Vai trò giải phẫu – nhân trắc học quan trọng đối với sinh viên thiết kế mỹ thuật ứng dụng



VAITRÒCỦAGIẢIPHẪU-NHÂNTRẮCHỌCĐỐIVỚI

SINHVIÊNTHIẾTKẾMỸTHUẬTỨNGDỤNG

ĐỗThịKimHiên



Email:dtkhien_tdcn@hou.edu.vn

Ngàytòasoạnnhậnđưcbàibáo:04/11/2024

Ngàyphảnbiệnđánhgiá:16/05/2025

Ngàybàibáođưcduyệtđăng:28/05/2025

DOI:10.59266/houjs.2025.572

Tómtắt:Giảiphẫunhântrắchọccólịchsửlâuđời,xuấthiệntừthờikỳPhụcHưngvới

cácnghiêncứucủaLeonardodaVinci,AlbrechtDurervềtỷlệcơthểngười,tạonềntảngcho

nghệthuậtvàthiếtkế.TrongthếkỷXX,nhântrắchọctrởthànhmộtlĩnhvựckhoahọcứng

dụngquantrọng,hỗtrợthiếtkếcôngtháihọc,sảnphẩmthiếtkếthờitrang,nộithất,kiến

trúcvàđồhọa.Trongthiếtkếmỹthuậtứngdụng,sựhiểubiếtvềgiảiphẫuvànhântrắchọc

giúpsinhviêntạorasảnphẩmphùhợpvớicơthểngười,tốiưutrảinghiệmthựctiễnđảm

bảotínhthẩmmỹ,côngnăng.Từthờitrang,đồhọađếnthiếtkếnộithất,việcápdụngcácsố

liệunhântrắcgiúpnângcaochấtlượngvàkhảnăngtươngtáccủasảnphẩmvớiconngười.

Tuynhiên,trongthếkỉhiệnđạihóa,mộtsốtháchthứcđặtranhưsựkhácbiệtvềnhântrắc

giữacácnhómngười,sựthayđổikíchthướccơthểtheothờigian,yêucầukếthợpdữliệu

khoahọcvớiyếutốsángtạo.Điềunàyđòihỏisinhviênkhôngchỉtiếpcậnlýthuyếtmàcòn

phảithựchành,nghiêncứuvàthửnghiệmđểápdụnghiệuquảvàothiếtkếthựctiễn.

Từkhóa:giảiphẫunhântrắchọc,sinhviênthiếtkế,mỹthuậtứngdụng.



TrườngĐạihọcMởHàNội

I.Đặtvấnđề

Trongbốicảnhđấtnướcbướcvào

kỷnguyênvươnmình,nhiềucôngtrình

nghiên cứu đã đạt thành công và đưc

ứng dụng rộng rãi, từng bước làm chủ

công nghệ. Không chỉ lĩnh vực ngành

khoa học công nghệ tiên phong trong

chuyểnđổisốmàcáclĩnhvựcvăn hóa

nghệ thuật, thiết kế cũng bắt nhịp phát

triển. Thị hiếu thẩm mỹ cũng chuyển

mình thay đổi để phù hp với thời đại

hiện đại, các thiết kế mới mang đậm

phongcáchcánhânvànângcaotínhứng

dụngthựctiễnngàycàngđưcchútrọng.

Việccốtlõisángtạoracácsảnphẩmchủ

yếu là để phục vụ đời sống con người,

vậyđểápdụngthựctiễncóhiệuquảcác

nhàthiếtkếcầntrangbịnhữngkiếnthức

hiểubiếtvềconngười.Giảiphẫu-nhân

trắchọcđãđưcứngdụngrộngrãitrong

nhiều lĩnh vực như y học, thể thao và

côngnghiệp,nhưngnghiêncứuvềvaitrò



củagiảiphẫu-nhântrắchọctrongthiết

kếvẫncònhạnchế.Đặcbiệt,đốivớisinh

viênthiếtkế-nhữngngườitrựctiếptạo

racácsảnphẩm,khônggianvàsảnphẩm

dànhchoconngười-việchiểurõcácchỉ

sốnhântrắc,cáctỷlệcủaconngườiđể

tối ưu sản phẩm thiết kế là một hướng

tiếpcậncònchưađưckhaithácđầyđủ.

