
VAITRÒCỦAGIẢIPHẪU-NHÂNTRẮCHỌCĐỐIVỚI
SINHVIÊNTHIẾTKẾMỸTHUẬTỨNGDỤNG
ĐỗThịKimHiên
Email:dtkhien_tdcn@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđưcbàibáo:04/11/2024
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:16/05/2025
Ngàybàibáođưcduyệtđăng:28/05/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.572
Tómtắt:Giảiphẫunhântrắchọccólịchsửlâuđời,xuấthiệntừthờikỳPhụcHưngvới
cácnghiêncứucủaLeonardodaVinci,AlbrechtDurervềtỷlệcơthểngười,tạonềntảngcho
nghệthuậtvàthiếtkế.TrongthếkỷXX,nhântrắchọctrởthànhmộtlĩnhvựckhoahọcứng
dụngquantrọng,hỗtrợthiếtkếcôngtháihọc,sảnphẩmthiếtkếthờitrang,nộithất,kiến
trúcvàđồhọa.Trongthiếtkếmỹthuậtứngdụng,sựhiểubiếtvềgiảiphẫuvànhântrắchọc
giúpsinhviêntạorasảnphẩmphùhợpvớicơthểngười,tốiưutrảinghiệmthựctiễnđảm
bảotínhthẩmmỹ,côngnăng.Từthờitrang,đồhọađếnthiếtkếnộithất,việcápdụngcácsố
liệunhântrắcgiúpnângcaochấtlượngvàkhảnăngtươngtáccủasảnphẩmvớiconngười.
Tuynhiên,trongthếkỉhiệnđạihóa,mộtsốtháchthứcđặtranhưsựkhácbiệtvềnhântrắc
giữacácnhómngười,sựthayđổikíchthướccơthểtheothờigian,yêucầukếthợpdữliệu
khoahọcvớiyếutốsángtạo.Điềunàyđòihỏisinhviênkhôngchỉtiếpcậnlýthuyếtmàcòn
phảithựchành,nghiêncứuvàthửnghiệmđểápdụnghiệuquảvàothiếtkếthựctiễn.
Từkhóa:giảiphẫunhântrắchọc,sinhviênthiếtkế,mỹthuậtứngdụng.
TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trongbốicảnhđấtnướcbướcvào
kỷnguyênvươnmình,nhiềucôngtrình
nghiên cứu đã đạt thành công và đưc
ứng dụng rộng rãi, từng bước làm chủ
công nghệ. Không chỉ lĩnh vực ngành
khoa học công nghệ tiên phong trong
chuyểnđổisốmàcáclĩnhvựcvăn hóa
nghệ thuật, thiết kế cũng bắt nhịp phát
triển. Thị hiếu thẩm mỹ cũng chuyển
mình thay đổi để phù hp với thời đại
hiện đại, các thiết kế mới mang đậm
phongcáchcánhânvànângcaotínhứng
dụngthựctiễnngàycàngđưcchútrọng.
Việccốtlõisángtạoracácsảnphẩmchủ
yếu là để phục vụ đời sống con người,
vậyđểápdụngthựctiễncóhiệuquảcác
nhàthiếtkếcầntrangbịnhữngkiếnthức
hiểubiếtvềconngười.Giảiphẫu-nhân
trắchọcđãđưcứngdụngrộngrãitrong
nhiều lĩnh vực như y học, thể thao và
côngnghiệp,nhưngnghiêncứuvềvaitrò

củagiảiphẫu-nhântrắchọctrongthiết
kếvẫncònhạnchế.Đặcbiệt,đốivớisinh
viênthiếtkế-nhữngngườitrựctiếptạo
racácsảnphẩm,khônggianvàsảnphẩm
dànhchoconngười-việchiểurõcácchỉ
sốnhântrắc,cáctỷlệcủaconngườiđể
tối ưu sản phẩm thiết kế là một hướng
tiếpcậncònchưađưckhaithácđầyđủ.
