
CÁCYẾUTỐẢNHHƯỞNGCỦAYẾMPHỤNỮKINHBẮC
TRONGTHIẾTKẾTRANGPHỤCDẠHỘI
VõThịNgọcAnh
,TrầnThịThuHằng
Email:vtngocanh@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđưcbàibáo:01/11/2024
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:14/05/2025
Ngàybàibáođưcduyệtđăng:26/05/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.570
Tómtắt:ChiếcYếmphụnữKinhBắctuyđơngiản,mộcmạc,nhưngtừlâuđãtrởthành
mộttrongnhữngbiểutượngvănhóamặccủaphụnữngườiKinhBắcViệtNam.Khôngdừng
lạiởphươngdiệnlàmộtloạitrangphụctruyềnthống,ngàynay,Yếmđãđượcthiếtkế,sáng
tạovàpháttriểnđểtrởthànhnhiềuloạitrangphụckhácnhau,trongđócótrangphụcdạ
hội.Yếmtừtrongsinhhoạthàngngày,trởthànhmộtloạitrangphụchiệnđại,sangtrọng
đòihỏinhiềubiếnđổichophùhợpvớitrangphụcdạhội,quátrìnhbiếnđổi,thiếtkếđóchịu
ảnhhưởngbởinhiềuyếutốkhácnhau.Trongbàiviếtnày,tácgiảtậptrungnghiêncứu,so
sánhcácđặcđiểmcủaYếmxưavàtrangphụcdạhộihiệnnay,đưarathảoluậnvềmộtsố
yếutốảnhhưởngđếnquátrìnhđưaYếmphụnữKinhBắcvàothiếtkếtrangphụcdạhội,gợi
ýhướngthiếtkếtrangphụcdạhộilấyýtưởngtừYếm.Từđóthấyrõđượctiềmnăngphát
triểncủaloạihìnhtrangphụcnày.
Từkhoá:yếm,trangphụctruyềnthống,trangphụcdạhội,vănhóa.
TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trong bối cảnh hội nhập văn hóa
toàncầu,việcgìngiữ,pháttriểnvàquảng
bá văn hóa truyền thống dân tộc là vô
cùng quan trọng và cần thiết. Cùng với
nhiều ngànhthiếtkế mỹ thuật ứngdụng
khác, ngành thiết kế thờitrangcũng đã,
đangbắtkịpxuhướngmangyếutốvăn
hóatruyềnthốngdântộcvàothiếtkế.Một
trong những phương án đưc nhiều nhà
thiếtkế(NTK)sửdụnglàthiếtkếtrang
phụcmớitừtrangphụctruyềnthốngcác
dântộcViệtNam,trongđó,phổbiếnnhất
phảikểđếntrangphụcngườiKinhBắc,
đặcbiệtlàYếm.
Quá trình thiết kế, sáng tạo luôn
chịunhiềuyếutốảnhhưởng.Cácyếutố
nàygiúpsảnphẩmthiếtkếhoànthiệnvề
cảmặtcôngnănglẫnthẩmmỹ,từđóphù
hpvớicuộcsống,môitrường,thịtrường,
thịhiếuvànhiềuyêucầukhác.
II.Cơsởlýthuyết
Bàiviếtsửdụnglýthuyếtgiaolưu,
tiếpbiếnvănhóanhằmchỉrasựpháttriển

củaYếmvàtrangphụcdạhộivàsựảnh
hưởng của các yếu tố văn hóa vào quá
trìnhthiếtkế,lýthuyếtphươngphápluận
thiếtkế, nguyên lý nghệ thuậttạo hình,
nguyênlýthịgiácđểlàmrõđặcđiểmcác
đốitưngnghiêncứu,từđóthấyrõđưc
cácyếutốảnhhưởngđếnquátrìnhthiết
kếtrangphụcdạhộilấyýtưởngtừYếm
phụnữKinhBắc.
III.Phươngphápnghiêncứu
Bàiviếttiếpcậnphươngpháptổng
hp, phân tích dữ liệu, so sánh, phương
phápliênngànhnhưvănhoáxãhội,đểlàm
rõgiátrịcũngnhưnộidungcủabàiviết.
