Hướng dẫn bảo đảm chất lượng
trong kiểm toán hoạt động của cơ
quan thanh tra và kiểm toán Ấn Độ.
Hiện nay, Cơ quan Thanh tra và Kiểm toán Ấn Độ (Gọi tắt là
CAG) đang thực hiện 3 loại hình kiểm toán chủ yếu là kiểm toán
báo cáo tài chính (KTBCTC), kiểm toán hoạt động (KTHĐ) và
kiểm toán tuân thủ (KTTT). Trong đó, các cuộc KTHĐ do CAG
thực hiện được bắt đầu từ những năm 60 của thế kỷ 20. Phạm vi
kiểm toán chủ yếu của các cuộc KTHĐ bao gồm kiểm toán lĩnh
vực dân sự/đơn vị tự chủ/dịch vụ quốc phòng/thương mại/thuế
(trực tiếp và gián tiếp)…Mỗi năm, CAG tiến hành hàng trăm cuộc
KTHĐ lớn nhỏ trên mọi lĩnh vực, ở cấp bang và liên bang với một
đội ngũ KTV đông đảo. Kết quả của các cuộc kiểm toán này đã
tác động ko nhỏ đến việc quản lý và sử dụng kinh tế, hiệu lực và
hiệu quả nguồn tài chính công tại Ấn Độ.
Tuy nhiên, đánh giá chất lượng cũng như các biện pháp để bảo
đảm chất lượng các cuộc KTHĐ do CAG thực hiện không phải là
một điều đơn giản. Trên cơ sở các hướng dẫn của INTOSAI cũng
như kinh nghiệm KTHĐ hơn 40 năm qua, CAG đã xây dựng một
cuốn tài liệu hướng dẫn về KTHĐ, trong đó giành hẳn một
chương đề cập đến vấn đề đảm bảo chất lượng KTHĐ. Tài liệu
này là một căn cứ quan trọng để CAG xây dựng kế hoạch cũng
như tiến hành các cuộc kiểm tra, đánh giá về bảo đảm chất lượng
KTHĐ hàng năm. Chúng tôi xin trích giới thiệu dưới đây phần nội
dung về bảo đảm chất lượng KTHĐ trong tài liệu hướng dẫn của
CAG.
1. Khái niệm về "đảm bảo chất lượng"
Nói chung, "đảm bảo chất lượng" là toàn bộ "những nỗ lực" để
đảm bảo rằng các hàng hoá và dịch vụ được cung cấp với chất
lượng cao nhất. Đối với hoạt động kiểm toán nói chung, hoạt
động kiểm toán nhà nước nói riêng, "đảm bảo chất lượng" là quá
trình thực hiện hoạt động kiểm toán "đúng nội dung, đúng thời
gian và đúng phương pháp" Nói cách khác, đảm bảo chất lượng
phản ánh sự tin tưởng rằng mọi điều kiện để đảm bảo cho công
việc đạt chất lượng cao sẽ được thực hiện.
2. Chuẩn mực kiểm toán của CAG
Để các cuộc KTHĐ đạt chất lượng cao cần phải có sự trợ giúp
của hệ thống bảo đảm chất lượng do cơ quan kiểm toán tối cao
xây dựng.
Chuẩn mực kiểm toán của CAG nêu rõ:
CAG cần xây dựng một hệ thống bảo đảm chất lượng KTHĐ phù
hợp nhằm:
- Xác nhận quá trình bảo đảm chất lượng trong nội bộ CAG đã
được thực hiện một cách đầy đủ;
- Đảm bảo chất lượng của các báo cáo kiểm toán;
- Duy trì những tiến bộ và tránh lặp lại các sai sót.
Mục tiêu của các chương trình bảo đảm chất lượng KTHĐ của
CAG:
- Bảo đảm các cuộc KTHĐ được thực hiện trên cơ sở tuân thủ
các chuẩn mực kiểm toán nói chung và chuẩn mực về KTHĐ nói
riêng;
- Bảo đảm kết quả kiểm toán được trình bày một cách thích hợp;
- Bảo đảm công việc nói chung phải đáp ứng các yêu cầu của cơ
quan lập pháp, đơn vị được kiểm toán và các phương tiện thông
tin đại chúng.
Việc đảm bảo chất lượng của KTHĐ phụ thược vào một số yếu tố
nội tại có liên quan. Có thể sắp xếp các yếu tố này vào các nhóm
sau:
- Các quy định chung làm căn cứ cho các hoạt động kiểm toán;
- Các đặc điểm về chất lượng được xây dựng trên cơ sở quy
trình thực hiện KTHĐ;
- Các yếu tố phục vụ hoạt động kiểm toán như trang thiết bị,
nguồn lực khác…;
- Các hoạt động kiểm soát và giám sát để xem xét và cải tiến chất
lượng của KTHĐ.
3. Đảm bảo chất lượng của kiểm soát chất lượng KTHĐ
Đảm bảo chất lượng và kiểm soát chất lượng là hai công việc
hoàn toàn khác nhau. Đảm bảo chất lượng chú trọng đến cả quá
trình kiểm toán còn kiểm soát chất lượng chỉ chú trọng đến kết
quả kiểm toán (hay các sản phẩm đầu ra). Hệ thống đảm bảo
chất lượng liên quan đến tất cả các bước và các biện pháp kỹ
thuật mà kiểm toán viên KTHĐ phải thực hiện nhằm đảm bảo
chất lượng cuộc kiểm toán; trong khi hệ thống kiểm soát chất
lượng chỉ nhằm bảo đảm cho cuộc KTHĐ đạt được kết quả như
mong đợi. Các biện pháp bảo đảm chất lượng được áp dụng cho
toàn bộ vòng đời của cuộc KTHĐ trong khi các biện pháp kiểm
soát chất lượng chỉ áp dụng cho từng giai đoạn hoặc từng sản
phẩm nhất định. Hệ thống đảm bảo chất lượng được hình thành
trước khi hoạt động kiểm toán diễn ra còn hệ thống kiểm soát
chất lượng được áp dụng trong và sau khi công việc đã hoàn
thành.
Hệ thống đảm bảo chất lượng của Cơ quan Thanh tra và Kiểm
toán Ấn Độ
CAG bao gồm:
- Xây dựng mục tiêu cho các cuộc KTHĐ;
- Áp dụng tài liệu hướng dẫn chuyên môn trong thực hiện KTHĐ;
- Tổ chức một cuộc KTHĐ, trong đó phân công trách nhiệm rõ
ràng đối với từng thành viên của tổ kiểm toán (các kiểm toán viên
và giám sát viên);
- Chuẩn mực về năng lực của kiểm toán viên cũng như việc liên
tục bồi dưỡng và phát triển kỹ năng nghề nghiệp của kiểm toán
viên;
- Chuẩn mực về tính độc lập và năng lực trong việc lập kế hoạch
kiểm toán, kiểm tra và giám sát, bằng chứng kiểm toán, kiểm toán
hoạt động, kiểm toán báo cáo tài chính, lập báo cáo và kiểm tra
việc thực hiện kiến nghị kiểm toán;
- Tài liệu về cuộc kiểm toán và hoạt động quản lý cuộc kiểm toán;
- Hệ thống kiểm soát chất lượng nội bộ bao gồm các hướng dẫn
về kỹ thuật và quản lý hành chính trong kiểm soát chất lượng;
- Chương trình đánh giá/bảo đảm chất lượng;
Đánh giá việc bảo đảm chất lượng KTHĐ của cơ quan Thanh tra
và Kiểm toán Ấn Độ
Phân biệt giữa chương trình đánh giá bảo đảm chất lượng kiểm
toán với các biện pháp kiểm soát chất lượng. Hệ thống kiểm soát
chất lượng đóng vai trò là trọng tâm của cả quá trình còn việc
đánh giá bảo đảm chất lượng chỉ là từng tình huống chủ định
nhằm phản hồi về việc thực hiện chức năng của hệ thống các
biện pháp bảo đảm chất lượng. Kiểm soát chất lượng chỉ được
thực hiện ở một bộ phận của toàn hệ thống, trong khi đánh giá
bảo đảm chất lượng được thực hiện ở tất cả các giai đoạn khác
nhau của quá trình kiểm toán hoạt động.
Đánh giá việc bảo đảm chất lượng thường bao gồm các đặc
trưng sau:
- Đánh giá việc lập kế hoạch: Việc đánh giá kế hoạch chiến lược
và kế hoạch thực hiện hàng năm cũng như các hướng dẫn cụ thể
về việc thực hiện các cuộc KTHĐ khác nhau do Ban lãnh đạo của
CAG thực hiện trong quá trình xem xét và thông qua các kế
hoạch này. Việc đánh giá được thực hiện trên quan điểm các kế
hoạch phải phù hợp với các định hướng và mục tiêu chiến lược
của CAG cũng như đánh giá toàn diện của CAG về tất cả các vấn
đề liên quan đến kế hoạch chiến lực và kế hoạch thực hiện này;
đồng thời, kế hoạch của từng cuộc kiểm toán đã bao gồm toàn bộ
các vấn đề, đặc biệt là mục tiêu kiểm toán, tiêu chí kiểm toán, thu
thập bằng chứng, quy trình kiểm tra và đánh giá…
- Đánh giá việc thực hiện kiểm toán: Việc thực hiện nhiệm vụ và
quy trình kiểm toán được đánh giá đồng thời bởi các kiểm toán
viên và các nhân viên giám sát- những người hỗ trợ kiểm toán
viên trong việc duy trì và nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ
kiểm toán thông qua các ý kiến phản ánh hay các khoá bồi
dưỡng nghiệp vụ.
- Đánh giá nhiệm vụ: Tất cả các nhiệm vụ đã hoàn thành đều phải
qua đánh giá chất lượng.
- Đánh giá kết quả kiểm toán: việc đánh giá kết quả cuối cùng,
tức là các báo cáo kiểm toán dựa trên các chuẩn mực và quy
định trong các tài liệu hướng dẫn.
- Chương trình đánh giá hàng năm: Cơ quan kiểm toán tối cao
xây dựng chương trình đánh giá việc bảo đảm chất lượng KTHĐ
hàng năm và thực hiện việc đánh giá một cách độc lập để tìm
hiểu rõ ràng những yếu kém trong lý luận và thực tiễn KTHĐ
