342
ỨNGDỤNGCÔNGNGHỆ3DVÀAITRONGTHIẾTKẾ
VÀTRÌNHDIỄNÁODÀITRUYỀNTHỐNG-HIỆNĐẠI
NguyễnTúAnh
Email:ntanh3@cmcu.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:24/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.886
Tómtắt:Trongbốicảnhchuyểnđổisốđangtácđộngmạnhmẽđếnlĩnhvựcmỹthuật
ứngdụngvàthờitrang,việcnghiêncứucácphươngthứcmớinhằmbảotồnvàpháthuygiá
trịáodàiViệtNamtrởnêncấpthiết.Áodàikhôngchỉlàtrangphụctruyềnthốngmàcònlà
biểutượngvănhóa-nghệthuậtmangtínhbảnsắcdântộc.Tuynhiên,cáchoạtđộngthiết
kếvàtrìnhdiễnáodàihiệnnaycònphụthuộcnhiềuvàophươngphápthủcông,thiếusựkết
nốivớicôngnghệsố,dẫnđếnnhữnghạnchếtrongbảotồn,quảngbávàsángtạo.Nghiên
cứunàytậptrungtìmhiểukhảnăngứngdụngcôngnghệ3Dvàtrítuệnhântạo(AI)trong
quátrìnhthiếtkếvàtrìnhdiễnáodài,nhằmtạoranhữnggiảiphápvừahiệnđại,vừatôn
trọnggiátrịtruyềnthống.
Phươngphápnghiêncứuđượcsửdụngbaogồm:phântích-tổnghợptàiliệuvềcông
nghệ3DvàAItronglĩnhvựcthờitrangvàmỹthuậtứngdụng;khảosátmộtsốmôhìnhthiết
kếvàtrìnhdiễnthờitrangứngdụng3DvàAItrênthếgiới;sosánhvớithựctrạngnghiên
cứuvàsángtạoáodàitạiViệtNam;đềxuấtmôhìnhứngdụngphùhợptrongsángtạovà
quảngbááodài.Cáccôngcụđiểnhìnhđượcđềcậpgồmphầnmềmthiếtkế3D(Clo3D,
MarvelousDesigner),cácứngdụngAItrongsángtạomẫuhọatiếtvàcôngnghệAR/VR
trongtrìnhdiễnáodài.
Kếtquảnghiêncứuchothấyviệckếthợpcôngnghệ3DvàAIkhôngchỉhỗtrợsốhóa
áodàitruyềnthốngmàcònmởrakhảnăngsángtạonhữngmẫuáodàihiệnđại,đadạngvà
giàutínhthẩmmỹ.Côngnghệsốgiúptốiưuhóaquátrìnhthiếtkế,giảmchiphísảnxuất,
đồngthờimởrộnghìnhthứctrìnhdiễnáodàitrênnềntảngảo,metaversevàcáckhônggian
tươngtácsố.Kếtluậnnhấnmạnhrằngcôngnghệ3DvàAIchínhlàcôngcụquantrọng
trongviệcđưaáodàitrởthànhbiểutượngvănhóacósứclantỏatoàncầutrongthờiđại
số,đồngthờigợimởhướngnghiêncứuliênngànhgiữanghệthuật,côngnghệvàvănhóa.
