IMF và cuộc khủng hoảng: Những ý kiến trái ngược
Trong su t 50 năm qua,ố Qu Ti n T Qu c t (IMF)ỹ ề ệ ố ế đã giúp nhi u qu c gia v t qua nh ng khó khăn kinh t và đã t o đ c nh ng thành tích đángề ố ượ ữ ế ạ ượ ữ
k . Tuy nhiên trong cu cể ộ kh ng ho ng kinh t châu Áủ ả ế , IMF m t m t đ c các chính ph nh c y ra tay gi i c u, m t khác cũng đã b phê phán kháộ ặ ượ ủ ờ ậ ả ứ ặ ị
nhi u. Vì sao?ề
Đ l i hoàn toàn cho IMF cũng th t b t công vì qu n u các n c Đông Á đã bi t c i t gu ng máy kinh t và lo i b nh ng t tr ng hành chính tổ ỗ ậ ấ ả ế ướ ế ả ổ ồ ế ạ ỏ ữ ệ ạ ừ
tr c h đâu đ n n i ph i đau n ng đ c n đ n "ông lang" IMF.ướ ọ ế ỗ ả ặ ề ầ ế
Là m t t ch c uy tín, IMF l ra đã có th tr n an và tái t o đ c ni m tin nh ng ng c l i h m i khi nh ng bi n pháp c a IMF đ c công b t iộ ổ ứ ẽ ể ấ ạ ượ ề ư ượ ạ ễ ỗ ữ ệ ủ ượ ố ạ
n c nào, d ng nh tình hình kinh t n c y l i tr nên b t n và đ ng ti n l i t t xu ng m nh h n. T i Thái Lan, đ ng baht đang m c 30ướ ườ ư ế ướ ấ ạ ở ấ ổ ồ ề ạ ụ ố ạ ơ ạ ồ ở ứ
baht/USD, t t xu ng 32 ngày 28/7/1997 khi chính ph loan báo s nh IMF tr giúp. Sau khi công b các bi n pháp c a IMF, đ ng baht t t giáụ ố ủ ẽ ờ ợ ố ệ ủ ồ ụ
xu ng 35 vào ngày 11/9/1997. Đ ng won c a Hàn Qu c đang m c 973 won/USD, t t xu ng 1.051 ngày 21/11/1997 khi chính ph quy t đ nh nhố ồ ủ ố ở ứ ụ ố ủ ế ị ờ
IMF can thi p. Khi các bi n pháp IMF đ c công b vào ngày 3/12/1997, đ ng won đ xu ng 1.163 và đ n đ u tháng 1/1998 xu ng đ n 1.770. T iệ ệ ượ ố ồ ổ ố ế ầ ố ế ạ
Indonesia thì tình hình bi đát h n c . Đ ng rupiah t 3.290 rupiah/USD t t xu ng 3.525 ngày 8/10 khi Indonesia quy t đ nh nh IMF tr giúp. Đ nơ ả ồ ừ ụ ố ế ị ờ ợ ế
ngày 15/1/1998 khi IMF chính th c nh p cu c thì đ xu ng 8.650, r i... tu t dù và r i m t m ch xu ng 13.250 m t tu n sau đó.ứ ậ ộ ổ ố ồ ộ ơ ộ ạ ố ộ ầ
Nói chung, các nhà phê bình cho r ng IMF đã ph m hai l i l n: tr c h t là đã không đoán tr c đ c cu c kh ng ho ng, và sau đó là đã khôngằ ạ ỗ ớ ướ ế ướ ượ ộ ủ ả
bi t rõ căn b nh nên dùng sai thu c khi n cu c kh ng ho ng tr nên tr m tr ng h n.ế ệ ố ế ộ ủ ả ở ầ ọ ơ
IMF không đoán tr c đ c cu c kh ng ho ng?ướ ượ ộ ủ ả
T i phiên h p th ng niên c a IMF vàạ ọ ườ ủ Ngân hàng Th gi i (WB)ế ớ t iạ
H ng Kông vào tháng 9/1997, ông Michel Camdessus, Giám đ c đi uồ ố ề