IV.Kếtquảnghiêncứu
4.1.KháiquátvềYếmphụnữKinh
Bắcvàthờitrangdạhội
4.1.1.YếmcủaphụnữKinhBắc
Yếm,nhưnhiềutrangphụckhác,ra
đờiđểbảovệcơthể,đápứngnhucầumặc
vàchechắn,đồngthờiphùhpvớimôi
trường,khíhậuvàđờisốnglaođộngcủa
ngườiViệt.Vìthế,Yếmxuấthiệntừsớm
vàpháttriểncùnglịchsửdântộc.Không
chỉdântộcKinh,Yếmlàloạitrangphục
thườngthấycủaphụnữởnhiềudântộc,
nhưngmỗidântộc,vớivănhóakhácnhau
lại có loại hình trang phục khác nhau.
DovậymàYếmcủangườiKinhcũngcó
nhữngđặcđiểmđặctrưngkhácvớiYếm
của các dân tộc khác, sự khác biệt đến
từ cấu tạo, chấtliệu, màu sắc, trangtrí.
Theonhiềutàiliệu,YếmcótừthờiHùng
Vương, định hình rõ ràng dưới triều Lý
vàtrởnênphổbiến,hoànchỉnhvàothời
Nguyễn,đếnngàynay,Yếmvẫncònđưc
bảo tồn, pháttriển, trởthành trang phục
cho nhiều loại hình nghệ thuật dân tộc,
nhấtlàkhuvựccáctỉnhmiềnBắcnước
ta ngày nay, đặc biệt là Bắc Ninh. Như
vậy,mặcdùkhôngcósựkhácnhaugiữa
YếmcủacácvùngtạiViệtNam,nhưngtừ
thờivuaHùngđếnngàynay,cóthểthấy
Yếmtồntạivàpháttriểnlâudài,ổnđịnh
vàmangtínhđặctrưngchongườiphụnữ
KinhBắc.Dođó, khinhắctớiYếmcủa
phụnữdântộcKinh,ngườitathườngnghĩ
đếnvùngKinhBắc.
TheotácgiảĐoànThịTình,trong
Trang phục Việt Nam có viết: “Yếm là
mộtmiếngvảivuôngđặtchéotrênngực
ngườimặc” (Đoàn, 2006).Theo tácgiả
NgôĐứcThịnh,trongTrangphụctruyền
thống các dân tộc Việt Nam cũng nếu:
“Chiếcyếmlàbộphậnnữphụcđưccác
bà,cáccôthờixưachọnlọc,chămchút,
từkiểumay,tớimàusắcsaochophùhp
với lứa tuổi từng người” (Ngô, 1990).
Nhưvậy,hiểumộtcáchđơngiản,Yếmlà
mộtphầntrongtrangphụcnữgiới,làđồ
lótmặc trong cùng trước khi mặc thêm
cáclớptrangphụckhácbênngoài.Trải
quacácthờikỳlịchsử,Yếmítthayđổi
vềkiểudáng,chủyếukhácbiệtởmàusắc
vàchấtliệutheotừngtriềuđại.Yếmgồm
hailoạichính:cổxây(cổkhoéttròn)và
cổxẻ(cổkhoétchữV,cóthêmbađường
khâu trang trí ở chân cổ) hai loại yếm
đềucóđặcđiểmchunglàmiếngvảihình
vuông với kích thước mỗi cạnh khoảng
40cm, có dây buộc sau cổ và saulưng.
MàusắcvàchấtliệucủaYếmgópphần
phản ánh phân chia giai cấp trong thời
kìphongkiến.Cụthể,Yếmchophụnữ
nôngthôncómàunâu,nâusồng,mỡgà,
hoahiên,vàngtơtằm,thườnglàmbằng
cácloạivảisitừcácloạicây,bông,còn
Yếmchophụnữthànhthịcómàuhồng,
trắng, đưc làm từ vải tơ tằm.Thường

ngày,Yếmmàuhoahiênđưcưachuộng
hơncả,cònngàylễhội,yếmmàuđỏlại
đưcsửdụngnhiềuhơn.Vềchấtliệu,sự
phát triển các loại si qua từng thời kì
phongkiếnlànềntảngchosựđadạngvề
chấtliệuvảitrongmaymặc.Cácloạivải
đưcsửdụngthường từcác loạisitự
nhiênnhưsiđay,sitơchuốivàothời
kìtừnhàĐinh-TiềnLêđếnnhàTrần.