Việcsinhviênthiếtkếkhôngtrang

bịđầy đủkiến thức về giảiphẫu - nhân

trắchọccóthểdẫnđếnnhữngsảnphẩm

chưaphùhpvớiđặcđiểmcơthểngười

dùng, gây bất tiện hoặc kém hiệu quả

trongcôngnăng.Vìvậy,nghiêncứunày

chỉratầmquantrọngcủagiảiphẫu-nhân

trắchọctrong đàotạo sinhviênthiếtkế

mỹthuậtứngdụng,giúpcácemsinhviên

cócáinhìntoàndiệnhơntrongquátrình

sángtạosảnphẩm.Kếtquảnghiêncứucó

thểhỗtrcáccơsởđàotạotrongviệccập

nhật nộidunggiảng dạy, đồngthờigiúp

sinhviêncónềntảngkhoahọcvữngđể

phát triển các sản phẩm thiếtkế có tính

ứngdụngcao.

II.Cơsởlýthuyết

Nhântrắchọclàmônkhoahọcvề

phươngphápđođạctrêncơthểngườivà

sử dụng các thuật toán để phân tích kết

quảđođạcnhằmtìmhiểuquyluậtvềsự

pháttriểnhìnhthái,thểlựccủacơthểcon

người,từđóđưarasựphùhpphụcvụ

trongcôngviệc,hệthốngmáymóc,thiết

bị,sảnphẩm,môitrườngvớicáckhảnăng

vềthểlực,trítuệvàcảnhữnghạnchếcủa

con người, không chỉ riêng ngành y tế

màcòncho hầu hết các ngành nghềnói

chung,nhấtlàđốivớichuyênngànhthiết

kế mỹthuật,mỹthuật ứngdụng(Bùi&

Lê,1983;Zarins&Kondrats,2014).

Nhữngkháiniệm đầutiên vềhình

tháivàthểlựccơthểthựcchấtđãđưc

hìnhthànhtừngànxưa,cóthểnóingaytừ

khiconngườibiếtđochiềucaocủamình,

biếtmìnhnặngbaonhiêulàđãbắtđầubiết

nghiêncứuvềhìnhtháivàthểlực.Những

kháiniệmnàyngàycàngđưcnghiêncứu

đầyđủvàtoàndiệnhơnđểtrởthànhnhững

nềntảngchủyếucấuthànhmônnhântrắc

học. Cóthểnóingaykhiconngườibiết

đođạcchiềucaovàcânnặngcủamìnhlà

đãcósựxuấthiệncủanhântrắchọc.Tùy

theo mụcđíchnghiêncứu,tachiathành

nhiềuloại,bàiviếtnghiêncứunhântrắc

họcliênquanđếnngànhnghềthiếtkếcó

thể phânmộtsố loạinhư: nhântrắchọc

hìnhtháiergonomic,nhântrắchọcchức

năng,nhântrắchọcnhậnthức,nhântrắc

họcmôitrường,nhântrắchọcvănhóavà

xãhội…

Mỹ thuật ứng dụng (MTƯD) thuật

ngữdùng đểchỉcác hoạt độngsángtạo

mỹ thuật đưc đưa vào ứng dụng trong

cuộcsốngthườngngày.MTƯDkhácvới

khái niệm “mỹ thuật” chủ yếu dựa vào

thẩmmỹvà tư duysáng tạo.Về cơbản

MTƯDchứacáclĩnhvựcthiếtkếđồhọa

(TKĐH), thiết kếtạo dáng côngnghiệp,

thiết kế thời trang (TKTT), thiết kế nội

thất(TKNT) và thiết kế trangtrí.Trong

mỗilĩnhvựcthuộcvềMTƯDchứađựng

nhiềuvấnđề,côngviệcđểthiếtkếthành

nhữngsảnphẩmmanggiátrịtrítuệcủa

mộtcánhânhoặcnhómsángtạo.Trước

tiên,sản phẩmMTƯD phụcvụ nhucầu

sửdụngcủaconngười,đềcaogiátrịcông

nănglênhàngđầu.Nhữnggiátrịkhácnhư

tiệních,thểhiệnsựthuậnlitrongthao

tácsửdụngthườngđưckèmvớiyếutố

sángtạovàthẩmmĩ(Cao,2008).