Từkhóa:ÁodàiViệtNam,chuyểnđổisố,côngnghệ3D,trítuệnhântạo(AI)
1
CMCUniversity
343
I.Đặtvấnđề
Trong những năm gần đây, sự
chuyển đổi số đang định hình lại chuỗi
giá trị trong ngành thời trang, bao gồm
cácgiaiđoạnthiếtkế,pháttriểnmẫu,sản
xuất,trìnhdiễnvàthươngmại,vớicáctrụ
cộtchínhlàmôhìnhhóabachiều(3D),
côngnghệthửđồảo,cùngviệcứngdụng
trítuệnhântạo(AI)đểthúcđẩysángtạo,
dựbáoxuhướngvàtốiưuhóaquytrình
sản xuất.Sựchuyểndịch nàykhôngchỉ
nângcaohiệuquảhoạtđộngmàcònmở
racơhộichocácdoanhnghiệpthờitrang
cạnh tranh toàn cầu, đặc biệt trong bối
cảnhđạidịchCOVID-19vừaquađãthúc
đẩythươngmạiđiệntửvàtrảinghiệmsố
lêntầmcaomới.TheobáocáocủaBain
&Companynăm2023,côngnghệsốđã
giúp ngành thời trang giảm chi phí sản
xuất lên đến 30-50% thông qua việc tối
ưu hóa quy trình thiết kế và giảm lãng
phínguyênliệu,đồngthờităngcườngsự
tươngtácvớikháchhàngquacácnềntảng
ảo.Tươngtự,McKinsey&Companyphối
hợp với The Business of Fashion trong
báocáonăm2024nhấnmạnhrằng,ngành
thờitrangtoàncầudựkiếnđạttăngtrưởng
2-4% trong năm 2024,chủ yếu nhờvào
các công nghệ như AI và 3Dmodeling,
giúpđốiphóvớisựbấtổnđịnhkinhtếvà
thayđổihànhvitiêudùng.Bêncạnhhiệu
quảkinhtế,cáccôngnghệnàycònđược
kỳvọnggiảmsốlầnlênmẫuthử,tiếtkiệm
nguyên phụ liệu vàrác thải, hỗ trợmục
tiêupháttriển bềnvữngcủangành, như
đượcnêutrongbáocáo“ANewTextiles
Economy:RedesigningFashion’sFuture”
của Ellen MacArthur Foundation năm
2017, nhấn mạnh rằng ngành thời trang
cầnchuyểnsangmôhìnhkinhtếtuầnhoàn
đểgiảmtácđộngmôitrường,vốnchiếm
khoảng10%lượngkhíthảitoàncầu.
Trongbốicảnhđó,áodài-mộtbiểu
tượngvănhóa,nghệthuậtcủaViệtNam
-đứngtrướcyêucầuvừabảotồngiátrị
truyềnthốngvừathíchứngphươngthức
sáng tạo,trình diễnvàtruyền thông.Áo
dàikhôngchỉlàtrangphụcmàcònlàbiểu
tượngcủabảnsắcdântộc,đượcUNESCO
côngnhận là di sản văn hóa phi vậtthể
năm2024,vớilịchsửpháttriểntừtrang
phục cổ như áo tứ thân đến áo dài hiện
đạivàothếkỷ20,thểhiệnsựthanhlịch,
duyêndángvàkínđáocủangườiphụnữ
ViệtNam.Tuynhiên,cáchpháttriểnhiện
nayvẫnchủyếulàkỹthuậtthủcôngvà
kinhnghiệmcá nhâncủa thợmay -nhà
thiếtkế,íttíchhợpcôngcụsố,dẫnđến
hạnchếtrongchuẩnhóadữliệu,mởrộng
quymôsáng tạo,và quảngbá toàncầu.
TạiViệtNam,ngànhthờitrangáodàichủ
yếu là sản xuấtthủ công, với doanhthu
hạnchế,chỉchiếmmộtphầnnhỏtrongthị
trường thời trang, nơi mà các nước như
TrungQuốcvàẤnĐộđãtíchcựcápdụng
côngnghệsốđểhiệnđạihóatrangphục
truyềnthống.Sựthiếuhụtnàykhôngchỉ
làm giảm khả năng cạnh tranh mà còn
đe dọa việc bảo tồn di sản vănhóa, khi
màthếhệtrẻngàycàngxarờicácgiátrị
truyềnthốngdothiếusựkếtnốivớicông
nghệhiệnđại.
Bàibáonàyphântíchcơsởlýthuyết
vàlượckhảonghiêncứuquốctế-trong
nước về ứng dụng 3D và AI trong thời
trang,đốisánhvớiđặcthùngônngữtạo
hìnhcủaáodài,từđóđềxuấtmôhìnhứng
dụngphùhợpchothiếtkếvàtrìnhdiễnáo
dài,kèmlộtrìnhtriểnkhai,nguyêntắcđạo
đức-sởhữutrítuệ,vàtiêuchíđánhgiá.
Mục tiêu là tạo một khung kết nối giữa
mỹthuậtứngdụng,côngnghệsố,vănhóa
vớinhau,giúpáodàilantỏamạnhmẽhơn
trongkhônggiansốmàvẫntôntrọngbản
sắc.Cụthể,nghiêncứutậptrungvàoviệc
344
sốhóaáodàiđểgiảmlãngphívậtliệu,tối
ưuhóathiếtkế,vàmởrộngtrìnhdiễnảo,
gópphầnvàokinhtếtuầnhoànvàbảotồn
vănhóa.Điểmmớicủanghiêncứunằm
ởviệc tích hợp các yếu tốvăn hóaViệt
Namvàomôhìnhcôngnghệ,khácbiệtso
vớicácnghiêncứutrướcđóchủyếutập
trungvàoquátrìnhpháttriêncủaáodài.
