
307
CHUYỂNĐỔISỐTRONGBẢOTỒNVÀSÁNGTẠO
THIẾTKẾTHỜITRANGTỪTRANGPHỤCDAODỎ
VũThịNgọcLinh
Email:vtnlinh@daihochoabinh.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:24/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.882
ómtắt:Trongbốicảnhcôngnghệsốpháttriểnmạnhmẽ,việckếthợpchuyểnđổisố
vớidisảnvănhóatruyềnthốngmởranhiềuhướngnghiêncứuvàứngdụngmới.Bàiviếttập
trungphântíchtrườnghợptrangphụcDaođỏ-mộtdisảnvănhóađặcsắcvớihệthốnghoa
văn,màusắcvàkỹthuậtthêuthủcônggiàuýnghĩabiểutượng.Từcơsởlýluậnvềchuyển
đổisố,thiếtkếsángtạovàdisảnsố,nghiêncứuđềxuấtkhảnăngứngdụngcáccôngnghệ
hiệnđạinhưsốhóa3D,xâydựngthưviệnsốhoavăn,thiếtkếthờitrangbằngphầnmềm3D/
AI,cùngtrảinghiệmthựctếảo(AR/VR).Cácgiảiphápnàykhôngchỉgópphầnbảotồngiá
trịnguyênbảncủatrangphụcDaođỏmàcòntạođiềukiệnđểkhaitháctrongthiếtkếthời
trangđươngđại,từdòngứngdụngđếndigitalfashion.Kếtquảnghiêncứuchothấychuyển
đổisốcóthểtrởthànhcầunốigiữabảotồnvàsángtạo:vừagìngiữbảnsắcdântộc,vừa
thúcđẩyđổimớitrongđàotạovàsảnxuấtthiếtkếthờitrang.Trêncơsởđó,đềtàikiếnnghị
xâydựngngânhàngdữliệusốvềtrangphụcDaođỏ,hướngtớimôhìnhbềnvữnggắnkết
cộngđồng,nhànghiêncứuvàngànhcôngnghiệpsángtạo.
Từkhóa:chuyểnđổisố,trangphụcDaođỏ,thiếtkếthờitrang,disảnsố,digitalfashion
1
TrườngĐạihọcHòaBình
I.Đặtvấnđề
Trongnhữngnămgầnđây,chuyển
đổisốđãtrởthànhmộttrongnhữngchủđề
trọngtâmcủacácngànhkhoahọcxãhội
vànhânvăn.Sựpháttriểncủacôngnghệ
sốkhôngchỉtácđộngđếnsảnxuất,giáo
dụchaythươngmại,màcònđặtranhững
câuhỏimớivềcáchthứcconngườigìngiữ
vàtáitạogiátrịvănhóa.Disảnvănhóa-
đặcbiệtlàdisảnphivậtthể-vốngắnvới
kýức,trithứcdângianvàthựchànhcộng
đồng,đangchịuảnhhưởngrõnéttừbối
cảnhnày.Việctìmkiếmcácphươngthức
bảotồnbảnsắcvănhóatruyềnthốngdân
tộcphùhợp,đồngthờikhơimởtiềmnăng
sáng tạo từ di sản, trởthành mộthướng
tiếpcậncầnthiết.
ỞViệtNam,với8nhómngônngữ
và 54 dân tộc, trang phục truyền thống
củacácdântộcthiểusốlàmộtthànhtố

308
quantrọngtrongkhotàngdisảnvănhóa.
Khôngchỉlànhữnghoavănhọatiếtmang
hệ thống ký hiệu học, tín ngưỡng và tri
thứcbảnđịamàcònphảnánhkỹnăngthủ
côngvàthẩmmỹđặctrưngcủatừngdân
tộc.Trongđó,trangphụcDaođỏlàmột
trườnghợptiêubiểu.Nổibậtbởisắcđỏ
chủ đạo, bố cục hoa văn dày đặc và kỹ
thuật thêu công phu, bộ trang phục này
vừamangchứcnăngbảovệcơthể,phù
hợpvớisinhhoạtđờisống,vừalàkhông
giankýứccủacộngđồng,thểhiệnsựkết
nốichặtchẽgiữathếhệtrướcvớithếhệ
sau. Nhiều nhà nghiên cứu đã coi trang
phụcDaođỏnhưmột“ngônngữbằngchỉ
thêu”,nơilưugiữlịchsửvàkhátvọngcủa
người Dao (Nguyễn Thanh Hoa, 2007;
TrầnHồngLiên,2014).
TrangphụcngườiDaoĐỏởLạngSơn.