hành IMF tuyên b r ng chính h đã lên ti ng c nh cáo v cu cố ằ ọ ế ả ề ộ
kh ng ho ng trong b n t ng trình năm tr c. Tuy nhiên trong m tủ ả ả ườ ướ ộ
bài vi t đăng trên Financial Times vào tháng 12/1997, giáo s Jeffreyế ư
Sachs thu c đ i h c Harvard, ng i đã t ng c v n giúp các n cộ ạ ọ ườ ừ ố ấ ướ
Đông Âu, đã ch trích r ng trong b n t ng trình y "... tuy t nhiênỉ ằ ả ườ ấ ệ
không có chút d u hi u báo đ ng nào c , ngo i tr nh ng l i khuyênấ ệ ộ ả ạ ừ ữ ờ
c n c i t thêm".ầ ả ổ
Ngay c đ i v i Hàn Qu c, IMF cũng "... đã không h nh c nh đ nả ố ớ ố ề ắ ở ế
v n đ các đ iấ ề ạ công ty (chaebol) hay đ t v n đ n c ngoài n m chặ ấ ề ướ ắ ủ
quy n ngân hàng, ho c s a đ i qu n lý ngân hàng, là nh ng đi u giề ặ ử ổ ả ữ ề ờ
đây m i th y xu t hi n trong nh ng ch ng trình do IMF đ ra". Đ iớ ấ ấ ệ ữ ươ ề ố
v i Malaysia, ngay h i tháng 6/1997, IMF còn lên ti ng ca ng i môớ ồ ế ợ
hình kinh t n c này và khen chính ph Malaysia là đã gi v ngế ướ ủ ữ ữ
đ c c c u tài chính trong m t hoàn c nh đ y thách đ khi n n kinhượ ơ ấ ộ ả ầ ố ề
t tăng tr ng nhanh. Ch 4 tháng sau đó, IMF l i tr ng c và n ngế ưở ỉ ạ ở ượ ặ
l i phê phán Malaysia.ờ
M t trong nh ng đi u đ u tiên IMF đã mang ra thi hành t i Thái Lan,ộ ữ ề ầ ạ
Hàn Qu c và Indonesia là l p t c b t đóng c a m t s ngân hàng. T i Hàn Qu c, IMF b t đóng 14 trong s 30 ngân hàng đ u t . T i Indonesia, 16ố ậ ứ ắ ử ộ ố ạ ố ắ ố ầ ư ạ
ngân hàng l lã b bu c ph i đóng c a. T i Thái Lan, 58 trong s 91 công ty tài chính ph i ng ng ho t đ ng. Bàn v vi c này, giáo s Augustineỗ ị ộ ả ử ạ ố ả ư ạ ộ ề ệ ư
Tan thu c Đ i h c Qu c gia Singapore, m t nhà kinh t r t am hi u tình hình trong vùng đã phê bình r ng: "T i sao l i c cho r ng t t c nganộ ạ ọ ố ộ ế ấ ể ằ ạ ạ ứ ằ ấ ả
hàng và t ch c tài chính là d , là th i nát, mà ph i d p đi h t đ làm l i t đ u?". Ông cho r ng IMF đã ph m m t l i l m khi đem nh ng ph ngổ ứ ở ố ả ẹ ế ể ạ ừ ầ ằ ạ ộ ỗ ầ ữ ươ
thu c áp d ng Nam M ra dùng l i châu Á m c d u căn b nh đây khác h n.ố ụ ở ỹ ạ ở ặ ầ ệ ở ẳ
Th t v y, vi c ra l nh đóng c aậ ậ ệ ệ ử ngân hàng trong giai đo n kh ng ho ngạ ủ ả ch làm m i ng i thêm s hãi, v i vã rút ti n ra kh i ngân hàng không kỉ ọ ườ ợ ộ ề ỏ ể
t t x u, và làm m t lòng tin c a t t c . Trong khi v n đ chính là vi c nhi u công ty thi u ti n tr n ng n h n thì IMF không nh ng không đ ng raố ấ ấ ủ ấ ả ấ ề ệ ề ế ề ả ợ ắ ạ ữ ứ