Từnhữnghoạtđộngsángtạothẩm

mỹđưavàocuộcsốngthườngngàytacó

đưcnhữngsảnphẩmMTƯD.Vậysản

phẩm mỹ thuật ứng dụng là tác phẩm

đưc thể hiện bởi đường nét, màu sắc,

hình khối, bố cục với tính năng hữu

ích,cóthểgắnliềnvớimộtđồvậthữu

ích, đưc sản xuất thủ công hoặc công

nghiệp.MỗitácphẩmMTƯDđưcthể

hiệndướidạngtạodángsảnphẩmmang

tínhmỹthuật,khôngthểđưctạoramột

cáchdễdàngđốivớingườicóhiểubiết

trung bình trong lĩnhvực tươngứngvà

khôngbao gồmtạodáng bên ngoàicủa

sảnphẩmbắtbuộcphảicóđểthựchiện

chứcnăngcủasảnphẩm.

III.Phươngphápnghiêncứu

Đểthựchiệnnghiêncứunày,trước

hếttácgiảsửdụngcácphươngpháp:

-Thuthậptưliệu:đểthựchiệnhệ

thốnghóacáctàiliệu,luậncứ,hìnhảnh…

đãđưccôngbốtrongvàngoàinướcliên

quanđếngiảiphẫunhântrắchọc,thiếtkế

sảnphẩmMTƯD

- Phương pháp nghiên cứu: nhằm

giúp bài viết xác định đưc mục tiêu

nghiêncứu,thuthậpvàphântíchcácsản

phẩm ứng dụng phù hp với tỷ lệ con

ngườitheohìnhthái

-Phântíchtổnghợp:Trêncơsởthu

thậptưliệu,tổnghp,phântíchgiúpchỉ

ravaitròvàtầmquantrọngcủagiảiphẫu

nhântrắchọcđốivớisinhviênthiếtkếmỹ

thuậtứngdụng.

IV.Kếtquảvàthảoluận

Trong đời sống con người, có rất

nhiều khía cạnh củagiải phẫu nhântrắc

họccầnkhaithác.Tuynhiênbàiviếtđề

cậpđếnvaitròcủagiảiphẫunhântrắchọc

đối với sinh viênthiết kế mỹ thuật ứng

dụnglàcơsởkhoahọcvàphânloạimột

sốkhíacạnh nhântrắc họccó liênquan

mậtthiếtđếnsinhviênngànhthiếtkế,đặc

biệt trong việc tạo ra sản phẩm, không

gianphụcvụđờisốngchoconngười.Việc

phân loạiđể sinh viên thiếtkế mỹ thuật

ứngdụngnghiêncứuphụcvụhọctậpvà

làmviệclàđiềucầnthiết.

4.1.Nhântrắchọchìnhthái

Nhântrắchọchìnhtháilàlĩnhvực

nghiêncứuvềkíchthước,hìnhdạngvàtỷ

lệcơthểconngười,cungcấpdữliệuthiết

kếsảnphẩm,trangthiếtbịvàkhônggian

phùhpvớiđặcđiểmsinhhọccủangười

dùng,tínhcôngnăngsửdụng(Đỗ&Lê,

1983). Các thông số nhân trắc hình thái

chủyếubaogồm:

-Kích thước tổng thể: Chiều cao,

cân nặng, chiều dài thân, sải tay, vòng

ngực,vòngeo...

-Kíchthướcchitiết:Chiềudàivàchu

vitay,chân,bàntay,bànchân,ngóntay...

-Tỷlệcơthể:Sựphânbốchiềudài

vàkíchthướcgiữacácbộphậntrêncơthể.

Hình1.Hệxương,hệcơliênquanđến

cácchứcnăngtưthếcủaconngười



Hình2.Hệxương,hệcơliênquanđến

cácchứcnăngtưthếcủaconngười

Hình3.Tưthếđứng,tỷlệngườitrưởng

thành(Nguyễn,1974)

4.1.1.Ứngdụngtrongthiếtkế

Thiếtkếthờitrangvàtrangphục

TrongTKTT,việchiểurõkiếnthức

nhântrắcgiúpnhàthiếtkếtạoraquầnáo

phùhpvớiđadạnghìnhthể.

Vídụ: Một chiếc áo khoáccần có

chiều dàitayáophùhp,đảmbảotỷlệ

giữa vai, eo và hông tạo cảm giác thoải

máitôndáng.Thiếtkếgiàydépphảidựa

vàosốđochiềudài,chiềurộngbànchân

và chiều cao gótchân đểtránh gây đau

chânhoặcmấtcânbằngkhidichuyển.