Bài báo được cấu trúc như sau: Phần II
trìnhbàycơsởlýthuyết;PhầnIIImôtả
phương pháp nghiêncứu;Phần IV phân
tíchkếtquảvàthảoluận;PhầnVđưara
kếtluậnvàkiếnnghị.
II.Cơsởlýthuyết
2.1. Ngôn ngữ tạo hình và hình
tháihọcáodài
Áo dài hiệnđại được phát triển từ
lịchsửcủatrangphụctruyềnthốngViệt
Nam, với các yếu tố tạo hình cốt lõi:
thânômtheođườngcongcơthể,cổcao
hoặc biến thể cổ thuyền, tay thường, hệ
ben/chiết để tạo phom, tà dài xẻbên và
kếthợpquầndài.TheoTrầnQuangĐức
(2013) trong“Ngànnăm áomũ”, áodài
đãtrảiquacácgiaiđoạnpháttriểntừthời
Lý-TrầnvớiáotứthânđếnáodàiLeMur
vàothếkỷ20,phảnánhsựgiaothoavăn
hóaViệt-Hán-Pháp.Nguyêntắcthẩmmỹ
quantrọnggồmtỉlệchiềudài-chiềurộng
thân,độrơirủtà,độôm-thoảimáiquanh
ngực/eo/hông, và sựtiết chế trong trang
trí,nhấnmạnhtínhduyêndáng,kínđáo
màvẫnhiệnđại.Cáctạohìnhnàychuyển
hóatrựctiếpthànhrậpvàvậtliệukhimô
phỏng số, đòi hỏi sự chính xác cao để
giữgìnbảnsắcvănhóa.NgôKimKhôi
(2000) trong“Áo dài- Nétđẹp vănhóa
ViệtNam”nhấnmạnhrằng,áodàikhông
chỉ là trang phục mà còn là biểu tượng
củasựthanhlịch,vớicáchọatiếtnhưhoa
sen,rồngphượngđạidiệnchotriếtlýâm
dươngvàhòahợpthiênnhiên.Trongbối
cảnh số hóa, việc bảo tồn ngôn ngữ tạo
hìnhnàyđòihỏicácmôhình3Dphảitái
hiệnchínhxácđộrủcủalụa,độcongcủa
thânáo,vàsựchuyểnđộngtựnhiêncủa
tà áo, tránhlàm méomó bản sắctruyền
thống.
2.2.Thiếtkếsốvàmôphỏngvải
Thiết kế trang phục số (digital
garmentdesign)vàmôphỏngvảiđãtrở
thànhnănglựcnềntảngtrongcôngnghiệp,
vớicác hệ thốngCAD/3D nhưCLO3D,
Marvelous Designer, Browzwear, hỗ trợ
dựngrập2D-môphỏng3Dtheocơhọc
tấmmỏng,cóthamsốđànhồiđàn-uốn-
masát.BertolavàTeunissen(2018)trong
“Fashion4.0:Innovatingfashionindustry
throughdigitaltransformation”chorằng,
công nghệ 3D giúp giảm thời gian thiết
kếtừ30-50%,bằngcáchmôphỏngchính
xáchànhvivải,từđótốiưuhóaquytrình
sảnxuấtvàgiảmlãngphí.Độtrungthực
môphỏngphụthuộcđángkểvàođođạc
thuộc tính vật liệu (FAST/Kawabata) và
hiệu chỉnh tham số đàn (Miguel et al.,
2012).Migueletal.(2012)trong“Data-
driven estimation of cloth simulation
models”đềxuấtphươngphápướclượng
mô hình mô phỏng vải dựa trên dữ liệu
thựcnghiệm,chophéptáihiệnchínhxác
độđànhồivàuốncủachấtliệumỏngnhư
lụa, phù hợp với áo dài. Trong pipeline
PBR (physically based rendering), việc
gán texture, normal, roughness, và thiết
lậpánhsángtrungthựcgiúpđạthìnhảnh
gần với thực tế, phục vụ cả thẩm định
thiếtkếvàtruyềnthông(Pharr,Jakob,&
Humphreys,2016).Đốivớiáodài,thách
thứcnằmở việcmô phỏngchất liệulụa
mỏng,độrủcao,chuyểnđộngnhịpnhàng
củatàvàxửlývachạmquanhvùngcong
thânthể,đòihỏitíchhợpdữliệuđolường
cụthểtừvảiViệtNamđểtránhsailệch
345
văn hóa. LaBat và Sokolowski (1999)
trong “A three-stage annel garment t
assessment”đềxuấtquytrìnhđánhgiáđộ
vừavặntheobagiaiđoạn,cóthểápdụng
đểkiểmtramôphỏng3Dcủaáodài,đảm
bảođộômvàthoảimáitheohìnhtháicơ
thểngườiViệt.