giúp đi u đình hoãn n , mà l i cho tăng lãi su t khi n tình hình tr nên khó khăn h n.ề ợ ạ ấ ế ở ơ
Riêng đ i v i Indonesia, nh ng bi n pháp áp d ng có tính cách dài h n và nh m t i vi c c i t toàn di n đ đ a n n kinh t Indonesia vào khungố ớ ữ ệ ụ ạ ắ ớ ệ ả ổ ệ ể ư ề ế
hình t do kinh doanh toàn c u. Bàn v nh ng bi n pháp này, nhà kinh t Steve Radelet thu c đ i h c Harvard phê bình: "Th t hoàn toàn phi lý khiự ầ ề ữ ệ ế ộ ạ ọ ậ
b t nh ng n c này ph i th t l ng bu c b ng khi h hi n có th a kh năng s n xu t và m c ti t ki m đã lên t i 30% t ng s thu nh p". Ông Sachsắ ữ ướ ả ắ ư ộ ụ ọ ệ ừ ả ả ấ ứ ế ệ ớ ổ ố ậ
thì n ng l i h n: "Không có lý do gì đ cho r ng n n tài chính châu Á đáng báo đ ng c ... châu Âu c n c i t khu v c tài chính là đúng nh ng khôngặ ờ ơ ể ằ ề ộ ả ầ ả ổ ự ư
th vin vào lý do đó đ tháo ch y ho ng h t, và cũng không th vì th mà đ a ra nh ng bi n pháp thay đ i chính sách quá kh t khe nh v y. Châuể ể ạ ả ố ể ế ư ữ ệ ổ ắ ư ậ
Á có đ s c đ đ ng đ u v i m t s co th t kinh t : ngân sách c a h m c cân b ng hay th ng d , m c l m phát th p, v n ti t ki m khá nhi uủ ứ ể ươ ầ ớ ộ ự ắ ế ủ ọ ở ứ ằ ặ ư ứ ạ ấ ố ế ệ ề
và h th a s c đ y m nh xu t kh u".ọ ừ ứ ẩ ạ ấ ẩ
T Washington, ch báo n i ti ng và là c u ng c viên T ng th ng M , Steve Forbes cũng đã phê bình r ng: "... ph ng th c th t l ng bu c b ngừ ủ ổ ế ự ứ ử ổ ố ỹ ằ ươ ứ ắ ư ộ ụ
và tăng th ch làm cho cu c kh ng ho ng kinh t châu Á càng tr m tr ng thêm". Gi i phê bình qu c t còn cho r ng IMF đã không h b n b c kế ỉ ộ ủ ả ế ầ ọ ớ ố ế ằ ề ạ ạ ỹ
l ng cùng các chuyên gia kinh nghi m mà đ t nhiên áp đ t nh ng ph ng thu c đ ng đ th t ch t n n kinh t trong m t b i c nh nóng s t khi nưỡ ệ ộ ặ ữ ươ ố ắ ể ắ ặ ề ế ộ ố ả ố ế
cu c kh ng ho ng càng tr m tr ng h n. Ph i chăng đi u này đã x y ra do nh ng chuyên viên IMF thi u kinh nghi m?ộ ủ ả ầ ọ ơ ả ề ả ữ ế ệ
Ph i chăng IMF thi u kinh nghi m?ả ế ệ
Trong m t bài báo đăng trên t Financial Times ngày 11/12/1997, ông Jeffrey Sachs vi t: "... Nh ng ng i b nh h ng nhi u nh t b i các chínhộ ờ ế ữ ườ ị ả ưở ề ấ ở
sách mà IMF đ a ra thì l i không đ c bi t gì và cũng không h đ c góp ý. T i Hàn Qu c, IMF đã khăng khăng đòi chính ph ph i ký ngay m tư ạ ượ ế ề ượ ạ ố ủ ả ộ
th a c mà h đã không h đ c tham gia d th o hay đi u đình, và l i cũng không có th i gi đ tìm hi u". Ông ti p: " D u IMF có mang l i l iỏ ướ ọ ề ượ ự ả ề ạ ờ ờ ể ể ế ầ ạ ợ
ích cho c ng đ ng th gi i cách m y đi n a, đi u h t s c vô lý là tin r ng m t nhóm nh kho ng 1.000 nhà kinh t ng i t i đ ng 19 Washingtonộ ồ ế ớ ấ ữ ề ế ứ ằ ộ ỏ ả ế ồ ạ ườ ở
l i có th áp đ t nh ng đi u ki n kinh t nh h ng đ n v n m nh c a 1,5 t ng i t i 75 qu c gia đang phát tri n!".ạ ể ặ ữ ề ệ ế ả ưở ế ậ ệ ủ ỉ ườ ạ ố ể
Trong bài di n văn t i Madras, n Đ vào tháng 1/1998, ông Jeffrey Sachs cho r ng IMF đã không bi t đ a ra m t ch ngễ ạ Ấ ộ ằ ế ư ộ ươ
trình gi i c u phù h p v i nh ng nhu c u c a Đông Nam Á và chính h "đã góp ph n vào cu c kh ng ho ng!". Ông ch tríchả ứ ợ ớ ữ ầ ủ ọ ầ ộ ủ ả ỉ
IMF là đã làm m t đi u "thi u suy nghĩ" khi bu c 16 ngân hàng Indonesia ph i đóng c a, đ a đ n s s p đ toàn b c aộ ề ế ộ ở ả ử ư ế ự ụ ổ ộ ủ
gu ng máy tài chính và khi n m i ng i kinh hoàng! Ông Sachs nói r ng chính các chuyên viên IMF sau đó cũng bi t là h đãồ ế ọ ườ ằ ế ọ
sai l m nh ng vì s m t th di n nên đã không chính th c nh n l i!ầ ư ợ ấ ể ệ ứ ậ ỗ
Trong m t bài báo trên t FEER, nhà kinh t Martin Khor, Giám đ c Trung tâm Nghiên c u chính sách qu c t c a nhóm Thirdộ ờ ế ố ứ ố ế ủ
World Network cũng đã k t lu n r ng: "IMF thi u hi u bi t v châu Á".ế ậ ằ ế ể ế ề
Ph n ng c a IMFả ứ ủ
Tr c nh ng ph n ng ch ng đ i t m i phía, IMF đã nhi u l n lên ti ng bào ch a v nh ng quy t đ nh c a mình. Ông Stanley Fisher, phó ch t chướ ữ ả ứ ố ố ừ ọ ề ầ ế ữ ề ữ ế ị ủ ủ ị
IMF tuyên b : "Tôi không đ ng ý v đi u cho r ng vi c đ ng ti n châu Á b phá giá n ng n trong nh ng tháng v a qua là do IMF gây ra... N uố ồ ề ề ằ ệ ồ ề ở ị ặ ề ữ ừ ế
không có s tr giúp c a IMF... thì nh ng đ ng ti n này đã còn m t giá h n n a. Đ l t ng c tình th , các n c này ph i làm sao đ n i t tăngự ợ ủ ữ ồ ề ấ ơ ữ ể ậ ượ ế ướ ả ể ộ ệ
giá tr khi n ng i ta chu ng h n, và đi u đó có nghĩa là ph i t m th i nâng cao lãi su t, m c d u đi u này s đ a t i nhi u khó khăn cho các ngânị ế ườ ộ ơ ề ả ạ ờ ấ ặ ầ ề ẽ ư ớ ề
hàng và các công ty y u".ế
Tuy v y, sau đó IMF cũng đã thay đ i li u thu c nhi u l n khi th y các "b nh nhân" mình b d ng quá m nh. Tr c vi n c nh khó khăn do sậ ổ ề ố ề ầ ấ ệ ị ị ứ ạ ướ ễ ả ố