Những nhà thiết kế (NTK) nói

chungvàTKTTnóiriêngcoitrọngtỷlệ

vàngcơthể,cáctiêuchuẩnnàydùngđể

đo đạc và thiết kế trang phục ứng dụng

từng kích thước, chiều cao, cân nặng…

củaconngười.Đốivớithờitrangtỉlệtừ

đầuđếnthắtlưngliênquanchặtchẽvớitỉ

lệtừvùngthắtlưngxuống.Thôngthường

tỉlệnàylà03:05,theothựctếtỉlệnàyở

ngườithườngkhôngnhiều,dođókhicắt

trangphục,cácNTKđiềuchỉnhphùhp

vàđẹpnhất(Cao,2008).

Hình4.NhântrắchọctrongTKTT

Nhân trắc học cũng đóng vai trò

quantrọngtrongviệcphốihpstylecho

conngười.Vídụ:Đốivớingườicaogầy,

khilựachọnáokhoácngoàivớichânváy

nênchọntheotỷlệ1:1,cónghĩalàchiều

dàicủaáovàváylàbằngnhau.Việcphối

đồ như vậy giúp che đưc khuyết điểm

gầy,tạosựđốixứnggiữachiềudàithân

vớichiềudàichânhplý.Hình5,tacó

thểxâydựngđưcýniệmvềtỷlệvàng

trong cách phối đồ hàng ngày, tùy theo

chiềudàichânváy,sauđólựachọnnhững

chiếc áokhoáchoặcáosơ mitheotỷlệ

daođộngtừ1:1đến3:5.



Hình5.Tỷlệtrongphốiđồgiữa

áokhoácvàchânváy

Thiếtkếnộithấtvàkhônggiansống

Trong TKTT, kích thước đồ nội

thấtđưcđiềuchỉnhtheothôngsốnhân

trắcđểđảmbảosựtiệnnghi(Hàn&cộng

sự,1992).

Vídụ:Chiềucao ghếvàbànlàm

việcphảitươngthíchvớichiềudàichân

và tư thế ngồi để hạn chế mỏi lưng.

Chiều cao của bếp, bồn rửa phải phù

hpvớitầmvớicủangườidùng,tránh

tưthếcúihoặcvớiquámức.Kíchthước

giườngngủcầnđưcđảmbảosựthoải

máicho người sử dụng dựa trên chiều

caotrungbình.

Hình6.Tưthếngồingười

trưởngthành

Hình7.VậndụngnhântrắchọctrongTKNT

Các thông số đo đạctrên cơ thể

ngườirấtcầnthiếtvàquantrọngtrong

ngành nghề thiết kế. Chúng góp phần

quyếtđịnhtínhcôngnăngphùhpvới

thểtrạngngườiChâuÁnóiriêng,bảng

1tácgiảtổnghpmộtsốcáchđophổ

biến hiện nay (Lương, 1999; Nguyễn,

1974).

Bảng1.CáchđonhântrắchọctrongTKNT

Thôngsốnhântrắchọc Cáchtính Ứngdụng

Chiềucaocơthế Đotừđỉnhđầuđếngótchântrongtưthế

đứngthẳng.

Xácđịnhchiềucaocửaravào,bànlàm

việc,chiềudàigiườngngủ.

Chiềucaođứngvớitaytrên Đotừmặtđấtlênđếnđỉnhngóntay

giữakhiđưataythẳngquađầu.

Xácđịnhchiềucaocủakệtủ,giásách,

tủbếptrên.

Khoảngcáchgiữahaivai Đotừmỏmvaitráiđếnmómvaiphải. Thiếtkếghếngồi,tayvịn,thiếtbịhỗtr

côngtháihọc.

Caokhoảngmắt Đotừmặtđấtđếnngangtầmmắt(khi

đứngthẳng).

Vậndụngđểbốtríkệtủ,tranhảnh,tủ

tivi.

Vai trò của giải phẫu – nhân trắc học đối với sinh viên thiết kế mỹ thuật ứng dụng

Nghiên cứu vai trò giải phẫu-nhân trắc học trong thiết kế mỹ thuật ứng dụng, giúp sinh viên tạo sản phẩm phù hợp, thẩm mỹ và công năng.

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi