho sự tiến

nhanh trong tương lai. “Chị còn trẻ và tâm hồn chị vẫn còn mát rượi” -

như Delacroix đã từng nói.

Tô Ngọc Thành

* Triển lãm mang tiêu đề: “Hoàng Thúy Ngân- Những trải nghiệm về

hội họa lụa. 2005-2009”, tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, Hà Nội, từ

26/11 đến 09/12/2009.