ng i th t nghi p và m c nghèo đói tăng nhanh t i Indonesia, IMF đã năm l n thay đ i li u thu c và ngày 20/10/1998, đ a ra m t s đ ngh m iườ ấ ệ ứ ạ ầ ổ ề ố ư ộ ố ề ị ớ
trong ch ng trình c i t nh m khích đ ng n n kinh t b ng cách gia tăng m c chi tiêu c a chính ph . Tuy không đ ng ý đ Indonesia theo gótươ ả ổ ằ ộ ề ế ằ ứ ủ ủ ồ ể
Malaysia áp d ng nh ng bi n pháp h n ch dòng ch y t b n, IMF cũng đã t ra m m m ng h n và cho bi t r ng h "... d đ nh s tăng c ng hụ ữ ệ ạ ế ả ư ả ỏ ề ỏ ơ ế ằ ọ ự ị ẽ ườ ệ
th ng ki m soát thông tin v thanh toán ngo i t đ m r ng vi c thu th p d li u, tăng s minh b ch, và đ có th bi t rõ h n v t ng s n ng nố ể ề ạ ệ ể ở ộ ệ ậ ữ ệ ự ạ ể ể ế ơ ề ổ ố ợ ắ
h n c a các công ty và ngân hàng".ạ ủ
Vi c IMF can thi p là chuy n đã r i. T nh ng xáo đ ng kinh t , tình hình các n c trong vùng đã có nhi u thay đ i v m i m t và đi u gì s x y raệ ệ ệ ồ ừ ữ ộ ế ướ ề ổ ề ọ ặ ề ẽ ả
trong nh ng ngày s p t i?ữ ắ ớ Goldman Sachs, m t trong nh ng công ty đ u t l n nh t th gi i cho bi t, h đã dành s n 4 t USD đ chu n b choộ ữ ầ ư ớ ấ ế ớ ế ọ ẵ ỉ ể ẩ ị
m t ch ng trình "mua s m" châu Á. Tr c m t h d đ nh s tìm mua l i nh ng món n x u có th ch p, t nh ng ngân hàng Nh t đang bộ ươ ắ ở ướ ắ ọ ự ị ẽ ạ ữ ợ ấ ế ấ ừ ữ ậ ị
nguy ng p và s ti n này tính ra có th mua đ c m t ph n tám t t c các s n khó đòi c a Nh t. Dĩ nhiên không riêng gì Goldman Sachs mà cònậ ố ề ể ượ ộ ầ ấ ả ố ợ ủ ậ
có r t nhi u ngân hàng đ u t M cũng đang chu n b nh ng ch ng tình t ng t .ấ ề ầ ư ỹ ẩ ị ữ ươ ươ ự
Tr l i v n đ IMF. Sau khi đã u ng m t... li u thu c x , và hi n đang qu n qu i vì nh ng ph n ng n ng, bi t đâu sau cu c kh ng ho ng,ở ạ ấ ề ố ộ ề ố ổ ệ ằ ạ ữ ả ứ ặ ế ộ ủ ả
Indonesia, Thái Lan và Hàn Qu c l i có th v ng vàng h n đ phát tri n nhanh h n tr c. Trong khi đó, tuy Malaysia tránh không c u vi n IMF vàố ạ ể ữ ơ ể ể ơ ướ ầ ệ
t ng đ i n đ nh trong giai đo n hi n t i, nh ng n u không bi t l i d ng c h i này đ c i t l i gu ng máy kinh t thì nh ng t h i cũ v n còn vàươ ố ổ ị ạ ệ ạ ư ế ế ợ ụ ơ ộ ể ả ổ ạ ồ ế ữ ệ ạ ẫ
s ti p t c làm trì tr đà phát tri n trong t ng lai.ẽ ế ụ ệ ể ươ
**************************
Tr c nh ng l i phê bình cho r ng IMF th ng gi bí m t v ho t đ ng c a mình trong khi b t chính ph các n c ph i khai to c t t c ,ướ ữ ờ ằ ườ ữ ậ ề ạ ộ ủ ắ ủ ướ ả ạ ấ ả IMF b tắ