ThờiHậuLêcóthêmsibông,tơtằm.
Thời Nguyễn có thêm si bông. Ngày
nay, Yếm còn xuất hiện trong các loại
hình nghệ thuật dân gian,và đưc biến
đổi, thiết kế trở thành nhiều loại trang
phụcphùhpvớicuộcsốnghiệnđại.
Hình1.YếmthờiHùngVương
Nguồn:ĐoànThịTìnhTrangphụcViệtNam
Hình2.CấutạocủaYếmcổxây(ảnhtrên)vàYếmcổxẻ(ảnhdưới)trongtrangphụcnữ
ởlàngcổĐườngLâm
Nguồn:PhanHảiLinhTrangphụctruyềnthốngởlàngcổĐườngLâm:Giátrịvàbảotồn
Hình3.PhụnữmặcYếm
Nguồn:BáoAnNinhThủđô
Hình4.Yếmtrongtrangphụcquanhọ
Nguồn:Internet
30
4.1.2.Trangphụcdạhội
Theo các nhà nghiên cứu, trang
phục dạ hội trên thế giới bắt nguồn từ
trangphụcdạtiệccủahoànggia,quýtộc
châuÂuvàothếkỷXV,nhưngđếnnhững
năm1920,nómớithựcsựphổbiếnnhờsự
dânchủhóa.Kểtừđó,trangphụcdạhội
khôngngừngthayđổitheoxuhướngnghệ
thuậtphươngTây,vớithiếtkếcầukỳ,chất
liệu,màu sắc nổi bậtvà phomdáng tôn
vinhhìnhthể.
ỞViệtNam,trướcđây,trangphụclễ
hộitruyềnthốnglàloạitrangphụccầukỳ
nhất,nhưngkhôngphảiloạitrangphụcdạ
hộinhưPhươngTây.ĐếnthờiPhápthuộc,
vănhóamặcchâuÂumớiảnhhưởngđến
Việt Nam, nhưng thời chiến không phải
thời điểm thích hp để phát triển trang
phụcdạhội.Mãiđếnnăm2008,phầnthi
trangphụcdạhộitạiHoahậuViệtNam
mớigiúpđịnhnghĩavàphổbiếnrộngrãi
trangphụcdạhộihiệnđạinhưcáctiêuchí
củaPhươngTây.Nhờsựpháttriểnmạnh
mẽcủangànhthờitrang,trangphụcdạhội
ViệtNamngàycàng tiệmcậnxu hướng
thếgiới,nổibậtvớicácphongcáchbền
vững,tốigiản,tốiđavàđặcbiệtlàthiếtkế
mangdấuấnvănhóadântộc.
Hình5.Phầnthitrangphụcdạhội,cuộcthi
HoahậuViệtNam2008
Nguồn:BáoTiềnPhong
Hình6.YếmtrongBSTdạhội
“HộiHè”
Nguồn:NTKNguyễnMinhTriết
Hình7.YếmtrongmộtsốBSTcủaNTK
ThủyNguyễn
Nguồn:ThủyDesignHouse
Hình8.YếmtrongBST“Á”
NTKNhậtHyNguyễn
Nguồn:NhậtHyNguyễn

4.2.CácyếutốảnhhưởngcủaYếm
phụ nữ Kinh Bắc trong thiết kế trang
phụcdạhội
Làtrangphụcthườngnhật,hơnnữa
cònchỉlàmộtloạiđồlót,Yếmcónhững
đặc điểm riêng phù hp với công năng,
mụcđíchsửdụnghàngngày.Kếtcấuđơn
giản,màusắctựnhiên,chấtliệumộcmạc,
trangtrívôcùngtiếtchế.Tuyvậy,Yếmlại
làmónđồmangtínhbiểutưngchovăn
hóamặccủaphụnữngườiKinh,dođó,
Yếmvẫnmangtinhthầnthểhiệnchovăn
hóakínđáo,đẹpcảngoạihìnhlẫnphẩm
chấtbêntrong.Trongkhiđó,trangphục
dạhộilạiphảicónhữngđặcđiểmphùhp
vớiđặc thù môi trường sử dụng,cầukì,
sangtrọng,cóphần“phôdiễn”,sựkhác
nhaunàychotathấyđặcđiểmcủaYếm
đãtácđộnglàmảnhhưởng,gâyrasựthay
đổivềđặcđiểm,hìnhthứcvàýnghĩađối
vớinhữngsảnphẩmtrangphụcdạhộilấy
ýtưởngtừchiếcYếm.