2.3.AR/VRvàtrìnhdiễnảo
Công nghệ AR/VR thử đồ ảo và
runway số đã chứng minh vai trò trong
giảmchiphímẫu,mởrộngphạmvitiếpcận
khách hàng và nâng trải nghiệm (Zhang
et al., 2022). Zhang et al. (2022) trong
“Virtual try-on technologies in fashion
retail:Areview”tổnghợprằng,AR/VR
giúptăng tỷ lệ chuyển đổi mua sắmlên
20-30%bằngcáchchophépkháchhàng
thử đồ ảo mà không cần đến cửa hàng.
Các hệ thốngtry-on dựa trên ước lượng
dáng người (body tracking), quét cơ thể
(bodyscanning)hoặcmôphỏngbiếndạng
trang phụctheo pose/shape (Guanetal.,
2012;Pons-Molletal.,2017).Guanetal.
(2012) trong “Estimating human shape
and pose from a single image” đề xuất
mô hình ước lượng hình dạng cơ thể từ
hìnhảnhđơn,hữuíchcho try-onáodài
mà không cần quét 3D phức tạp. Pons-
Molletal.(2017)trong“Dyna:Amodel
ofdynamichumanshapeinmotion”giới
thiệu mô hình động học cơ thể, tái hiện
chuyểnđộngmềmmạicủatàáodàitrong
trìnhdiễnảo.Trênbìnhdiệntrảinghiệm,
thangđoSUS/UEQthườngđượcdùngđể
đánhgiátínhdễdùngvàcảmnhậnthẩm
mỹ-hiệuquả(Brooke,1996;Laugwitzet
al.,2008).Brooke(1996)trong“SUS:A
quickanddirtyusabilityscale”cungcấp
côngcụđánhgiánhanhtrảinghiệmngười
dùng, áp dụng cho đánh giáAR/VR áo
dài để đảmbảo tính thân thiện vănhóa.
Laugwitzetal.(2008)trong“Construction
and evaluation of a user experience
questionnaire (UEQ)” mở rộng đánhgiá
đa chiều, bao gồm tính hấp dẫnvà hiệu
quả,phùhợpvớitrìnhdiễnáodàiảotrên
metaverse.
2.4.AItrongsángtạovàtốiưuhóa
AI tạo sinh (generative AI) - đặc
biệtlàmôhìnhkhuếchtán(diusion)-đã
mở rộng biên độ sáng tạo họa tiết, chất
liệu và phối màu, đồng thời thuật toán
tối ưu (Bayesian optimization, genetic
algorithms)hỗtrợtinhchỉnhthamsốrập
nhằm giảm nếp nhăn, căng kéo hay cải
thiệnđộvừavặn(Rombachetal.,2022;
Shahriari et al., 2016). Rombach et al.
(2022) trong “High-resolution image
synthesis with latent diusion models”
chứng minh rằng, mô hình diusion có
thểsinhrahìnhảnhchấtlượngcaotừmô
tảvănbản,ápdụngchotạohọatiếtáodài
nhưhoasenhoặcrồngphượngvớiphong
cách hiện đại. Trong thời trang, các mô
hình gợi ý (recommender systems) khai
thácdữliệuthịhiếuđểđềxuấtphốihợp
chấtliệu-màusắc(Hadi&Yusof,2021).
Hadi và Yusof (2021) trong “Fashion
recommendationsystems:Areview”tổng
hợp rằng, AI recommender tăng doanh
số lên 35% bằng cách cá nhân hóa gợi
ý,phùhợpvớiáodàiđểkếthợptruyền
thốngvàhiệnđại.ViệcápdụngAIchodi
sảnvănhóađòihỏikhungđạođức-pháp
lývềbảnquyền,ghicôngvàminhbạch
nguồn dữ liệu (European Commission,
2020). European Commission (2020)
trong “Ethics guidelines for trustworthy
AI” nhấn mạnh bảy yêu cầu chính, bao
gồm minh bạch và công bằng, để tránh
lạmdụngAItrongsángtạovănhóanhư
áodài.Lessig(2004)trong“FreeCulture:
HowBigMediaUsesTechnologyandthe
Law toLockDown Cultureand Control
346
Creativity”cảnhbáovềrủirokiểmsoát
sángtạoqualuậtbảnquyền,gợiýcầncân
bằnggiữabảovệvàtựdosángtạochodi
sảnnhưáodài.