đ u m r ng thông tinầ ở ộ và cho loan báo nhi u tài li u h n trên m ng Internet. T i đ a chề ệ ơ ạ ạ ị ỉ www.imf.org, b n có th tìm th y đ y đ chi ti t v cácạ ể ấ ầ ủ ế ề
ch ng trình c i t t i các n c cũng nh nh ng bài phân tích v tình hình kinh t c a kho ng 100 qu c gia trên th gi i.ươ ả ổ ạ ướ ư ữ ề ế ủ ả ố ế ớ
Ph ng thu c c a IMFươ ố ủ
T i Thái Lan, Hàn Qu c, Indonesia, n i mà IMF đã ch n b nh, c ba b nh nhân đ u nh n đ c m t toa thu c gi ng nhau g m 4 m c chính:ạ ố ơ ẩ ệ ả ệ ề ậ ượ ộ ố ố ồ ụ
•C i t khu v c hành chính: Đóng c a nh ng ngân hàng l lã và cho n c ngoài mua công ty trong n c.ả ổ ự ử ữ ỗ ướ ướ
•Gi m m c tăng tr ng b ng cách cho tăng lãi su t.ả ứ ưở ằ ấ
•Gi m chi phí b ng cách c t b nh ng ch ng trình t n kém c a chính ph .ả ằ ắ ỏ ữ ươ ố ủ ủ
•M r ng th tr ng n i đ a.ở ộ ị ườ ộ ị
T i Indonesia, ngoài vi c b t đóng c a m t s ngân hàng, ch ng trình 50 đi m c a IMF còn thêm nh ng bi n pháp khác:ạ ệ ắ ử ộ ố ươ ể ủ ữ ệ
1. Bãi b t t c nh ng đ c quy n v thu dành riêng cho ch ng trình l p ráp xe h i Timor, t lâu v n do ng i con trai út c a ôngỏ ấ ả ữ ặ ề ề ế ươ ắ ơ ừ ẫ ườ ủ
Shuharto n m gi .ắ ữ
2. Bãi b t ch c đ c quy n mua bán thu c lá, cũng do con trai ông Suharto n m.ỏ ổ ứ ộ ề ố ắ
3. H n ch nh ng ho t đ ng c a các c quan qu c doanh đ c quy n phân ph i g o.ạ ế ữ ạ ộ ủ ơ ố ộ ề ố ạ
4. C m hãng ch t o máy bay n i đ a không đ c nh n tài tr ho c đ m b o c a chính ph .ấ ế ạ ộ ị ượ ậ ợ ặ ả ả ủ ủ
5. M r ng c a cho vi c mua tàu bè c a n c ngoài.ở ộ ử ệ ủ ướ
6. Cho phép các công ty ch bi n g đ c buôn bán tr c ti p v i n c ngoài.ế ế ỗ ượ ự ế ớ ướ
7. Bãi b nh ng kho n ph thu trên hàng xu t kh u.ỏ ữ ả ụ ấ ẩ
8. Cho phép s n ph m ch t o t i Indonesia b i công ty có v n n c ngoài bán trong n c.ả ẩ ế ạ ạ ở ố ướ ướ
9. Cho phép công ty th ng m i n c ngoài đ c bán hàng t i th tr ng n i đ a.ươ ạ ướ ượ ạ ị ườ ộ ị
10. Cho phép n c ngoài đ u t vào các đ n đi n tr ng d u c .ướ ầ ư ồ ề ồ ầ ọ
11. Bãi b thu xa x ph m đánh trên nh ng xe h i l p ráp n i đ a, n u có h n 60% s n ph m n i.ỏ ế ỉ ẩ ữ ơ ắ ộ ị ế ơ ả ẩ ộ
12. Bãi b lu t bu c s n ph m bò s a ph i đ t ch tiêu v nguyên li u n i đ a.ỏ ậ ộ ả ẩ ữ ả ạ ỉ ề ệ ộ ị
13. Bãi b ch ng trình b t bu c tr ng mía t i vài n i trên đ o Java.ỏ ươ ắ ộ ồ ạ ơ ả
14. Bi n ngân hàng Trung ng thành m t c quan đ c l p.ế ươ ộ ơ ộ ậ