4.2.1.Yếutốtạohìnhthiếtkế
Phom dáng:Yếm có cấu trúc đơn
giản,chỉlàmảnhvảihìnhvuôngđặtphía
trước,cóphầndâybuộcởcổvàởlưng.
Tuyđơngiản,nhưngkhimặclêncơthể,
Yếm đủ che kín phần ngực, phần bụng,
sátnáchkínhếtđếnchâncổ,đảmbảokín
đáo. Yếmmặc lên người không quá ôm
sát, do chưacó kĩ thuật cắt may cầu kì,
mộtphầncòndochấtliệuvảikhôngphải
loạicógiãn,nêncũngkhiếnYếmkhông
quáômbóvàocơthểngườimặc.Khimặc
Yếm,ngườiphụnữkhéokhoeranhững
nétđẹpcủamình,làvaitròn,dâythắtở
eotạođiểmnhấneođẹp,khoelưngthắt
đáy. Phom dánglàđặcđiểm cơ bảnđặc
trưngmangtínhbiểutưngcủaYếm,khi
nhắcđếnYếm,thứngườitahìnhdungra
đầutiênchínhlàphomdángkhimặctrên
cơthểngười,còntrangphụcdạhộilạicó
sựđadạngvềphomdáng,thiếtkếcóphần
gicảm,ômsáthoặcbồngbềnh,khácvới
cảmnhậnmàphomdángcủaYếmmang
lại.Dođó,khisửdụngYếmtrongthiếtkế
trangphụcdạhội,NTKphảiđảmbảogiữ
gìnhoặcsángtạotrêncơsởgìngiữtốiđa
đặcđiểmcơbảncủaYếm,khôngmấtđi
tínhbiểutưngcủaYếm,ngườinhìndễ
dàngnhậnraýtưởngthiếtkế.
Để giải quyết đưc yếu tố phom
dáng,đảmbảomangtínhbiểutưngcủa
Yếm,cácNTKchỉthayđổirấtítphầncấu
trúcthườngởphầnkíchthướcdàingắn,
cóphầnchiếtli,tạoratrangphụccócấu
trúcphù hphơnvớicơ thểngườimặc,
khôngbịthừavảigây phồngcộm,thiếu
kiểm soát. Phom dáng của Yếm cũng
quyếtđịnh,ảnhhưởngkhôngnhỏđếncác
phầnkháccủatrangphục,nhưphầnváy,
quần bên dưới, hay các lớp trang phục
trongngoài,đểtạoramộttổngthểthẩm
mỹ,đẹpmắt.nhữngphomdángcắtxẻtáo
bạohayômsátgicảm,bồngbềnh,bay
bổnghoàntoànphảithaythế,đểtriệtđể
vậndụngphomdángcủaYếm.
Màu sắc của Yếm truyền thống
thườnglàcáctôngtrầm,nhuộmtừnguyên
liệutựnhiênvớicườngđộnhẹ.Ngưclại,
trangphụcdạhộihiệnđạiưachuộngmàu
sắcnổibật,thuhútthịgiáchoặccácgam
trung tính,ánh kim.Tuynhiên,màu sắc
khôngphảilàyếutốbiểutưngđặctrưng
củaYếmnêncácnhàthiếtkếkhôngtập
trung khai thác yếutố này khi đưa yếm
vàothiếtkếdạhội.Thayvàođó,họlựa
chọnmàusắc mangtính vănhóatruyền
thống(đưctrìnhbàyởmục4.2.2),hoặc
nếu sử dụng tông màu trầm, sẽ kết hp