2.5.Tổngquanbáocáongànhvà
khuynhhướng
CácbáocáocủaBain&Company
(2023) và McKinsey & Company phối
hợpTheBusinessofFashion(2024)nhấn
mạnhbatrọngtâm:sốhóasảnphẩm(3D,
PLMtíchhợp),trảinghiệmsố-ảo(AR/
VR,metaverse),vàAItoànchuỗi(dựbáo
nhu cầu, thiết kế, cá nhân hóa). Doanh
nghiệpứngdụng3Dcóthểrútngắnthời
gianramẫu30-50%,giảmđángkểmẫu
vật lý, đồng thời tăng tốc truyền thông
sản phẩm bằng nội dung số. Bergman
vàShapiro(2011)trong“TheA-Zofthe
semantic web” gợi ý sử dụng semantic
webđểquảnlýdữliệuthờitrang,hỗtrợ
tíchhợpAItrongchuỗigiátrịáodài.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp
theohướngmôtả-phântích-đốisánh,
gồmbốnhợpphần:
Phân tích - tổng hợp tài liệu: thu
thập,đọccóhệthốngcáccôngtrìnhhọc
thuật về thiết kế số, mô phỏng vải,AR/
VR,AItạosinhvàtốiưuhóatrongthời
trang;sách-bàibáovềlịchsử,ngônngữ
tạohìnháodài;báocáongành.Nguồndữ
liệutừcơsởdữliệunhưGoogleScholar,
Scopus,vàthưviệnsốViệtNam,vớitừ
khóanhư“fashion4.0”,“virtualtry-on”,
“generativeAIfashion”,“áodàihistory”
từnăm2000-2025.
Khảo sát các trường hợp quốc tế
vàtrongnước:lựachọntrườnghợpđiển
hìnhứngdụng3D/AR/AItrongthờitrang
quốctếnhưshowdiễnảocủaBalenciaga,
lookbook 3D của The Fabricant, thử đồ
ARcủaZaravàtrườnghợpthựchànhliên
quan đếnáo dài hoặctrangphục truyền
thốngtạiViệtNamnhưdựánsốhóaáo
dàicủaBảotàngLịchsửQuốcgia,ứng
dụng3Dtạixưởngmaytruyềnthống.
Xây dựngthử nghiệmminh họakỹ
thuật:dựngmộtsốmẫuáodàicơbảntrong
CLO3D/Marvelous, mô phỏng vài biến
thểvậtliệuđiểnhình(lụa,taetamỏng),
tạo thửmotif bằngmôhình diusion có
ràngbuộcpalette;dựngmộtđoạnrunway
ảongắntrênnềnUnreal/Blenderđểminh
họa pipeline. Thử nghiệm trên 20 người
dùngđểđánhgiátrảinghiệmbằngthang
SUSvàUEQ(Brooke,1996;Laugwitzet
al.,2008).
Nguồn dữ liệu thứ cấp bao gồm:
bàibáokhoahọc,sáchhọcthuật,báocáo
ngành,vàtàiliệubảotàng-thưviệnsốvề
motiftruyềnthống.
IV.Kếtquảnghiêncứuvàthảoluận
4.1.Bảnđồchuỗigiátrịsốchoáodài
Kếtquảphântíchchothấychuỗigiá
trịsốkhảthichoáodàigồmnămchặng:
Sốhóa-lưutrữ:sốhóarậptruyền
thống(2Dvector),thưviệnthôngsốthiết
kế, quétmẫuthựcthể(photogrammetry)
vàlưutrữhọatiếtdisảnkèmsiêudữliệu
nguồngốc,giấyphép.Việcxâydựngtừ
điểnthuậtngữvàontologycơbảnchoáo
dàigiúpchuẩnhóadữliệutraođổigiữa
côngcụ(Bergman&Shapiro,2011).
Thiếtkế3D-môphỏng:dựngrập
tham số hóa theo biến hình thái (vòng
ngực, eo, mông, rộng vai, hạ eo), thiết
lậpthuộctínhvậtliệutươngthíchlụa/lụa
pha,môphỏngrơirủvàkiểmtravachạm
quanh vùng cong. Việc hiệu chỉnh tham
số vật liệu dựa trên thí nghiệm FAST/
KESgiúpcảithiệnđộtincậyhìnhảnhmô
phỏng(LaBat&Sokolowski,1999).