Việcsinhviênthiếtkếkhôngtrang
bịđầy đủkiến thức về giảiphẫu - nhân
trắchọccóthểdẫnđếnnhữngsảnphẩm
chưaphùhpvớiđặcđiểmcơthểngười
dùng, gây bất tiện hoặc kém hiệu quả
trongcôngnăng.Vìvậy,nghiêncứunày
chỉratầmquantrọngcủagiảiphẫu-nhân
trắchọctrong đàotạo sinhviênthiếtkế
mỹthuậtứngdụng,giúpcácemsinhviên
cócáinhìntoàndiệnhơntrongquátrình
sángtạosảnphẩm.Kếtquảnghiêncứucó
thểhỗtrcáccơsởđàotạotrongviệccập
nhật nộidunggiảng dạy, đồngthờigiúp
sinhviêncónềntảngkhoahọcvữngđể
phát triển các sản phẩm thiếtkế có tính
ứngdụngcao.
II.Cơsởlýthuyết
Nhântrắchọclàmônkhoahọcvề
phươngphápđođạctrêncơthểngườivà
sử dụng các thuật toán để phân tích kết
quảđođạcnhằmtìmhiểuquyluậtvềsự
pháttriểnhìnhthái,thểlựccủacơthểcon
người,từđóđưarasựphùhpphụcvụ
trongcôngviệc,hệthốngmáymóc,thiết
bị,sảnphẩm,môitrườngvớicáckhảnăng
vềthểlực,trítuệvàcảnhữnghạnchếcủa
con người, không chỉ riêng ngành y tế
màcòncho hầu hết các ngành nghềnói
chung,nhấtlàđốivớichuyênngànhthiết
kế mỹthuật,mỹthuật ứngdụng(Bùi&
Lê,1983;Zarins&Kondrats,2014).
Nhữngkháiniệm đầutiên vềhình
tháivàthểlựccơthểthựcchấtđãđưc
hìnhthànhtừngànxưa,cóthểnóingaytừ
khiconngườibiếtđochiềucaocủamình,
biếtmìnhnặngbaonhiêulàđãbắtđầubiết
nghiêncứuvềhìnhtháivàthểlực.Những
kháiniệmnàyngàycàngđưcnghiêncứu
đầyđủvàtoàndiệnhơnđểtrởthànhnhững
nềntảngchủyếucấuthànhmônnhântrắc
học. Cóthểnóingaykhiconngườibiết
đođạcchiềucaovàcânnặngcủamìnhlà
đãcósựxuấthiệncủanhântrắchọc.Tùy
theo mụcđíchnghiêncứu,tachiathành
nhiềuloại,bàiviếtnghiêncứunhântrắc
họcliênquanđếnngànhnghềthiếtkếcó
thể phânmộtsố loạinhư: nhântrắchọc
hìnhtháiergonomic,nhântrắchọcchức
năng,nhântrắchọcnhậnthức,nhântrắc
họcmôitrường,nhântrắchọcvănhóavà
xãhội…
Mỹ thuật ứng dụng (MTƯD) thuật
ngữdùng đểchỉcác hoạt độngsángtạo
mỹ thuật đưc đưa vào ứng dụng trong
cuộcsốngthườngngày.MTƯDkhácvới
khái niệm “mỹ thuật” chủ yếu dựa vào
thẩmmỹvà tư duysáng tạo.Về cơbản
MTƯDchứacáclĩnhvựcthiếtkếđồhọa
(TKĐH), thiết kếtạo dáng côngnghiệp,
thiết kế thời trang (TKTT), thiết kế nội
thất(TKNT) và thiết kế trangtrí.Trong
mỗilĩnhvựcthuộcvềMTƯDchứađựng
nhiềuvấnđề,côngviệcđểthiếtkếthành
nhữngsảnphẩmmanggiátrịtrítuệcủa
mộtcánhânhoặcnhómsángtạo.Trước
tiên,sản phẩmMTƯD phụcvụ nhucầu
sửdụngcủaconngười,đềcaogiátrịcông
nănglênhàngđầu.Nhữnggiátrịkhácnhư
tiệních,thểhiệnsựthuậnlitrongthao
tácsửdụngthườngđưckèmvớiyếutố
sángtạovàthẩmmĩ(Cao,2008).