Nguồn:Tácgiả
Tuynhiên,cùngvớinhữngbiếnđổi
xãhội,nghềthêutruyềnthốngcủaDaođỏ
đangsuygiảmrõrệt.Hiệnnay,phongtục
truyềnnghề,mẹdạycongáithêuthùavẫn
còngiữvững,tuynhiên,dướisựpháttriển
chóngmặtcủa xãhội, sựcạnhtranhcủa
sảnphẩmcôngnghiệp,vànhữngthayđổi
trongnhucầusửdụngđãkhiếnnhiềuhoa
văncónguycơbịmaimột.Nếukhôngcó
giảiphápthíchhợp,disảnnàysẽkhóduy
trìtínhđặctrưngtrongđờisốngđươngđại.
Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng
côngnghệsốmởranhữngkhảnăngmới.
Côngnghệ số khôngchỉ giúp ghi lạivà
lưutrữhìnhảnh,màcònchophépsốhóa
ba chiều, xây dựng thư việntrực tuyến,
hoặc tạo môi trường thực tế ảo để công
chúngcóthểtrảinghiệm.Nhữngcôngcụ
nhưtrítuệnhântạo(AI)hayphầnmềm
thiếtkế3Dthậmchícònmanglạicơhội
đưahoavănDaođỏvàothiếtkếthờitrang
đươngđại,gópphầntạonênsựgiaothoa
giữatruyềnthốngvàhiệnđại
Bàibáonàynhằmphântíchgiátrị
củatrangphụcDaođỏtrongmốiliênhệ
vớichuyểnđổisố,đồngthờiđềxuấtmột
môhìnhứngdụngcôngnghệnhằmvừa
bảo tồn, vừa khuyến khích sáng tạo. Ba
câuhỏiđượcđặtra:(1)nhữngđặctrưng
thẩm mỹ và biểu tượng nào tạo nên giá
trịcủatrangphụcDao đỏ?(2) cáccông
nghệsốcóthểđượcsửdụngrasaođểhỗ
trợbảotồnvàsángtạonhữnghoavănhọa
tiếtđó?(3)môhìnhnàocóthểbảođảm
sựthamgiađồngbộcủacộngđồng,giới
nghiên cứu và doanh nghiệp trong tiến
trìnhsốhóa?
Vềphươngdiệnlýluận,nghiêncứu
góp phần bổ sung khung phân tích liên
ngànhgiữavănhóahọc,thiếtkếvàcông
nghệ.Vềphươngdiệnthựctiễn,kếtquả
cóthểtrởthànhcơsởchoviệcxâydựng
ngânhàngdữliệusốhoavănDaođỏ,một
nguồn tài nguyên mở phục vụ bảo tồn,
giáodụcvàcôngnghiệpsángtạo.

309
II.Cơsởlýthuyết
2.1.Chuyểnđổisốvàýnghĩatrong
nghiêncứuvănhóa
Chuyểnđổisốthườngđượchiểulà
quátrìnhtíchhợpcôngnghệsốvàomọi
mặthoạtđộngxãhội,khôngchỉdừnglại
ởcảithiệncông cụ,màcòn tái cấutrúc
cách thứccon ngườitiếpnhận,xửlývà
truyền tải tri thức (Vial, 2019). Trong
nghiêncứuvănhóa,điềunàyđồngnghĩa
vớiviệcdisảnkhôngcònbịgiớihạntrong
khônggianvậtchất,màcóthểđượcbảo
tồn,táihiệnvàphổbiếntrongmôitrường
số. Parry (2007) nhấn mạnh rằng công
nghệsốđãthayđổicănbảncáchchúngta
trảinghiệmbảotàngvàdisản,biếnchúng
từnhữngkhônggiantrưngbàytĩnhthành
môitrườngđối thoạiđa chiều.Việcxây
dựngchuyểnđổisốtrongnghiêncứuvà
pháttriểnvănhóanhằmsửdụngcáccông
cụ, phương tiện kỹ thuật số hiện đại tái
hiệnlạicácgiátrịvănhóatruyềnthống
vàtừđólưutrữ,sángtạo,làmmớichúng,
giúptăngđộnhậndiệncũngnhưquảngbá
nhữnggiátrịcốtlõicủadântộc.
2.2.Kháiniệm“disảnsố”
Khái niệm “di sản số” được
UNESCO(2003)đưaranhưmộtphầncủa
kýứcnhânloạitrongthếkỷXXI,baogồm
các tài sảnđược tạo ra hoặc chuyểnđổi
sangđịnhdạngkỹthuậtsốnhằmlưugiữ
cho thế hệ sau. Cameron & Kenderdine
(2007)coidisảnsốlàkhônggianmở,nơi
cộngđồngvàhọcgiớicùngnhauthamgia
kiếntạo,chứkhôngchỉthụđộngtiếpnhận.