Từnhữnghoạtđộngsángtạothẩm
mỹđưavàocuộcsốngthườngngàytacó
đưcnhữngsảnphẩmMTƯD.Vậysản
phẩm mỹ thuật ứng dụng là tác phẩm
đưc thể hiện bởi đường nét, màu sắc,
hình khối, bố cục với tính năng hữu
ích,cóthểgắnliềnvớimộtđồvậthữu
ích, đưc sản xuất thủ công hoặc công
nghiệp.MỗitácphẩmMTƯDđưcthể
hiệndướidạngtạodángsảnphẩmmang
tínhmỹthuật,khôngthểđưctạoramột
cáchdễdàngđốivớingườicóhiểubiết
trung bình trong lĩnhvực tươngứngvà
khôngbao gồmtạodáng bên ngoàicủa
sảnphẩmbắtbuộcphảicóđểthựchiện
chứcnăngcủasảnphẩm.
III.Phươngphápnghiêncứu
Đểthựchiệnnghiêncứunày,trước
hếttácgiảsửdụngcácphươngpháp:
-Thuthậptưliệu:đểthựchiệnhệ
thốnghóacáctàiliệu,luậncứ,hìnhảnh…
đãđưccôngbốtrongvàngoàinướcliên
quanđếngiảiphẫunhântrắchọc,thiếtkế
sảnphẩmMTƯD
- Phương pháp nghiên cứu: nhằm
giúp bài viết xác định đưc mục tiêu
nghiêncứu,thuthậpvàphântíchcácsản
phẩm ứng dụng phù hp với tỷ lệ con
ngườitheohìnhthái
-Phântíchtổnghợp:Trêncơsởthu
thậptưliệu,tổnghp,phântíchgiúpchỉ
ravaitròvàtầmquantrọngcủagiảiphẫu
nhântrắchọcđốivớisinhviênthiếtkếmỹ
thuậtứngdụng.
IV.Kếtquảvàthảoluận
Trong đời sống con người, có rất
nhiều khía cạnh củagiải phẫu nhântrắc
họccầnkhaithác.Tuynhiênbàiviếtđề
cậpđếnvaitròcủagiảiphẫunhântrắchọc
đối với sinh viênthiết kế mỹ thuật ứng
dụnglàcơsởkhoahọcvàphânloạimột
sốkhíacạnh nhântrắc họccó liênquan
mậtthiếtđếnsinhviênngànhthiếtkế,đặc
biệt trong việc tạo ra sản phẩm, không
gianphụcvụđờisốngchoconngười.Việc
phân loạiđể sinh viên thiếtkế mỹ thuật
ứngdụngnghiêncứuphụcvụhọctậpvà
làmviệclàđiềucầnthiết.
4.1.Nhântrắchọchìnhthái
Nhântrắchọchìnhtháilàlĩnhvực
nghiêncứuvềkíchthước,hìnhdạngvàtỷ
lệcơthểconngười,cungcấpdữliệuthiết
kếsảnphẩm,trangthiếtbịvàkhônggian
phùhpvớiđặcđiểmsinhhọccủangười
dùng,tínhcôngnăngsửdụng(Đỗ&Lê,
1983). Các thông số nhân trắc hình thái
chủyếubaogồm:
-Kích thước tổng thể: Chiều cao,
cân nặng, chiều dài thân, sải tay, vòng
ngực,vòngeo...
-Kíchthướcchitiết:Chiềudàivàchu
vitay,chân,bàntay,bànchân,ngóntay...
-Tỷlệcơthể:Sựphânbốchiềudài
vàkíchthướcgiữacácbộphậntrêncơthể.
Hình1.Hệxương,hệcơliênquanđến
cácchứcnăngtưthếcủaconngười

Hình2.Hệxương,hệcơliênquanđến
cácchứcnăngtưthếcủaconngười
Hình3.Tưthếđứng,tỷlệngườitrưởng
thành(Nguyễn,1974)
4.1.1.Ứngdụngtrongthiếtkế
Thiếtkếthờitrangvàtrangphục
TrongTKTT,việchiểurõkiếnthức
nhântrắcgiúpnhàthiếtkếtạoraquầnáo
phùhpvớiđadạnghìnhthể.