Điềunàyđặcbiệtquantrọngvớicácdân
tộc thiểusố,vốn cótruyềnthốngtruyền
miệngvàdễbịtácđộngtrướcnhữngthay
đổicủaxãhộihiệnđại.
2.3. Công nghệ số trong thiết kế
thờitrang
Trong thập niên vừa qua, các lĩnh
vựcđờisốnghầuhếtđềucósựcanthiệp
mạnhmẽcủacôngnghệsốvàngànhthời
trangcũngkhôngngoạilệ.Cácphầnmềm
mô phỏng 3D cho phép tái hiện phom
dángvàchấtliệuvảigầnnhưchínhxác,
giúpnhà thiết kế rút ngắn quy trình thử
nghiệm và giảm lãng phí (Sun & Zhao,
2020). Ngoài ra, digital fashion - trang
phục được sáng tạo và trình diễn hoàn
toàntrongmôitrườngsố-đangtrởthành
một lĩnh vực mới, không chỉ có giá trị
thươngmại,màcònmởrakhảnăngtích
hợpyếutốvănhóavàbảnsắcvàokhông
gianảo(McQuillan,2022).Xuhướngnày
cho thấy công nghệ không chỉ thay đổi
quytrìnhsảnxuất,màcòntáiđịnhnghĩa
kháiniệmvềtrangphụcvàcáchthứccon
ngườitrảinghiệmthờitrang.
Côngnghệinmớiđãgiúpcácnhàthiếtkếthỏasứcsángtạohọatiếttrêntrangphụcvới
thờigianngắn,tiếtkiệmnguyênliệu.
Nguồn:CTV/Vietnam

310
2.4.ĐộcđáotrangphụcDaoĐỏ
Trang phục Dao đỏ từ lâu đã thu
hút sự quan tâm của giới nghiên cứu
trongvàngoàinước.NguyễnThanhHoa
(2007) chỉ ra rằng hoa văn trên trang
phục phụ nữ Dao đỏ ở Bắc Hà không
đơn thuần là trang trí, mà còn mang ý
nghĩa tín ngưỡng và phản ánh tri thức
dângian.Trần HồngLiên(2014)nhấn
mạnh tínhtạohình giàu bảnsắc,trong
đómàusắc,bốcụcvàkỹthuậtthêutạo
nênmộthệthẩmmỹđộcđáo.Ởgócđộ
quốctế,Vorreiter(2009)coitrangphục
Daođỏnhưmộtminhchứngsinhđộng
chomốiliênhệgiữanghệthuật,bảnsắc
và ký ứccộng đồng. Tuy vậy, hầu hết
cácnghiêncứunàydừngởkhíacạnhmô
tảvàphântíchdântộchọc-mỹthuật,
chưa gắn với chuyển đổi số hay khả
năngứngdụngtrongsángtạothờitrang
hiệnđại.
2.5.Khoảngtrốngnghiêncứu
Từ tổng quan tài liệu có thể nhận
thấybakhoảngtrốngrõrệt:
1.Thiếunghiêncứuứngdụngcông
nghệsốtrongbảotồntrangphụcDaođỏ.
Các công trình hiện cóthiên về khảo tả
truyềnthống,chưakhaitháclợiíchcủasố
hóa2D/3D,AIhayAR/VR.
2.Chưacómôhìnhkếtnốiđachủ
thể. Vai trò của cộng đồng địa phương,
giớinghiêncứuvàdoanhnghiệpsángtạo
vẫntáchbiệt,thiếucơchếhợptáctrong
quátrìnhbảotồnvàpháttriểndisản.
3.Thiếu nghiên cứu sosánh quốc
tếtronglĩnhvựcthờitrang.Phầnlớncác
nghiên cứu về digital heritage tập trung
vào kiến trúc, bảo tàng hoặc âm nhạc
(Wilson & Leong, 2018), trong khi ứng
dụngvàotrangphụctruyềnthốngvàthời
trangđươngđạicònrấthạnchế.
2.6.Ýnghĩalýluậnchonghiêncứu
Việcphântíchcáckhoảngtrốngtrên
khẳngđịnhrằngnghiêncứunàykhôngchỉ
dừngởmôtảmộttrườnghợpvănhóa,mà
còngópphầnxâydựngkhunglýluậnvề
mốiquanhệgiữachuyểnđổisố,bảotồn
disảnvàsángtạothờitrang.Nóchothấy,
công nghệ số có thể vừalà phươngtiện
lưugiữtrithứctruyềnthống,vừalàcông
cụkhơimởcácthựchànhsángtạomới,
quađólàmgiàuthêmkháiniệmvềdisản
trongthếkỷXXI.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiêncứuđượctiếnhànhtheohướng
liênngành,kếthợpnhânhọcvănhóa,mỹ
thuậtvàcôngnghệsố.Cáchtiếpcậnnàycho
phépvừaphântíchđặctrưngthẩmmỹ-biểu
tượngcủatrangphụcDaođỏ,vừađánhgiá
tiềmnăngứngdụngcáccôngnghệmớitrong
bảotồnvàsángtạo.Đâylàphươngthứcphù
hợpvớinhữngbiếnchuyểncủanghiêncứudi
sảntrongbốicảnhhiệnđại.
3.1.Phươngphápnghiêncứukhoa
họclýthuyết
•
Phươngpháplịchsử:nghiêncứu
quátrìnhhìnhthànhvàpháttriểnvềvăn
hóađờisốngcủangườidânDaoĐỏ,các
kháiniệmliênquanđếnđềtàinghiêncứu.
•
Phương pháp phân tích và tổng
hợp:Phân tích hìnhthái: nhận diện cấu
trúchoavăn,màusắc,bốcục,đốichiếu
sựkhácbiệtgiữaSaPavàLộcBình,phân
tíchnộidung:giảimãýnghĩabiểutượng
từlờikểnghệnhânvàtàiliệudântộchọc,
làmrõtínhđadạngnộitạitừđóphântích
tínhkhảthicủaquét3D,AI,AR/VRtrong
bảotồnvàsángtạo.
3.2.Phươngphápnghiêncứukhoa
họcthựctiễn
•
Phương phápquan sát : diềndã,
phỏngvấnsâu12ngườiDaođỏ,quansát

311
thamdựtrongmộtsốsựkiệncộngđồng,
ghinhậtkýđiềndãvàchụpảnhtưliệuvề
trangphụcvàhiệnvậtbaogồmáo,váy,
khăn, phụ kiện thêu tay .Khảo sát thực
địatậptrungtạihaiđịabàn:SaPa(Lào
Cai)vàLộcBình(LạngSơn).Đâylànơi
cộngđồngDaođỏcònduytrìnghềthêu
truyền thống, đồngthời phản ánh sự đa
dạngvùngmiền.
•
Phương pháp phântích tổngkết
kinh nghiệm: Phương pháp chuyên gia:
sử dụng tàiliệu tham khảo, kế thừa các
nghiêncứutrướcvềtrangphụcDaođỏvà
chuyểnđổisốtrongbảotồndisản.
•
Phươngphápthựcnghiệm:lấyví
dụtrựcquantừthiếtkế“CôemDaoĐỏ”
củaNTKPhạmMinhHiếu.
IV.KếtquảvàThảoluận
4.1.Đặctrưngtạohìnhcủatrang
phụcDaoĐỏ
Trang phục phụ nữ Dao Đỏ gồm
áo dài,yếm,váy,khănđộiđầuvà nhiều
loạiphụkiện.Điểmnhấnquantrọngnhất
chínhlàmàuđỏđặctrưngvàhệthốnghoa
vănthêutaydàyđặc,xuấthiệntrênhầu
hếtcácbộphậntrangphục.
Cáchọatiếtchủđạothườnglàhình
họcnhưtamgiác,đườnggấpkhúc,xoắn
ốc, bên cạnh đó là mô-típ từ tự nhiên
nhưhoalá,chimthú.Nhữnghọatiếtnày
khôngchỉmangtínhtrangtrí,màcònlà
biểu tượng văn hóa: tam giác gợi nhắc
núirừng, xoắn ốc phản ánh quan niệm
vềvòngđời,hoalágắnvớisinhsôivà
sựsống.
Màusắcđóngvaitròtrungtâm.Đỏ
làgammàuchủđạo,tượngtrưngchohạnh
phúcvàsứcsống.Đengắnvớiđấtvàcội
nguồn,trắngbiểutrưngchosựtinhkhiết,
cònxanhlamgợimốiliênhệvớitrờivà
nước.Sựphốihợpđỏ-đen-trắng-xanh
tạonênhiệuquảthịgiácmạnhmẽvàcân
bằng.
Kỹthuậtthêuđadạng,từmũichữ
thập, móc xích cho tới các đường chần
dàyđặc.Sựlặplạicónhịpđiệutạonênbố
cụcchặtchẽnhưngvẫnuyểnchuyển.Có
thểcoitrangphụcDaođỏnhưmộtngôn
ngữthịgiác,vừathểhiệnthẩmmỹ,vừa
truyềntảitrithứcvàbảnsắccộngđồng.
Cáchọatiếtchủđạothườnglàhìnhhọc
vàtựnhiênnhưhoalá,chimthú.
Nguồn:Tácgiả
Kỹthuậtthêucựckỳđadạng.
Nguồn:Tácgiả