Vídụ: Một chiếc áo khoáccần có
chiều dàitayáophùhp,đảmbảotỷlệ
giữa vai, eo và hông tạo cảm giác thoải
máitôndáng.Thiếtkếgiàydépphảidựa
vàosốđochiềudài,chiềurộngbànchân
và chiều cao gótchân đểtránh gây đau
chânhoặcmấtcânbằngkhidichuyển.
Những nhà thiết kế (NTK) nói
chungvàTKTTnóiriêngcoitrọngtỷlệ
vàngcơthể,cáctiêuchuẩnnàydùngđể
đo đạc và thiết kế trang phục ứng dụng
từng kích thước, chiều cao, cân nặng…
củaconngười.Đốivớithờitrangtỉlệtừ
đầuđếnthắtlưngliênquanchặtchẽvớitỉ
lệtừvùngthắtlưngxuống.Thôngthường
tỉlệnàylà03:05,theothựctếtỉlệnàyở
ngườithườngkhôngnhiều,dođókhicắt
trangphục,cácNTKđiềuchỉnhphùhp
vàđẹpnhất(Cao,2008).
Hình4.NhântrắchọctrongTKTT
Nhân trắc học cũng đóng vai trò
quantrọngtrongviệcphốihpstylecho
conngười.Vídụ:Đốivớingườicaogầy,
khilựachọnáokhoácngoàivớichânváy
nênchọntheotỷlệ1:1,cónghĩalàchiều
dàicủaáovàváylàbằngnhau.Việcphối
đồ như vậy giúp che đưc khuyết điểm
gầy,tạosựđốixứnggiữachiềudàithân
vớichiềudàichânhplý.Hình5,tacó
thểxâydựngđưcýniệmvềtỷlệvàng
trong cách phối đồ hàng ngày, tùy theo
chiềudàichânváy,sauđólựachọnnhững
chiếc áokhoáchoặcáosơ mitheotỷlệ
daođộngtừ1:1đến3:5.

Hình5.Tỷlệtrongphốiđồgiữa
áokhoácvàchânváy
Thiếtkếnộithấtvàkhônggiansống
Trong TKTT, kích thước đồ nội
thấtđưcđiềuchỉnhtheothôngsốnhân
trắcđểđảmbảosựtiệnnghi(Hàn&cộng
sự,1992).
Vídụ:Chiềucao ghếvàbànlàm
việcphảitươngthíchvớichiềudàichân
và tư thế ngồi để hạn chế mỏi lưng.
Chiều cao của bếp, bồn rửa phải phù
hpvớitầmvớicủangườidùng,tránh
tưthếcúihoặcvớiquámức.Kíchthước
giườngngủcầnđưcđảmbảosựthoải
máicho người sử dụng dựa trên chiều
caotrungbình.
Hình6.Tưthếngồingười
trưởngthành
Hình7.VậndụngnhântrắchọctrongTKNT
Các thông số đo đạctrên cơ thể
ngườirấtcầnthiếtvàquantrọngtrong
ngành nghề thiết kế. Chúng góp phần
quyếtđịnhtínhcôngnăngphùhpvới
thểtrạngngườiChâuÁnóiriêng,bảng
1tácgiảtổnghpmộtsốcáchđophổ
biến hiện nay (Lương, 1999; Nguyễn,
1974).
Bảng1.CáchđonhântrắchọctrongTKNT
Thôngsốnhântrắchọc Cáchtính Ứngdụng
Chiềucaocơthế Đotừđỉnhđầuđếngótchântrongtưthế
đứngthẳng.
Xácđịnhchiềucaocửaravào,bànlàm
việc,chiềudàigiườngngủ.
Chiềucaođứngvớitaytrên Đotừmặtđấtlênđếnđỉnhngóntay
giữakhiđưataythẳngquađầu.
Xácđịnhchiềucaocủakệtủ,giásách,
tủbếptrên.
Khoảngcáchgiữahaivai Đotừmỏmvaitráiđếnmómvaiphải. Thiếtkếghếngồi,tayvịn,thiếtbịhỗtr
côngtháihọc.
Caokhoảngmắt Đotừmặtđấtđếnngangtầmmắt(khi
đứngthẳng).
Vậndụngđểbốtríkệtủ,tranhảnh,tủ
tivi.